Groep uitgevers voor vak en wetenschap

Groep uitgevers voor vak en wetenschap Jaarverslag 2007

2

Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap De leden van de Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap (UVW) leveren vakinformatie, bestemd voor hoger beroeps- en universitair onderwijs, wetenschap en voor de uitoefening van beroep en bedrijf. Behalve met print en elektronische producten wordt de klant ook via seminars, congressen, vakbeurzen, studiereizen en adviesdiensten voorzien van informatie. UVW maakt zich sterk voor de belangen van deze groep uitgevers. UVW telt circa 80 leden met ruim 6600 werknemers. In 2007 trad Vlieghe Media toe als nieuw lid. Branche in transitie Het is een dynamische periode voor de UVW-uitgevers. In 2007 ontwikkelden de omzetten zich evenals in 2006 gunstig. In 2007 deed risicokapitaal op grotere schaal zijn intrede in de branche. De markt groeit in termen van nieuwe, zij het nog kleine uitgeverijen die gedeeltelijk zijn ontstaan uit de reorganisatiegolf in de grote bedrijven in 2002-2005. Ook strategische fusies en overnames zorgden voor de nodige dynamiek en stellen uitgevers in staat om focus aan te brengen in hun portfolio s en voldoende schaalgrootte te creëren voor investeringen in online innovaties en autonome groei. In 2007 was er sprake van een forse toename van de online advertentiemarkt. In het op handen zijnde mobiele online tijdperk zal de competetive edge van vakuitgevers dan ook steeds meer worden bepaald door de mate waarin zij erin slagen om adverteerders een platform te bieden voor transparante transactie. Daarnaast ontstaan kansen door de komst van nieuwe searchmogelijkheden, de toepassing van affiliate marketingen advertentiemodellen, de massale proliferatie van sociale online en mobiele mediakanalen en door customizing van content met gebruikmaking van e-marketing. Het spreekt voor zich dat deze ontwikkelingen hoge eisen stellen aan de optimalisatie van de uitgeeforganisatie, aan functie- en beloningssystemen evenals aan de inrichting van de workflow. In deze transitie wordt de uitgever steeds meer een media- en content-exploitant. Het besef dat kennis van online techniek en functionaliteit in het hart van het ontwikkelingsproces van uitgevers thuishoort, vereist andersoortige medewerkers. Dit vindt zijn weerslag in een grote arbeidsmobiliteit en een toenemend aantal vacatures waarbij er veel nieuw talent van buiten de uitgeefsector wordt aangetrokken. Enerzijds om innovatie te stimuleren, anderzijds omdat binnen de branche geschikte medewerkers niet altijd te vinden zijn. In navolging van de grote concernuitgevers was 2007 voor de kleinere en middelgrote vak- en boekenuitgevers het jaar waarin de omslag is gemaakt naar multimedia publishing systemen en online uitgeefbeleid. Uitgevers in het hoger en wetenschappelijk onderwijs kwamen met portals en online content voor elektronische leeromgevingen. Professionele uitgevers experimenteerden met social media en weblogs als aanzet voor de vorming van virtuele communities van vak- en branchegenoten. Er worden e-learning toepassingen ontwikkeld ten behoeve van geaccrediteerde na- en bijscholing. Grotere uitgevers verbreden hun portfolio met rijke elektronische diensten als vertical search en compliance software. Over de hele linie zijn de UVW-leden actief met het benutten van web 2.0 mogelijkheden, of het nu gaat om online long re-tail, om digitale televisie, om e-marketing, om associated marketing of e-crm: de impulsen tot innovatie die door web 2.0 ontstaan, worden volop benut. De verwachting is dat de komst van mobiel online en micro-betaalmogelijkheden uitgevers alleen nog maar meer uitgeefmogelijkheden gaan bieden. Deze ontwikkelingen zijn voor de Groep UVW reden om volop door te gaan met de ontwikkeling van activiteiten die de leden ondersteunen in hun voortgaande professionalisering, met bijzondere aandacht voor de ontwikkelingen in het digitale uitgeven. 3

Beleidsontwikkeling in samenwerking met het NUV Juridische en economische zaken UVW heeft grote belangen op de hoofdbeleidsterreinen van het NUV, te weten juridische, economische en sociale zaken. In een snel digitaliserende maatschappij ervaren uitgevers dat de druk op de door hen opgebouwde rechten toeneemt, zowel van de zijde van de politiek als van de zijde van eindgebruikers. Het adequaat managen van auteursrechten is dan ook cruciaal voor uitgevers. Online publicaties vormen een groeiend aandeel van de omzetten van de leden. Het maken van goede afspraken ten aanzien van auteursrechten, gebruiks- en toegangsrechten en archivering van digitale uitgeefproducten is de komende jaren daarom een zwaartepunt in het beleid van de Groep UVW. In samenwerking met het vaksecretariaat Economische en Juridische Zaken werden in 2007 checklijsten en voorbeelden van best practices gepubliceerd inzake wetenschappelijke auteurscontracten en werden de voorbeeld- Algemene Voorwaarden voor Vaktijdschriften aangepast ten behoeve transparante opzegprocedures van abonnementen. Sociale zaken Met het vaksecretariaat Sociale Zaken werd samengewerkt bij de totstandkoming van de CAO s BTU en Vaktijdschriftjournalisten 2007-2009 en in aanvulling op deze CAO s - bij de ontwikkeling en publicatie van sociale modelregelingen voor levensloop-, vakantie-, ontslag-, studie- en medezeggenschapsregelingen. Internationale ontwikkelingen Het NUV richt zijn blik sinds de oprichting in 1996 op ontwikkelingen die zich buiten de Nederlandse grenzen afspelen. Samen met Europese en internationale zusterorganisaties worden de belangen van uitgevers niet alleen binnen Europa maar ook wereldwijd vertegenwoordigd. Het aantal uitgeefdossiers waarvan de inhoud op Europees niveau wordt bepaald, neemt gestaag toe. Dat betekent dat ook in NUVverband steeds meer tijd en inspanning uitgaat naar internationale samenwerking. Om de belangen van uitgevers op Europees gebied optimaal te kunnen positioneren, is het NUV aangesloten bij de in Brussel gevestigde uitgeversorganisaties European Newspaper Publishers Association (ENPA), European Federation of Magazine Publishers (FAEP) en Federation of European Publishers (FEP). FEP vertegenwoordigt de belangen van de nationale organisaties van uitgevers van boeken en wetenschappelijke tijdschriften ( learned journals ). FEP werkt nauw samen met de International Association of Technical, Medical and Scientific Publishers (STM) en met de International Publishers Association (IPA). Naast FEP is de European Publishers Council (EPC) actief in de Europese uitgeverslobby, die is samengesteld uit verschillende Europese mediaconcerns. Deze uitgeversorganisaties monitoren nieuwe Europese initiatieven en de mogelijke impact daarvan voor de uitgeverijsector. Daarbij onderhouden zij goede contacten met onder meer de Europese Commissie en het Europees Parlement. Het formuleren en uitdragen van standpunten gebeurt in nauwe onderlinge afstemming met de aangesloten nationale organisaties. Waar mogelijk werken de Europese uitgeverorganisaties met elkaar samen. Thema s die in 2007 op de Europese agenda stonden waren onder meer bescherming en handhaving van intellectuele eigendomsrechten in het kader van de European Digital Library en op het internet, Open Acces, BTW op boeken en tijdschriften. De Groep UVW heeft een rechtstreekse vertegenwoordiging in FEP. Op een breder internationaal niveau worden de uitgeversbelangen vertegenwoordigd door de IPA. Ook is op internationaal niveau de eerder genoemde STM actief. IPA is internationaal het eerste aanspreekpunt voor bijvoorbeeld supranationale belangenorganisaties als WIPO e.d. IPA heeft zich in 2007 o.a. ingespannen voor de ontwikkeling van een protocol voor de toegang tot (gelicenseerde) online content voor zoekmachines (ACAP). Daarnaast spant zij zich in om wereldwijd level playing fields voor uitgevers te bewerkstelligen en schade door (digitale) piraterij in te dammen e.d. NUV wordt binnen de IPA door de Groep UVW vertegenwoordigd. Branchespecifiek beleid en branchespecifieke activiteiten Uitgevers voor wetenschap en hoger onderwijs De EU raadpleegde in 2007 publiek en nationale overheden over de stelling dat wetenschappelijke onderzoeksresultaten die worden gefinancierd met publiek geld, in het publieke domein beschikbaar dienen te zijn. Dat zou ook moeten gelden voor artikelen die worden gepubliceerd door uitgevers. Deze zogenoemde Open Access discussie is voor wetenschappelijke uitgevers van cruciaal belang. In 2008 zullen de lidstaten met oplossingen moeten komen voor de toekomstige inrichting van de wetenschappelijke informatievoorziening. De Groep UVW heeft zich, samen met NUV, opgeworpen als gesprekspartner van de ministers en ambtenaren van OCW en Economische Zaken in deze discussie. In dat kader heeft UVW in 2007 haar beleidsnotitie Investeren in Toegang/Investing in Access onder de aandacht gebracht van de nationale en Europese overheden en de banden met de bond van Scientific, Technical and Medical (STM) uitgevers aangehaald. Om zich voortdurend verzekerd te weten van 4

Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap de erkenning van de cruciale rol van uitgevers in het wetenschappelijke informatiebeleid, organiseerde de Groep in juni 2007 in samenwerking met VSNU en SURF een werkconferentie over de toekomst van het boek in de wetenschap en het hoger beroepsonderwijs. Voor de boekenuitgevers is van belang dat de betekenis van rechtstreekse levering van econtenttoeneemt terwijl de rol van de boekhandel afneemt. Met deze digitalisering neemt echter ook de e-piraterij in de electronic leeromgevingen in het hoger beroepsonderwijs toe. Met GAU en GEU wordt het boekenbeleid binnen NUV afgestemd in het Overleg Boekengroepen. Via het KVB-bestuur is UVW betrokken bij de voorbereiding van de evaluatie van de Wet op de Vaste Boekenprijs die in 2008-2010 wordt uitgevoerd. UVW was een van de ondertekenaars van een nieuwe Depotovereenkomst en actief betrokken bij de ontwikkeling van een nationaal geautomatiseerd openbaar basis-titelbestand. Uitgevers van vak- en professionele informatie Ontwikkelingen Leden-uitgevers van vakinformatie geven gezamenlijk ruim 800 titels uit waarvan ongeveer de helft advertentiedragend is. Vaktijdschriften realiseerden in 2007 een substantiële omzetstijging die voor het tweede jaar op rij vrijwel volledig is toe te schrijven aan de advertentie-omzetten in de (online) arbeidscommunicatie. Adverteerders volgden in 2007 steeds vaker hun klanten naar het internet in een gecombineerde marketingcommunicatiemix. De print-omzet daalde met 4 % (bron: MeidaFacts 06-2007). Onderzoek Om de leden te ondersteunen in de geschetste ontwikkeling en hen op de online kaart te zetten van hun adverteerders, presenteerde UVW in maart 2007 voor de eerste keer het onderzoek naar B2B Mediabestedingen 2007-2008. Belangrijkste conclusie was dat adverteerders hun klanten in rap tempo volgen naar het internet. Tegelijkertijd ontwikkelen branchevreemde toetreders op het internet advertentie-exploitatieruimte zodra een zeker webvolume wordt bereikt. De adverteerder ziet door de bomen het bos niet meer en heeft behoefte aan advies over geschikte online context en over het te kiezen platform. Hier liggen voor uitgevers, zeker als zij er in slagen om nieuwe proposities te koppelen aan transparante en controleerbare afrekenmodellen. Kwaliteitsborging a. Borging van gecertificeerde printoplagen van advertentiedragende vaktijdschriften ten behoeve van een professionele en transparante advertentiemarkt. Daartoe zijn de leden van de Groep verplicht aangesloten bij HOI en hanteert de Groep de exclusief aan leden voorbehouden en gedeponeerde NSTD-tariefkaart en Controlled Circulation-logo. De gemiddelde jaaroplagen werden in 2007 voor het eerst elektronisch en in het stramien van de NSTDtariefkaart door UVW aan de leden verstrekt. De uitvoering van de handhaving van de keurmerken NSTD en CC is in handen van FolioDyn@mica. b. Borging van abonnee- en lezerskringonderzoek. In 2007 werd Bindend Besluit 8 geactualiseerd inzake internet-onderzoek. Bijeenkomsten Deskundigheidsbevordering is een zwaartepunt in de activiteiten van UVW. Jaarlijks zijn er exclusief voor leden bijeenkomsten die zijn gericht op kennisontwikkeling op het snijvlak van uitgeven en digitale ontwikkelingen. Tevens verschaffen deze bijeenkomsten een druk bezocht netwerkplatform waar uitwisseling van praktijkervaring centraal staat. De pluriformiteit van de ledenbedrijven bepaalt de onderwerpkeuze voor de bijeenkomsten. In 2007 namen per bijeenkomst gemiddeld 100-150 medewerkers deel. Op 8 maart werden in het Media Plaza in Utrecht de uitkomsten gepresenteerd van het onderzoek B2B Mediabestedingen 2007-2008. Rob Does van Ithaka Marktanalisten interpreteerde de resultaten en UVW-voorzitter Van der Rijst overhandigde het eerste exemplaar van het onderzoek aan de Frans Cornelis, voorzitter van de Stichting Interactive Digitale Beeldscherm Communicatie; vice-voorzitter van de bond van adverteerders en van NIMA; Managing Director Marketing & Communications van Randstad Holding. 11 april vond al weer onder voorzitterschap van Van der Rijst de bijeenkomst Een digitaal paspoort voor content in hbo en wetenschappelijk onderwijs? plaats in samenwerking met de Groep Educatieve Uitgevers (GEU). Jacob Molenaar, manager informatie en uitgeeftechnologie bij ThiemeMeulenhoff, presenteerde het digitale platform Edupoort. Jaap Kuipers, assisitent-platformmanager SURF, riep de aanwezige uitgevers op om aan te sluiten bij het authentificatieplatform van SURF. Daarna presenteerde Ale de Vries, product manager ScienceDirect bij Elsevier, een internationale uitgeefpilot op het terrein van elektronische toegangsrechten tot digitale content. Op 25 april was er de bijeenkomst Uitgeversprikkels: Innovatie door web 2.0 en mobiele technologie, alweer onder de vakkundige 5

leiding van Van der Rijst. Onder het motto Je neemt risico s bij alles wat je doet maar nog grotere risico s als je niets doet hield Hans Appel, Chief Technology Officer van Sun Microsystems Vision Council, een overrompelend betoog over gebruikersgedrag in de web 2.0-wereld. Arjan van t Hof deelde als directeur van Yellow- Mind, investeerder in web start-ups, zijn innovatieve inspiratiebronnen met de deelnemers onder de noemer Innoveren door waarnemen. Gijs Vroom, uitgever bij VNU Media, deed verslag van de eerste ervaringen van Emerce in Second Life. Na de ledenvergadering op 7 juni presenteerde voorzitter Gerbert Tiecken, managing director Reed Business en bestuurslid van UVW, de Round Table Uitgeefmerken in cyberspace over de toegevoegde waarde van een merk op internet. Marco Derksen, directeur IAB Nederland en uitgever Marketing Facts, maakte duidelijk welke impact internet kan hebben op printmerken. Paul Verhoeff, managing director bij Reed Business, hield een gloedvol betoog over zijn ervaringen met de lancering van HotFrog en de betekenis van merken voor online communities. Lianne van der Kruk, manager marketing en communicatie bij Ilse Media, lichtte toe waarom Ilse Media er voor koos om het merkenbeleid op corporate niveau te brengen en wat dit betekende voor de vele online productmerken. Michel Schaeffer, marketing director Bolcom, illustreerde de samenwerking tussen Bolcom en uitgevers en de voordelen van de long tail. Op 29 juni organiseerde UVW de werkconferentie Nieuwe kansen voor het boek in wetenschap en hoger onderwijs: dankzij of ondanks de digitalisering? Hieraan werd deelgenomen door vertegenwoordigers uit de hele keten van wetenschappelijke informatie. Onder leiding van dr. Sijbolt Noorda, voorzitter VSNU, ging prof. A. de Swaan in op de unieke waarde van het boek. Joke Hermes van Hogeschool InHolland zette uiteen over welke eigenschappen het studieboek voor de tegenwoordige student dient te beschikken. Derk Haank, CEO Springer Science, schetste de toekomst en het business model van het elektronische wetenschappelijke boek bij Springer en prof. F. van Oostrom hield een indringend betoog om het boek een eigen plaats te geven in het proces van wetenschappelijke selectie. De uitkomsten van deze werkconferentie vormen de basis voor een grote internationale conferentie op 13 oktober 2008 in het kader van Amsterdam World Book Capital. De Round Table De banner en button voorbij, over nieuwe verdienmodellen op de advertentiemarkt, was op 31 oktober met circa 175 inschrijvers de best bezochte Round Table in de geschiedenis van UVW. Onder aansporing van voorzitter Erik Hoekstra, CEO van VNU Media en bestuurslid van UVW, overdonderde Alexandra Jankovich, managing partner Spark & Co, de deelnemers met een flitspresentatie van onderliggende ontwikkelingen, structuren en effecten van online op de uitgeefbusiness. Daarna kon men even bijkomen bij de videocast van Paul Beelen, creatief directeur bij JWT Chili, die op hoofdlijnen de visie van Alexandra bevestigde. Quinten Schevernels, publishing director online VNU Media, presenteerde hoe Sprout nieuwe business haalt uit met de adverteerder gecoproduceerde online context/content. Vervolgens luisterden de deelnemers ademloos naar Gijs Gjaltema, uitgever Reed Business, die een bijzonder openhartig inzicht bood in de ingewikkeldheden van lead generation zoals dat is ontwikkeld onder de motorkap van AMT, winnaar van de LOF Prijs voor Vakinformatie 2007. Nieuwjaarsbijeenkomst en LOF Prijzen 2008 Op 15 januari vond de Nieuwjaarsbijeenkomst van UVW plaats in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam. Dit jaar overtrof het aantal aanwezigen ruim die van voorgaande jaren. De nieuwe UVWbestuursvoorzitter drs. Herman Pabbruwe bedankte voorganger Henk van der Rijst voor al zijn inspanningen in de afgelopen jaren. Daarna schetste hij de verwachtingen en het beleid van UVW voor 2008. Traditioneel werden de 8 genomineerden van de LOF Prijzen 2008 gelauwerd en de winnaars bekendgemaakt. De LOF Prijs voor Vakinformatie 2008 werd gewonnen door Retail Trends Media. De LOF Innovatieprijs 2008 ging naar Boerderij.nl. Cabaret Boom Chicago vormde de cabarateske omlijsting. Namens de Stichting Lucas-Ooms Fonds ontvingen de winnaars cheques van resp. 10.000,- en 5.000,-. De voorzitter van de LOF Jury was voor de laatste keer Flip Vuijsje. Voorzitter Pabbruwe dankte hem voor zeven jaar jurylidmaatschap waarvan de laatste drie als voorzitter. In deze periode werd onder Vuijsjes jurisdictie de LOF Innovatieprijs in 2005 gelanceerd. Ledenvergadering 7 juni vond de algemene ledenvergadering plaats. Aan de orde waren de precisering van het bestuursvoorzitterschap via een nieuw artikel 11 in het Huishoudelijk Reglement en de verlenging van de termijn van voorzitter Van der Rijst; de bestuursbenoemingen van de heer S. Nieuwe Weme (Kluwer) en mevrouw Y. Joosten (Business Media Press) als opvolgers van de heren H. van Zaaijen en D. Reichel. De heer T. VerLoren van Themaat volgde de heer D. Boer op in het 6

Inleiding Groep Uitgevers voor Vak en Wetenschap AB van het NUV en bestuurslid N. Louis verklaarde zich bereid het penningmeesterschap van de heer VerLoren over te nemen. In verband met de aanvaarding van een nieuwe functie droeg Henk van der Rijst op 1 augustus 2007 het voorzitterschap over aan Herman Pabbruwe, algemeen directeur van uitgeverij BRILL. UVW is Henk van der Rijst bijzonder erkentelijk voor zijn persoonlijke en betrokken inzet bij de vele UVW-activiteiten sinds zijn aantreden als voorzitter begin 2005. Voorts werd het Financieel Verslag 2006 goed gekeurd. Bindende ledenbesluiten 1 (naleving ROTA) en 8 (readerregelingen met het wetenschappelijk en hoger onderwijs) werden ingetrokken en Bindend ledenbesluit 7 werd geactualiseerd t.b.v. online abonnee- en lezerskringonderzoek. Daarna belichtte de voorzitter de meest pregnante aandachtsgebieden en activiteiten van de Groep. Tot slot werden het Statusrapport Beleidszaken juni 2007 en het Activiteitenoverzicht 2007/2008 van UVW gepresenteerd en de inschrijving voor de LOF Prijzen 2008 geopend. Communicatie Vakblad is het officiële orgaan van UVW en wil de ledenbedrijven professioneel en outbound informeren over UVW-activiteiten en over ontwikkelingen in de branche. Opleiding en onderzoek Met de zojuist beschreven bijeenkomsten biedt de Groep haar leden de mogelijkheid om bij te blijven in actuele vakontwikkelingen. Met haar opleidingsinitiatieven tracht de Groep medewerkers in de ledenbedrijven een meer integrale benadering en hands on training te bieden. In 2007 namen 50 medewerkers uit de ledenbedrijven tegen gereduceerd tarief deel aan de door UVW geïnitieerde en ontwikkelde en door de Uitgeversacademie in Leusden verzorgde meerdaagse opleiding Van hype naar uitgeefstrategie uitgeven in de online wereld. De deelnemers beoordeelden de opleiding met een zeer ruime zevenëneenhalf. In bestaande oplage- en advertentiemetingen ontbreekt het online bereik van vaktijdschriften. Daarom presenteerde UVW in maart het onderzoek B2B Mediabestedingen 2007-2008. Voor het eerst werden toekomstige trends in online adverteerdersbestedingen zichtbaar gemaakt door de adverteerders zélf aan het woord te laten. Om ten minste de onderliggende bewegingen in de markt trendmatig in beeld te brengen, zal UVW in 2008 opnieuw de medewerking van haar leden vragen voor een vervolgonderzoek. Om de ledenbedrijven te ondersteunen in hun migratie naar digitale adverteerdersproposities heeft UVW in december Boertien Training opdracht gegeven voor de ontwikkeling van een eendaagse workshop Multimediale advertentieverkoop. De eerste workshop zal in april 2008 plaatsvinden. Colofon Groep uitgevers voor vak en wetenschap Hogehilweg 6 1101 CC Amsterdam-Zuidoost Postbus 12040 1100 AA Amsterdam-Zuidoost Telefoon: 020-4309165 Fax: 020-4309199 E-mail: info@nuv.nl Internet: www.nuv.nl Vormgeving Est CK Communicatie Colofon 7