2016/2017 NME Nissewaard

Aanbod lesactiviteiten NME 2016-2017 n e t i e t i v i t c a s e l d o b Aan 2016/2017 NME Nissewaard LESKISTEN Thema Groepen Periode Bijen NIEUW! Bodemkist 5 t/m 8 Bomenkist 5 t/m 8 Dierenkoffer VERNIEUWD! Jop vindt een veer Kabouterkist Kluts 5 t/m 8 Pannenkoekenkist Pieter de Pier 1 en 2 Professor van Wiegen ziet ze Vliegen 5 en 6 Sarah s Wereld VERNIEUWD! Smaaklessen NIEUW! Weerkist Elementen Grondstoffen Paddenstoelen, levend materiaal* NIEUW! oktober en november Vlinders, levend materiaal* NIEUW! maart en juni Zintuigen Dino s oktober t/m december De Zwerf Afval Experience 5 en 6 januari t/m maart Water april t/m juni Bezoek en les bij het gemaal april t/m juni Fluisterboot** april t/m juni Slootexcursie in de schoolomgeving 5 en 6 april t/m juni levend isten nkmateriaal ateriaenle MMaterialenkisten en le ve nd m at er ia al Tentoonstellingen onstellingen Tento Lessen en excursies n & excursies LESse Projecten cten Proje Natuurouder project doorlopend Natuurrijke schoolpleinen NIEUW! doorlopend * voor deze materialen vragen we een eigen bijdrage van de school van 50% van de kosten. ** voor deze activiteit wordt een bijdrage van 2 per leerling gevraagd. De begeleiding is gratis. Inschrij ven? Ga naar www.nis sewaar d.nl/mi lieuhuis. Onze natuurthema s zijn: Cultuur Milieu Huis Boekenberg Spijkenisse Markt 40-3201 CZ Spijkenisse Gezondheid Techniek Leefomgeving Vragen? Stuur je vraag naar milieuhu is@niss ewaard.nl. t: (0181) 744 009 m: (06) 51327531 e: milieuhuis@nissewaard.nl www.nissewaard.nl/milieuhuis 1

ACHTERGRONDINFORMATIE JAARPROGRAMMA NATUUR- EN MILIEU EDUCATIE ITEM LESKISTEN Bijen, NIEUW! Groep TOELICHTING Fleur is een dappere honingbij en krijgt opdracht van de koningin om haar bijenvolk te redden. Het leesboek Fleur de Bij van Marianne Goudswaard komt tot leven in de bijbehorende lesactiviteiten. Voor de kleuters zijn deze activiteiten vooral gericht op de ontwikkeling van de zintuigen. Voor groep 3 en 4 komen taalontwikkeling en het leren schrijven aan de orde. Natuurlijk leren de kinderen over hoe onmisbaar de bijen zijn in ons dagelijks leven als het gaat om ons voedsel en hun rol in de vrije natuur. Bodemkist Groep 5 t/m 8 Bomenkist Groep 5 t/m 8 Dierenkoffer, VERNIEUWD! Groep 3 t/m 8 (met accent op groep 5 en 6) De kinderen krijgen inzicht in de belangrijkste natuurkundige en biologische aspecten van bodem. De leerlingen zijn in staat algemeen voorkomende bodemdieren met behulp van een zoekkaart een naam te geven. De leskist leent zich uitstekend voor het gebruik in een opdrachtencircuit. De leerlingen maken een gebiedsbeschrijving van hun onderzoeksgebied, meten de stamdikte en de boomhoogte met speciale instrumenten en bekijken nauwkeurig de schors, bladeren en takken van verschillende bomen en struiken. Met deze leskist leren kinderen bomen en struiken en hun plaats in de omgeving beter kennen en waarderen. Met dit lesspel van Dierenbescherming Nederland maken de leerlingen op een leuke en spannende manier kennis met dierenwelzijn. Onderwerpen die aan bod komen zijn onder meer: verzorging van dieren de intensieve veeteelt, exoten als huisdier en hulp aan dieren. Respectvolle omgang met dieren staat hierin centraal. De leskoffer bevat naast het spel met quizkaarten en dvd, ook een aantal knuffels als mascotte per team (knappe kippen, grappige geiten, mooie muizen, krachtige katten, vlugge vossen en koele kikkers). Leuk spel over dieren en met veel bewegende beelden en ook nog een competitieelement, dat spreekt kinderen aan! (groep 5, Renkum) Jop vindt een veer De leskist Jop vindt een veer gaat over vogels in de eigen omgeving. Dit thema wordt geïntroduceerd aan de hand van een verhaal over Jop, die in de tuin van de buurvrouw een veertje vindt. In de leskist vindt u allerlei materialen, zoals een echt vogelnestje met eieren, vier zandstempels om pootafdrukken te maken, een memoriespel met grote platen en een grote dobbelsteen, een voederhuisje, drie boeken, vogelknuffels, elf vogel-doe-kaarten, zes werkbladen, een CD met vogelgeluiden en nog veel meer... 2

Kabouterkist Groep Kluts Groep 5 en 6 Pannenkoekenkist Groep Pieter de Pier Groep 1 en 2 Professor van Wiegen ziet ze Vliegen Groep 5 en 6 Met deze kist kan op een simpele snelle wijze een les in de schoolomgeving opgezet worden. Met kabouters en opdrachten kan een kabouterpad uitgezet worden. De kist bevat verschillende opdrachten, toegespitst op de seizoenen herfst, voorjaar en winter. In de kist vindt u ook Het Vierseizoenenboek van Maya Rozen. Kluts: een aansprekende leskist met het thema biotopen, speciaal voor groep 5 en 6. Op een dag staan in de klas acht verschillende dieren uit acht verschillende landschappen. Aan elk dier hangt een kaartje met de tekst Ik ben de kluts kwijt. Uit de introductiebrief blijkt dat de dieren op school zijn afgeleverd en dat ze helemaal in de war zijn. Ze weten niet waar ze wonen, wie hun buren zijn, voor wie ze op moeten passen, wat ze graag lusten, hoe ze hun nestje moeten bouwen. Kunnen de leerlingen de dieren helpen om de kluts weer terug te vinden? Met deze leskist ervaren de kinderen wat er nodig is voor ons eten en hen brengt hen in contact met enkele planten en dieren die voor ons voedsel zorgen. Leidraad is Het pannenkoekenboek van Eric Carle. Alle ingrediënten die nodig zijn om een pannenkoek te bakken, worden met behulp van de inhoud van de kist nagegaan en verzameld: bijvoorbeeld van tarweplant naar korrel en het malen van meel (in de klas). Tenslotte kunnen dan de pannenkoeken echt gebakken worden Pieter de Pier is een regenworm die door het eten van groente, fruit en tuin(gft)-afval een bijdrage levert aan de voedselkringloop. Spelenderwijs leren kinderen de verschillende soorten afval te scheiden. Het accent ligt daarbij op het onderscheid tussen composteerbaar en niet- composteerbaar afval. Na het poppenspel met Pieter de Pier is er aandacht voor afval in de natuur. De kinderen gaan buiten bodemdiertjes bekijken. Vervolgens komt afval van mensen aan bod. De leerlingen krijgen van professor Van Wiegen een brief met daarin de vraag of de leerlingen hem willen helpen bij het afronden van zijn vogelonderzoek. Professor Van Wiegen klimt voor zijn onderzoek vaak in bomen om de vogels te observeren en te fotograferen. Ook deze week zat hij hoog in een boom om een Vlaamse gaai goed te kunnen bekijken. Wat er precies gebeurde, weet hij niet meer. Van Wiegen werd wakker in zijn bed met zijn hoofd in het verband. De wereld om hem heen draaide. Hij zag ze duidelijk vliegen! Van de dokter mag hij voorlopig niet meer werken aan zijn onderzoek. Hij heeft een hersenschudding en last van geheugenverlies. Aan de leerlingen stuurt hij een kist met daarin onder andere een echt opgezette vogel, verrekijkers, vergrootglazen, boeken en misschien wel het allerbelangrijkste: een geheimzinnig aantekeningenboekje vol schetsjes en krabbels over de ontdekkingen die hij reeds deed. Kunnen de leerlingen de geheimzinnigheden, die nog rondom de vogels bestaan, oplossen? De leerlingen verwerken hun bevindingen tot een mooi vogelboek. 3

Sarah s Wereld, VERNIEUWD! Groep (onder voorbehoud) Smaaklessen, NIEUW Groep MATERIAALKISTEN EN LEVEND MATERIAAL Elementen Groep Grondstoffen Groep Paddenstoelen, levend materiaal* NIEUW! Groep Eigen bijdrage school: 7,50 per pakket. Levend materiaal dient afgehaald te worden in het Milieu Huis. Vlinders, levend materiaal* NIEUW! Groep Eigen bijdrage school: 11,50 per Leren over duurzaamheid, zorg voor de eigen leefomgeving: Sarah's Wereld combineert een fantasierijk spel met een realistisch thema. Leerlingen worden gemotiveerd na te denken over hun leefomgeving, eigen handelen en verantwoordelijkheid. Spelenderwijs komen de begrippen duurzaamheid, consumptief gedrag en ecologische rugzak tot leven. Kortom in Sarah s Wereld draait het om keuzes maken. In de vernieuwde versie van Sarah s Wereld komt Sarah tot leven in de vorm van een verfilming van het verhaal uit de leskist. We moeten even een slag om de arm houden in verband met de productie tijd van het vernieuwde materiaal. We houden u op de hoogte. Proeven, ruiken, horen, voelen en kijken: met al je zintuigen verken je het dagelijkse eten! Smaaklessen is een uniek lesprogramma over eten en smaak voor groep van de basisschool. Het beleven van voedsel staat centraal. Door Smaaklessen krijg je kennis én ervaring met gezond en duurzaam leven. In de materialenkist Elementen worden de kleine ontdekdozen rondom de elementen samengebracht in één nieuwe leskist. Een concrete toelichting op deze vernieuwde materialenkist wordt t.z.t. toegevoegd aan dit overzicht. In de materialenkist Grondstoffen zijn de bestaande ontdekdozen (metalen, hout) en nieuwe items (PMD: plastic, metalen en drink kartonnen) samengevoegd tot één kist. Deze is o.a. in te zetten is bij lessen over recycling van afvalmaterialen. In het licht van de landelijke ontwikkelingen rondom VANG (Van Afval Naar Grondstof) zijn ook de gemeente en Reinis bezig met de introductie van een nieuw afvalinzamelingssysteem in Nissewaard. Ook scholen zullen in de toekomst meer en meer restafvalvrij moeten worden. Deze uitdaging vormt echter een prachtige basis voor praktisch techniek onderwijs. Voor november kunt u een paddenstoelen kweekpakket bestellen. Dit is een pakket van 15 liter met een eenvoudig te kweken paddenstoel van dezelfde variëteit als die ook normaal in de winkels te koop is. Een natuurlijke compost en de benodigde afdekaarde worden standaard bijgeleverd. De leerlingen kunnen van nabij de ontwikkeling van de paddenstoelen volgen in de klas. In een kweekbak groeien de champignons en binnen 4 weken kunt u oogsten. De champignons kunnen worden gebruikt voor proefjes en om op te eten. U krijgt bericht zodra de pakketten afgehaald kunnen worden. Voor de maanden maart en juni heeft het Milieu Huis twee keer 5 vlinderpakketten gereserveerd bij de Vlinderstichting bij wijze van proef. De vlinderpakketten bevatten ieder 20 eitjes, 10 rupsen en 5 poppen, zodat het hele proces van eitje tot vlinder (koolwitjes in dit geval) in de klas van dichtbij gevolgd kan worden. Op de website van 4

pakket. Levend materiaal dient afgehaald te worden in het Milieu Huis. de Vlinderstichting vindt u al het bijbehorende lesmateriaal en vele lessuggesties. Wel dient de school zelf een vlinderkooi te regelen/aan te schaffen voor de periode van het vlinders kweken. Misschien een handige (groot)ouder op school die zo n kooi kan maken? Bij voldoende belangstelling zal dit item voortaan regulier opgenomen worden in ons aanbod. Zintuigen Groep TENTOONSTELLINGEN IN HET MILIEU HUIS In de materialenkist Zintuigen worden de kleine ontdekdozen rondom de zintuigen en het waarnemen samengebracht in één nieuwe leskist. Een concrete toelichting op deze vernieuwde materialenkist wordt t.z.t. toegevoegd aan dit overzicht. Dino s Groep Met deze interactieve dino-tentoonstelling toont het Milieu Huis Nissewaard een verscheidenheid aan dinosaurussen en andere dieren die heel lang geleden de aarde bevolkten. Langs prachtig gedetailleerde panelen en spannende modellen op schaal én levensgroot, met puzzels en nog veel meer gaan de bezoekers op avontuur in de oertijd. Zij ontmoeten diverse dinosaurussen en reptielen en lezen over de verschillen. De tentoonstelling laat ook de ontwikkeling zien van ei tot dinosaurus. Er is zelfs een echt dino-ei. De les bij de dino-tentoonstelling bestaat uit een korte introductie en uitleg over de les en vervolgens een toer door het Milieu Huis m.b.v. een opdrachtenboekje. De leerlingen maken de toer in tweetallen. Naast antwoorden/tekeningen die ze uit de tentoonstelling kunnen halen, zijn er ook een aantal denkvragen toegevoegd. Er wordt bijvoorbeeld een link gelegd tussen klimaatverandering toen en nu. De Zwerf Afval Experience Groep 5 en 6 Water Groep LESSEN EN EXCURSIES Bezoek en les bij het Gemaal Groep Het Milieu Huis is van januari maart 2017 omgebouwd tot een heuse dojo, waar je ondergedompeld wordt in de Zwerfafval Experience en een echte Samoerai-schoonmaker wordt! Samoerai-krijgers Shiro & Sakuma smelten hun wapens om tot afvalgrijpers. Ze werden gek van al het afval om hen heen. Vanaf nu gaan ze door het leven als samoerai-schoonmakers. Op weg naar de dojo lopen ze langs een groepje hangjongeren die van alles op de grond gooien: flesjes en blikjes, kauwgom, papiertjes, peuken en wikkels van repen. Shiro & Sakuma schrikken ervan en hallen de jongeren over om hen te helpen de omgeving juist schoon te maken in plaats van te vervuilen. Wordt toegevoegd zodra afstemming met Waterschap over precieze inhoud afgerond is. In het gemaal De Leeuw van Putten staat sinds enige tijd een speelse onderwijstentoonstelling opgesteld over de geschiedenis en de techniek van dit eerste elektrische gemaal in de streek. In mei en juni 5

2017 kunnen groepen het gemaal bezoeken onder begeleiding van een gids. Helemaal leuk is om deze activiteit de combineren met een tocht met de Fluisterboot (tijdsbesteding 2 x een dagdeel in de ochtend. Fluisterboot** Groep Slootexcursie in de school omgeving Groep 5 en 6 PROJECTEN Natuurouderproject Alle volwassenen met een talent voor natuur en kinderen. Natuurrijke schoolpleinen Scholen met ideeën voor hun schoolplein Ontdek de Boezem is een les die in de ochtend wordt gegeven in gemaal De Leeuw van Putten en op fluisterboot De IJsvogel. De les duurt ongeveer 2,5 uur. Tijdens de les is er aandacht voor de historie, functie en natuurlijke waarde van het water de Vierambachtenboezem. Al varend moeten de kinderen diverse opdrachten uitvoeren en vragen beantwoorden. Een perfecte gelegenheid om de kinderen kennis te laten maken met de natuur dicht bij huis. Of je nu jong of oud bent: gewapend met een schepnet, emmer, loeppotje en zoekkaart het slootwater onderzoeken op waterleven is altijd weer een feest! Nog fijner is het om dit te kunnen doen in de directe omgeving van de school. Voor aankomend seizoen gaan we de uitdaging aan om met een nieuw team van opgeleide Natuurouders deze slootjesles aan de groepen aan te bieden. Het project Natuurouders is bedoeld om (groot)ouders en ieder ander geïnteresseerde volwassene te gaan inzetten bij het begeleiden van kinderen bij natuurlessen in de schoolomgeving. In veel gemeenten en regio s in Nederland zijn al honderden Natuurouders actief geworden in de afgelopen jaren. Natuurouders zijn mensen die belangstelling/een passie hebben voor natuur en dit graag willen delen met (jonge) kinderen. Het Milieu Huis gaat het komende schooljaar o.a. via de basisscholen mensen werven die Natuurouder willen worden. Zij krijgen hiervoor een training van ervaren natuurgidsen van het IVN (Landelijk Instituut voor Natuureducatie en Duurzaamheid). Bij de training wordt niet alleen aandacht besteed aan het vergroten van natuurkennis maar juist ook aan pedagogische en didactische vaardigheden. Hoe pakken we het aan, kan ik fondsen werven hiervoor, kan ik het openbaar groen betrekken bij de plannen: allemaal vragen die aan de orde kunnen komen bij het omvormen van het schoolplein. Vanuit het Milieu Huis kunt u ondersteuning vragen van de coördinator bij het maken van een plan: programma van eisen, vormgeving, subsidiemogelijkheden, etc. U kunt hiervoor een afspraak maken met de coördinator Jet de Jonge via milieuhuis@nissewaard.nlmilieuhuis@nissewaard.nl milieuhuis@nissewaard.nl 6

Inschrijfformulier Jaarprogramma 2016-2017 Houdt u voor het invullen van het inschrijfformulier de poster met het overzicht van lesactiviteiten bij de hand. Hierop ziet u in een oogopslag de leeftijdsgroep en de periode bij elkaar staan! Ja, onze school wil graag de volgende diensten afnemen School E-mail Adres + postcode Leerkracht Telefoonnummer U kunt dit inschrijfformulier ingevuld mailen naar: milieuhuis@nissewaard.nl ITEM GROEP VOORKEUR PERIODE NAAM LEERKRACHT Leskisten Bijen, NIEUW! Bodemkist Bomenkist Dierenkoffer, VERNIEUWD! Jop vindt een veer Kabouterkist Kluts Pannenkoekenkist Pieter de Pier Professor van Wiegen ziet ze Vliegen Sarah s Wereld, VERNIEUWD! Smaaklessen, NIEUW 7

ITEM GROEP VOORKEUR PERIODE NAAM LEERKRACHT Materiaalkisten en levend materiaal Elementen Grondstoffen Paddenstoelen, levend materiaal* NIEUW! Vlinders, levend materiaal*nieuw! Zintuigen Tentoonstellingen Milieu Huis Dino s De Zwerf Afval Experience De Zwerf Afval Experience, pilot verwerkingsles op school met kunstenaar in de klas *** Water Lessen en Excursies Bezoek en les bij het Gemaal Fluisterboot** Slootexcursie in de schoolomgeving Projecten Natuurouderproject Natuurrijke schoolpleinen *voor deze materialen vragen we een eigen bijdrage van de school van 50% van de kosten (inkoopsprijs) **voor deze activiteiten wordt een bijdrage van 2,- per leerling gevraagd. ***alleen voor de groepen 5/6 die de tentoonstelling de zwerfafval Experience bezoeken Het ingevulde formulier kunt u retour sturen naar: Milieuhuis@nissewaard.nl 8

Lesmateriaal: Na het invullen van dit inschrijfformulier wordt u zoveel mogelijk ingedeeld naar voorkeur. U ontvangt een bevestiging van de aanvragen retour. Wij zullen aangeven in welke periode u de materialen ontvangt. In het jaarprogramma vindt u een overzicht van de periodes dat de materialen te leen zijn. Periode Bezorgdag Ophaaldag 1 Donderdag 10 november 2016 Dinsdag 06 december 2016 2 Donderdag 12 januari 2017 Dinsdag 07 februari 2017 3 Donderdag 16 februari 2017 Dinsdag 21 maart 2017 4 Donderdag 23 maart 2017 Dinsdag 18 april 2017 5 Donderdag 11 mei 2017 Dinsdag 06 juni 2017 *Deze ophaal dag en bezorg dag kan een dag afwijken, uw school wordt minimaal 1 dag van tevoren geïnformeerd over wanneer de materialen opgehaald worden op uw school. Tentoonstellingen/gastles op school/les op de fluisterboot: De bezoeken aan de tentoonstelling, de slootexcursie en de les op de fluisterboot worden ingedeeld voorafgaande aan de periode dat deze bezocht kan worden. Hier wordt de contactpersoon op uw school over geïnformeerd per e-mail. Ook hier proberen wij u zoveel mogelijk naar de aangegeven voorkeur in te delen. In de nabije toekomst zal overgestapt worden op een digitaal inschrijvingssysteem. U kunt dan zelf voortaan uw eigen meest gunstige roostermoment kiezen per item of aangeven of en voor welke periode u (levend) materiaal wilt bestellen. Het levend materiaal is een proef: dit jaar zijn voor 5 scholen per periode (maart of juni) vlinderpakketten gereserveerd. De paddenstoelen pakketten kunnen dit jaar alleen in november besteld worden (i.v.m. de kweekperiode en de Kerstvakantie). Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met het Milieu Huis. 9