Tweede Kamer der Staten-Generaal

Transcriptie

1 Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar Gehandicaptenbeleid Nr. 44 VERSLAG VAN EEN ALGEMEEN OVERLEG Vastgesteld 5 juli 1999 De vaste commissie voor Sociale Zaken en Werkgelegenheid 1 heeft op 17 juni 1999 overleg gevoerd met staatssecretaris Hoogervorst van Sociale Zaken en Werkgelegenheid over de evaluatie van de TOG-regeling (Soza ). Van het overleg brengt de commissie bijgaand beknopt verslag uit. Vragen en opmerkingen uit de commissie 1 Samenstelling: Leden: Terpstra (VVD), voorzitter, Biesheuvel (CDA), Schimmel (D66), Kalsbeek-Jasperse (PvdA), Rosenmöller (GroenLinks), Van Zijl (PvdA), Bijleveld-Schouten (CDA), Noorman-den Uyl (PvdA), ondervoorzitter, Kamp (VVD), Essers (VVD), Van Dijke (RPF), Bakker (D66), Van Blerck-Woerdman (VVD), Visser-van Doorn (CDA), De Wit (SP), Harrewijn (GroenLinks), Balkenende (CDA), Smits (PvdA), Verburg (CDA), Bussemaker (PvdA), Spoelman (PvdA), Örgü (VVD), Van der Staaij (SGP), Santi (PvdA) en Wilders (VVD). Plv. leden: E. Meijer (VVD), Van Ardenne-van der Hoeven (CDA), Giskes (D66), Hamer (PvdA), Van Gent (GroenLinks), Van der Hoek (PvdA), Dankers (CDA), Kortram (PvdA), Blok (VVD), Hofstra (VVD), Van Middelkoop (GPV), Van Vliet (D66), Klein Molekamp (VVD), Stroeken (CDA), Marijnissen (SP), Vendrik (GroenLinks), Mosterd (CDA), Schoenmakers (PvdA), Eisses-Timmerman (CDA), Wagenaar (PvdA), Middel (PvdA), Weekers (VVD), Van Walsem (D66), Oudkerk (PvdA) en De Vries (VVD). De heer Harrewijn (GroenLinks) zei dat de tussentijdse evaluatie het bestaansrecht van de TOG-regeling bewijst. Hij onderschreef de beslissing om alleen nog het hoogste bedrag toe te wijzen en de voorgestelde verruiming van de regeling door uitbreiding van de groep rechthebbenden. Dit laatste wordt bereikt door een ander criterium te hanteren waarvoor aansluiting wordt gezocht bij het zorgafhankelijkheidscriterium. Het is echter niet helemaal duidelijk hoe die groep er in de toekomst zal uitzien, omdat toch nog weer een aantal voorwaarden wordt gesteld. Bestaat niet het risico dat hierdoor nieuwe onrechtvaardigheden ontstaan doordat bepaalde groepen worden afgewezen? Kunnen de ouders van autistische kinderen een beroep doen op de regeling? Is de staatssecretaris bereid na enige tijd een evaluatie te laten verrichten naar de praktijk van de nieuwe regeling? De heer Harrewijn was benieuwd of meer ernstig lichamelijk gehandicapten en chronisch zieken nu in aanmerking komen voor een vergoeding. Uit de evaluatie blijkt dat het aantal aanvragen uit die groep fors achterblijft bij de raming. De bekendheid met de regeling onder allochtonen is gering. Toch zouden ook zij via scholen en dagverblijven moeten worden bereikt. Waarom gebeurt dit niet? Verder maken lager opgeleiden minder gebruik van de regeling dan hoger opgeleiden. Dit duidt meestal niet alleen op onbekendheid, maar ook op moeilijkheden met procedures en formulieren. Is er voldoende hulp om deze drempels te slechten? Wordt de intermediairs ook gevraagd mensen eventueel bij te staan bij het invullen van formulieren of het toelichten van procedures? Misschien moeten scholen en dagverblijven hiervoor worden gecompenseerd. Het is logisch dat voor de hoogte van het bedrag is aangesloten bij de kinderbijslag. De vraag is echter of dit bedrag op termijn niet moet KST36418 ISSN Sdu Uitgevers s-gravenhage 1999 Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 44 1

2 worden verhoogd, omdat de werkelijke kosten vaak veel hoger zijn. Is er zicht op de kosten die mensen werkelijk maken, de regelingen die daarvoor zijn en de stapeling ervan, want betrokkenen hebben met verschillende wetten te maken? Is het gat tussen vergoedingen en kosten groot? De heer Harrewijn ging akkoord met de voorgestelde verandering van de regeling, maar meende dat op termijn nog eens van gedachten moet worden gewisseld over de hoogte van het bedrag in relatie tot de kosten die mensen werkelijk maken. Mevrouw Giskes (D66) was verheugd dat de TOG-regeling in een behoefte voorziet. Verder is het verheugend dat het beroep op de regeling is toegenomen na verbetering van de voorlichting. Zij was benieuwd hoe de integratietegemoetkoming ter ondersteuning van gehandicapten en chronisch zieken er uit zal zien. De staatssecretaris schrijft dat er niet meer kinderen zijn gaan thuis wonen en dat de TOG ouders dus niet stimuleert om het kind (langer) thuis te verzorgen. Bij de behandeling is destijds echter gezegd dat de regeling vooral is bedoeld om te voorkomen dat ouders hun kind wel de deur uit móéten doen. De verandering in aantallen kan bovendien niet echt worden gerelateerd aan deze regeling, omdat er nogal wat wachtlijsten zijn. Het is goed dat de staatssecretaris heeft besloten de regeling uit te breiden, ook door een soepelere toepassing van de criteria. Mevrouw Giskes herinnerde eraan dat zij hierom eerder heeft gevraagd, omdat het heel moeilijk was aan alle criteria te voldoen. De staatssecretaris schrijft dat eerder toegekende rechten zullen worden geëerbiedigd. De vraag is wel wat er gebeurt met de mensen die op grond van de bestaande regeling niet voor een vergoeding in aanmerking kwamen, maar nu dankzij de versoepeling van de criteria wel. Zou het mogelijk zijn diegenen die eerder een aanvraag hebben ingediend, alsnog met terugwerkende kracht een vergoeding te geven? De heer Van Dijke (RPF, mede namens GPV) onderschreef het bestendigde karakter dat de regeling nu krijgt. De relatie tussen de uitkering en de werkelijk gemaakte kosten is van belang om te kunnen bepalen of het beschikbaar gestelde bedrag toereikend is en tegemoet komt aan de verlangens van de ouders, zo meende hij. Hij vroeg hoe deze regeling zich verhoudt tot andere regelingen in de zorgsector, bijvoorbeeld het persoonsgebonden budget. De heer De Wit (SP) stelde vast dat de regeling voorziet in een behoefte, maar dat toch slechts een kwart van de doelgroep wordt bereikt. Hoe kan hierin verbetering worden gebracht? De uitkering dekt niet de werkelijke kosten die worden gemaakt. Hij sloot zich aan bij de vragen die hierover zijn gesteld. Verder vroeg hij of alle autistische kinderen onder de regeling vallen of alleen de autistische kinderen met een verstandelijke handicap. Er wordt een nieuw criterium geïntroduceerd om te beoordelen of er sprake is van zorgafhankelijkheid: de voorlopig blijvende toestand. Dit criterium wordt ook in andere wetten als de WAO en AAW gebruikt. In de praktijk blijkt dit een zwaar criterium te zijn. Leidt dit tot een verzwaring van de criteria voor toelating tot de TOG? De heer Weekers (VVD) vond het positief dat de kritiek op de TOG tot aanpassing van de regeling heeft geleid. Verder is het een pluspunt dat verstandelijk gehandicapten nu ook onder de regeling vallen en dat het hoogste uitkeringsniveau het uitgangspunt wordt. De invoering van nieuwe definities kan ertoe leiden dat mensen die eerder wel, nu niet meer voor een uitkering in aanmerking komen. Hoe denkt de Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 44 2

3 staatssecretaris hierover? Wanneer met de nieuwe definities onbeoogd gebruik wordt uitgesloten, kan de vraag worden gesteld waarom bestaande onbeoogd rechthebbenden een uitkering wordt verschaft doordat eerder toegekende rechten zullen worden geëerbiedigd. Aan de andere kant is het niet de bedoeling mensen opnieuw te keuren. Bovendien moet voor bestaande gevallen een overgangsregeling worden getroffen. Daarvan is de facto echter geen sprake, want iedereen die onder de bestaande regeling valt, valt automatisch onder de ruimere omschrijving van de nieuwere regeling. Wil de staatssecretaris dit bevestigen? De TOG-regeling blijft voorlopig nog een ministeriële regeling. De heer Weekers vond een wet in formele zin beter, maar had er begrip voor dat eerst de uitkomsten van het onderzoek naar de mogelijkheden van een integratietegemoetkoming worden afgewacht. Is de staatssecretaris hierbij betrokken? Is hij bereid te bevorderen dat in het onderzoek ook wordt gezocht naar prikkels om het (langer) thuisverzorgen te bevorderen? Op welke termijn zal er een wettelijke regeling worden getroffen als blijkt dat de TOG niet in de integratietegemoetkoming kan worden opgenomen? De staatssecretaris is voornemens gehandicapten- en allochtonenorganisaties te vragen op welke wijze de informatieverstrekking over de regeling kan worden verbeterd. Waarom heeft hij dat niet eerder gedaan? De evaluatie dateert immers van januari. De heer Weekers suggereerde dat ook consultatiebureaus ouders en huisartsen op de regeling kunnen wijzen. Daarnaast kan misschien in kinderbijslagbrochures of -beschikkingen een algemene passage worden opgenomen die wijst op het bestaan van de regeling met een telefoonnummer waar nadere informatie kan worden ingewonnen. Acht de staatssecretaris het mogelijk alle mensen waarvan een aanvraag onder de huidige regeling is afgewezen, op de hoogte te stellen van de nieuwe regels? Uit de evaluatie blijkt dat het voornaamste knelpunt bij de uitvoering van de regeling de doorlooptijd van medische advisering is. Wat zal de staatssecretaris daaraan doen? Mevrouw Spoelman (PvdA) sloot zich aan bij de waardering die is uitgesproken voor de uitbreiding van de criteria. Uit het onderzoek blijkt dat de groep allochtonen en laag opgeleiden nog onvoldoende wordt bereikt. Dit kan erop duiden dat de regeling en misschien ook de voorlichting te ingewikkeld zijn. Nu er toch een nieuwe voorlichtingscampagne op touw wordt gezet, kan aan dit punt wellicht extra aandacht worden besteed. Verder blijkt dat er veel problemen zijn met de indicatiestelling. Die wordt op dit moment uitgevoerd door ZVN-advies, een private, commerciële organisatie. Op termijn zullen de uitvoering van het persoonsgebonden budget en de Wet voorzieningen gehandicapten (WVG) worden ondergebracht bij het Regionaal indicatieorgaan (RIO). De meeste ouders hebben nu al te maken met het persoonsgebonden budget en de WVG en zullen dus ook te maken krijgen met het RIO. Omdat zich problemen voordoen bij de indicatiestelling in het kader van de TOG-regeling door ZVN, lijkt het logisch ook die in de toekomst onder te brengen bij het RIO. De staatssecretaris wacht terecht op de uitkomsten van het onderzoek naar de mogelijkheden van een integratietegemoekoming voordat hij een wettelijke regeling treft. De integratietegemoetkoming is echter in de eerste plaats gericht op bevordering van de integratie, terwijl de TOG-regeling is bedoeld als maatschappelijke waardering voor de ouders die de zorg op zich nemen. De eerste lijkt meer op de WVG en is een participatievoorziening. Zij gaf een korte opsomming van de regelingen en voorzieningen waarmee de ouders van een gehandicapt kind te maken hebben. Voor al die verschillende regelingen geldt een eigen indicatie- Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 44 3

4 stelling en moet een aparte aanvraag ingediend. Bovendien ressorteren zij onder verschillende ministeries. Is de staatssecretaris bereid bij de definitieve vaststelling van de TOG rekening te houden met alle regelingen die er op dit moment zijn? Mevrouw Bijleveld-Schouten (CDA) vond het niet nuttig met de wettelijke vaststelling van de TOG-regeling te wachten op de uitkomsten van het onderzoek naar de integratietegemoetkoming, omdat de integratie-uitkering een heel ander doel dient. Die regeling is vooral gericht op participatie buitenshuis, terwijl de TOG-regeling is bedoeld als tegemoetkoming in de kosten van de verzorging van gehandicapte kinderen binnenshuis. De Belgische regeling voor een integratietegemoetkoming wordt onder meer als voorbeeld genomen en die is ook gericht op de participatie buitenshuis. Zij drong erop aan dat de TOG-regeling wordt beperkt tot de verzorging binnenshuis en dat blijvend onderscheid wordt gemaakt tussen integratie en verzorging. Het antwoord van de staatssecretaris van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Staatssecretaris Hoogervorst herinnerde eraan dat de TOG-regeling een rechtstreeks gevolg is van een debat over de kinderbijslag. De regeling sluit dan ook hierop aan en ook de hoogte van de uitkering kan hieruit worden verklaard. Uit de evaluatie blijkt dat de regeling een groot succes is, niet omdat hij ouders van gehandicapte kinderen stimuleert zelf hun kinderen te verzorgen want die beslissing komt voort uit heel andere motieven, maar wel omdat hij als een blijk van maatschappelijke waardering wordt ervaren. Natuurlijk speelt de bijdrage aan de hoge kosten die de ouders moeten maken ook een rol. Het hoogste bedrag van de huidige regeling wordt de norm voor de nieuwe regeling. De TOG was nooit bedoeld om een percentage van de werkelijke kosten te vergoeden. De regeling is gerelateerd aan de kinderbijslag. Hij hechtte eraan hieraan vast te houden. Dit neemt niet weg dat de hoogte van de uitkering ter sprake kan komen bij het onderzoek naar de integratietegemoetkoming. Overigens wees hij erop dat dit onderzoek wordt uitgevoerd onder verantwoordelijkheid van de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, maar dat hij ook daarbij betrokken is. De staatssecretaris vond het te ver gaan om een principiële scheiding te maken tussen de integratietegemoetkoming en de TOG-regeling. Ook het thuis wonen kan immers een vorm van participatie zijn die wordt verkozen boven het verblijf in een inrichting. Hij ging ervan uit dat over de hoogte van de uitkering en de eventuele integratie van beide regelingen opnieuw zal worden gesproken bij de behandeling van de uitkomsten van het onderzoek naar de integratietegemoetkoming. Het feit dat de indicatiestelling nu in handen is van een commercieel bureau wil niet zeggen dat hij niet naar behoren verloopt. Wel zou het goed zijn de samenhang met andere regelingen nog eens te bezien. Het ligt misschien voor de hand de indicatiestelling te harmoniseren en bij één instituut onder te brengen. Dit is een interessante gedachte, maar die hoort niet thuis in dit kader, aldus de staatssecretaris. Hij voegde hieraan toe dat hij de wensen van de Kamer heeft genoteerd en zal betrekken bij de discussie over de integratietegemoetkoming. De criteria voor de toetreding zijn verruimd zodat de ouders van verstandelijk gehandicapte kinderen nu ook een beroep kunnen doen op de regeling. Het is een verbetering dat nu alleen de graad van de hulpbehoevendheid wordt vastgesteld en niet de oorsprong ervan. In principe kunnen de ouders van alle autistische kinderen een aanvraag indienen, maar ook hier is de mate van hulpbehoevendheid doorslaggevend. Met de uitvoeringsorganen wordt nog gesproken over de vraag wat onder Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 44 4

5 hulpbehoevendheid wordt verstaan. In dit kader wordt ook bezien of het criterium «voorlopig blijvende toestand van hulpbehoevendheid» in de praktijk een verzwaring van de criteria betekent. De informatievoorziening is actief ter hand genomen, maar toch worden bepaalde groepen niet bereikt. Daarom is aan het Bureau mediacommunicatie en allochtonen gevraagd hoe die groepen beter kunnen worden bereikt. Dit advies is nog niet ontvangen. Hij zei dat hij de suggesties van de heer Weekers voor verbreding van de bekendheid van de regeling zal overwegen. Verder zegde hij toe zich te bezinnen op de vraag van mevrouw Giskes wat er gebeurt met de mensen die onder de oude regeling niet, maar onder de nieuwe wel in aanmerking komen voor een uitkering. De uitbreiding van de regeling is vrij kostbaar. In het voorstel aan het kabinet was niet voorzien in de mogelijkheid van terugwerkende kracht. De consequenties daarvan zijn dus niet bekeken. Wellicht moet worden nagegaan hoeveel mensen in eerste instantie zijn afgewezen. Het ging de staatssecretaris echter te ver iedere aanvrager die onder de oude regeling niet en onder de nieuwe regeling wel in aanmerking komt voor een uitkering, met terugwerkende kracht een uitkering te verschaffen tot aan het begin van de oorspronkelijke regeling. Desgevraagd zegde hij toe na te gaan hoeveel mensen eerder een aanvraag hebben ingediend, maar zijn afgewezen, en de Kamer hierover te informeren. Mevrouw Spoelman (PvdA) meende dat het onrechtvaardig zou zijn met terugwerkende kracht een vergoeding te verstrekken aan mensen die in het verleden een aanvraag hebben ingediend, maar zijn afgewezen, ten opzichte van diegenen die destijds al bij voorbaat vaststelden dat zij daarvoor niet in aanmerking zouden komen en geen aanvraag hebben ingediend. De staatssecretaris onderschreef dit en zei dat hij deze opmerking in zijn overwegingen zal betrekken. Het lijkt onwaarschijnlijk dat iemand door de nieuwe criteria niet langer in aanmerking komt voor een uitkering, maar om alle moeilijkheden te voorkomen is de opmerking over de eerbiedigende werking in de brief opgenomen. Hij kon nu nog geen toezegging doen over een termijn waarop een wettelijke regeling zal worden getroffen. Er behoeft geen vrees te bestaan voor gebrek aan rechtszekerheid. Zodra de aangekondigde discussies zijn afgerond, zal een wettelijke regeling worden voorbereid. De doorlooptijd medische advisering is inderdaad een probleem. De betrokken instellingen proberen betere afspraken te maken met huisartsen en andere medische adviseurs ten einde hierin verbetering te brengen. Ten slotte zegde hij toe dat de uitwerking van de nieuwe regeling nauwkeurig zal worden gevolgd en dat de Kamer te zijner tijd daarover schriftelijk zal worden bericht. De voorzitter van de commissie, Terpstra De griffier van de commissie, Van Dijk Tweede Kamer, vergaderjaar , , nr. 44 5