Perzië/ Iran ( Eire-an) indrukken n.a.v. een bezoek in 2008
Perzië/ Iran Pre-islamitische periode 1200 v Chr - 600 na Chr Godsdienst: Zoroaster en Volkenrecht Stad: Persepolis Techniek: Qanaten en Badgirs Islamitische periode vanaf 600-1900 na Chr Cultuur: sportschool en dichters Stad: Isfahan Iran in de 20 e eeuw
Iran tijdens de oudheid 728 v. Chr. 650 na Chr. Meden, tot 550 v. Chr 1 e Perzische Rijk, tot 330 Alexander de Grote, 323 v. Chr Seleuciden, tot 150 v. Chr Parthen van 250 v. Chr tot 226 na Chr 2 e Perz. Rijk, Sassaniden, tot 650 na Chr, NB. Mohammed 570-632 na Chr.
Zoroaster
Leer van Zoroaster (1) genoemd naar de profeet Zarathoestra Heersende godsdienst in Perzische rijk van 650 vchr - 650 na Chr Parallellen met Christendom, Jodendom, Islam: ideeën als hemel en hel, komst van een Messias, Apocalyps, Opstanding der doden, Laatste Oordeel, Allerzielen wortelen mogelijk in Zoroaster Priesters: Magi Bethlehem: Adoratie van de Magi (Zoroaster priesters?)
Leer van Zoroaster (2) De mens is vrij te kiezen tussen goed ( Ahura Mazda) en kwaad ( Ahriman) Religie is persoonlijke keuze, daarom ( Cyrus) respect voor andere religies en culturen geen gedwongen bekeringen armenzorg
Zoroaster en de Cylinder van Cyrus Verklaring van de rechten van volkeren
De Cylinder van Cyrus (2) Tekst met o.a.: de God van Babylon (Marduk) heeft Cyrus uitverkoren om stad en haar goden te redden. Cyrus heeft ook tempels van andere volken hersteld en ballingen laten terugkeren Betreft o.a. Joodse ballingen in 586 door Nebukadnezar gedeporteerd; zie Ezra, Nehemia, Daniël, Esther (Kores = Cyrus, Ahasveros = Xerxes)
Persepolis
Persepolis en rijkdom Ceremonieel paleiscomplex en schatkamer Alleen gebruikt bij Nieuwjaar,Now Ruz, 21 maart, als de schatplichtige volken respect komen betuigen aan de koning met geschenken gebouwd met materialen uit hele rijk afkomstig
Qanaten, ondergrondse kanalen
Qanaten ( = sem. graven ) Qanaten vanaf 1000 v.chr., wijdverspreid in Midden Oosten en rond Middenlandse Zee In Iran: 250.000 km ondergrondse kanalen op soms 5, soms 100 m diepte Tot rond 1960 enige watervoorziening voor Teheran via qanatensysteem Nog steeds delen van Iran afhankelijk van Qanaten
Badgirs, windtorens
Mohammed 570-632 AD
Iran van 600-1200 632 dood Mohammed, kalifaat 637 Arabieren veroveren Perzië opvolgingsstrijd Mohammed : Sjiieten/ imams, afstammelingen Mohammed via Ali Soenieten/ kaliefen 680 M. s kleinzoon Hussein vermoord bij Kerbala ( Ashura) Soenitische kalifaten: Omayaden, Abbasiden
Iran tussen 1200 en 1900 Mongolen en Turkmenen 1200-1500 1250 Djengkis Khan, Timoeriden, Turkmenen Perzische dynastieën 1500-1900 Safaviden ( Koerden) en Qajaren sjahs
Zurkhana ( sportschool)
Zurkhana ( = huis van kracht) Al 2000 jaar soort gymnasium/ sportschool nu zeer islamitisch, met Ali ( schoonzoon M.) als grote voorbeeld 10-15 man doen zware fysieke oefeningen begeleid door trom en voordracht van poëzie of uit het nationale epos Shahmana (smid) Landelijke wedstrijden Soms reputatie als knokploegen
Iraniërs koesteren hun dichters
Isfahan, Safaviden, Sjah Abbas de Grote 1571-1629
Na Tiananmen, grootste plein ter wereld in Isfahan:
Iran in 20 e eeuw; einde van de Qajaren; Pahlavi dynastie (1) Qajaren sjahs geven te veel geld uit, verkopen voor schijntje concessies voor mijnen,banken aan Europa. Rond 1900 leidt opstand tegen die uitverkoop tot 1 e Iraanse Parlement 1908 olie; Rusland en Engeland verdelen Iran en staan in 1921 coup toe van sergeant Reza Khan 1925 kroont Reza Khan zich tot 1 e sjah van Pahlavi dynasie; hervormingen met ( te) harde hand 1941 1 e sjah wordt verbannen; zoon ( 22) Mohammed Reza volgt hem op
Pahlavi dynastie (2) 1951 socialist Mossadeq premier olie-conclict met Engeland conflict Mossadeq met sjah 1953 CIA coup tegen Mossadeq als Mossadeq coup ontdekt vlucht sjah naar Rome met steun Churchill en Eisenhower (en met $ 1 mln geld strooien) wordt sjah terug geplaatst Witte Revolutie: te snelle invoering westerse zeden
Pahlavi dynastie (3) Aanslagen, SAVAK-geheime politie 1964 Khomeiny verbannen ( ageerde o.a. tegen vrouwenemancipatie en onschendbaarheid Amerikanen 1971 te duur ( $ 100 mln) feest 2500 jaar 1978 demonstraties met doden ( spijkerbroek, shawl en regenjas als symbool tegen de sjah) 1979 terugkeer Khomeiny, vlucht sjah
Een paar indrukken na 1979
Islamitische Republiek Iran (1979) bezetting Amerikaanse ambassade Khomeiny presenteert zich als zaakwaarnemer van 12 e ( verborgen) imam, geen scheiding meer van kerk en staat Referendum voor of tegen Islamitische Republiek ( geen alternatief) ruim gewonnen
Islamitische republiek Iran (2) 1980-1989 Iran-Irak oorlog, 500.000 Iraanse en 500.000 Iraakse doden Khomeiny roept noodtoestand uit en rekent intern af met voormalige bondgenoten stuurt Basiji als martelaren mijnenvelden in propageert 6 kinderen per gezin: bevolkingsexplosie ( nu 70% < 28 jaar)
Islamitische republiek Iran (3) bijprodukten van de Islamitische republiek: tijdens de oorlog moesten vrouwen mannen in arbeidsproces vervangen ( eisten goede kinderopvang en zwangerschapsverlof) dankzij de sluier gingen nu ook vrouwen van het platteland naar school en studeren vrouwen meer vrijheid dan in de Arabische landen na bevolkingsexplosie, nu voorbehoedsmiddelen
Islamitische republiek Iran (4) Balans 2009 na 30 jaar Islamitische republiek: politiek corrupt geen investeringen uit olieopbrengsten ed geen collectieve voorzieningen willekeurige arrestaties door zedenpolitie geen werk, braindrain naar het buitenland Nu: hoop op verandering van binnen uit, maar Vrees voor gegroeide macht Nat. Garde en Basiji