De (nieuwe) regelen inzake consumentenkrediet in Boek VII WER Prof. Dr. Reinhard Steennot Instituut Financieel Recht (UGent) Interuniversitair Centrum Recht & Consument (UGent UA)
Inleiding Boek VII: financiële diensten als onderdeel van het WER Betalingsdiensten Basis-bankdienst Uitgifte en terugbetaalbaarheid van elektronisch geld Consumentenkrediet en hypothecair krediet (miv Centrale Kredieten aan Particulieren) Hypothecair krediet: wijzigingen in de toekomst noodzakelijk ingevolge de omzetting van de Richtlijn 2014/17/EU (21 maart 2016)
Inleiding Belang Boek I Algemene definities (art. I.1 WER) Bijzondere definities (art. I.9 WER) Belang Boeken XV en XVII Strafrechtelijke handhaving De transactie Vordering tot staken Vordering tot herstel van collectieve schade Relevantie Boek VI Onrechtmatige bedingen, overeenkomsten op afstand, buiten verkoopruimte gesloten overeenkomsten, oneerlijke handelspraktijken
Toepassingsgebied Kredietovereenkomsten gesloten tussen een consument en kredietgever, al dan niet via tussenkomst van een kredietbemiddelaar
Toepassingsgebied Consument (art. I.1,2 WER) Natuurlijke persoon die handelt voor doeleinden die buiten zijn beroepsactiviteit vallen Bestemmingscriterium Gemengd gebruik Cass. 17 oktober 2014 (WCK) Impact nieuwe definitie consument Hoofdzakelijk privé doeleinden
Toepassingsgebied Kredietgever (art. I.9, 34 WER) Kredietbemiddelaar (art. I.9, 35 WER) Verbonden agenten (art. I.9, 36 WER) Handelt voor rekening van Onder de volle en onvoorwaardelijke verantwoordelijkheid van Één KG, één groep van KG of aantal die niet de meerderheid op de markt vormen Kredietmakelaars (art. I.9, 37 WER)
Toepassingsgebied Kredietovereenkomst (art. I.9, 39 WER) Kredietopening (art. I.9, 49 WER): Behoud definitie + wederopnemingen in het kader van kredietopeningen => nieuwe kredietovereenkomst indien: Voorafgaand akkoord KG Nieuwe voorwaarden
Toepassingsgebied Bepaling toepassingsgebied ratione loci (art. VII.2 2 WER) Toepassing bijzondere verwijzingsregel Rome I-Verordening Verhouding consumentenkrediet hypothecair krediet (art. VII.2 2 WER) Hoofdstuk 1 van Titel 4 en Hoofdstuk 2 van Titel 5 zijn van toepassing op consumentenkredietovereenkomsten Hoofdstuk 2 van Titel 4 en Hoofdstuk 3 van Titel 5 zijn van toepassing op hypothecaire kredietovereenkomsten
Toepassingsgebied Gehele en gedeeltelijke uitsluitingen (art. VII.3 2 en 3 WER) Nieuwe volledige uitsluiting: Consumentenkredietovereenkomsten die het resultaat zijn van een schikking voor de rechter of een andere daartoe van overheidswege bevoegde instantie (art. VII.3 2, 4 WER) Gedeeltelijke uitsluitingen: Schrapping kredietovereenkomsten vastgesteld bij authentieke akte die betrekking hebben op bedragen > 75000 euro (art. VII.3 3 WER) Krediet ter financiering van beleggingstransacties (art. VII.3 3, 5 WER) => naleving van de MiFID-bepalingen (art. 27 WFT)
Bijzondere regel bewijslast Art. VII.2 4 WER Het komt aan de kredietgever toe het bewijs te leveren dat hij heeft voldaan aan de verplichtingen inzake kredietwaardigheidsbeoordeling, bedoeld in de artikelen VII.69, VII.75 en VII.77, van de consument en desgevallend van de steller van een persoonlijke zekerheid.
Structuur Inhoudelijke regeling (art. VII.64-VII.147 WER): Structuur van de WCK werd niet zomaar hernomen: Kredietpromotie Totstandkoming van de kredietovereenkomst Informatie-inwinningsverplichting Precontractuele informatieverplichting (SECCI) Bijzondere informatieverplichtingen kredietbemiddelaar Passende toelichting Raadgevingsverbintenissen Onderzoeksplicht Sluiten van de kredietovereenkomst Kredietweigering Bijzondere regelen financieringshuur
Structuur Herroepingsrecht Onrechtmatige bedingen Onrechtmatige betalingen Berekening debetintresten en veranderlijkheid Nevendiensten Ongeoorloofde waarborgen Uitvoering van de overeenkomst Terbeschikkingstelling kredietbedrag Financiering van goederen en diensten Maximale kosten en termijnen Vervroegde terugbetaling en beëindiging Rekeningafschriften Ongeoorloofde debetstand en overschrijding Niet-uitvoering kredietovereenkomst
Structuur Zekerheden Kredietbemiddelaars Schuldbemiddeling Verwerking persoonsgegevens LET OP!: Privaatrechtelijke sancties in artikelen VII.194 - VII.208 WER
Kredietpromotie Let op, geld lenen kost ook geld (art. VII.64 2 WER) Voortaan bij elke reclame voor consumentenkrediet Quid JKP = 0%? Promotieaanbiedingen (art. VII.68 WER) Verbod om prijsverminderingen te koppelen aan het opnemen van krediet, het gebruik van een kredietopening of van een hiermee verbonden kaart of betaalinstrument Leuren (art. VII.67 WER)
Leuren (art. VII.67 WER): Kredietpromotie Algemeen verbod leuren voor kredietovereenkomsten Definitie van leuren (voortaan in artikel VII. 67 WER): Bezoek woonplaats, verblijfplaats of werkplaats van de consument of andere consument (kredietaanbod, aanvraagformulier of OK) Behoudens uitdrukkelijk en voorafgaand verzoek Benaderen van consument om hem een bezoek voor te stellen (ongeacht de gehanteerde communicatietechniek) Versturen van kredietaanbod, kredietmiddel of een betaalinstrument Behoudens uitdrukkelijk en voorafgaand verzoek Behoudens voldoen verplichtingen Boek VI WER Organiseren van verkooppunten of benaderen van consument om krediet aan te bieden op markten, openbare weg, parkings, winkelgalerijen, stations Benaderen van de consument ter gelegenheid van een uitstap
Totstandkoming van de overeenkomst Informatie-inwinningsverplichting betreffende kredietwaardigheid Kredietaanvraagformulier of informatieaanvraagformulier (art. VII.69 2 WER) Enkel van toepassing bij krediet > 500 euro Vorm: vragenlijst Vragenlijst moet minstens betrekking hebben op bepaalde gegevens Uitbreiding mogelijk voor kredieten > 3000 euro bij K.B. Moet ook bestanden vermelden die geraadpleegd zullen worden HvJ 18/12/2014 (in te winnen informatie niet geregeld door RL => omstandigheden) Bewaring door de kredietgever tot krediet terugbetaald is (in het kader van de bewijslast)(zie ook art. VII.2, 4 WER) Vgl. HvJ 18/12/2014 Consumer Finance) (bewijslast in functie van doeltreffendheidsbeginsel)
Totstandkoming van de overeenkomst Verificatieverplichting in hoofde van kredietgever? Belgische rechtspraak Niet als detective gedragen Eenvoudig te verifiëren informatie HvJ 18/12/2014 (Consumer Finance) Niet geregeld in de RL Niet-gestaafde verklaringen niet toereikend Niet verplicht om waarachtigheid van verstrekte informatie systematisch te controleren
Totstandkoming van de overeenkomst Precontractuele informatie (art. VII.70 WER) Gepersonaliseerde informatie (art. VII.70 1 WER) Passende toelichtingsverplichting HvJ 18 december 2014 (Consumer Finance) Raadgevingsverplichting (art. VII.75 WER) Zoeken naar het best aangepaste krediet Bewijslast (art. VII.2 4 WER)
Totstandkoming van de overeenkomst Onderzoeksplicht (art. VII.77 WER) Beoordeling van de kredietwaardigheid van consument en steller van persoonlijke zekerheid (art. 77 1 WER) Verbod sluiten van kredietovereenkomst indien er een wanbetaling van meer dan 1000 euro geregistreerd is bij CKP ingevolge wanbetaling consumentenkrediet (art. VII.77 2, lid 2 WER) Impact op centralisatie van kredieten Bijzonder geval: centralisatie consumentenkrediet en hypothecair krediet Andere gevallen van niet-afgeloste wanbetaling => bijzondere motivering in het krediet (art. VII.77 2, lid 2 WER) Bewijslast rust voortaan op de kredietgever (art. VII.2 4 WER) Cfr. HvJ 18 december 2014 (Consumer Finance)
Totstandkoming van de overeenkomst Sluiten van de kredietovereenkomst (art. VII. 78 WER) Behoud van het formalisme en de regeling uit de WCK Nieuw: Uitdrukkelijke regeling contractsluiting in geval van communicatie via spraaktechnologie ( 5) Verplichte vermelding oorzaken inzake vervroegde opeisbaarheid en ontbinding ( 6)
Nevendiensten Definitie (art. I.9, 70 WER) Dienst aangeboden aan de consument in samenhang met de kredietovereenkomst (of de betalingsdienst) Herneming van artikel 31 WCK, maar uitdrukkelijke regeling van de bewijslast (art. VII.87 1 WER) Consument moet keuze hebben van entiteit met wie hij contract inzake nevendienst sluit KG of KB moet bewijs leveren van de vrije keuze van de consument mbt het sluiten van om het even welk nevendienstencontract Quid erkenning dat geen enkele overeenkomst werd opgelegd?
Uitvoering van de kredietovereenkomst Kredietovereenkomsten van onbepaalde duur Jaarlijkse herbeoordeling van de kredietwaardigheid ahv controle CKP (art. VII. 77 1, laatste lid WER) Uitz. Nulstellingstermijn van 1 jaar of minder dan 1 jaar Eenzijdige wijziging van kredietovereenkomst (art. VII.86 WER)
CKP Registratie in de Centrale van kredietovereenkomsten die onder Boek VII vallen, alsook van wanbetalingen die eruit voortvloeien (positief luik en negatief luik) (art. VII.148 1 WER) Geldt niet voor kredieten < 200 euro Geldt niet voor geoorloofde debetstanden die binnen de maand moeten worden afgelost Geldt niet voor overschrijdingen (wat positieve luik betreft) Gegevens die in CKP worden geregistreerd Mogelijkheid tot aanvulling bij K.B. (gegevens die nuttig zijn voor prudentieel toezicht /opstellen statistieken schuldenlast) (art. VII. 148 2 WER) Kredietovereenkomsten gesloten met niet vergunde of geregistreerde kredietgevers (art. VII. 149 2, lid 3 WER)
CKP Mogelijkheid van de Bank om gegevens mee te delen in het kader van een getuigenis in rechte in strafzaken (art. VII.153 1, 4 WER) Mogelijkheid tot het inlichten van de kredietbemiddelaar over het geglobaliseerde antwoord van raadpleging + verbod voor de kredietbemiddelaar om toegangsrecht consument uit te oefenen (art. VII.153 2 WER)
Statuut kredietgevers Vergunning wordt voortaan verkregen van de FSMA Afzonderlijke vergunning CK en HK (kunnen gecumuleerd worden) (art. VII.160 2 WER) FOD Economie blijft bevoegd voor het onderzoek van de modelcontracten (en de wijzigingen ervan) (art. VII.160 5 WER) Privaatrechtelijke sanctie (art. VII.196, 4 WER) Verplichting tot bezit organisatie die hen in staat stelt de wet na te komen (art. VII.165 WER) Verbod om een beroep te doen op een niet-ingeschreven kredietbemiddelaar => burgerrechtelijke AS voor kredietbemiddelaar (art. VII.166 2 WER) Kennisgeving aan FSMA van KB die niet voldoet aan inschrijvingsvoorwaarden (art. VII. 166 3 WER) Toetreden tot buitengerechtelijke geschillenregeling (+bijdrage tot financiering) (art. VII. 166 4 WER)
Statuut kredietgevers Bemiddelaars : inschrijving in een daartoe door FSMA bijgehouden register (art. VII. 184 1 WER) Uitzondering: vergunde of geregistreerde kredietgevers (voorwaarden) Privaatrechtelijke sanctie (art. VII.196, 4 WER) Verplichting om één of meer NP aan te wijzen als verantwoordelijke voor de distributie (art. VII.185 2 WER)
Toezicht: capita selecta Toezicht verrichtingen => FOD Economie Mystery shopping (art. XV.17 WER) Zich voordoen als cliënt of potentiële cliënt Vrij van straf voor strikt noodzakelijke strafbare feiten Geen provocatie Moet noodzakelijk zijn om voor de uitoefening van het toezicht reële omstandigheden te kennen Waarschuwing, pv, administratieve sanctie (o.m. gesteund op de gedane vaststellingen) Informatie aan de FSMA bij vaststelling inbreuken Titel IV, hoofdstuk IV (art. XV.18 2 WER)
Toezicht krediet: capita selecta Toezicht vergunning- en inschrijvingsvoorwaarden en bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden => FSMA Verschillende bevoegdheden : o.a. verplichting zich te voegen naar de wet (dwangsom), administratieve geldboete, herstelmaatregelen, herroeping vergunning of schrapping inschrijving Ambtshalve schrapping van de vergunning van de kredietgever zonder nieuw onderzoek na gemotiveerde kennisgeving van FOD Economie dat betrokken kredietgever / kredietbemiddelaar de bepalingen van Boek VII heeft geschonden of ernstig schendt (!)
Besluit Belangrijkste wijzigingen Precontractuele fase consumentenkrediet Leuren voor kredietovereenkomsten Kredietwaardigheidsbeoordeling en onthoudingsverplichting (miv bewijslast) Toezicht kredietgevers Rol FOD Economie / FSMA