Januari 2016 Nulmeting sociaal domein Aa en Hunze
2
Inleiding Per 1 januari 2015 zijn de Jeugdwet, Wmo 2015 en Participatiewet van kracht. Met de inwerkingtreding van deze nieuwe wetten zijn er voor de gemeente veel taken bijgekomen in het sociaal domein. Daarnaast moet de gemeente de taken met minder financiële middelen uitvoeren. Dit brengt financiële risico s en onzekerheden met zich mee. Om beter grip te krijgen en te kunnen sturen is het van belang inzicht te hebben in de doelgroep en het gebruik van de voorzieningen. Deze uitgangssituatie biedt ons handvaten voor de inrichting van het sociaal domein in de gemeente Aa en Hunze. De nulmeting geeft inzicht in de bevolkingsopbouw en kenmerken en in het gebruik van de voorzieningen, zowel op gemeenteniveau als gebiedsniveau. In deze rapportage worden vier gebieden geanalyseerd: Rolde, Annen, Gieten en het Veengebied. In deze nulmeting maken we nu geen keuze van de indeling voor het sociaal domein maar geeft inzicht in de specifieke kenmerken van de kernen in onze gemeente. De bevolkingsopbouw, de voorzieningen in de gebieden en de aard van de problematiek kunnen bepalend zijn voor de gebiedsindeling en de samenstelling. Daarnaast kan het zijn dat elk gebied ook zijn eigen aanvullende voorzieningenaanbod nodig heeft. Alle cijfers in de nulmeting zijn afkomstig van bestaande bronnen; er zijn geen nieuwe onderzoeken voor uitgevoerd. Deze eerste nulmeting bevat zoveel mogelijk cijfers over het gehele jaar 2015. De meeste cijfers van het CBS gaan over 2012 en 2010. 3
Inhoud Samenvatting nulmeting... 5 1 Aa en Hunze... 6 1.1 Kenmerken bevolking... 6 1.2 Gebruik voorzieningen Aa en Hunze... 8 2. Gebruik en kenmerken in de gebieden...11 2.2 Annen...12 2.3 Gieten en omgeving...14 2.4. Veengebied...16 4
Samenvatting nulmeting Aa en Hunze Aa en Hunze Nederland 10.864 huishoudens Huishoudens met kinderen 33% 20% Grijze druk 39% 27% 25.182 inwoners Gemiddeld inkomen 35.100 33.500 Huishoudgrootte; 2,3 Werkloosheid 6,5% 8,8% WWB uitkering 3,0 % 5,6% Sociale woningbouw 19% 31% Gebruik voorzieningen Aa en Hunze 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% Wmo Jeugd W & I 4% 2% 0% Aa en Hunze Rolde Annen Gieten Veengebied Rolde 2.940 huishoudens 6.248 inwoners huishoudgrootte: 2,1 > kinderen 10-20 jaar > ouderen 80-90 jaar Voorzieningen Hoger gebruik > collectief vervoer > residentiële jeugdhulp >bijzondere bijstand Annen 2.220 huishoudens 5.000 inwoners huishoudgrootte: 2,3 > kinderen 10-20 jaar < 20-50 jarigen Gemiddeld gebruik > jeugdhulp > schuldhulpverlening Gieten 3.925 huishoudens 8.713 inwoners huishoudgrootte: 2,2 < kinderen 0-10 jaar > ouderen Hoog gebruik > jeugdhulp > werk en inkomen Veengebied 2.360 huishoudens 5.237 inwoners huishoudgrootte: 2,3 Laag gebruik > begeleiding > werk en inkomen > schuldhulpverlening 5
1 Aa en Hunze 1.1 Kenmerken bevolking Bevolking Er wonen in de gemeente Aa en Hunze bijna 25.200 mensen in bijna 11.000 huishoudens. De gemiddelde gezinsgrootte is 2,3. Tabel 1.1Bevolking gemeente Aa en Hunze Kenmerken Percentage inwoners Rolde 6.248 25% Annen 4.984 20% Gieten 8.713 34% Veengebied 5.237 21% Aa en Hunze totaal 25.182 100% In vergelijking met landelijke cijfers is de vergrijzing, ook wel de grijze druk genoemd, in Aa en Hunze een stuk hoger: respectievelijk 39 en 27 procent. We zien een aantal verschillen in de kernen van de gemeente. In Rolde wonen meer kinderen tussen de 10 en de 20 jaar en meer ouderen tussen 80 en 90 jaar wanneer we het met de gehele gemeente vergelijken. In Gieten wonen relatief meer ouderen en minder kinderen jonger dan 10 jaar. In Annen wonen er gemiddeld meer kinderen in de leeftijd tussen de 10 en 20 jaar, minder mensen tussen de 20 en 50 jaar en meer ouderen. De leeftijdsverdeling in het Veengebied komt redelijk overeen met het gemeentelijke beeld. Opvallend is het aandeel 90 jarigen. Grafiek 1.1 leeftijdsopbouw Aa en Hunze > 90 jaar 80-90 jaar 70-80 jaar 60-70 jaar 50-60 jaar 40-50 jaar 30-40 jaar Gieten Annen Rolde Veengebied Aa en Hunze 20-30 jaar 10-20 jaar < 10 jaar Bron GBA 2015 0% 5% 10% 15% 20% 6
Bijna 40 procent van de huishoudens in de gemeente bestaat uit meerpersoons zonder kinderen. Tabel 1.2 Gemiddelde huishoudgrootte Aa en Hunze Kenmerken inwoners huishoudens 10.864 inwoners 25.182 Gemiddelde huishoudgrootte 2,3 De huishoudsamenstelling in Aa en Hunze wijkt af van het landelijke beeld: Er wonen minder alleenstaande huishoudens en meer huishoudens met kinderen. Tabel 1.3 Huishoudens naar type Kenmerken inwoners Percentage Aandeel landelijk Alleenstaand 2.436 22% 40% Eenoudergezin 555 5% 4% Meerpersoons zonder kinderen 4.295 40% 36% Meerpersoons met kinderen 3.588 33% 20% Aa en Hunze totaal 10.864 100% 100% Inkomen In de gemeente Aa en Hunze heeft ruim 12 procent van de huishoudens een inkomen tot 120% van het Wettelijk Sociaal minimum (W.s.m.); landelijk is het percentage hoger. Het gemiddelde huishoudinkomen is hoger dan het landelijke en het werkloosheidspercentage is lager. Tabel 1.4 Inkomensverdeling huishoudens Aa en Hunze 1 Kenmerken aantal Percentage Landelijk 100% w.s.m. 2 700 6,3% 8,5% 110% w.s.m. 1.000 9% 12.5% 120% w.s.m. 1.400 12,8% 16.1% Langjarige minima tot 120% 800 7% 8.5% Werkloosheidspercentage 1.000 6.5% 7.5% Gemiddeld huishoud inkomen 35.100 33.500 *Bron CBS 2012 en 2014 Woningen Meer dan driekwart van de woningvoorraad bestaat uit koopwoningen. Landelijk is het aandeel 50 procent. Het landelijke percentage sociale woningbouw is 31 procent. In Aa en Hunze is dit een stuk lager. Ook hier zijn grote verschillen tussen stedelijke en landelijke gebieden. In steden is het percentage sociale woningbouw soms meer dan 80 procent. Tabel 1.5 Woningvoorraad Aa en Hunze Kenmerken aantal Percentage Eigen woningen 8.130 76% Particuliere huur 575 5% Sociale woningbouw 2.085 19% Totaal 10.763 100% 1 CBS statline 2012 2 Wettelijk Sociaal Minimum 7
1.2 Gebruik voorzieningen Aa en Hunze 1.2.1 Wmo In totaal zijn er ruim 2.200 voorzieningen in het kader van de Wmo verstrekt. Dit zijn unieke verstrekkingen, geen unieke personen. Mensen kunnen namelijk van meerdere voorzieningen gebruikmaken. Het percentage verstrekking op de gehele bevolking bedraagt 14 procent. Huishoudelijke hulp en de vervoersvoorziening zijn de meest voorkomende voorzieningen in de gemeente Aa en Hunze. Figuur 1.2.1 Wmo voorzieningen Aa en Hunze 2015 2% 10% 13% Begeleiding Huishoudelijke Hulp 32% 7% 36% Huishoudelijke Toeslag Vervoersvoorziening Woningaanpassing Rolstoel 1.3. Jeugd In de gemeente Aa en Hunze wonen in totaal 5.039 kinderen in de leeftijd van 18 jaar. In 2015 zijn er in totaal 709 voorzieningen verstrekt in het kader van de jeugd. De jeugdigen en hun ouders maken het meeste gebruik van ambulante jeugdzorg. Figuur 1.3.1 Jeugdzorgtrajecten Aa en Hunze 2015 Ambulante Jeugdhulp Dagbehandeling 1% 18% 9% 6% 1% 8% 57% Gezinsgericht - Behandeling - verblijf Jeugdhulp binnen eigen context residentieel of intramurele jeugdhulp PGB jeugdhulp Pleegzorg In meer dan de helft van de trajecten gaat het om ambulante jeugdhulp. 8
1.4 Werk en inkomen In totaal bestaat de beroepsbevolking in Aa en Hunze uit ongeveer 13.000 personen. Het werkloosheidspercentage is lager dan het landelijk en Drentse. Datzelfde geldt ook voor het aandeel bijstandsuitkeringen. Tabel 1.4.1 Werk en inkomen 2015 Aa en Hunze vergelijking landelijk en Drenthe Werk en inkomen Aa en Hunze Drenthe Landelijk 2015 Werkloosheid 6,5% 7,3% 8,8% WWB-uitkering 3,0 % 5,2% 5,6% Figuur 1.4.1 Gebruik voorzieningen werk en inkomen Aa en Hunze Voorzieningen werk en inkomen Aa en Hunze 2015 11% 20% 34% WWB Bijzondere bijstand 35% Schuldhulpverlening Re-integratie traject 1.5. Stapeling voorzieningen In de volgende figuur wordt de stapeling van het gebruik van voorzieningen inzichtelijk gemaakt. Te zien is dat in de grote kernen, waar de meeste mensen wonen ook de grootste stapeling te zien is. In het volgende hoofdstuk wordt nader ingezoomd op de vier gebieden. 9
Figuur 1.5.1 Stapeling voorzieningen verspreid over de gebieden 10
2. Gebruik en kenmerken in de gebieden Allereerst in het kort een omschrijving van de vier gebieden, vervolgens een overzicht van het gebruik van de verschillende voorzieningen op gebiedsniveau. 2.1 Rolde en omgeving 2.1.1 Kenmerken De grootste kernen in Rolde en omgeving zijn de dorpen Rolde, Ekehaar, Grolloo, Schoonloo. Er wonen in Rolde en omgeving 6.248 mensen in 2.950 huishoudens. De gemiddelde gezinsgrootte is met 2,1 iets kleiner dan in de gehele gemeente. In Rolde wonen meer kinderen tussen de 10 en de 20 jaar en meer ouderen tussen 80 en 90 jaar wanneer we het met de gehele gemeente vergelijken. In totaal wonen er 1.250 kinderen in de leeftijd tot 18 jaar. Tabel 2.1.1 kenmerken inwoners Rolde en omgeving Bevolking inwoners huishoudens Rolde 4.610 2.275 Ekehaar 487 190 Grolloo 1.151 475 Totaal 6.248 2.940 2.1.2 Gebruik voorzieningen Wmo In Rolde en omgeving maken iets meer personen gebruik van een voorziening in het kader van de Wmo dan in de gehele gemeente. Vooral het gebruik van de vervoersvoorzieningen is hoger. Tabel 2.1.2 Gebruik voorzieningen Rolde 2015 Voorziening Aandeel Wmo 777 16% jeugd 132 11% Werk en inkomen 160 3% Figuur 2.2.1 Gebruik Wmo- voorzieningen Rolde 3% 3% 41% 8% 17% Begeleiding Huishoudelijke Hulp Huishoudelijke Toeslag 28% Vervoersvoorziening Woningaanpassing Rolstoel Jeugd Van die kinderen heeft ruim 11 procent een hulpverleningstraject in het kader van de jeugdzorg. Iets minder dan het gemeentelijke gemiddelde van ruim 14 procent. In Rolde zijn er minder ambulante trajecten en meer residentiele hulpverlening. 11
Figuur 2.1.3 Gebruik Jeugdvoorzieningen Rolde Rolde Ambulante Jeugdhulp 10% Dagbehandeling 0% 22% 11% 1% 9% 47% Gezinsgericht - Behandeling - verblijf Jeugdhulp binnen eigen context residentieel of intramurele jeugdhulp PGB jeugdhulp Werk en inkomen Het aandeel voorziening werk en inkomen komt overeen met die van de gehele gemeenten. In verhouding zijn er meer mensen die bijzondere bijstand hebben gekregen. Figuur 2.1.4 Gebruik Werk en inkomen Rolde Rolde 7% 16% 31% WWB Bijzondere bijstand 46% Schuldhulpverlening Re-integratie traject 2.2 Annen 2.2.1 Kenmerken De grootste kernen in het gebied Annen zijn de dorpen Annen, Anloo, Gasteren en Schipborg. Er wonen in het gebied Annen bijna 5.000 mensen in 2.220 huishoudens. De gemiddelde gezinsgrootte met 2,3 komt overeen met die van de gehele gemeente. De leeftijdsopbouw van Annen wijkt enigszins af van de gemeentelijke opbouw. Er wonen meer kinderen in de leeftijd tussen de 10-20 jaar. Er wonen minder mensen tussen de 20 en 50 jaar en meer ouderen vanaf 50 jaar en ouder. In totaal wonen er 1.100 kinderen in de leeftijd tot 18 jaar. 12
Tabel 2.2.1 kenmerken inwoners Annen en omgeving Bevolking inwoners huishoudens Annen 3.553 1.565 Anloo 450 210 Gasteren 404 175 Schipborg 577 270 Totaal 4.984 2.220 2.2.2 Gebruik voorzieningen In vergelijking met de gehele gemeente wordt er in Annen meer gebruik gemaakt van de Wmo en minder van de jeugdhulp. Tabel 2.2.2 Gebruik voorzieningen Annen 2015 Voorziening Aandeel verstrekkingen Wmo 801 16% jeugd 120 11% Werk en inkomen 148 3% Wmo Het gebruik van de verschillende voorzieningen van de Wmo wijkt niet af van het totale beeld. Figuur 2.2.1 Gebruik Wmo- voorzieningen Annen Wmo Annen 26% 3% 10% 7% 20% Begeleiding Huishoudelijke Hulp Huishoudelijke Toeslag 34% Vervoersvoorziening Woningaanpassing Rolstoel Jeugd Het aandeel ambulante jeugdhulp is groter dan het gemeentelijke aandeel. 13
Figuur 2.2.2 Gebruik Jeugdvoorzieningen Annen 4% 1% 0% 11% 9% 3% 72% Ambulante Jeugdhulp Dagbehandeling Gezinsgericht - Behandeling - verblijf Jeugdhulp binnen eigen context residentieel of intramurele jeugdhulp PGB jeugdhulp Werk en inkomen In verhouding zijn er meer mensen die een traject hebben in de schuldhulpverlening. Figuur 2.2.3 Gebruik Werk en inkomen Annen 7% 21% 36% WWB Bijzondere bijstand 36% Schuldhulpverlening Re-integratie traject 2.3 Gieten 2.3.1 Kenmerken Gieten bestaat uit de dorpen Anderen, Gieten, Eext, Eexterzandvoort en Gasselte. Er wonen in Gieten 8.713 mensen in bijna 3.925 huishoudens. De gemiddelde gezinsgrootte is met 2,2 iets lager dan in geheel Aa en Hunze. In Gieten wonen relatief meer ouderen en minder kinderen jonger dan 10 jaar dan in de gehele gemeente. In totaal wonen er 1.300 kinderen in de leeftijd tot 18 jaar in Gieten en omgeving. 14
Tabel 2.3.1 kenmerken inwoners Gieten Bevolking inwoners huishoudens Anderen 273 115 Eext 1.378 615 Eexterzandvoort 135 60 Gieten 5.124 2.315 Gasselte 1.803 820 Totaal 8.713 3.925 2.3.2 Gebruik voorzieningen In vergelijking met de gehele gemeente wordt er in Gieten meer gebruik gemaakt van de jeugdhulp en van voorzieningen in het kader van werk en inkomen. Tabel 2.3.2 Gebruik voorzieningen Gieten 2015 Voorziening Aandeel verstrekkingen Wmo 929 16% jeugd 276 18% Werk en inkomen 406 5% Wmo Het gebruik van de verschillende voorzieningen van de Wmo wijkt niet af van het totale beeld. Figuur 2.3.1 Gebruik Wmo- voorzieningen Gieten Wmo Gieten 1% 23% 12% 9% 21% Begeleiding Huishoudelijke Hulp Huishoudelijke Toeslag 34% Vervoersvoorziening Woningaanpassing Rolstoel Jeugd Het gebruik van de voorzieningen komt overeen met het gemeentelijk gemiddelde. 15
Figuur 2.3.2 Gebruik Jeugdvoorzieningen Gieten Ambulante Jeugdhulp 18% 7% Dagbehandeling 2% 2% 7% 7% 57% Gezinsgericht - Behandeling - verblijf Jeugdhulp binnen eigen context residentieel of intramurele jeugdhulp PGB jeugdhulp Werk en inkomen Hoewel er meer mensen gebruik maken van een voorziening in het kader van Werk en inkomen is de verdeling over de voorzieningen gelijk aan de gemeentelijke verdeling. Figuur 2.3.3 Gebruik Werk en inkomen Gieten 14% 20% 34% WWB Bijzondere bijstand Schuldhulpverlening 32% Re-integratie traject 2.4. Veengebied 2.4.1 Kenmerken Eexterveen, Spijkerboor, Nieuw en Nieuw-Annerveen, Annerveenschekanaal, Eexterveenschekanaal, Gasselte, Gasselternijveen, Gasselternijeveenschemond, Gieterveen. Er wonen in het Veengebied bijna 5.237 mensen in 2.360 huishoudens. De gemiddelde gezinsgrootte is met 2,2 gelijk aan de gehele gemeente. De leeftijdsverdeling in het Veengebied komt redelijk overeen met het gemeentelijke beeld. Opvallend is het aandeel 90 jarigen. In het Veengebied wonen ongeveer 1.260 kinderen van 18 jaar en ouder. 16
Tabel 2.4.1 kenmerken inwoners Veengebied Bevolking inwoners huishoudens Eexterveen 430 175 Spijkerboor 155 65 Nieuw Annerveen 110 45 Oud-Annerveen 131 50 Annerveenschekanaal 410 190 Eexterveenschekanaal 227 230 Gasselternijveen 1.857 810 Gasselternijveenschemond 675 285 Gieterveen 1.242 510 Totaal 5.237 2.360 2.4.2 Gebruik voorzieningen In vergelijking met de gehele gemeente wordt er in het Veengebied minder gebruik gemaakt van voorzieningen vooral het gebruik van de Wmo voorzieningen is een stuk lager. Tabel 2.4.2 Gebruik voorzieningen Veengebied 2015 Voorziening Aandeel verstrekkingen Wmo 277 7% jeugd 181 14% Werk en inkomen 271 5% Wmo Er wordt meer gebruik gemaakt van de huishoudelijke hulp in het Veengebied. Figuur 2.4.1 Gebruik Wmo- voorzieningen Gieten Wmo Hunzegebied 6% 23% 1% 4% 19% 47% Begeleiding Huishoudelijke Hulp Huishoudelijke Toeslag Vervoersvoorziening Woningaanpassing Rolstoel Totaal Jeugd Het gebruik van de voorzieningen komt overeen met het gemeentelijk gemiddelde. 17
Figuur 2.4.2 Gebruik Jeugdvoorzieningen Veengebied Ambulante Jeugdhulp 10% Dagbehandeling 1% 19% 10% 55% Gezinsgericht - Behandeling - verblijf Jeugdhulp binnen eigen context 1% 4% residentieel of intramurele jeugdhulp PGB jeugdhulp Werk en inkomen Opvallend is het aandeel schuldhulpverlening van 20 procent, voor de gehele gemeente is dit 11 procent. Figuur 2.4.3 Gebruik Werk en inkomen Werk en inkomen Hunzegebied 19% 31% WWB 20% Bijzondere bijstand 30% Schuldhulpverlening Re-integratie traject 18
2.5 Samenvatting en conclusies In de bovenstaande paragrafen zijn de cijfers gepresenteerd. In deze paragraaf de belangrijkste conclusies en een samenvatting. Kenmerken Aa en Hunze De gemeente Aa en Hunze is een plattelandsgemeente met een aantal kenmerken. Wanneer we naar de bevolkingsopbouw kijken dan zien we een sterk vergrijzende gemeente, zeker ook in vergelijking met de landelijke cijfers. Het gemiddelde inkomen is hoger dan het landelijke cijfer. De werkloosheid is lager dan landelijk en dat geldt ook voor het aantal bijstandsuitkeringen. Opvallend is dat driekwart van de woningen eigen woningbezit is: landelijk is dat 50 procent. Hierdoor is het aandeel sociale woningbouw laag. Gebruik voorzieningen Aa en Hunze In de onderstaande figuur een overzicht van het gebruik van de verschillende voorziening in de vier gebieden, vergeleken met de gehele gemeente. Figuur 2.5.1 Gebruik voorzieningen 2015 Aa en Hunze 20% 18% 16% 14% 12% 10% 8% 6% 4% 2% 0% Gebruik voorzieningen sociaal domein Aa en Hunze 2015 Aa en Hunze Rolde Annen Gieten Veengebied Wmo Jeugd W & I Rolde Rolde is een kern waar relatief meer jongeren wonen en huishoudens met kinderen. Het gemiddelde gebruik van de voorzieningen is iets hoger, vooral de Wmo en dan in het bijzonder het collectief vervoer. Er zijn minder mensen die een WWB-uitkering ontvangen. Wel wordt er relatief iets meer gebruik gemaakt van de bijzondere bijstand. Annen In het gebied rondom Annen is de grijze druk hoger dan in de rest van de gemeente. Er wordt iets meer gebruik gemaakt van de jeugdhulp en Werk en inkomen. Gieten In Gieten is de vergrijzing sterker dan in de rest van de gemeente. Het gebruik van voorzieningen is zowel voor Wmo, jeugd en werk en inkomen hoger dan in de rest van de gemeente. Veengebied In het veengebied wonen meer gezinnen met jonge kinderen. Het aandeel Wwb en schuldhulpverlening is een stuk hoger dan in de rest van de gemeente en dat is een indicatie voor een laag inkomen in dit gebied. Verder valt op dat er weinig gebruik wordt gemaakt van de Wmo en de jeugdhulp. Bij de Wmo valt op dat er relatief veel mensen begeleiding hebben. 19
Bijlage 1 Gebiedsindeling Aa en Hunze Gebiedsindeling Aa en Hunze Gebied Rolde Annen Gieten Veengebied Kernen Schoonloo Ekehaar Grolloo Rolde Eldersloo Amen Vredenheim Nooitgedacht Balloo Schipborg Gasteren Anloo Annen Anderen Eext Gieten Gasselte Eexterveen Gieterveen Gasselternijveen Spijkerboor Nieuwediep 20