teksttyp tekst J.J. van Aartsen Burgemeester 001 Retouradres: Postbus 12600, 2500 DJ Den Haag Aan de leden van de Commissie Bestuur RIS295022 Contactpersoon Datum 15 september 2016 Onderwerp Voortgangsrapportage sept 2016, Uitvoeringsprogramma aanpak polarisatie radicalisering en jihadisme 2015-2018 Dienst Bestuursdienst Afdeling Directie Veiligheid Telefoonnummer 14070 E-mailadres Bijlage 1 Inleiding In de Hoofdlijnenbrief en het Uitvoeringsprogramma aanpak polarisatie, radicalisering en jihadisme 2015-2018 staat beschreven hoe het college de komende jaren werkt aan de preventie van radicalisering en de resocialisatie van teruggekeerde, tegengehouden en potentiële jihadisten. Hierbij wordt nauw samengewerkt met de portefeuilles Integratie, Onderwijs en Werk, Integratie en DPZ (stadsdelen en wijken), maar ook met partners als de NCTV, de politie, het openbaar ministerie en diverse instellingen voor welzijn, zorg en hulpverlening. Met dit Voortgangsbericht informeer ik u over de belangrijkste ontwikkelingen in de periode april tot en met augustus 2016 en kijk ik vooruit naar de rest van dit jaar. Actuele ontwikkelingen Meer aandacht voor potentieel gewelddadige eenlingen De afgelopen maanden zijn in verschillende landen aanslagen gepleegd. Soms was er een direct verband met ISIS. Maar vaak bleken de daders verwarde personen die zich misschien wel door ISIS hebben laten inspireren, maar die niet in opdracht van ISIS hebben gehandeld. Dit maakt duidelijk dat we ons niet alleen moeten concentreren op het aanpakken van het georganiseerde jihadisme, maar ook op het tijdig opsporen en aanpakken van potentieel gewelddadige eenlingen. We hebben samen met de Rijksoverheid, de politie en het OM een proef gedaan om analyses op dit vlak te verbeteren en eerstelijns professionals van betere handelingsperspectieven en adviezen te voorzien. De proef is succesvol afgerond. In Den Haag wordt nu op de nieuwe manier gewerkt. Het aantal uitreizigers lijkt zich te stabiliseren De afgelopen periode was er in beperkte mate sprake van nieuwe uitreizigers. Dat is positief, maar we moeten ons niet meteen rijk rekenen. Ontwikkelingen in het Midden Oosten kunnen ervoor zorgen dat meer mensen uitreizen. Ook kunnen potentiële uitreizigers ervoor kiezen in Nederland te blijven en hier actief te worden. We moeten daarom zeer alert blijven en de Gemeente Den Haag Postbus 12600 Telefoonnummer 14070 Spui 70 2500 DJ Den Haag www.denhaag.nl Den Haag
ontwikkelingen binnen de gemeenschappen op de voet blijven volgen. Onze netwerken en onze contacten met islamitische organisaties zijn hierbij van grote waarde. Aandacht voor de gevolgen van de mislukte staatsgreep in Turkije De spanningen binnen de Turkse gemeenschappen in Nederland nemen toe door de mislukte staatsgreep in Turkije. Hoewel de spanningen in Den Haag op dit moment beperkt zijn, moeten we wel in de gaten blijven houden hoe ze zich ontwikkelen. We moeten voorkomen dat interne conflicten in Turkije zich uitbreiden naar Nederland en Den Haag. Direct na de couppoging is snel contact gelegd met het Haagse netwerk, dat ook hier de waarde weer heeft bewezen. De komende periode houden we samen met hen de vinger aan de pols. Verbinden van moslimjongeren met de samenleving Sommige moslimjongeren voelen zich niet thuis in onze samenleving. Slechts een paar van hen laten dat openlijk weten. De meesten trekken zich terug in hun eigen wereld, die soms nauwelijks meer raakvlakken heeft met onze samenleving. Dit is niet meteen een veiligheidsprobleem, maar vanuit het oogpunt van integratie en sociale samenhang is het wel een ontwikkeling waarover we ons zorgen maken. Onze gemeente zoekt in de stadsdelen en de wijken de gemeenschappen op en spant zich actief in om de dienstverlening nog dichter bij de burgers te brengen. Door vooral op het gebied van scholing en werk nog meer maatwerk te bieden, willen we laten zien dat moslimjongeren in onze maatschappij net als ieder ander kansen hebben. Ook de komende jaren is het versterken van de binding tussen moslimjongeren en onze samenleving een speerpunt van het gemeentelijk beleid. Het is geen exclusieve opgave voor de portefeuille Veiligheid. De portefeuilles Integratie, Onderwijs, Werk en Jeugd hebben hier hun eigen verantwoordelijkheden in. We hebben de samenwerking tussen deze portefeuilles en de portefeuille Veiligheid versterkt, vooral op het gebied van het maken van plannen en het inzetten van geld. Zo blijft de gemeente effectief. Zorg over aanhoudende polarisering We maken ons zorgen over de toenemende polarisatie in de samenleving. Er zijn de afgelopen maanden diverse raadsvragen gesteld over vermeende haatpredikers. We hebben in geen enkel geval kunnen vaststellen dat zij zich ook daadwerkelijk in Nederland schuldig hebben gemaakt aan haat zaaien of het steunen van ISIS. Een aantal van hen heeft andere opvattingen dan wij. Maar dat is geen reden hen te verbieden het woord te voeren. Godsdienstvrijheid en vrijheid van meningsuiting zijn kernwaarden van onze samenleving. Iedereen mag opvattingen van anderen met argumenten bestrijden. En natuurlijk moeten we erop letten dat de grenzen van de Nederlandse wet niet worden overschreden. Maar zolang dat niet gebeurt, mogen we mensen of groepen niet uitsluiten of achterstellen vanwege hun mening of overtuiging. Het over één kam scheren van jihadisten en orthodoxe gelovigen draagt eraan bij dat tegenstellingen worden vergroot. Wij blijven steeds in gesprek met de islamitische gemeenschappen, ook de meer orthodoxe. Alleen dan kunnen we extremisme en jihadisme op de goede manier aanpakken. Speerpunten en prioriteiten 1. Verder verbeteren van de persoonsgerichte aanpak We hebben de persoonsgerichte aanpak van jihadisten georganiseerd bij het Veiligheidshuis Haaglanden. Sinds 2015 is dit een structurele aanpak voor de hele keten. Alle gemeenten in de regio Haaglanden die met radicalisering en jihadisme te maken hebben, kunnen een beroep doen op het Veiligheidshuis. We hebben de aanpak in samenwerking met het Veiligheidshuis 2/5
Hollands Midden voor de hele politie beschikbaar gesteld. Op die manier kunnen we een netwerk van jihadisten dat in verschillende gemeentes actief is, beter aanpakken. We hebben iemand aangesteld om de regionale samenwerking te coördineren. Deze persoon wordt betaald uit de versterkingsgelden. 2. Vergroten van kennis en kunde De gemeente heeft een oriëntatieprogramma ontwikkeld om eerstelijns professionals bewust te maken van de ernst en omvang van de problematiek, hen te informeren over de achtergronden ervan en hen te leren hoe zij signalen van radicalisering kunnen herkennen en wat zij daar vervolgens mee kunnen doen. Van januari tot en met augustus 2016 hebben ongeveer 730 eerstelijns professionals aan dit programma deelgenomen. We hebben daarmee in totaal ruim 4.200 eerstelijns professionals bereikt. Ongeveer 60 professionals hebben een training gekregen op het gebied van multiculturele sensitiviteit. Daarnaast hebben 17 professionals intensieve verdiepingstrainingen gekregen op het gebied van de persoonsgerichte aanpak. In totaal hebben we hiermee 133 professionals bereikt. Deze trainingen worden vanaf het tweede kwartaal van dit jaar aangeboden aan alle medewerkers van Stichting Xtra. 72 professionals die eerder de intensieve verdiepingstraining hebben gevolgd, hebben deelgenomen aan 'terugkomdagen'. Zij zijn bijgepraat over trends en ontwikkelingen, hebben een verdiepingscollege gekregen en zijn in contact gebracht met waardevolle nieuwe partijen in de stad. 3. Versterken van netwerken en communicatie We blijven investeren in onze netwerken in de wijken. Deze hebben het afgelopen jaar meerdere keren hun waarde bewezen. Deze netwerken hebben eraan bijgedragen dat het rustig is gebleven in de stad. We onderhouden intensieve contacten met Haagse moskeeën van alle stromingen binnen de islamitische gemeenschap. Samen kijken we hoe we de positie van jongeren kunnen verbeteren, discriminatie en islamofobie kunnen aanpakken, haatpredikers kunnen weren en maatschappelijke activiteiten kunnen ondersteunen. 4. Versterken van de maatschappelijke weerbaarheid Oumnia Works Familieleden merken vaak als eerste dat hun zoon, dochter, broer of zus radicaliseert. Het is belangrijk dat zij snel alarm slaan en hulp zoeken. Maar familieleden kunnen nog veel meer. Zij kunnen een cruciale rol spelen bij de aanpak van radicalisering en het herstellen van de band van de jongeren met de samenleving. Dat geldt bij uitstek voor moeders. De moeder is vaak degene die de sterkste band met haar kind heeft. Daarom is zij als geen ander in staat tot hem of haar door te dringen. Veel moeders weten onvoldoende hoe ze met radicalisering moeten omgaan. Ze weten niet goed wat het is, hoe ze het kunnen herkennen, hoe ze het moeten aankaarten of wat ze moeten doen. Veel moeders van geradicaliseerde jongeren hebben gezegd dat ze graag meer hadden willen doen, als iemand hen maar had geholpen. 3/5
Vanuit die hartenkreet is Oumnia Works ontstaan. Oumnia Works is een vernieuwend educatief empowermentprogramma voor en door moeders. Het is vooral gericht op preventie: moeders in staat stellen hun kinderen van jongs af aan goed te begeleiden op het gebied van identiteitsontwikkeling, het omgaan met idealen en het omgaan met frustratie. Oumnia is een Arabisch woord dat 'hoop' betekent. In dat woord zit ook 'oum' (moeder) besloten. Die dubbele betekenis staat voor de gedachte achter deze training: moeders zijn de hoop voor de toekomst. Het programma is opgezet vanuit de belevingswereld van moslimmoeders. Het is een coproductie van stichting Sabr (de bedenker van het programma), een aantal professionals en de gemeente Den Haag. Doel van het programma is moeders bewust te maken van de risico s die hun kinderen lopen en hen te leren wat zij kunnen doen. Drie vragen staan centraal: wat is radicalisering en hoe verloopt een radicaliseringsproces, hoe kom en blijf je in gesprek met je kind en waar kun je hulp vinden? Moslimmoeders hebben een belangrijke rol gespeeld bij de totstandkoming van het trainingsprogramma. Het programma is werkendeweg aangepast op basis van hun feedback tijdens de eerste proefuitvoeringen van de training. Dit onderscheidt Oumnia Works van andere trainingen. De trainingen worden gegeven door vrouwelijke trainers die eerder een speciale 'train de trainers' cursus hebben gevolgd. De eerste trainingen waren zeer succesvol en werden positief gewaardeerd. Oumnia Works wordt aangeboden aan groepen van 12 tot 15 moeders. Vrouwenorganisaties, scholen, buurthuizen, CJG s en andere maatschappelijke organisaties kunnen de training aanvragen. Oumnia Works is maatwerk. Per keer kunnen andere accenten worden gelegd. Tijdens een intakegesprek wordt bekeken hoe het programma zo goed mogelijk kan worden toegespitst op de specifieke situatie van de deelnemers. Een commissie van experts heeft de training positief beoordeeld. De Rijksoverheid heeft daarop besloten de training landelijk beschikbaar te stellen. Het Rijks Opleidingsinstituut Radicalisering (ROR, onderdeel van het ministerie van Veiligheid en Justitie) heeft de trainingen inmiddels landelijk aangeboden. Haagse organisaties die een Oumnia Works-training willen aanvragen kunnen zich op dit moment bij Centrum 16-22 melden. We brengen aanvragers of deelnemers geen kosten in rekening. 5. Onderwijs en jeugd We geven nog steeds verdiepingstrainingen (een intensieve training om radicalisering vroegtijdig te kunnen signaleren) aan docenten. Centrum 16-22 biedt de in onze opdracht ontwikkelde identiteitsprojecten Mij en Mij Junior gratis aan geselecteerde scholen aan. Hiermee hebben we 50 groepen bereikt, waarvan 36 in het voortgezet onderwijs en 14 in het basisonderwijs. Sinds de start hebben ongeveer 1000 leerlingen deelgenomen. Voor de tweede helft van 2016 zijn er 40 extra groepen ingekocht, waarvan er 21 zijn ingepland. We bieden scholen na een succesvolle pilot op het ROC Mondriaan kosteloos het programma VIP Debatten aan. Leerlingen krijgen debatvaardigheden bijgebracht en gaan met elkaar in discussie over gevoelige thema s als grondrechten, identiteit, polarisatie en uitsluiting. Met deze debatten willen we de weerbaarheid van leerlingen vergroten, gevoelige kwesties bespreekbaar maken en bouwen aan wederzijds begrip. 4/5
We hebben jongeren via drie theaterprojecten aan het denken gezet over identiteit, polarisatie en radicalisering: o 'Jihad, de voorstelling' is een bewerking van een succesvol Belgisch stuk. De voorstelling is in meerdere grote steden gespeeld. In Den Haag zijn hiermee rond 4000 bezoekers bereikt. Het stuk gaat komend seizoen verder. o De Haagse groep Drang is bezig met een nieuwe productie die in eerste instantie zal worden aangeboden aan de leerlingen van ROC Mondriaan en daarna ook aan andere groepen. Deze voorstelling zal langere tijd lopen. o Het Stagehuis Schilderwijk ontwikkelt een voorstelling samen met jongeren uit de wijk. Deze voorstelling onderscheidt zich van de andere twee doordat jongeren zelf zijn betrokken bij de ontwikkeling en er zelf ook in meespelen. De voorstelling komt uit in het najaar van 2016. Ik werk samen met de portefeuillehouders OCW en DPZ om de voorstellingen te bekostigen en te promoten. J.J. van Aartsen 5/5