INVENTARISATIE BOMEN PATERSERF, OOSTERHOUT THUISVESTER BTL Bomendienst Rapport : Peter van der Laan Gezien : Telefoonnummer : 055-5999 444 Faxnummer : 055-5338 844 E-mail : bomendienst@btl.nl Internet : www.bomendienst.nl Datum : 10 december 2009 Kenmerk : PK/es/09.1491 aangepast Copyright 2009 BTL Bomendienst B.V. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van BTL Bomendienst B.V. BTL Bomendienst B.V. is niet aansprakelijk voor eventuele schade ontstaan bij gebruik van gegevens uit dit rapport.
Inhoud 1 Inleiding 3 2 Werkwijze 4 2.1 Het opnamebestand 4 2.2 Opname bomen verspreid over het terrein 4 2.3 Opname waardevolle bomen 4 2.4 Opname struwelen en houtwal 4 3 Onderzoeksresultaten 5 3.1 Inleiding 5 3.2 Boomsoorten 5 3.3 Stamdiameter klasse 5 3.4 Waardevolle bomen 6 3.5 Resultaten struwelen en houtwal 8 4 Verplantbaarheid 10 4.1 Beoordeling verplantbaarheid 10 4.2 Randvoorwaarden voor verplanting 10 5 Conclusie en aanbevelingen 12 5.1 Conclusie en aanbevelingen 12 5.2 Bouwwerkzaamheden 12 Bijlage 1 Onderzoeksresultaten 13 Bijlage 2 Locatiegegevens 15 Bijlage 3 10 geboden bouwen rondom bomen 16 PK/es/09.1491 2
1 Inleiding In opdracht van Thuisvester heeft BTL Bomendienst op 1 december 2009, 124 bomen, ten behoeve van Project Paterserf te Oosterhout, onderzocht. Hierbij zijn alleen de bomen met een stamdiameter van meer dan 20 cm op 1,3 meter boven maaiveld opgenomen. Het plangebied heeft betrekking op het gebied dat globaal is gelegen tussen het Wilhelminakanaal, het Paterserf en het gebied Kapucijnenhof. Het maakt deel uit van het Zuidwestelijk deel van Oosterhout. De begrenzing is weergegeven in paragraaf 3.5. In het plangebied staan in de nabije toekomst werkzaamheden gepland. Deze werkzaamheden kunnen invloed hebben op de aanwezige bomen in dit gebied. Naar verwachting kunnen diverse exemplaren (op de huidige standplaats) niet behouden blijven en moeten er kapvergunningen worden aangevraagd. Om genoemde redenen heeft BTL Bomendienst de bomen op het terrein geïnventariseerd. Verder is er ook gekeken naar de bomen in de aanwezige struwelen en aan de randen in een houtwal (zie paragraaf 3.5). Het onderzoek is gericht op het verkrijgen van een goed beeld van de aanwezige boomsoorten, de locatie van de bomen met nummering op kaart en de mate van verplantbaarheid. Tenslotte zijn in dit rapport globale aanbevelingen opgenomen met betrekking tot het beschermen van eventueel te behouden bomen. Hiermee kan een onderbouwde keuze worden gemaakt voor de te kappen en de eventueel te behouden bomen. PK/es/09.1491 3
2 Werkwijze 2.1 HET OPNAMEBESTAND De opnamen zijn gedaan met een van tevoren geprogrammeerd werkblad met digitale ondergrond. De beschreven inspectiecriteria zijn daarin opgenomen en zijn tijdens de inspectie per boom toegewezen. De standplaats van de bomen is met het blote oog in kaart gebracht. 2.2 OPNAME BOMEN VERSPREID OVER HET TERREIN Van de over het terrein verspreid staande bomen met een stamdiameter van meer dan 20 cm is de standplaats, de soort en de diameter opgenomen. Verder is er een visuele inschatting gemaakt van de mate van verplantbaarheid. 2.3 OPNAME WAARDEVOLLE BOMEN Gedurende de inspectie heeft BTL Bomendienst 18 bomen als waardevolle boom aangemerkt. De gehanteerde criteria hierbij zijn onder meer: boomomvang (volwassen stadium), goede conditie, goede kwaliteit en structuur, zeldzaamheid, meerwaarde als groep, ecologische en/of cultuurhistorische waarde. De waardevolle bomen zijn in het veld voorzien van een witte stip en op de kaart in bijlage 2 gemarkeerd. 5 waardevolle volwassen haagbeuken naast de dagopvang aan Paterserf 2.4 OPNAME STRUWELEN EN HOUTWAL Van de aanwezige struwelen en de houtwal zijn de afmetingen op het oog globaal opgenomen met een inschatting van het aantal stammen, diameters, de kwaliteit en de aanwezige boomsoorten. PK/es/09.1491 4
3 Onderzoeksresultaten 3.1 INLEIDING De resultaten van de boominventarisatie worden in dit hoofdstuk besproken. Het complete overzicht van de 124 bomen met boomnummer, stamdiameter en eventuele opmerking treft u in bijlage 1 aan. 3.2 BOOMSOORTEN Het gaat om een zeer divers bomenbestand. In totaal zijn er 22 verschillende boomsoorten aangetroffen. Een kleine meerderheid hiervan bestaat uit verschillende soorten van het genus Betula (berk). Soort Aantal (st.) Percentage (%) Acer (esdoorn), diverse soorten 22 17,7 Aesculus (kastanje) 1 0,8 Ailanthus (hemelboom) 6 4,8 Betula (berk), diverse soorten 27 21,8 Carpinus (haagbeuk) 7 5,6 Cedrus (ceder) 1 0,8 Chamaecyparis (levensboom) 1 0,8 Fagus (beuk) 2 1,6 Gymnocladus 1 0,8 (doodsbeenderenboom) Malus (sierappel) 2 1,6 Picea (spar) 4 3,2 Quercus (eik) 3 2,4 Robinia (schijnacacia) 19 15,3 Salix (wilg) 1 0,8 Sorbus (lijsterbes) 12 9,7 Tilia (linde) 15 12,1 Totaal 124 100 3.3 STAMDIAMETER KLASSE De stamdiameter is in onderstaande tabel in klassen weergegeven. Het zwaartepunt zit in de klasse 20 tot 40 cm. Dit zijn over het algemeen halfwas exemplaren. In de bijlage zijn de diameters per boom op cm nauwkeurig opgenomen: Diameter in klasse (cm) Aantal (st.) Percentage (%) 20-30 51 41,1 31-40 48 38,7 41-50 14 11,3 51-60 9 7,3 61-65 2 1,6 Totaal 124 100 PK/es/09.1491 5
3.4 WAARDEVOLLE BOMEN In de onderstaande tabel volgt een selectie met 18 stuks als waardevol aangemerkte bomen. De locatie van deze exemplaren is terug te vinden op de plattegrond van bijlage 2. Boom nummer Opmerking Boomsoort Stamdiameter (cm) 9 waardevolle boom Betula nigra 44 11 waardevolle boom Betula nigra 46 12 waardevolle boom Betula nigra 50 13 waardevolle boom Betula nigra 60 14 waardevolle boom Gymnocladus dioica 53 46 waardevolle boom Carpinus betulus 58 47 waardevolle boom Carpinus betulus 33 48 waardevolle boom Carpinus betulus 33 49 waardevolle boom Carpinus betulus 36 50 waardevolle boom Carpinus betulus 50 83 waardevolle boom Acer pseudoplatanus 62 114 waardevolle boom Cedrus 50 140 waardevolle boom Fagus sylvatica 49 141 waardevolle boom Fagus sylvatica 46 142 waardevolle boom Robinia pseudoacacia 55 144 waardevolle boom Robinia pseudoacacia 53 145 waardevolle boom Robinia pseudoacacia 55 146 waardevolle boom Robinia pseudoacacia 53 Boom 9, 11, 12 en 13 zijn zwarte berken (Betula nigra). Deze bomen hebben gezien de aanwezigheid van onder meer klimop en nestgelegenheid een ecologische waarde. Verder zijn deze exemplaren zowel als groep en als zeldzaamheid van de soort waardevol (zie onderstaande foto). Een groep met 4 gezonde zwarte berken PK/es/09.1491 6
Boom 14 de Doodsbeenderenboom is qua soort, voor Nederlandse begrippen, het meest zeldzame exemplaar PK/es/09.1491 7
3.5 RESULTATEN STRUWELEN EN HOUTWAL Buiten de reeds beschreven verspreid staande bomen zijn er op het terrein verschillende struwelen of boomgroepen waaronder een houtwal aangetroffen. In de onderstaande tekening zijn 5 boomgroepen met een Romeins cijfer onderscheiden. I V IV II III PK/es/09.1491 8
De onderstaande tabel geeft enige toelichting op de omvang van elk vak, de aanwezige boomsoorten met inschatting van de aantallen, de diameters in klassen en eventuele opmerkingen. Vak nummer Benadering afmeting vak (m) Aantallen per boomsoort I 8 x 15 m 2 x Fagus sylvatica 6 x Betula pendula 4 x Robinia pseudoacacia II 45 x 5 m 13 x Robinia pseudoacacia (waarvan 2 dood) 2 x Betula pendula III 115 x 10 m van hek tot hek 115 x 7 van stam tot stam 35 x Quercus robur 30 x Robinia pseudoacacia IV 40 x 40 m Betula pendula Robinia pseudoacacia V 60 x 25 m 4 x Quercus robur Acer pseudoplatanus Betula pendula Stamdiameters (klassen in cm) 45-50 20-30 20-30 20-60 20-30 20-55 20-60 Opmerkingen - Enkele dode acacia s, snoei en nader stabiliteitsonderzoek binnen 1 jaar is nodig. Houtwal met in totaal ca. 90 stammen. De eikenstoelen zijn meerstammig en hebben mogelijk een cultuurhistorische waarde. Diverse bomen hebben plakoksels en/of dood hout. Snoei en nader stabiliteitsonderzoek binnen 1 jaar is nodig. Opschot zaailingen 20-30 20-30 20-30 Zaailingen esdoorn en berk PK/es/09.1491 9
4 Verplantbaarheid 4.1 BEOORDELING VERPLANTBAARHEID Voor de verspreid over het terrein groeiende bomen is de mate van verplantbaarheid opgenomen. In bijlage 1 is de verplantbaarheid per boom opgenomen. Wij hanteren een klassenindeling naar de mate van verplantbaarheid. De mate van verplantbaarheid bestaat uit 3 klassen van goed tot slecht. De onderstaande tabel geeft inzicht in de bij de klassen behorende slagingspercentages: Verplantbaarheidsklasse Slagingspercentage Goed >80% Matig 60-80% Slecht <60% In de volgende tabel is weergegeven wat de gemiddelde verplantbaarheid van de bomen is in relatie tot de voorbereidingstijd. Verplantbaarheid Voorbereidingstijd Aantal 0 jaar 1 jaar 2 jaar 3 jaar 4 jaar 29 Voldoende Goed - - - 11 Matig Matig Voldoende Goed - 84 Slecht Slecht Matig Voldoende Goed Alle exemplaren in de struwelen en de houtwal zijn vanwege de omvang, de relatief korte plantafstanden en de boomvorm, in principe slecht verplantbaar. Deze bomen zijn niet in bovengenoemde aantallen meegenomen. 4.2 RANDVOORWAARDEN VOOR VERPLANTING Voorbereiding Bij het voorbereiden van te verplanten bomen wordt de kluit geheel vrijgegraven en geprepareerd, waarbij de wortels worden doorgestoken en/of afgezaagd. De kluit dient een diameter van ongeveer 8x de stamdiameter te hebben. Aansluitend wordt de kroon gesnoeid, zodat het evenwicht tussen de kroon en wortels wordt hersteld. De te verplanten bomen krijgen gedurende de voorbereidingsperiode in het groeiseizoen voldoende water en voedingsstoffen. Hierdoor worden nieuwe haarwortels in de kluit gevormd. De omvang van de verplantschok blijft hierdoor beperkt. Nieuwe groeiplaats De eventuele nieuwe plantplaats van de bomen is onbekend. Bij twijfel over de geschiktheid van de nieuwe groeiplaats is aan te bevelen hier vooraf onderzoek naar te doen. Op basis hiervan kunnen gerichte maatregelen worden vastgesteld en uitgevoerd. PK/es/09.1491 10
Verplanttechniek Voor een succesvolle verplanting is de juiste verplanttechniek van groot belang. Hierbij moet op de volgende aspecten worden gelet: De wijze van verpakken van de kluit; deze dient zodanig te zijn dat er een minimale beweging in de kluit mogelijk is en een compacte kluit ontstaat De wijze van hijsen; deze vindt bij voorkeur plaats aan de kluit en niet aan de stam. Hieronder volgt een overzicht van de te hanteren verplanttechniek in relatie tot de stamdiameter. Stamdiameter Verplanttechniek (cm) 21-30 Mobiele verplantmachine (Optimal 2500) 31-50 Framemethode (Newman frame) Toelichting Newman Frame Voor het verplanten van bomen met een diameter van 30-50 cm kan het verplanten met Newman frame worden toegepast. Bij het verplanten met behulp van een Newman frame wordt, op de machinaal en gedeeltelijk met handkracht rondgegraven kluit, het Newman frame gemonteerd die met een pin door de stam wordt vastgezet. De kluit wordt vervolgens gefixeerd door aan het frame verbonden spanbanden. De bomen worden met behulp van een telekraan uit de huidige groeiplaats gehesen. Wanneer de nieuwe groeiplaats binnen het draaibereik van de kraan valt kan deze vervolgens direct herplant worden. Bij grotere afstanden wordt voor het vervoer van de bomen gebruik gemaakt van diepladers. Nazorg Voor een goede aanslag en hergroei is een intensieve nazorg gedurende minimaal 3 jaar noodzakelijk. Gedurende deze periode moet op een aantal zaken worden gelet: Bovengrondse ontwikkeling Vochtbehoefte van de bomen Bodemluchtsamenstelling, bij een zuurstoftekort dienen aanvullende maatregelen te worden getroffen Bemesting van de kluit ten behoeve van de hergroei van wortels. PK/es/09.1491 11
5 Conclusie en aanbevelingen 5.1 CONCLUSIE EN AANBEVELINGEN In het gebied Paterserf zijn 124 verspreid staande bomen onderscheiden. Het gaat om een ruime diversiteit aan boomsoorten. 18 van de 124 bomen zijn vanwege een combinatie van goede conditie en kwaliteit, solitair karakter en omvang, zeldzaamheid en/of ecologische meerwaarde aangemerkt als waardevolle boom. Een aantal van 29 bomen is reeds zonder uitgebreide voorbereiding, in voldoende mate verplantbaar. Dit aantal kan met 11 stuks worden uitgebreid indien er met een deskundige voorbereiding rekening kan worden gehouden gedurende tenminste 2 groeiseizoenen voorafgaande aan de verplanting. Voor nog eens 84 bomen geldt een minimale voorbereidingsperiode van 3 groeiseizoenen. In vak II, een struweel met 15 grotere bomen staan enkele schijnacacia s met kwaliteitsproblemen. Ook in vak III, een houtwal met circa 90 stammen waaronder een aantal uit de kluiten gegroeide eikenstoelen, zijn kwaliteitsproblemen geconstateerd, zie onderstaande tabel. Vaknummer Gebrek Maatregel Urgentie II 2 dode bomen en enkele Veiligheidssnoei en nader < 1 jaar acacia s met dode takken VTA onderzoek 5 bomen III Diverse bomen met plakoksels en/of dood hout Veiligheidssnoei en nader VTA onderzoek houtwal < 1 jaar 5.2 BOUWWERKZAAMHEDEN Waar 1 of meer exemplaren op duurzame wijze behouden dienen te blijven raden wij aan om rekening te houden met een te beschermen kwetsbare zone. Deze kwetsbare zone omvat, behalve de boom zelf, die ruimte van het bodemprofiel dat is doorwortelt dan wel dat deel van het bodemprofiel dat voor de (toekomstige) groei van de boom essentieel is. Algemeen kan worden aangenomen dat de kwetsbare zone gelijk staat aan het gebied vanaf het hart van de stam tot 1,5 meter buiten de kroonprojectie, zowel in de ondergrondse als de bovengrondse ruimte. Om schade aan bomen te voorkomen mogen binnen deze zone in principe geen werkzaamheden plaatsvinden. In bijlage 3 zijn de 10 geboden bouwen rondom bomen opgenomen. Hierin zijn 10 belangrijke punten opgenomen die schade aan bomen helpen voorkomen. PK/es/09.1491 12
Bijlage 1 Onderzoeksresultaten PK/es/09.1491 13
PK/es/09.1491 14
Bijlage 2 Locatiegegevens PK/es/09.1491 15
Bijlage 3 10 geboden bouwen rondom bomen 1. Bescherm de stam en de wortels Plaats voor de aanvang van de werkzaamheden vaste bouwhekken rond de boom, tenminste ter grootte van de kroonprojectie. Bescherm bij beperkte werkruimte in ieder geval de boomspiegel. Doe dit altijd in overleg met de boombeheerder en/of een vakkundig boomverzorger. 2. Plaats geen bouwmaterialen en geen bouwkeet onder de boom Voertuigen of bouwketen mogen nooit (tijdelijk) op het wortelpakket geplaatst worden. De opslag van bouwmaterialen is in deze zone eveneens verboden. Dit leidt namelijk tot beschadiging van de wortels en het verdichten van de bodem, wat het afsterven van wortels tot gevolg heeft. 3. Houd bouwverkeer buiten de kroonprojectie Blijf met bouwmachines uit de buurt van de bomen om bodemverdichting te voorkomen. Wanneer het onvermijdelijk is dat over de boomwortels gereden wordt: plaats rijplaten. 4. Verstoor de bovengrond niet Handhaaf de bestaande maaiveldhoogte. Binnen de kroonprojectie niets ontgraven. Ophoging alleen onder de strikte voorwaarde van voldoende beluchting van de wortels. 5. Voorkom beschadiging van de wortels Graaf nooit machinaal binnen de kroonprojectie, maar werk zoveel mogelijk handmatig. Hak nooit wortels door van meer dan vijf centimeter dik. PK/es/09.1491 16
6. Leg kabels en leidingen zorgvuldig aan Leg kabels en leidingen niet dichter dan twee meter langs bomen. Pas zo mogelijk sleufloze technieken toe, dat wil zeggen: gestuurd boren onder het wortelpakket door in plaats van een sleuf graven. Maak gebruik van kabelgoten en mantelbuizen. 7. Houd de grondwaterstand bij de boom gelijk Verhoging van de grondwaterstand leidt tot wortelsterfte vanwege een zuurstoftekort. Zorg bij stijging van het grondwaterniveau voor een damwand buiten de kroonprojectie of pomp het water weg. Let bij grondwaterverlaging op uitdroging. Bij noodzakelijke bronbemaling altijd damwanden plaatsen. 8. Houd schadelijke stoffen uit de buurt van bomen Gooi nooit olie, cementwater, chemische stoffen, zout, zuren of kalk bij bomen. 9. Laat noodzakelijk snoeiwerk door vakkundige boomverzorgers uitvoeren Zaag nooit zelf zomaar takken of wortels af. Alleen een deskundige kan beoordelen op welke wijze snoei verantwoord is. 10. Plaats geen dichte verharding over de wortels Onder beton en asfalt ontstaat een tekort aan water en zuurstof, waardoor wortels afsterven. PK/es/09.1491 17