NAUTILUS INFO JAARGANG 21 - NUMMER 10 MAANDBLAD UITGEGEVEN DOOR "NAUTILUS GENT vzw" ISSN 0773-0829 Wettelijk Depot B.D. 37.980 JUNI 1997 VERZENDINGSKANTOOR GENTX
Bestuur: Voorzitter: Frank Gelaude Nieuwpoort 6 9000 Gent Tel: 09/225.91.10 NA U TIL US GE NT VZW vereniging voor mineralogie en paleontologie Penningmeester: Etienne Martens + shop Tybaartstraat 52 9800 Deinze Tel: 09/386.44.46 Secretaris: Gino De Neve Herdenkingswijk 19 9820 Merelbeke Tel: 09/230.51.95 Adres- : Peter Leroy wijzigingen Popperodedries 81 9300 Aalst Tel: 053/78.15.47 Redactie: Wouter Schiettecatte Merelstraat 31 9840 De Pinte Tel: 09/282.68.67 Wouter.Schiettecatte@rug.ac.be Verzending: Annie Desmet Sint Margrietstraat 22 9000 Gent Tel: 09/223.72.02 Beurs: Jörgen Gryson Sint Lucaslaan 16 8310 Brugge Tel: 050/35.69.85 Practicum: Robert Plees Boudewijnstraat 67 9000 Gent Tel: 09/220.15.66 Bar beurs: Roger Ebo Baarleboslaan 54 9031 Drongen Tel: 09/282.87.74 Activiteiten: Arnold Van Herreweghe Hugo Verriestlaan 3 9940 Evergem-Ertvelde Tel: 09/344.00.25 arnold.van.herreweghe@dowjones.interpac.be Bibliotheek: Eddy Van Der Meersche Frank Baurstraat 11 9000 Gent Tel: 09/221.31.95 Lidgelden: Jeugdlid 500 Fr. Gewoon lid 700 Fr. Gezinslid 800 Fr. Steunend lid 1000 Fr. Vergadering: Praktikum: in principe elke tweede donderdag van de maand om 20.00 uur in de Rijksnormaalschool, Ledeganckstraat 8 te Gent. in principe elke zaterdag van 14.00 tot 15.00 uur. in de Corbiestraat 5 te Gent (bibliotheek + uitlening van toestellen) BTW nummer: 416.511.070 Rekeningnummer: 068-0632010-82 Verantwoordelijke uitgever: Wouter Schiettecatte, Merelstraat 31, 9840 De Pinte Alle rechten voorbehouden. Elke auteur is verantwoordelijk voor de inhoud van zijn artikels
NAUTILUS INFO Jaargang 21 nummer 10 JUNI 1997 MAANDVERGADERING Op donderdag 12 juni wordt traditiegetrouw een determinatie-avond georganiseerd. Specialisten terzake zullen pogen uw mineralen, fossielen,... te determineren en al uw vragen trachten te beantwoorden. Breng dus alle specimens mee die u reeds vele slapeloze nachten hebben bezorgd. Tussen pot en pint zullen (bijna) alle raadsels opgelost worden. Afspraak in de Rijksnormaalschool, K. Ledeganckstraat 8 te Gent. De deuren gaan open om 19.30 uur. MICROMOUNT-AVOND Op donderdag 26 juni worden de vondsten van het voorbije jaar onderzocht. Aangezien de voorbije excursies interessante specimens hebben opgeleverd, kan men zich aan een boeiende avond verwachten. Kom dus gerust langs en aarzel niet om enkele vondsten mee te brengen. Afspraak in de Corbiestraat 5 om 20.00 uur. AGENDA Donderdag 5 juni: lessenreeks mineralogie (deel III) Zaterdag 7 juni: praktikum, Roger Ebo (09/282 87 74) Donderdag 12 juni: ledenvergadering Zaterdag 14 juni: praktikum, Paul Plinke (09/223 63 70) Zaterdag 21 juni: praktikum, Pierre Rondelez (059/32 39 95) Donderdag 26 juni: MM-avond Zaterdag 28 juni: praktikum, Arnold Van Herreweghe (09/344 00 25) Zaterdag 28 juni: excursie Harmignies JUN '97 / 217
BEURZENKALENDER JUNI 1997: Zondag 1 juni: VENLO (Nederland) Internationale mineralen- en fossielenbeurs. Velona Paviljoen, Hogeweg 10-16, Venlo. Open van 11.00 tot 17.00 uur. Dond. 26, vrijd. 27, zat. 28 en zond. 29 juni: SAINTE-MARIE-aux-MINES (Frankrijk) 34ste internationale mineralen-, fossielen- en edelsteenbeurs. 26 en 27 juni: handelaarsdagen 28 en 29 juni: algemeen publiek JULI 1997: Zaterdag 26 en zondag 27 juli: ROCHEFORT Tentoonstelling en beurs van mineralen, fossielen en edelstenen. Salle centre culturel des roches. Gratis toegang. Open van 10.00 tot 19.00 uur. AUGUSTUS 1997: Zaterdag 30 en zondag 31 augustus: BERNISSART Beurs van mineralen en fossielen. Zaal "Omnisport du Préau". Organisatie: Cercle Géologique du Hainaut a.s.b.l. SEPTEMBER 1997: Vrijdag 12, zaterdag 13 en zondag 14 september: BRUSSEL 24ste internationale beurs en tentoonstelling van mineralen, fossielen en edelstenen. Autoworld, Jubelpark 11, Brussel. Open van 10.00 tot 18.00 uur. Tot 6 augustus loopt er in het Museum voor de Geschiedenis van de Wetenschap (Gebouw S30, Krijgslaan 281, 9000 Gent; tel.: 09/264 49 30) een interessante tentoonstelling over onzichtbare straling. Er wordt een overzicht getoond van het onderzoek naar natuurlijke radioactiviteit gedurende de laatste 100 jaar (1896-1996). Er is ook een deel van de privécollectie uraniumhoudende mineralen van Prof. Vochten te bewonderen. De tentoonstelling is geopend op de normale schooldagen. De cataloog die bij deze expositie hoort, is zeer aan te bevelen. In Parijs loopt er ook een tentoonstelling over radioactiviteit. Ze is te bezoeken tot in 1998 (behalve op dinsdag) in Musée National d'histoire Naturelle (Jardin des Plantes, Galérie de la Minéralogie et de la Géologie, 36 Rue Geoffroy St. Hilaire). De systematische mineralencollectie van het museum is eveneens de moeite waard. JUN '97 / 218
Guy Van der Haegen heeft het boek "Catalogus van het Prehistorische materiaal" uitgegeven. Dit werk omvat de inventaris (met tekeningen) van de collectie artefacten uit het Schoolmuseum M. Thiery (St.-Pietersplein 14 te Gent). Een selectie ervan is tentoongesteld in de zaal "Evolutie van de Mens". Momenteel loopt er in het Schoolmuseum ook een tijdelijke tentoonstelling over "Hubbles venster op de kosmos". ONTLENINGEN PRAKTIKUM Leden die boeken, tijdschriften of toestellen willen binenbrengen, kunnen dit doen tot uiterlijk 28 juni. Men ken boeken en toestellen uitlenen voor een periode van twee maanden (juli - augustus), en dit voor 30 Bfr. per boek en 300 Bfr. per toestel. Het praktikum gaat weer open op zaterdag 30 augustus. LIDGELDEN De jaargang 1996-1997 loopt stilaan teneinde. Wij hopen u in september weer te mogen ontmoeten voor een nieuw werkjaar. Opdat de administratieve regelingen vlot zouden verlopen, sturen wij u nu reeds een overschrijvingsformulier. De lidgelden voor het werkjaar 1997-1998 zijn enigszins gewijzigd. Aangezien de kosten voor het samenstellen van de Nautilus-info de laatste jaren zijn toegenomen, zien we ons verplicht een iets hogere bijdrage te vragen. De nieuwe lidgelden zijn: Jeugdlid: 500 Bfr. Gewoon lid: 700 Bfr Gezinslid: 800 Bfr. Steunend lid: 1000 Bfr. Leden die ter gelegenheid van de beurs op 16 maart gebruik maakten van het speciale aanbod om lid te worden voor het werkjaar 1997-1998, hoeven uiteraard niet meer te betalen. Nederlandse leden storten hun bijdrage van 45,- fl. op rekening 1407-95936 van Rabobank Oudenbosch. JUN '97 / 219
WERKJAAR 1997-1998 Om even een voorproefje te geven van wat u volgend werkjaar kan verwachten, volgt hier een overzicht van de komende voordrachten. 11 september 1997 Martin Bless - Op zoek naar het verloren landschap in de regio Maas-Rijn. 9 oktober 1997 Prof. Henriet - Zeebodem, oceaan en klimaat. 13 november 1997 Frank Gelaude - Fossiele pootafdrukken van fossiele dino s. 11 december 1997 Stefan Helsens - Afzettingsgesteenten. 8 januari 1998 P. Vandenhaute - Meteorieten 12 februari 1998 Marc Antrop - De vroege kolonisatie van Europa door de mens. 12 maart 1998 Eddy Vandermeersche - Hawaii 23 april 1998 G. Van Grootel - De problematische fossielen van de Burgess Shale. 14 mei 1998 Alain Loeber - Les terrils en combustion. 11 juni 1998 Determinatie-avond Naast deze voordrachten zullen er ook excursies georganiseerd worden. Bovendien is er ook reeds een lessenreeks voorzien i.v.m. geologie (18 sept., 16 okt., 20 nov.). SHOPNIEUWS De juni-vergadering is de laatste gelegenheid om ons te voorzien van doosjes, kitt, veldloep, geo. hamer, veiligheidsbril en andere benodigdheden. De shop zal zo uitgebreid mogelijk aanwezig zijn. Wenst u grotere hoeveelheden, neem dan vooraf contact op met Etienne Martens (09/386 44 46) na 20.00 uur. Vakantietijd is ook leestijd; daarom prijzen wij nogmaals enkele interessante boeken aan, met voorop de werken van onze Nautilusleden: Piet Gelaude en Eddy Van Der Meersche. JUN '97 / 220
Laurion the minerals in the ancient slags (1996) Gelaude, P., Van Kalmthout, P. & Rewitzer, C., 195p. Laacher See Mineralen (1997) Van Der Meersche, E., Mineralcolor, 162p. Fluorit Lapis extra nr.4 Kristall Alpin Lapis extra nr.5 Turmalin Lapis extra nr.6 Versteinertes Holz Lapis extra nr.7 Gediegen Silber extra Lapis nr.8 Granat Lapis extra nr.9 Opal Lapis extra nr.10 Pyrit Lapis extra nr.11 Christian Weise Verlag, München, 96p. Lapis-Mineralienverzeichnis (1994) Weiß, S., Christian Weise Verlag, München, 303p. Micro Minerals of Saint-Hilaire Quebec, Drawings (1989) Fisher, R.W. & Glenn, G.H. 168p. JUN '97 / 221
JUN '97 / 222 Het leven op een microscoopplaatje (naar Gary Larson (The Far Side))
BIBLIOTHEEKNIEUWS Fossilien 97/2 Fünf Ziffern für die perfekte Ordnung - Sandkorallen: ein ausgestorbener Lebensformtyp - Constantin Freiherr von Ettingshausen - Fringelite: auch die Vorzeit war bunt - Petrefakta 1997 - Die Saurierfährten von Hardheim - Säuger und Saurier, ausgestöbert in der Gobi - Geologische Literatur für Fossiliensammler (2) - Megaalgen am Yangtze Le Règne Minéral N 11 Les sceptres améthystes d Antsakoanimanta (Madagascar) - Deux Micraster de la carrière de Tercis (Landes) - Les fossiles des Pyrenées - Hommage à Christian Gobin - L exposition de prestige de la bourse de Munich Le Règne Minéral N 12 Le cuivre natif dans le Dôme de Barrot - Les olivines de la Fournaise (Ile de la Réunion) Hommage à Alexis Chermette - Entretien: Alain Caubel - Timbres et minéraux Le Règne Minéral N 13 Minéralogie du gisement d uranium de Rabéjac - Le gîte cuprifère de l Hubac de Jourdan - Quelques déterminations microchimiques rapides et faciles - Une vanadinite inhabituelle Le Règne Minéral N 14 La dolomite de Saint-Pierre de Mésage - Les scutelles de Saint-Paul Trois Châteaux - Compléments d informations sur le quartz courbe de Tallèfre - Tucson Show 1997 - Le secteur minier d en Bournegade Le Règne Minéral Hors série N 2 La barytine en France Matrix: Mineralogische Nachrichten aus Österreich 1996; N 5 Geode 97/2 Chalcedoon - dioptaas - De kostbaarste sauriërs The Canadian Mineralogist 96/4 Geonieuws 97/4 Schwaz en Brixlegg (Tirol, Oostenrijk) - Kermesiet van Pezinok AGAB Minibul 97/4 L ancienne mine de Vedrin Spirifer 97/4 Een tocht door de Negev woestijn JUN '97 / 223
American Mineralogist 97/1-2 The Mineralogical Record 97/2 Mineral specimen repair and restoration: techniques and material - Platinum-group minerals from the Konder Massif, Russian Far East - The Otavi Mountain Land Cu-Pb- Zn-Va deposits (Namibia) Lithorama 97/4 Découverte d un nouveau dinosaure Le Bulletin du GEST N 123 Magazine du 4M N 175 Les grenats - Les instruments d optique Le Caillouteux N 108 Les glaciations Mineralogisch Tijdschrift 97/4 Versteend hout - Hunsrück, Nahetal, Idar-Oberstein Lapis 97/4 Lovozero Tundra - Drammen, Norwegen: Fundstellen für Topaz, Fluorit und Rauchquarz - Neue Kluftmineralien der Schweizer Alpen - Steckbrief: Zinkenit Tellus Krant 97/5 LAVE N 66 Le Pariou - Nouvelles - le Cotopaxi (Equateur) Mineralien Welt 97/3 Uranosphärit und weitere neue Mineralien von der Grube Clara - Chalkostibit aus Frankreich - Cyanotrichit aus Österreich - Minen im Ganesh Himal - Amethyst aus der Colli Euganei - Neue Mineralfunde - Bergkristalle aus Oberösterreich - Nordstrandit Facetten 97/2 Geonieuws 97/5 Museum Tauernschatzkammer (Osotenrijk) Gipsrozen (Canada) - Jaaroverzicht 1996 AGAB Minibul 97/5 Aeoteoroa (Nouvelle-Zélande) Geolithos 97/3 JUN '97 / 224
DE HOPLITIDAE AMMONIETEN VAN DE CAP BLANC NEZ Frank Gelaude 1. INLEIDING In het Midden-Albiaan, 102 tot 99 miljoen jaar geleden, bereikt de Hoplitidae familie een hoogtepunt in verscheidenheid en soorten. Binnen de familie kan men twee grote evolutielijnen herkennen: de Hoplitidae met groef en de evolutielijn zonder groef in de venter. De eerste noemt men de Euhoplites lijn (tezamen met de soorten Discohoplites en Hyphoplites) en de tweede vormt de Anahoplites lijn (tezamen met de soorten Dimorphoplites, Metaclavites en Epihoplites). In het Boven-Albiaan, 99 tot 96 miljoen jaar geleden, worden de Hoplitidae verdrongen door een andere ammonietenfamilie, de Brancoceratidae, en ze verdwijnen vervolgens tijdens het Onder-Cenomaniaan. Evenals bij de vroegere Hoplitidae gebeurt de determinatie voornamelijk op basis van kenmerken van de venter, ribben en knobbels. Samengevat krijgen we dan de volgende Hoplitidae soorten : Anahoplites heeft een vlakke venter (tabulaat), zeer zwakke ribben en zwakke knobbels. Metaclavites, Semenovites en Epihoplites hebben een vlakke venter, 2 rijen knobbels en 2 tot 3 ribben per knobbel. Dimorphoplites heeft een vlakke venter, 2 rijen knobbels en 2 ribben per knobbel. Euhoplites heeft een diepe groef in de venter (sulcaat), duidelijke ribben, met umbilicale en ventrale knobbels. Discohoplites en Hyphoplites hebben een duidelijke groef in de venter, typische kommavormige ribben, umbilicale knobbels, maar geen of zwakke ventrale knobbels. Hiervan werd het geslacht Euhoplites al in vorige aparte bijdrage behandeld (Gelaude 1994). JUN '97 / 225
2. VOORKOMEN VAN DE JONGERE HOPLITIDAE De onderstaande lijst is opgesteld aan de hand van de publicaties van Amedro & Destombes (1978) en Amedro (1986). APT 1 2 3 ALB 1 2 3 CEN 1 2 3 TUR 1 2 3 CON 1 2 3 Anahoplites intermedius Anahoplites mantelli Anahoplites praecox Anahoplites planus Anahoplites planus var.discoidea Anahoplites splendens Anahoplites pleurophorus Anahoplites picteti Dimorphoplites niobe Dimorphoplites doris Dimorphoplites pinax Dimorphoplites pinax var.elegans Dimorphoplites glaber Dimorphoplites chloris Dimorphoplites tethydis Dimorphoplites biplicatus Dimorphoplites parkinsoni Dimorphoplites silenus Dimorphoplites nov.sp.(gr.daviesi) Metaclavites metamorphicus Metaclavites compressus Metaclavites trifidus Epihoplites denarius Epihoplites deluci Epihoplites glyptus Epihoplites gibbosus Epihoplites sp. Semenovites?gracilis Semenovites iphitus Hyphoplites curvatus curvatus Hyphoplites curvatus arausionensis Hyphoplites falcatus falcatus JUN '97 / 226
3. KORTE BESCHRIJVING VAN DE VERMELDE SOORTEN De onderverdeling in talrijke soorten en varianten, met daar bovenop de ontelbare transities, maken het determineren nagenoeg onmogelijk. Een kritiek op het steeds maar opsplitsen en zogezegd ontdekken van nieuwe soorten wordt geformuleerd in een samenvattende bijdrage van Amedro (1992). Spijtig genoeg is zijn nieuwe indeling niet altijd even duidelijk of volledig uitgewerkt. Wellicht moeten we wachten op een latere bijdrage van Amedro om een beter zicht te krijgen op de indeling van verschillende Hoplitidae soorten. Genus Anahoplites Dit genus heeft een vlakke venter, nauwelijks zichtbare ribben en zwakke umbilicale ventro-laterale knobbels. Bij Amedro (1992) worden slechts twee soorten weerhouden : Anahoplites intermedius en Anahoplites planus. Anahoplites intermedius is een matig evolute ammoniet (5 tot 7 cm) met een versiering zoals Hoplites dentatus, maar met een platte venter. Anahoplites mantelli en Anahoplites praecox horen ook bij deze soort, vanwege de talrijke transities, en worden dus variëteiten. De eerste variëteit heeft meer en fijnere ribben, de tweede minder en grovere ribben, dan Anahoplites intermedius. Anahoplites planus is een ammoniet (3 tot 10 cm) waarbij de schelp nagenoeg effen is, zonder ribben, enkel zeer kleine en zwakke knobbeltjes nabij de venter. De discoidea variëteit heeft zijn grootste dikte bij de umbilicale rand. Waar volgens Amedro de drie andere vermelde Anahoplites soorten bij horen wordt niet vermeld. Anahoplites splendens heeft 10 tot 14 zwakke, maar duidelijke umbilicale knobbels, waaruit telkens 3 tot 4 ribben komen. Anahoplites pleurophorus 12 zwakke umbilicale bullae, waaruit telkens enkelvoudige ribben ontstaan. Anahoplites picteti heeft een 20-tal umbilicale bullae en 65 tot 70 knobbels aan de venter. Anahoplites intermedius en Anahoplites planus zijn vrij algemeen in het Midden- Albiaan, de andere zijn zeldzaam. Anahoplites planus is wellicht de meest voorkomende ammoniet uit de Formatie van St.- Pôt (de Gault klei) en wordt tot in het Boven-Albiaan gevonden. (Amedro 1992, Moore 1957 en Spath 1923-43). JUN '97 / 227
Genus Dimorphoplites De Dimorphoplites soorten hebben een vlakke tot soms zwak sulcate venter, duidelijke ribben, umbilicale knobbels en clavi nabij de venter. Men telt minstens ongeveer 2 ribben per knobbel. Dimorphoplites niobe heeft ribben die in het algemeen afwisselend lang en kort zijn. Dimorphoplites doris is een ammoniet met golfvormige, onregelmatig ontwikkelde ribben, die sterk naar voor geprojecteerd zijn nabij de venter. Amedro voegt Dimorphoplites pinax en Dimorphoplites pinax var.elegans bij deze soort, hoewel de ventrale clavi kleiner zijn, dan bij Dimorphoplites doris. De elegans variëteit heeft opvallend veel fijne ribben. Wordt meestal gevonden in stukken, zelden volledig. Dimorphoplites biplicatus is een ammoniet met 12 tot 14 bullae, golfvormige ribben en 22 tot 24 afgeronde ventro-laterale knobbels. Ook hier voegt Amedro Dimorphoplites glaber, Dimorphoplites chloris, Dimorphoplites tethydis en Dimorphoplites parkinsoni bijeen als varianten van Dimorphoplites biplicatus. Bij Dimorphoplites glaber komen steeds 2 ribben bijeen in een clavus, Bij Dimorphoplites chloris zijn er 12 bullae, waaruit 36 ribben komen die eindigen in 24 clavi. Dimorphoplites tethydis is een dikke vorm van Dimorphoplites chloris. Dimorpholites parkinsoni is nog dikker, heeft slechts 9 umbilicale knobbels en ongeveer 15 buitenmaatse clavi. Bij Dimorphoplites silenus is de woonkamer versierd met golfvormige ribben, de inwendige windingen van het fragmacoon zijn daarentegen voorzien van eenvoudige ribben. Deze soort gelijkt op een Dimorphoplites biplicatus. Dimorphoplites nov.sp.(gr.daviesi) is blijkbaar een randgeval. Spath noemde deze ammoniet Anahoplites daviesi, een ammoniet met duidelijke ribben tot op de venter en zonder knobbels. Amedro beschouwt dit fossiel als een Dimorphoplites met vlakke venter en zwakke knobbels. Dimorphoplites ammonieten komen vaak voor in het Midden-Albiaan, maar volledige goed bewaarde exemplaren zijn zeldzaam. (Amedro 1992, Moore 1957 en Spath 1923-43). Genus Metaclavites Metaclavites heeft een vlakke venter, duidelijke ribben, 10 ronde umbilicale knobbels en zwakke ventro-laterale knobbels. Er zijn 2 tot 3 ribben per knobbel. Metaclavites compressus is een ammoniet met enkelvoudige ribben en kleine ventro-laterale clavi, die subparallel staan met de siphonale lijn. Metaclavites metamorphicus en Metaclavites trifidus zijn volgens Amedro varianten. JUN '97 / 228
Metaclavites metamorphicus heeft 12 umbilicale knobbels en 48 enkelvoudige ribben. Metaclavites trifidus is een dikke vorm, heeft een 10 hoge ronde knobbels waaruit telkens drie ribben ontstaan. Midden- en Boven-Albiaan. (Amedro 1992, Moore 1957 en Spath 1923-43). Genus Epihoplites Epihoplites gelijkt goed op een Metaclavites soort, maar de afgeronde flanken en ventro-laterale knobbels staan loodrecht op de siphonale lijn en niet parallel, zoals bij Metaclavites. Epihoplites deluci heeft een zeshoekige tot ronde doorsnede, iets breder dan hoog. 12 umbilicale knobbels, telkens overeenkomend met 3 gebogen ribben en die uitlopen in een kleine knobbel op de venter. Volgens Amedro zijn Epihoplites denarius, Epihoplites glyptus en Epihoplites gibbosus varianten van Epihoplites deluci. Epihoplites denarius verliest op zijn woonkamer de knobbels en zelfs ribben. Epihoplites glyptus heeft zwakke umbilicale knobbels en een vierkantige doorsnede. Epihoplites gibbosus heeft een zwak sulcate venter en zigzaggende ribben. Boven-Albiaan. (Amedro 1992, Moore 1957 en Spath 1923-43). Genus Semenovites Nergens werd een beschrijving van dit genus gevonden. Enkel bij Spath worden beide soorten vermeld als Epihoplites soorten. Het voorkomen van zeer zwakke ventro-laterale knobbels, die eerder uitlopers zijn van de ribben, is vermoedelijk het gemeenschappelijk kenmerk van beide soorten. Semenovites gracilis heeft 14 umbilicale knobbels, waaruit telkens 3 vlakke golfvormige ribben ontstaan. Semenovites iphitus heeft 10 umbilicale knobbels, waaruit in een beginstadium telkens 3 ribben ontstaan, in een later groeistadium 2 ribben per knobbel. Boven- Albiaan. (Spath 1923-43). Genus Hyphoplites Hyphoplites heeft een duidelijke groef in de vlakke venter, opvallend sikkelvormige ribben en 1 of 2 rijen, kleine ventro-laterale knobbels. Ammoniet is 5 tot 7 cm groot. Hyphoplites curvatus curvatus heeft 7 tot 9 umbilicale knobbels, waaruit telkens een bundel van 2 tot 3 ribben komen, die uitlopen op twee rijen ventro-laterale knobbels. De woonkamer heeft duidelijke andere kenmerken, met een ronde venter en zwakkere knobbels. JUN '97 / 229
Hyphoplites curvatus arausionensis heeft enkelvoudige of paren van ribben, die uitlopen op ronde ventro-laterale knobbels. Hyphoplites falcatus falcatus heeft vlakke enkelvoudige ribben, die uitlopen op een zwakke ventrale knobbel. Beide soorten zijn de laatste vertegenwoordigers van de grote ammonietenfamilie van de Hoplitidae, spijtig genoeg zeer zeldzaam te vinden in de mergels van het Onder-Cenomaniaan. (Moore 1957 en Wright & Wright 1949. Wright & Kennedy 1984). 4. AFBEELDINGEN Alle tekeningen zijn door R. Lams getekend op ware grootte. Fossielen zijn afkomstig uit de verzameling van L. de Putter en R. Lams. Determinaties door F.Amedro, L. de Putter en R. Lams. Opmerking van F.Gelaude. Fig. 1: Anahoplites planus JUN '97 / 230
Fig. 2: Dimorphoplites chloris, het ribbenpatroon is op de buitenste halve winding verstoord Fig. 3: Dimorphoplites glaber JUN '97 / 231
Fig. 4: Dimorphoplites parkinsoni Fig. 5: Dimorphoplites silenus JUN '97 / 232
Fig. 6: Metaclavites compressus Fig. 7: Metaclavites metamorphicus Fig. 8: Metaclavites trifidus JUN '97 / 233
5. BIBLIOGRAFIE Amedro F. 1986 Biostratigraphie des craies Cénomaniennes du Boulonnais par les ammonites. Ann.Soc.Géol.Nord,105,p159-167. Amedro F. 1992 L Albien du Bassin Anglo-Parisien : ammonites, zonation phylétique, séquences. Bull.Centres Rech.Explor.Prod.Elf-Aquitaine.,16,p187-233. Amedro F.& Destombes J. 1978 Répartition des ammonites dans l Albien moyen et supérieur, argileux, de Wissant. Bull.Inf.Géol.Bass.Paris,15(4),p9-15. Amedro F. et al. 1981 Echelles biostratigraphiques dans l Albien du Boulonnais. Bull.Inf.Géol.Bass.Paris,18(2),p3-19. Amedro F. 1986 Biostratigraphie des craies cénomaniennes du Boulonnais par les ammonites. Ann.Soc.Géol.Nord.,105,p159-167. Gelaude F. 1994 De Euhoplites ammonieten van de Cap Blanc Nez. Nautilus- Info,18,p145-153. Gelaude F. 1996 De oudste Hoplitidae ammonieten van de Cap Blanc Nez. Nautilus-Info,20,p159-167. Moore R. 1957 Treatise on Invertebrate Paleontology.Part L. Mollusca 4, Cephalopoda. Geol.Soc.Am.Un.Kansas,927p. Spath L. 1923-1943 A monograph of the Ammonoidea of the Gault. Palaeontogr.Soc.London,parts 1-16,789p. Taverne N. 1996 Wissant-ammonieten : het geslacht Euhoplites. GEA,1,p40-48. Wright C.& Kennedy W. 1984-1990 Ammonoidea of the Lower Chalk. Mon.Palaeont.Soc.294pp. Wright C.& Wright E. 1949 The Cretaceous ammonite genera Discohoplites Spath and Hyphoplites Spath. Quart.J.Geol.Soc.London,104,p477-496. JUN '97 / 234
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 1 E. Martens In de Eifel zijn de belangrijkste vertegenwoordigers van de olivijn-groep de mineralen: fayaliet en forsteriet. Minder frequent is tephroiet. De figuren zijn ontleend aan de publicatie van Dr. G. Hentschel Zur Morphologie der Eifel-Olivine verschenen in Aufschluß aug/sept.1983. Fig.1: In de richting [100] gegroeid olivijnkristal, gevormd door een prisma-i {011} en prisma-ii {102}; de top wordt begrensd door een pinacoïde-iii {001}. Een smal prisma-i {012} knot het bovenvermelde prisma {011} af. Fig.2: Eenzelfde olivijnkristal zoals fig.1 maar met bijkomende smalle vlakjes van een pinacoïde-i {100}, een prisma-iii {110} en de dipiramide {111}. Fig.3: Identiek gevormd olivijnkristal zoals fig.2 maar gegroeid in de richtingen [100] en [001]. Fig.4: Dik plaatvormig olivijnkristal, gevormd door de prisma s-i en II {011}, {102} en de pinacoïde-iii {001}. De hoeken zijn sterk afgeknot door de dipiramide {111}, gecombineerd met smalle vlakjes van de pinacoïden-i en II {100}, {010} alsook het prisma-iii {110}. Wij merken nog twee smalle prisma s-i {012} en {013} op tegen het topvlak {001}. Fig.5: Vlakkenrijk olivijnkristal zoals fig.4 met een sterker ontwikkelde pinacoïde- II {010}. Bemerk de bijkomende vlakjes van de dipiramide {112} en het prisma-ii {101}. Fig.6: Prismatisch olivijnkristal gegroeid volgens [100], met bijna dezelfde vormencombinatie als fig.4. Fig.7: Plaatvormig olivijnkristal (volgens [001] richting) met dezelfde vormencombi natie als fig.2, maar zonder de pinacoïde-i vlakjes {100}. Fig.8: Identiek plaatvormig olivijnkristal als fig.7; de hoeken zijn hier afgeknot door een prisma-iii {110}. Fig.9: Prismatisch olivijnkristal gegroeid volgens de [011] richting, met een eenvoudige vormencombinatie van de prisma s-i en II {011}, {102} en de pinacoïde {001}. Fig.10: Olivijnkristal met dezelfde habitus als fig.9 en een vormencombinatie als fig.7,maar zonder het prisma-iii {110}. Fig.11: Vlakkenrijk plaatvormig olivijnkristal (volgens [010] richting). Het olivijnkristal heeft dezelfde vormencombinatie als fig.5. Fig.12: Eenvoudig fayalietkristal opgebouwd met de pinacoïdes-ii en III {010}, {001} en een prisma-ii {102}. Fig.13: Dik plaatvormig fayalietkristal (volgens [010] richting); met dezelfde hoofdvormen als fig.12, maar met kleine afknottingen door een prisma-i {011} en NAUTILUS JUN '97 / 235
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 12 een dipiramide {111}. Fig.14: Identiek fayalietkristal zoals fig.13, maar met een afknotting door een prisma-ii {101} i.p.v. de dipiramide {111}. Fig.15: Dik plaatvormig fayalietkristal met dezelfde grondvormen als fig.12, maar met bijkomende afknottingen door een pinacoïde-i {100}, prisma-iii {110} en een dipiramide {111}. Nota: prisma-i : de vier vlakken van de vorm {0kl}. prisma-ii : de vier vlakken van de vorm {h0l}. prisma-iii : de vier vlakken van de vorm {hk0} pinacoïde-i : twee vlakken van de vorm {100}. pinacoïde-ii : twee vlakken van de vorm {010}. pinacoïde-iii : twee vlakken van de vorm {001}. Met dank aan Eddy Van Der Meersche voor het nalezen en het ter beschikking stellen van het computer tekenprogramma SHAPE V5.0 voor Windows. Literatuur: BRAUNS, R., (1922) Die Mineralien der Niederrheinischen Vulkangebiete, Schweizerbart sche Verlagbuchhandlung, Stuttgart, 216p. FLEISCHER,M., MANDARINO, J. (1995) Mineral species, The Mineralogical Record Inc., Tucson, 280p. HENTSCHEL, G., (1983) Zur Morphologie der Eifel-Olivine, Der Aufschluss, Band 34, p391-396. HENTSCHEL, G., (1987) Die Mineralien der Eifelvulkane, 2. Auflage, Christian Weise Verlag, München, 176p. RAMDOHR, P., STRUNZ, H., (1978) Klochmans Lehrbuch der Mineralogie, 16. Auflage, Ferdinand Enke Verlag, Stuttgart, 876p. VAN DER MEERSCHE, E., (1989) Olivine, Nickenicher Sattel, Mineralcolor, p23-26. VAN DER MEERSCHE, E., (1991) Tephroite, Mendig Laacher Kessel, Mineralcolor, p29-30. JUN '97 / 236 NAUTILUS
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 31 NAUTILUS JUN '97 / 237
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 41 Figuur 1 Figuur 2 Figuur 3 JUN '97 / 238 NAUTILUS
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 51 Figuur 4 Figuur 5 Figuur 6 NAUTILUS JUN '97 / 239
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 61 Figuur 7 Figuur 8 Figuur 9 JUN '97 / 240 NAUTILUS
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 71 Figuur 10 Figuur 11 Figuur 12 NAUTILUS JUN '97 / 241
OLIVIJN-GROEP Rhomb.-dipir. 81 Figuur 13 Figuur 14 Figuur 15 JUN '97 / 242 NAUTILUS