De moeizame weg naar een verenigd Europa Van Kolen- en staalgemeenschap tot Europese Unie Bas Levinsohn 1 Inleiding 2005: van Euro-forie tot Euro-fobie Gevestigde politiek Geen oorlog Groei welvaart Gegarandeerd inkomen voor boeren Goedkoop reizen per vliegtuig (gederegulleerde markt) Met één munt betalen Studeren buiten eigen land Het referendum Waar gaat dit over? Oordeel meerderheid kiezers We willen onze eigen zaken regelen Het kost ons geld Angst voor de Poolse loodgieter Houd de Turken buiten Europa Bas Levinsohn 2 1
Inleiding Verkoopargumenten voor Europa Idealistisch: Gemeenschappelijke identiteit: Christendom, humanisme, verlichting Grote cultuur: Beethoven, ook in Oost Europa bijv Lvov (Lemberg) ॐ Negatief 30 jarige Europese burgeroorlog (1914-1944) Nooit meer oorlog Materialistisch: Gemeenschappelijk economisch voordeel Vrije markt Tegenwicht VS, China Maar leidt tot calculerend gedrag : Thatcher I want my money back Europscepsis neemt verder toe Bas Levinsohn 3 Inleiding Terugblik vorige colleges Opbouw verzorgingsstaat Economische crises Thatcher Neoliberalisme Nieuwe belangstelling voor culturele verschillen 1970 1989/1990 2001 Golden Age Sociale veranderingen in West Europa Transitie Oost Europa Het Islam probleem Ontwikkeling EU??? Bas Levinsohn 4 2
Theses EU is oorspronkelijk een reactie op de WOII. Tot in de 21 e eeuw speelt dit een rol ॐ Bijv de angst van Frankrijk voor een te machtig Duitsland De doelen, inrichting en beleid van de EU weerspiegelen de geschiedenis van het politiek denken van na de oorlog. ॐ Jaren 50 en 60: bureaucratische welfare state (sociaaldemocratie) ॐ Jaren 80 en 90: vrije markt (liberalisme) De huidige populistische trend richt zich tegen zowel tegen de sociaaldemocratische als liberale achtergrond van de EU Bas Levinsohn 5 Overzicht Wat is de Europese Unie eigenlijk Casestudy: gemeenschappelijk landbouwbeleid De ontwikkeling van een verenigd Europa ॐ EKSG (sturing van boven) ॐ EEG (een vrije markt) ॐ EMU (een supranationale entiteit?) Heeft Europa een eigen identiteit? Bas Levinsohn 6 3
Het wezen van de EU Wat is de EU? Samenwerking staten (intergouvernamenteel) Een vrijhandelszone zoals de NAFTA Geen eigen regering Landen souverein EU legt regels op Inkomens verdeler Geen eigen leger Ambtelijk apparaat Eigen parlement Een federale staat zoals de VS Staatachtig (supra- nationaal) Bas Levinsohn 7 Wat is Europa Uitbreidingen EU in de breedte en in de diepte 1951/1955 Stichters België, Frankrijk, Duitsland, Italië, Luxemburg, Nederland 1973 Noord Westen Denemarken, Ierland, Groot Britannië 1981 Zuiden Griekenland 1986 Zuiden Spanje, Portugal 1995 Neutrale rijke landen Oostenrijk, Finland, Zweden 2004 Centraal Oost Eurpoa Polen,Tsjechie, Slovakije, Hungarije Estland, Letland, Lithauen Slovenie Malta, Cyprus 2007 Oost Europa Bulgarije, Romenie Bas Levinsohn 8 4
De Europese integratie als spiegel van de geschiedenis vanaf 1945 Centraal + Oost Europa? Overheidsinterventie Gemeenschappelijke EMU Euroscepsis markt Golden age Crisis Neo-liberalisme Identiteit 1950 1970 1980 1990 2000 Bas Levinsohn 9 Casestudy Ontstaan Common Agricultural Policy (CAP) Ervaringen WO II Verhoging binnenlandse productie + Gemeenschappelijke markt Europese hamonisatie CAP Gegarandeerde prijzen Subsidies Heffingen en quota Bas Levinsohn 10 5
Case study Effecten CAP Consument betaalt 1970 landbouw 70% EEG budget; 80% EEG ambtenaren Boter: 400% wereldmarktprijs 2007 landbouw 40% EU budget 2011 landbouw 30% EU budget Vaste prijzen Importheffingen Ontwikkelingslanden betalen Belasting-betaler betaalt Productiegroei Belasting-betaler betaalt Ontwikkelingslanden betalen Boterberg Wijnplas Dumpen op wereld markt Bas Levinsohn 11 Conclusie CAP Komt voort uit ervaringen WO II Leidt tot centralistisch overheidsingrijpen Eigen dynamiek: Koers moeilijk te veranderen ondanks kritiek van links en rechts CAP = Europa betaalt Frankrijk s nationale subsidie Bas Levinsohn 12 6
Geschiedenis De Europese integratie in historisch perspectief Conferentie Den Haag Verdrag van Rome Verdrag van Maastricht Kartels 1 Grossraumwirtschaft 2 EKGS 3EEG EU 4 EMU 1930 Crisis 1940 WO II 1945 1951 Opbouw mentaliteit 1955 Gemeenschappelijke markt 1990 Monetaire Unie 2007 Bas Levinsohn 13 Grossraumwirtshaft (1940 1944) Duitsland Opdrachten + kolen Frankrijk Volledige benutting industriële capaciteit Producten Duitsland stuurt proces Kolentekort Import is nodig Geen tariefmuren Centrale sturing Bas Levinsohn 14 7
Geschiedenis De Europese Gemeenschap voor Kolen- en Staal (1951) Duitsland en Italië doen mee EGKS Frankrijk, Duitsland, Italië, Benelux Geen deelname GB Hoge autoriteit Bureaucratie Staatsplanning Interne markt Kartel Geen markt-economie/ Etatistsich Bas Levinsohn 15 Geschiedenis Van EGKS naar EEG (1957) EGKS Hoge Autoritieit EEG Europese commissie Supranationiaal Regeringsleiders Raad van Ministers Raad van Ministers Europese Raad Assemblee Europees Parlement Hof van Justitie Hof van Justitie EFTA Sturing economie Vrijhandel Sociaal Liberaal democratisch Bas Levinsohn 16 8
Geschiedenis Europese Economische Gemeenschap 1) Opheffen interne tarieven 2) Uniforme externe tarieven 3) Vrij verkeer goederen, kapitaal, personen en diensten 4) Gemeenschappelijke munt Economische integratie 1. Vrijhandelszone = geen handelsbelemmeringen tussen staten 2. Douane-unie = Vrijhandel + gemeenschappelijke externe invoerrechten 3. Gemeenschappelijke markt = douane- unie +vrij verkeer van goederen, diensten, kapitaal en arbeid 4. Monetaire unie: Gemeenschappelijke markt + gemeenschappelijke munt Bas Levinsohn 17 Machtsverhoudingen Frankrijk, Duitsland GB in de EEG Frankrijk bepaalt Duitsland betaalt Frankrijk Overhevelen uitgaven naar Europa Integratie Duitsland in Europa Sturing economie Duitsland Sterke Munt Integratie Duitsland in Europa Economische integratie X Groot-Brittannië Zelfstandigheid Economische integratie Bas Levinsohn 18 9
EMU Neolibeale sentimenten Nationalistisch populistische sentimenten Zwakke EU Sterke EU Gemeenschappelijke munt Gemeenschappelijk financieeleconomsich beleid Vaste kaders Bas Levinsohn 19 Identiteit De Europese identiteit Europa Wat zijn de grenzen van Europa? Wat scheidt Europa van Amerika? Aarzeling toelating Centraal Europese landen 2004 Toelating Centraal Europese landen 2007 Roemenie en Bulgarije toegelaten Bush: unilateralisme Chirac, Schroeder: geen aanval op Irak zonder de VN Rumslfeld: Het oude en het nieuwe Europa De Balkan landen?? Turkije???? Zijn er Europese Waarden? Los van Westerse Waarden Is er een Europese identiteit? Bas Levinsohn 20 10
Identiteit Waar liggen de uiteindelijke grenzen van de EU? Eerdere afspraken: Turkije Territoriaal: Exclusief: Turkije, Rusland, Noord Afrika Absorptievermogen EU Criteria Geen uitbreidingen? Cultuur/ Godsdienst (Huntingtonlijn) Exclusief: Balkan, Oekraïne, Griekenland Kopenhagen-criteria: Democratisch system Rule of law Respect minderheden Markteconomie Overnemen Europese regelgeving Principes: Verlichting Democratie, Mensenrechten, Rechtstaat In beginsel inclusief Waarden: Solidariteit (verzorgingsstaat) Recht op individualiteit In beginsel inclusief Bas Levinsohn 21 Identiteit De verhouding tot de VS VS Europa Mars Venus Unilateraal Wapenbezit Doodstraf Zuivere markteconomie Religieus Blauwe staten Rode staten Noord/ West Europa Nieuwe toetreders Via VN Staat heeft geweldsmonopolie Afschaffing doodstraf Sociale markteconomie Seculier Bas Levinsohn 22 11
Bestaat er een gemeenschappelijke identiteit? Neo Liberaal EU is interne markt Conservatief Christelijke achtergrond Sociaal liberaal Mensenrechten, recht op individuele keuzes, (homoseksualiteit etc) Sociaal democratisch Solidariteit (verzorgingsstaat) Bas Levinsohn 23 Conclusies De EU is op een groot aantal gebieden zeer succesvol gebleken (vrede, integratie economisch achtergebleven landen, gemeenschappelijke markt) De EU heeft een hybride karakter (markt- en overheidsachtig) De besluitvorming binnen de EU is ondoorzichtig De verdere ontwikkeling van een EU identiteit is niet op voorhand duidelijk Bas Levinsohn 24 12