Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1999 2000 26 800 XII Vaststelling van de begroting van de uitgaven en de ontvangsten van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat (XII) voor het jaar 2000 Nr. 57 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 6 maart 2000 De vaste commissie voor Verkeer en Waterstaat 1 heeft op 15 februari 2000 overleg gevoerd met minister Netelenbos van Verkeer en Waterstaat over de brief van 9 november 1999 inzake rijsnelheden (26 800-XII, nr. 37). Van dit overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Blaauw (VVD), voorzitter, Van den Berg (SGP), Reitsma (CDA), Biesheuvel (CDA), Rosenmöller (GroenLinks), Valk (PvdA), Van Gijzel (PvdA), Leers (CDA), ondervoorzitter, Feenstra (PvdA), Van Heemst (PvdA), Verbugt (VVD), Van Zuijlen (PvdA), Stellingwerf (RPF), Giskes (D66), Klein Molekamp (VVD), Hofstra (VVD), Van der Steenhoven (GroenLinks), Ravestein (D66), Niederer (VVD), Nicolaï (VVD), Van der Knaap (CDA), Eurlings (CDA), Van Bommel (SP), Herrebrugh (PvdA) en Hindriks (PvdA). Plv. leden: Te Veldhuis (VVD), Bakker (D66), Th.A.M. Meijer (CDA), Stroeken (CDA), Van Gent (GroenLinks), Waalkens (PvdA), Crone (PvdA), Atsma (CDA), Duivesteijn (PvdA), Witteveen-Hevinga (PvdA), Voûte-Droste (VVD), Spoelman (PvdA), Schutte (GPV), Augusteijn (D66), Geluk (VVD), Luchtenveld (VVD), Vendrik (GroenLinks), Van Walsem (D66), Weekers (VVD), Balemans (VVD), Buijs (CDA), Dankers (CDA), Poppe (SP), Dijksma (PvdA) en Bos (PvdA). De heer Van der Steenhoven (GroenLinks) constateerde dat er op basis van de verkiezingsprogramma s van de PvdA, D66, GroenLinks en de kleine christelijke partijen een meerderheid bestaat voor een maximumsnelheid van 100 km per uur in het hele land. Op die manier wordt de CO 2 -uitstoot fors teruggedrongen, neemt de veiligheid enorm toe, wordt de doorstroming van het autoverkeer enorm bevorderd en wordt de geluidsoverlast teruggebracht. In het regeerakkoord is opgenomen dat in het kader van het milieubeleid, veiligheid en doorstroming en met het oog op een goede handhaafbaarheid de maximumsnelheid op de snelwegen in de Randstad naar 100 km per uur moet worden teruggebracht tussen 07.00 19.00 uur. In de avond en nacht geldt een maximumsnelheid van 120 per uur, behalve waar uitsluitend om veiligheidsredenen en/of vanwege geluidsnormering en/of wettelijke geluidsnormen 100 km per uur aangewezen blijft. De financiële consequentie die optreedt bij verandering van de snelheidslimieten teneinde te voldoen aan de Wet geluidhinder is circa 1 mld. Daarom heeft het kabinet besloten af te zien van de beoogde aanpassing. Dat is een zeer vreemde gang van zaken. Er valt namelijk aantoonbaar voordeel te halen als de afspraken uit het regeerakkoord verzilverd worden. Er zal 0.3 megaton CO 2 bespaard worden. Als de maximumsnelheid in de Randstad verlaagd wordt naar 100 km, zullen er meer dan 100 verkeersslachtoffers minder zijn, kan er sprake zijn van 13% doorstroming op het hoofdwegennet in de Randstad en van een vermindering van de geluidshinder met 1 decibel. Kortom, er is alles voor te zeggen om de maatregel uit het regeerakkoord door te voeren. Mevrouw Giskes (D66) refereerde aan de afspraak in het regeerakkoord en vroeg de minister uit te leggen waarom het 1 mld. moet kosten om te KST44342 ISSN 0921-7371 Sdu Uitgevers s-gravenhage 2000 Tweede Kamer, vergaderjaar 1999 2000, 26 800 XII, nr. 57 1
voldoen aan de geldende geluidsnormering. Wat is er veranderd in de inzichten met betrekking tot milieu, veiligheid en doorstroming? Weegt de in het regeerakkoord beoogde aanpassing bij nader inzien niet zo zwaar? Mevrouw Giskes wilde een goede onderbouwing van een en ander alvorens een beslissing te nemen. De heer Valk (PvdA) verwees naar de brief van de minister van november, waarin zij de Kamer heeft meegedeeld dat het realiseren van geluidwerende maatregelen circa 1 mld. gaat kosten en dat de effecten van een verlaging van de maximumsnelheid binnen de Randstad naar 100 km per uur overdag en een verhoging naar 120 km s nachts gering zijn voor de verkeersveiligheid en de doorstroming. De heer Valk wilde een heldere schriftelijke onderbouwing van de argumentatie, zowel voor het financiële deel als over de effecten van een aanpassing van de maximumsnelheid, alvorens een definitieve afweging te maken. Er wordt overigens gesteld dat er ten aanzien van de doorstroming wél een positief effect verwacht kan worden. Kan de minister daarop nader ingaan? Er is nogal wat deining ontstaan over het voornemen de 100-kilometerbordjes de kaasplankjes weg te halen. Er is een ontwerp uitgedeeld van het nieuwe model. Is het de bedoeling dat deze bordjes met dezelfde intensiteit langs de snelweg geplaatst worden als de huidige bordjes? Als herinnering aan de geldende snelheid werken de huidige bordjes heel goed. De heer Stellingwerf (GPV) nam aan dat er sprake geweest is van een omslagpunt dat het kabinet heeft doen besluiten om de desbetreffende passage uit het regeerakkoord niet uit te voeren. Per saldo betekent dit dat in een deel van de Randstad een rijsnelheid van 120 km per uur blijft toegestaan. Dat is een verlies ten opzichte van het regeerakkoord. Dat is vrij ernstig omdat hetgeen hierover in het regeerakkoord staat al een compromis is. Moet dit leiden tot de constatering dat het regeerakkoord ondoordacht is opgesteld? Met name op de terreinen van CO 2 -emissie, verkeersveiligheid en doorstroming wordt de winst te gemakkelijk weggegeven. De heer Stellingwerf pleitte voor het aannemen van de door hem medeondertekende motie-van der Steenhoven, waarin wordt verzocht eenheid te brengen in de hele Randstad zodat iedereen weet waaraan hij toe is en een helder regime voor de gehele Randstad wordt gecreëerd. Dan hoeven ook de kaasplankjes niet meer geplaatst te worden. Hoe minder hoe beter. Bovendien hoeft niet overgegaan te worden tot iets nieuws dat alleen maar veel geld en onderhoud kost. De heer Van den Berg (SGP) wenste dat meer afspraken uit het regeerakkoord op een zo eenvoudige wijze, namelijk via een A-viertje weer serieus in de politieke discussie in de Kamer zouden kunnen worden teruggebracht. Als dat de lijn is, komen er weer goede debatten zonder de dooddoener «het is afgesproken in het regeerakkoord». Misschien kan de minister haar collega s hiertoe aansporen, dan krijgt het politieke debat weer inhoud! De heer Van den Berg citeerde een uitspraak van de minister gedaan tijdens de begrotingsbehandeling van 4 november jl. toen het ging over 100 km in de hele Randstad: «De maatregel is overzichtelijk, goed voor de verkeersveiligheid, de doorstroming en de CO 2 -emissies.» Wat is er sinds 4 november gebeurd dat de minister nu ineens niet meer achter dat standpunt staat? Als de verhoging van 100 km naar 120 km 1 mld. kost, moet dat achterwege gelaten worden en moet in de hele Randstad een maximumsnelheid van 100 km worden ingevoerd. Het regeerakkoord is op dit punt opzijgezet. De heer Van den Berg nam aan dat de fracties van PvdA en D66 alle ruimte hebben om andere fracties te steunen in hun wens tot invoering van een maximumsnelheid van 100 km in de Randstad. Tweede Kamer, vergaderjaar 1999 2000, 26 800 XII, nr. 57 2
In het zeer recente verleden zijn proeven genomen met dynamische maximering van snelheden in de spits, met name op de ruit rondom grote steden. De heer Van den Berg verwees naar zijn bij de begrotingsbehandeling van 1997 aangenomen motie, waarin wordt aangedrongen op een versnelling van de desbetreffende proeven en het voornemen te richten op «het invoeren van al of niet dynamische maximering van snelheden op de snelwegen rond de grote steden, in elk geval in de spits». Daarmee zijn proeven genomen. Waarom is dat beleid ineens verlaten en wat is er met die motie gebeurd? Als het beleid blijft zoals het nu is, had de heer Van den Berg bezwaar tegen het weghalen van de gele bordjes. Het is een buitengewoon goede herinnering aan de ter plaatse geldende maximumsnelheid. De heer Eurlings (CDA) toonde zich een voorstander van snelheidslimieten die recht doen aan het veilige of onveilige karakter van een baanvak en aan de verkeersintensiteit. Hij stond positief tegenover het huidige systeem, waarbij alle autosnelwegen in principe een limiet hebben van 120 km per uur, behalve die waarvoor vanwege het onoverzichtelijke en onveilige karakter een lagere snelheid van 100 km per uur geldt. Kan er inzicht gegeven worden in het logische karakter van de indeling zoals die in de loop der tijd is ontstaan? Wanneer een grote verkeersintensiteit een bepaalde snelheid niet toelaat, wordt daarop ingespeeld met het systeem van elektronische snelheidsborden. Het verder uitbouwen en perfectioneren daarvan is te verkiezen boven het voorstel uit het regeerakkoord. Het aanpassen van de snelheid aan de aard van een baanvak en de werkelijke verkeersdrukte, is heel wat veiliger dan twee verschillende maximumsnelheden toepassen in één etmaal. Ook is een onderscheid in benadering van het baanvak in de Randstad en dat in andere gebieden vreemd. Het draagt bij aan onduidelijkheid. De heer Eurlings toonde zich ingenomen met het plan van de regering af te stappen van het voornemen uit het regeerakkoord. Hij meende dat er wel degelijk politieke verschillen van inzicht aan dit besluit ten grondslag hebben gelegen. Hij vroeg zich af of al niet ten tijde van het regeerakkoord duidelijk was dat de voorgestelde maatregel weinig winst op het vlak van de verkeersveiligheid en de CO 2 -emissie zou opleveren. Is er toen geen rekening gehouden met mogelijke investeringen voor geluidwerende voorzieningen voor die baanvakken waarvoor de maximumsnelheid verhoogd zou worden? Kan het nu genoemde bedrag van 1 mld. nader worden onderbouwd? Het is zeer belangrijk dat de weggebruiker te allen tijde weet wat de maximumsnelheid op een bepaald baanvak is. Het nieuwe ontwerp voor de 100-kilometerbordjes ziet er goed uit, maar om de hoeveel meter wordt het geplaatst? Er worden nu extra kosten voor geluidwerende voorzieningen uitgespaard. Zijn er nog meer besparingen bijvoorbeeld op reeds ingeboekte posten? Misschien kan dat geld voor andere verkeersbevorderende maatregelen worden aangewend. Kan de minister aangegeven op grond waarvan zij verwacht dat door intensivering van de snelheidscontrole de CO 2 -doelstellingen alsnog worden gehaald? En hoe kunnen de verkeersveiligheidsdoelen van de geannuleerde maatregel alsnog worden gehaald? De heer Eurlings toonde zich een voorstander van snelheidscontroles door middel van staandehouding. Daarmee kan veel meer worden gecontroleerd, ook de nieuwe kentekenplaten die worden ingevoerd. Is de minister bereid daarnaar alsnog onderzoek te doen? De heer Klein Molekamp (VVD) toonde zich voorstander van een logisch beleid waarin men zich kan herkennen. Integraal naar 100 km per uur gaan, vond hij dan ook niet te handhaven. Daarvoor is ook geen maatschappelijk draagvlak. De tekst in het regeerakkoord was inderdaad een compromis, doch duidelijk: in de Randstad overdag 100 km per uur en Tweede Kamer, vergaderjaar 1999 2000, 26 800 XII, nr. 57 3
s avonds en s nachts 120 km en in de regio mocht 120 km gereden worden. Hij zag niet in waarom s avonds geen 120 km gereden zou mogen worden, met uitzondering van specifieke trajecten. Het bedrag van 1 mld. voor geluidwerende maatregelen kwam hem buitengewoon hoog voor. Kan de minister duidelijk aangeven hoe zij daaraan komt? Het huidige systeem van snelheden is niet geheel logisch en daarom moet dat zeer duidelijk aan de automobilist uitgelegd wordt. Hij toonde zich een voorstander van het behoud van de gele bordjes, als echter het nu voorgestelde bordje in dezelfde frequentie geplaatst wordt, is er geen probleem. Het schoonmaken van de bordjes is een consequentie van het huidige beleid. De heer Klein Molekamp meende dat op de verbrede A4 wederom een snelheid van 120 km per uur van toepassing zou moeten zijn. Antwoord van de regering De minister bevestigde dat er in principe overdag een snelheid van 100 km per uur zou gaan gelden en s nachts en buiten de Randstad een snelheid van 120 km per uur tenzij dat om redenen van verkeersveiligheid en geluidhinder niet mogelijk is. Daarbij moet niet alleen naar de Randstad gekeken worden. Er zijn bijvoorbeeld ook gebieden in Brabant waar precies dezelfde vraagstukken aan de orde zijn. Met intensivering van de handhaving, waartoe het kabinet besloot is een even gunstig effect voor het milieu te bereiken omdat iedereen zich ook s nachts aan de snelheid moet houden. Dat is dus winst op het gebied van CO 2 -emissie en NOx. De minister betreurde het dat de Kamer de indruk geeft de gegeven cijfers te betwijfelen. Samen met het ministerie van VROM zijn de effecten van handhaving uitgerekend. Het toestaan van 120 km per uur s nachts geeft zeer grote problemen, vooral met betrekking tot de Wet op de geluidhinder. Op het moment dat de gangbare praktijk waarin mensen s nachts 120 km rijden, geformaliseerd wordt, kan iedereen naar de rechter stappen en het aanleggen van geluidsschermen afdwingen. Per wegvak is bekeken welke aanpassingen er nodig zouden zijn en dat heeft geleid tot een bedrag van 1 mld. Er is ook goed bekeken of er vanuit veiligheidsoptiek nog redenen zijn om op een andere manier te opereren. Maar ook daar waren geen overtuigende argumenten voor. Dynamische maximering voor snelheden is buitengewoon belangrijk. Er is een pilot in voorbereiding. Die wordt te zijner tijd geëvalueerd. De voorbereiding van de pilot is complex. Dat heeft met name te maken met handhaving. Een systeem waaraan niemand zich houdt, is geen goed systeem. Iedereen die het ICT-beleid rondom de snelwegen volgt, weet dat het aanpassen van de maximumsnelheid aan aanbod, congestie en veiligheid natuurlijk het beste is. Dat is iets anders dan voor de hele Randstad een snelheid van 100 km invoeren. Natuurlijk lenen sommige wegvakken zich niet voor 120 km. Dat heeft te maken óf met geluidshinder óf met veiligheid. Dat blijft zo ondanks dynamische aanduidingen. Dat neemt echter niet weg dat lagere snelheden op wegvakken zich wel laten dynamiseren. Dat zal in de druk bereden gebieden steeds meer aan de orde zijn. Daarop zal worden teruggekomen in het NVVP (nationaal verkeers- en vervoersplan). De resultaten van de pilot worden aan de Kamer toegestuurd. Natuurlijk moet het wegverkeer zijn bijdrage leveren aan de doelstellingen van het nationaal milieubeleidsplan. Er wordt op dit terrein reeds winst geboekt als gevolg van betere technologieën. Dat moet men niet onderschatten. Ook de verkeersveiligheid speelt een rol en die laat zich niet dynamiseren. Het ICT-beleid is een van de speerpunten in het NVVP. De minister zegde toe de Kamer op de hoogte te houden. De wetgever heeft ook te maken met acceptatie van de weggebruiker. Een verklaarbaar systeem is het meest te verdedigen systeem. De norm is 120 Tweede Kamer, vergaderjaar 1999 2000, 26 800 XII, nr. 57 4
km, op bepaalde wegvakken moet het 100 km zijn en soms moet de snelheid lager zijn dan de snelheid die normaal op een bepaald rijvak geldt. De A10 bijvoorbeeld wordt zeer druk bereden en op sommige delen staan de huizen tot aan de snelweg. De situatie is buitengewoon moeizaam en complex. Samen met de minister van VROM zal worden bekeken of op dat deel van de A10 een snelheid van 100 km gehandhaafd kan blijven of dat die lager moet worden. De uitkomst zal met de commissie besproken worden. De emissietaakstelling wordt gehaald. Daarover zijn goede afspraken gemaakt. Ook hierbij spelen de nieuwe technieken een rol. Natuurlijk moeten de mensen kunnen zien of zij op een bepaald weggedeelte 100 km of 120 km mogen rijden. Daarvoor worden thans de gele bordjes gebruikt. Er moet echter een systeem komen dat iedereen kan begrijpen en dat aangrijpingspunten heeft met de normale bebording. Het schoonmaken van de gele bordjes vormt een groot probleem, vooral voor de veiligheid van de mensen die dat moeten doen. Bovendien staan de bordjes vaak scheef. Er moet een beter wegbeeld komen. De hectometerpaaltjes worden vervangen omdat het bij ongevallen duidelijker moet zijn waar iemand zich op een bepaalde weg bevindt. Op die nieuwe borden wordt ook een aanduiding van de rijsnelheid gegeven. Die borden worden om de 100 meter geplaatst. Nadere gedachtewisseling De heer Van de Steenhoven (GroenLinks) concludeerde dat de voordelen van het invoeren van 100 km in de gehele Randstad evident zijn. Het gaat minder ver dan in de verkiezingsprogramma s van verschillende politieke partijen staat. Hij riep die partijen dan ook op daaraan hun conclusies te verbinden. De voordelen inzake veiligheid, CO 2 -emissie, geluid en doorstroming moeten binnengehaald worden. Hij stelde zich voor met de andere partijen te overleggen over de manier waarop dit het beste kan worden bereikt. De heer Valk (PvdA) kon nog niet aangeven of de desbetreffende bepaling in het regeerakkoord overeind moet blijven. Op welke termijn komt de minister met de gevraagde nadere informatie? De heer Stellingwerf (RFP) toonde zich ongelukkig over het feit dat de VVD op dit soort punten steeds haar gelijk haalt. Ondanks het feit dat de minister stelt dat de winst binnengehaald wordt door middel van handhaving, was de heer Stellingwerf van mening dat het altijd minder winst is. Als namelijk zowel het een als het ander was gerealiseerd, was er sprake geweest van een grotere winst. Ook de heer Van den Berg (SGP) vond het jammer dat deze situatie voor het kabinet geen aanleiding is geweest om in de Randstad integraal naar 100 km per uur te gaan. Het is echter wel positief dat ook de minister stelt dat dynamische maximering zeker in de Randstad eigenlijk de oplossing moet zijn voor de toekomst. Ondanks het feit dat dit niet in het regeerakkoord staat, moet hieraan krachtig gewerkt worden. De heer Van den Berg nam aan dat daarover iets terug te vinden zal zijn in het NVVP. Dan kan daarover verder gesproken worden. De heer Eurlings (CDA) toonde zich ingenomen met het feit dat de minister uitgaat van hetzelfde principe als het CDA: 120 km standaard, als het niet kan 100 km en daarna kwalitatieve snelheidsmaximering. Hij kon instemmen met het voorstel de nieuwe bordjes om de 100 meter te plaatsen. Het is van belang dat naast de CO 2 -doelstelling ook de verkeersveiligheidsdoelstelling wordt gehaald. Is de minister bereid een goed onder- Tweede Kamer, vergaderjaar 1999 2000, 26 800 XII, nr. 57 5
zoek te laten doen naar de meest gewenste balans tussen controles door middel van staandehoudingen en door middel van flitspalen? De heer Klein Molekamp (VVD) destilleerde uit het antwoord van de minister dat de problematiek rondom de Wet op de geluidhinder voor een deel een fictief karakter heeft. Er wordt immers ook nu al 120 km gereden op plaatsen waar slechts 100 km is toegestaan. Er is een groot verschil tussen echte winst en theoretisch berekende winst. De heer Klein Molekamp zag voorlopig nog geen aanleiding om op bepaalde stukken van de A10 de maximumsnelheid te verlagen tot onder de 100 km per uur. Voor het milieu is doorstroming het allerbeste. De minister stelde dat er geen denkfout gemaakt moet worden inzake 100 km overdag en 120 km s nachts. Er is gekeken naar de effecten van beide bewegingen en naar het feitelijk rijgedrag van de weggebruikers. Er zal beter gehandhaafd gaan worden. Dat geeft winst met betrekking tot veiligheid en emissies. Bovendien kan niet zomaar gesteld worden dat bij een snelheid van 100 km minder verkeersdoden vallen. De minister deelde de mening dat dynamisering van de snelheden, ook onder de 100 km waar noodzakelijk, voor de Randstad het meest interessant is. Dat moet de doorstroming bevorderen. Daardoor worden ook de emissies goed bewaakt. Het leek de minister niet goed een groot onderzoek te doen plaatsvinden naar de effecten van staandehoudingen en flitsen. Beide helpen als het maar zichtbaar is. Zodra men weet dat er gecontroleerd wordt, helpt het. Er zal steeds meer gecontroleerd worden. Het handhavingsbeleid moet bevorderen dat mensen zich houden aan weten regelgeving. Door het feit dat dit nu nog niet altijd gebeurt, zijn de feitelijk gemeten snelheden en daardoor de geluidsemissies hoger dan toegestaan. Dat neemt niet weg dat als er maatregelen als een limietwijziging worden voorzien, de formele situatie ontstaat dat geluidswerende maatregelen genomen dienen te worden. Het bedrag van 1 mld. is realiteit. Daar is geen ontsnappen aan. Het is ook geen goed idee om heel Nederland in te pakken in geluidsschermen. De minister vroeg enig begrip voor het Amsterdamse deel van de A10 waar mensen met hun neus op de snelweg wonen. Als de overheid hier handelend kan optreden, moet zij dat doen in het belang van de gezondheid van de mensen. De minister zegde toe de gevraagde informatie binnen drie weken naar de Kamer te zullen sturen. Tevens zullen er kaartjes worden meegestuurd waarop staat aangegeven waar de schermen hadden moeten komen. De voorzitter van de commissie, Blaauw De griffier van de commissie, Roovers Tweede Kamer, vergaderjaar 1999 2000, 26 800 XII, nr. 57 6