Bescherming van de ozonlaag; CFK- vrij Suriname vanaf 2010 Nog maar ongeveer 7 tot 8 maanden te gaan en de import en het gebruik van de ozonlaagafbrekende stoffen, met name de categorie CFK s (Chloorfluorkoolstoffen), zal voor 100% worden stopgezet. Suriname is verplicht om uiterlijk 2010 honderd procent van zijn consumptie van ozonlaag afbrekende stoffen te verminderen. Gebaseerd op het consumptiepatroon tussen 1995-1997 is dat 42 ton. In 1987 werden de eerste afspraken gemaakt ter beperking van CFK-gebruik in het Protocol van Montréal. Door vrijwel alle landen is inmiddels het Protocol ondertekend. Het resultaat van al die afspraken is dat onder andere de productie van CFK's op korte termijn gestaakt zal worden. Daardoor zullen deze ozonlaagafbrekende stoffen binnen afzienbare tijd nergens op de wereld meer verkrijgbaar zijn. Suriname heeft het Protocol van Montreal, ter bescherming van de ozonlaag, getekend op 14 oktober 1997. Dat wil zeggen dat ook Suriname is gebonden aan de verplichtingen tot vermindering van het gebruik van ozonlaagafbrekende stoffen. Door dit verdrag te tekenen hebben landen afgesproken stapsgewijs het gebruik en de productie van ozonlaagafbrekende stoffen stop te zetten (tabel 1). R betekent Refrigerant of Koelgas. Bijvoorbeeld R-12 betekent Koelgas nummer 12. De ozonlaag De ozonlaag bevindt zich tussen 15 en 30 km hoogte in een luchtlaag binnen de atmosfeer die wij kennen als de stratosfeer. De ozonlaag zorgt ervoor dat schadelijke ultraviolet (UV) zonlicht de aarde niet kan bereiken. UV stralen kunnen
namelijk het menselijke afweersysteem aantasten, huidkanker, vroegtijdige huidveroudering en cataract veroorzaken. Ook kunnen UV stralen landbouwgewassen aantasten. Ozonlaag afbrekende stoffen Vernietiging van de ozonlaag wordt veelal veroorzaakt door bepaalde chemische stoffen die wij gebruiken. Voorbeelden van deze stoffen zijn: - Chloorfluorkoolstoffen (CFK s) en Chloorfluorkoolwaterstoffen (HCFK s); Deze werden gebruikt in spuitbussen, koel- en vrieskasten, ijsmachines, waterkoelers en airco s (ook in die van auto s). - Halonen Deze komen voor in brandblusapparaten. - Methylbromide Deze werd gebruikt in bestrijdingsmiddelen Belangrijk is ook te vermelden dat deze ozonlaagafbrekende stoffen ook tot de broeikasgassen behoren (figuur 1)! Deze broeikasgassen zorgen ervoor dat de temperatuur op aarde toeneemt met als gevolg klimaatsverandering die momenteel wereldwijd en ook in Suriname merkbaar is (toenemende en zware neerslag, toenemende temperatuur, overstromingen etc ). Het is dus belangrijk dat deze schadelijke stoffen niet meer worden gebruikt en onmiddellijk worden stopgezet! Wanneer deze stoffen of gassen in de lucht terecht komen tot bij de ozonlaag (dmv gebruik, lekkage, vervaardiging), vinden er chemische processen plaats die uiteindelijk de ozonlaag vernietigen. Er treedt verdunning van de ozonlaag op, welke ook bekend staat als het ozongat, met als gevolg dat de schadelijke UV stralen niet meer worden tegengehouden door de ozonlaag en op het aardoppervlak terecht komen met alle nadelige gevolgen zoals eerder aangegeven. Figuur 1: het broeikaseffect
Alternatieven voor CFK s Fabrikanten van schuimplastic vulmaterialen, piepschuim, koelkasten en airconditionings gebruiken nu twee andere kunstmatige stoffen in plaats van CFK s. Beide alternatieven veroorzaken schade aan de ozonlaag, maar niet zoveel als CFK s. Er zijn enkele natuurlijke stoffen die CFK s zouden kunnen vervangen en die helemaal geen schade veroorzaken. De beste zijn koolwaterstoffen. Deze stoffen bestaan alleen uit koolstof en waterstof. Voorbeelden zijn propaan en butaan. Ze zijn net zo goed als CFK s en werken in sommige opzichten beter. Het gebruik van NH 3 (ammoniak) als alternatief koelmiddel neemt ook toe. Deze stof is echter giftig en explosief. Bovendien tast ammoniak koper aan. Door onder andere deze oorzaken wordt de installatie aanzienlijk duurder maar deze kosten kunnen op den duur worden terugverdiend omdat het rendement van een ammoniak installatie aanzienlijk hoger is. De levensduur van de ozonlaag aantastende stoffen is verschillend en varieert van 60 tot 400 jaar. Zelfs als wij met onmiddellijke ingang elk gebruik zouden stoppen, duurt het nog generaties voor de aantasting van de ozonlaag door deze, door mensen geproduceerde, stoffen ophoudt! Redenen genoeg dus voor de overheid èn het bedrijfsleven om maatregelen te nemen. Het gevaar van de aantasting van de ozonlaag wordt gekarakteriseerd door de parameter "ODP" en staat voor "Ozon Depletion Potential". Dat betekent het ozonafbraakpotentieel waarmee de mate van schadelijkheid in een waarde wordt vastgelegd ten opzichte van CFK 11, waarvoor ODP =1 is aangenomen. HFK s hebben weliswaar geen ODP maar dragen wel bij aan het broeikaseffect (GWP= Global Warming Potential) waardoor ook van deze stoffen beperking van de emissie nodig is. Schadelijk Alternatief Koelmiddel Toepassing Levensduur (jaar) Formule ODP GWP R-11 Blaasmiddel 60 R-12 Koelmiddel 130 CFK 0.6-1.0 4.7-10.7 R-113 Reinigingsmiddel 90 R-22 Koel- & blaasmiddel 15 HCFK 0.01-0.5 76-2.3 R-134a Koelmiddel 16 HFK 0.0 122-14.1 ODP = de ratio van de impact van een hoeveelheid chemische stof op de ozonlaag ten opzichte van de impact die CFK-11 (dezelfde hoeveelheid) heeft op de ozonlaag. GWP = de ratio van de hoeveelheid geproduceerde warmte van een substantie ten opzichte van dezelfde hoeveelheid geproduceerde warmte door CO 2.
De ozon-vriendelijke koelkast Als de oude koelkast CFK s bevat, moet je deze stoffen veilig opruimen. Daarna kun je een moderne koelkast kopen die ozonvriendelijk is en minder dan de helft van de energie gebruikt die gewone koelkasten gebruiken. De wanden van het apparaat zijn geïsoleerd met een schuimplastic dat is gemaakt met behulp van koolwaterstoffen in plaats van CFK s (figuur 2). Figuur 2: Deze technicus laat het CFK-koelmiddel uit een oude koelkast lopen om het veilig op te kunnen ruimen De Nationale Ozon Unit Het mechanisme dat verantwoordelijk is voor de implementatie van het Montreal Protocol is de Nationale Ozon Unit (NOU) die binnen het NIMOS is gevestigd. Dat wil zeggen dat het NOU de instantie is in Suriname die ervoor moet zorgen dat de schadelijke ozonlaag afbrekende stoffen niet meer geimporteerd worden en ook niet meer in ons land gebruikt worden. Het NOU heeft al verschillende activiteiten uitgevoerd zoals het inventariseren van importen en gebruik van koelgassen, het uitvoeren van bewustzijnsactiviteiten en koeltechnische trainingen voor o.a de Douane officieren (figuur 2), het Bureau voor Openbare Gezondheidszorg (B.O.G), het Ministerie van Handel en Industrie (Min. HI), het Ministerie van Arbeid, Technologische Ontwikkeling en Milieu (Min. ATM), het Korps Brandweer Suriname (KBS), het Ministerie van Landbouw, Veeteelt en Visserij (Min.LVV), NATIN, SAO en de Koeltechnische Sector. Intussen zijn medewerkers van de Ministeries van ATM, HI, Volksgezondheid, de Douane officieren, Het BOG, het Korps Brandweer en andere relevante instanties getraind in hoe ze de ozonlaag afbrekende stoffen kunnen herkennen en hoe ze deze stoffen op een milieuvriendelijke manier kunnen verwijderen. In 2005 en 2008 zijn er binnen de koeltechnische sector trainingen verzorgd voor het vergroten van het bewustzijn van de koeltechnici over de ozonlaag en de afbraak daarvan en hoe oude koelsystemen te kunnen ombouwen (retrofitten) tot machines om ozonvriendelijke gassen te bevatten (figuur 3). 4
Figuur 2: Een douaneofficier demonstreert hoe Figuur 3: Een Recovery Unit voor het terugwinnen van een koelgas te indentificeren. de ozonlaagafbrekende stoffen uit een airconditioning apparaat ( http://dwtdatabase-com.web5.tempwebsite.net/website/nieuws.asp?menuid=90&id=48496) De rol van de Koeltechnische Sector Een zeer belangrijke sector voor het naleven van het Montreal Protocol voor de bescherming van de ozonlaag is de Koeltechnische Sector. Deze sector houdt zich voornamelijk bezig met het gebruik van koelgassen waaronder ook ozonlaagafbrekende stoffen. Deze sector heeft een zeer belangrijke rol te vervullen vooral met betrekking tot koelapparatuur die ozonlaagafbrekende stoffen bevat en van milieuvriendelijk koelgas moet worden voorzien. Opkomende activiteiten ivm uitbannen van CFK s Het NOU is intussen bezig met het voorbereiden van verschillende activiteiten waaronder een bewustwordingscampagne die de komende maanden zal plaatsvinden. Koeltechnische bedrijven, Auto Service en Reparatie bedrijven, automonteurs, koeltechnici en alle andere belangstellenden die zich bezighouden met het handelen of gebruik van koelmiddelen, reparaties verrichten aan koelinstallaties alsook auto airco s, zullen worden opgeroepen voor het volgen van trainingen om op correcte wijze oude koelsystemen om te bouwen (retrofitten) zoals ijskasten, vriezers en airco's (figuur 4) en eventueel gratis in aanmerking te komen voor apparatuur, gereedschappen Figuur 4: Het retrofitten van auto- airconditioning unit (http://www.noulanka.lk/macr_files/image002.jpg) 5
en andere benodigdheden voor het retrofitten van het gas CFK-12 naar HFC-134a. De gemeenschap zal de komende periode geinformeerd en opgeroepen worden om hun oude koelkasten en auto s met een bouwjaar van 94 of ouder niet weg te doen maar de komende berichten te volgen over wat er mee te doen of waar men de informatie over het bezitten van een oude koelkast en een auto vanaf bouwjaar 94 en ouder, kan opgeven. U kunt zelf nagaan of uw koelapparaat het schadelijk koelmiddel bevat door op de labels of de compressor van het apparaat te kijken. Onderstaande figuur geeft een voorbeeld en verduidelijking aan voor het natrekken van een schadelijk koelmiddel bij een ijskast. Indien het niet lukt, of u nog twijfels heeft om welke koelmiddel het precies gaat, kunt u contact maken met het NIMOS afdeling Ozon Unit (zie ook onderstaande email adressen). Boven aan de achterkant op de etiket R-12 Beneden aan de achterkant op de compressor R-12 6
Ramdjanamsingh Anjani (anjani_ramdja@yahoo.com) Mohan Suraya (surayamohan@hotmail.com) Assistant Ozone Officer (NOU) NIMOS Onafhankelijkheidsplein # 2 Tel: 520043 / 520045 E-mail: info@nimos.org 7
8