Inhoudelijke toelichting op cliëntengroep en werkwijze Singelzicht

Singelzicht Inhoudelijke toelichting op cliëntengroep en werkwijze Singelzicht 23-11-2011 Inhoudsopgave 1 Missie en visie... 2 2 Doelstellingen... 2 3 Cliëntprofiel jongeren... 3 4 Uitgangspunten... 6 5 Methodiek en werkwijze... 8 5.1 Leefgebieden en zorgbehoeften... 8 5.2 Ankerplaats en toekomstperspectief... 8 5.3 Zorgcontract en middelen... 9 5.4 Integraal zorgaanbod en zorg op maat... 9 5.5 Fasen en intensiteit... 10 5.6 Activiteitenaanbod... 10 5.7 Structuur en veiligheid... 11 1

1 Missie en visie Singelzicht biedt jongeren extra kansen en een thuisbasis. Zo legt Singelzicht het fundament voor persoonlijke ontplooiing en maatschappelijk perspectief. Hiermee kunnen de jongeren het zwervend bestaan een halt toeroepen en werken aan een positieve toekomst. Werkwoorden die daarbij horen zijn: zorgen, verzorgen, kansen geven, confronteren, beschermen, ondersteunen, motiveren, uitdagen, beheren, conflicteren, begeleiden, coachen, faciliteren, duwen, trekken, complimenteren, corrigeren, en activeren. De behoeftes, talenten en mogelijkheden van de jongeren worden gesignaleerd, en hierop wordt met behulp van het hulpverleningsproces ingespeeld. Ook geeft Singelzicht handvatten aan de jongere waarmee hij diens eigen kansen kan vergroten, verlaagt Singelzicht drempels en stelt de hele mens centraal. Singelzicht vindt dat iedere jongere, ongeacht diens levensovertuiging, sekse, herkomst, leefwijze en geaardheid recht heeft op een eigen identiteit en de kansen om die te ontwikkelen om zo een volwaardige plek in de samenleving te verwerven. De missie van Singelzicht is het signaleren van behoeftes, mogelijkheden en talenten van jongeren en daarop inspelen met individuele en groepsgerichte begeleiding. 2 Doelstellingen De doelstellingen van Singelzicht zijn: 1. Het in stand houden van een 24-uurs zorgvoorziening voor dak- en thuisloze jongeren van 17 tot 23 jaar 2. Het geven van zorg van jongeren na het traject in de 24-uurs woonvoorziening (BOL= begeleid wonen en Buitenzorg) Het aanbod bestaat in 2012 uit: 25 plaatsen in 24-uurs zorg 11 plaatsen in Begeleiding Op Locatie (BOL) begeleid wonen 10 plaatsen Buitenzorg (= Nazorg) ambulante woonbegeleiding Werkgebied De 24-uursvoorziening bevindt zich aan de rand van de binnenstad, met alle verleidingen voor de jongeren binnen loopafstand. De BOL woningen bevinden zich in verschillende wijken in Utrecht. Singelzicht richt zich primair op jongeren uit de stad Utrecht en de daarbij behorende regiogemeenten. Bij hoge uitzondering neemt Singelzicht jongeren van buiten de regio Utrecht. Singelzicht werkt met het sociale netwerk rondom jongeren en een al te grote afstand belemmert de zorg. Alleen wanneer jongeren vanwege een ernstige en langer durende bedreiging niet meer in hun eigen omgeving kunnen verblijven, neemt Singelzicht in overleg met de BCT de jongere van buiten de regio op. Locatie De zorg wordt geboden in Singelzicht. Jongeren hebben een eigen kamer en daarnaast zijn er gemeenschappelijke voorzieningen zoals een woonkamer, sanitaire voorzieningen en een centrale keuken. De eigen kamers van de jongeren zijn gemeubileerd en gestoffeerd. De begeleidingsgesprekken vinden plaats in een aparte ruimte die de privacy waarborgt. Indien nodig gaat een begeleider mee naar andere locaties buiten het gebouw of naar andere organisaties. De BOL-begeleiding vindt plaats in door Singelzicht gehuurde woningen of in Singelzicht. Tevens kunnen de jongeren gebruik blijven maken van de andere faciliteiten op Singelzicht. 2

3 Cliëntprofiel jongeren Uit literatuur over zwerfjongeren in Nederland blijkt dat zwerfjongeren te maken hebben met een veelvoud van problemen. De jongeren hebben, ondanks hun leeftijd, in bijna alle gevallen een geschiedenis met zware problematiek en een uitgebreide ervaring met (soms mislukte) hulpverlening achter de rug. Hierdoor zal Singelzicht veel aandacht moeten besteden aan hun motivatie om actief gebruik te maken zorg. De bewoners van Singelzicht ervaren problemen op meerdere levensgebieden, waarvoor zij zelfstandig geen oplossing kunnen vinden zoals scholing, werk, financiën, budgetbeheer, sociale- en emotionele vaardigheden, vriendschappen en (familie)relaties, geestelijke en lichamelijke gezondheid, juridische zaken, dagstructuur en vrije tijdsbesteding. Dikwijls ontbreekt het al lange tijd aan een stabiele woonomgeving en een opvoedings- cq leeromgeving. Vaak is er sprake van emotionele, affectieve en/of lichamelijke verwaarlozing (zie ook Montfoort & Tilanus, 2007). De maatschappelijke uitgangspositie van de jongeren is dus ronduit slecht te noemen. Zij hebben altijd te kampen met meervoudige complexe problemen op diverse leefgebieden. Hun achtergrond en de noodzaak tot overleven leiden dikwijls tot gedragsproblemen. Onderstaand worden de meest voorkomende problematiek van de jongeren die worden opgenomen in Singelzicht op basis van de eigen praktijk en op basis van literatuur in willekeurige volgorde weergegeven. Opleiding & inkomen Het opleidingsniveau van zwerfjongeren is lager dan van de jongeren in het algemeen. De helft van de zwerfjongeren heeft alleen basisonderwijs gevolgd en ongeveer 30% heeft een diploma op VMBO niveau op zak. Ongeveer de helft van de zwerfjongeren beschikt over werkervaring. Uit de meeste onderzoeken blijkt dat maximaal 20% van de zwerfjongeren inkomsten heeft uit werk en ongeveer 20% een uitkering ontvangt. Voor ongeveer 20% van de zwerfjongeren zijn illegale activiteiten een belangrijke inkomstenbron (Jeeninga, 2010). Zelfredzaamheid Een kenmerk van zwerfjongeren is hun kwetsbaarheid en het ontbreken van vaardigheden en mogelijkheden om hun leven op eigen kracht weer op orde te krijgen. Het initiëren en uitvoeren van eenvoudige en complexere taken in hun leven, levert problemen op. Zij zijn onvoldoende in staat om informele en formele steun te mobiliseren. Voor de sociale redzaamheid is dagelijks intensieve begeleiding noodzakelijk. Zolang deze redzaamheid nog niet (voldoende) ontwikkeld is kunnen zij niet zelfstandig participeren in de samenleving. Zij zijn niet zelfstandig in staat het hoofd te bieden aan hun problematiek en te participeren in de samenleving, het ontbreekt hen aan mogelijkheden om de regie over hun leven op te pakken en te behouden. Traumatische ervaringen Veel zwerfjongeren hebben het nodige in hun leven meegemaakt. Bij ongeveer de helft van de jongeren die Jeeninga heeft onderzocht heeft een traumatisch incident plaatsgevonden. Bij ongeveer 25% van de jongeren is sprake van meervoudige traumatische ervaringen. Uit onderzoek blijkt dat vooral alcoholverslaving in combinatie met mishandeling of geweld binnen het gezin, drugsverslaving of psychische problemen van ouders, emotionele of lichamelijke verwaarlozing en seksueel misbruik regelmatig voorkomt (Jeeninga, 2010). De jongeren in Singelzicht behoren tot de zware doelgroep binnen de totale groep zwerfjongeren en bij hen ligt het percentage traumatische ervaringen hoger. Gezinsleven Eén van de belangrijkste redenen waardoor de jongeren van Singelzicht in een zwerfsituatie terechtkomen is een problematische gezinssituatie. Bij de meeste zwerfjongeren is sprake van conflicten en gezinsproblemen, pedagogische onmacht en emotionele verwaarlozing of affectieve 3

verwaarlozing. Bij een aantal jongeren was in het gezin van herkomst sprake van een zeer hachelijke financiële situatie. Dikwijls liggen traumatische ervaringen zoals mishandeling en/of (seksueel) misbruik ten grondslag aan hun problematiek ( Combating Youth Homelessness, 2011). Een groot deel heeft gescheiden of overleden ouders, is van huis weggelopen of weggestuurd, heeft contact gehad met de kinderbescherming of heeft een verleden in jeugdzorg en jeugdinternaten gezeten (Planije, Land & Wolf, 2003). Een gebrekkige identiteitsvorming en een laag ik-besef, weinig adequate opvoeding op het gebied van het zelf oplossen van problemen en een laag opleidingsniveau (een kwart volgde speciaal onderwijs) veroorzaken een zwakke maatschappelijke start. Middelengebruik Alcohol en drugs worden door zwerfjongeren dikwijls gebruikt als een vorm van zelfmedicatie. Dit om zo te kunnen omgaan met hun problematiek. Een derde tot ruim de helft van de zwerfjongeren rookt dagelijks wiet of hasj. Het dagelijkse gebruik van harddrugs komt minder vaak voor. Over het algemeen kan worden gesteld dat bij 35 tot 60% van de zwerfjongeren sprake is van drugsmisbruik en/of drugsverslaving. Hoewel driekwart van de jongeren regelmatig alcohol drinkt, geeft slechts 6 tot 10% van de zwerfjongeren zelf aan problemen te hebben met hun alcoholgebruik en/of verslaafd te zijn (Jeeninga, 2010). In Singelzicht wordt het gebruik ontmoedigd en wordt samengewerkt met de verslavingszorg. Lichamelijke gezondheid De meeste zwerfjongeren beoordelen hun lichamelijke gezondheid als redelijk tot goed. Aanwezige lichamelijke klachten lijken samen te hangen met het alcohol- en drugsgebruik. Ruim 40% heeft recent problemen met het gebit gehad (GGD, 2010). Psychische gezondheid Ruim 40% van de totale groep zwerfjongeren heeft ernstige of langdurige psychische problemen (bij Singelzicht ligt dit percentage veel hoger), waarbij ADHD, manisch depressief, borderline en schizofrenie het meest voorkomend zijn. Eén vierde van de zwerfjongeren is zwakbegaafd of heeft een verstandelijke beperking. Andere veel voorkomende psychische gezondheidsproblemen bij zwerfjongeren zijn: stress (90%), angst (70%), depressie (70%) en slaapproblemen (80%). Ook heeft 40% van de zwerfjongeren gedachten over suïcide of een suïcide poging ondernomen ( Combating Youth Homelessness, 2011). Sociaal netwerk Veel zwerfjongeren hebben een negatief zelfbeeld en een lage eigenwaarde. Als gevolg hiervan gedragen zij zich dikwijls passief, afwachtend en soms vermijdend naar hun sociale omgeving. Dit heeft te maken met de verstoorde ontwikkeling van de hechting met hun opvoeders. Zwerfjongeren hebben een klein sociaal netwerk. Naast de omvang is ook de kwaliteit van hun sociale netwerk minder (Jeeninga, 2010). Contacten met politie en justitie Ongeveer 50% tot 80% van de zwerfjongeren is weleens gearresteerd of is in aanraking met politie of justitie geweest. Daarbij was bij 40% sprake van detentie. Bij 40% van de zwerfjongeren is er sprake van tekortschietende bescherming. Het gaat hierbij veelal om slachtoffers van incest, verkrachting of mishandeling. Jongens komen vaker in contact met politie en justitie en zitten vaker in detentie. De voornaamste redenen voor arrestatie en/of detentie van zwerfjongeren zijn: geweldpleging, diefstal, mishandeling en inbraak (Jeeninga, 2010). Schulden Ruim de helft tot driekwart van de zwerfjongeren heeft schulden, variërend van 40,- tot 70.000,-. De schuldenlast ligt gemiddeld tussen de 3.500,- en 6.000,-. De praktijk leert dat zolang er geen zicht is op het oplossen van het schuldenprobleem, de pogingen om een zwerfjongere weer naar arbeid of een opleiding toe te leiden, gedoemd zijn om te mislukken (Van Lier, 2009). 4

Bij zwerfjongeren bestaan de meeste schulden uit de premie van de ziektekostenverzekering, schulden bij telefoonmaatschappijen en rood staan bij de bank. Andere veel voorkomende schuldeisers zijn woningcorporaties, familie en vrienden (Jeeninga, 2010). (Toekomstige) zorgmijders Het risico op marginalisering, sociaal isolement en criminalisering is voor deze groep jongeren groot. Daarom is een op hun behoefte afgestemde zorg van belang. Zonder adequaat aanbod zou deze groep in de toekomst gerekend kunnen worden tot de groep van zorgmijders. Het cliëntprofiel van de jongeren in Singelzicht bestaat samengevat uit een combinatie van onderstaande elementen: 1. het ontbreken van een vaste woon- of verblijfsplaats 2. een tekort vaardigheden om besluiten te nemen en oplossingen te initiëren 3. meervoudige problematiek waaronder gedrags-, psychische en/of psychiatrische problematiek 4. een zeer beperkte sociale zelfredzaamheid en het onvermogen regie te voeren over het eigen leven waardoor het zelfstandig participeren in de maatschappij ernstig bemoeilijkt wordt 5. ernstige risico s op marginalisering, sociaal isolement of criminalisering 6. het ontbreken van eigen sociaal- of familie netwerk waarop een beroep voor zorg en opvoeding mogelijk is 7. gebrekkige identiteitsvorming en nog te vormen realistisch zelfbeeld 8. het gebrek aan inzicht in beheer eigen financiën. 5

4 Uitgangspunten Wonen, leren en werken. Dat zijn de thema s die aan bod komen om de jongeren aan de maatschappij te laten deelnemen. Op het gebied van leren en werken biedt Singelzicht aansluiting bij opleiding, leer- en werkervaringtrajecten,stages en hulp bij het verkrijgen van een baan. Zij biedt ruimte aan de emotionele ontwikkeling, persoonlijke groei en de eigenheid van de jongere. Dit is gericht op het doel om bij de jongere een realistisch zelfbeeld te creëren, met daarbij respect voor hun eigen identiteit. Zij legt de nadruk op dat wat de jongere wel kan en stelt, in samenspraak met de jongere, reële en concrete doelen. Omdat deze doelen haalbaar zijn raakt de jongere niet gefrustreerd maar juist gestimuleerd. Deze doelen worden voor wonen, leren, werken en vrijetijdsbesteding opgesteld. Zo werkt Singelzicht aan de zelfredzaamheid van de jongere en gaan ze samen op zoek naar diens talenten, kwaliteiten en ambities. Er wordt veel aandacht gegeven aan de motivatie van een jongere om actief gebruik te maken van het aanbod van algemene instellingen, zoals onderwijs, werk en andere vormen van hulpverlening. Om dit te bereiken werkt Singelzicht samen met externe organisaties. De aanpak van Singelzicht wordt getypeerd met het begrip rehabilitatie. Rehabilitatie wordt gezien als een essentieel middel tot maatschappelijke integratie. Het gaat hierbij om het oefenen van sociale en praktische vaardigheden en het bieden van concrete praktische hulp. De jongeren worden ook getraind op het gebied van psychische en lichamelijke gezondheid, sociale contacten en netwerk, vrije tijdsbesteding en zelfverzorging. In onderstaand overzicht zijn de uitgangspunten van Singelzicht schematisch opgenomen. uitgangspunten Afstemming & samenhang Betrokkenheid uitleg Singelzicht maakt gebruik van een persoonlijke benadering, interesse in de persoon en aansluiten bij wie de jongere is. De hulpverleners ontwikkelen vertrouwensrelaties met de zwerfjongeren, tonen persoonlijke interesse en bieden hen emotionele steun. Singelzicht richt zich niet puur op beheersing en controle, maar biedt de jongere inspraak in het hulpverleningsproces. Het hulpverleningsplan wordt opgesteld met de zwerfjongere zelf. Op deze wijze wordt de betrokkenheid vergroot. Centraliteit De missie en visie van Singelzicht is het signaleren van behoeftes en talenten van jongeren en het daarop inspelen met zowel individuele als groepsgerichte begeleiding. Singelzicht stelt het belang van de jongere voorop, maar niet ten koste van alles. Ook geeft Singelzicht handvatten aan de jongere waarmee hij/zij diens eigen kansen kan vergroten, verlaagt drempels en stelt de hele mens centraal. Continuïteit De hulp die Singelzicht aanbiedt is consistent en eenduidig. Betrokken partijen worden op de hoogte gebracht van de situatie van de jongeren. De hulpverleners weten wie wat doet en moet doen en dit wordt vastgelegd en verantwoord. Bij de opvang is de nodige hulp continu beschikbaar. De hulp wordt geboden aan de jongeren zodra deze nodig is. Na dit proces wordt de jongeren begeleidt in BOL woningen en BZ. Creativiteit & Flexibiliteit Wat Singelzicht anders maakt is dat Singelzicht ervan uit gaat van wat wél binnen de mogelijkheden van de jongeren ligt. Tevens is Singelzicht creatief in het vinden van oplossingen. Dat biedt de jongeren de tijd die nodig is om hun leven weer op de rails te krijgen. Singelzicht heeft namelijk een lange adem, realiteitszin en veerkracht. De hulpverlening sluit goed aan bij waar de jongeren aan toe zijn, en is per situatie gedoseerd en getimed. Integraliteit De zorg van Singelzicht sluit aan bij de behoeften van de jongeren, dit blijkt uit de cliëntraadpleging. Het oplossen van problemen en stroomlijnen van gedachtespinsels, het aanpakken van verslaving en zicht bieden op financiën van de jongeren. De hulp is praktisch en omvattend op diverse leefgebieden gericht. Laagdrempeligheid In de praktijk blijkt dat zwerfjongeren sneller hulp inroepen als de hulpverlening 6

laagdrempelig is. Deze laagdrempeligheid wordt door Singelzicht bereikt door te werken met gespecialiseerde hulpverleners die een gerichte hulpverleningsmethodiek hanteren. De laagdrempeligheid is veelal bepalend voor de jongeren. Het kost vaak al moeite om zich aan te melden. Het is daarom van groot belang dat de cliënten zich veilig en serieus genomen voelen wanneer zij zich aanmelden. Motiveren & samenwerking Singelzicht geeft veel aandacht aan de motivatie van een jongere om actief gebruik te maken van het aanbod van algemene instellingen, zoals onderwijs, werk en andere vormen van hulpverlening. Om dit te bereiken werkt Singelzicht samen met externe organisaties. De hulp is allesomvattend en richt zich op verschillende problemen. De jongeren worden bij al deze problemen zo volledig mogelijk geholpen, al dan niet met behulp van de samenwerkingsverbanden. Wanneer de bewoner zijn of haar motivatie (even) kwijt raakt, zou dat ook niet meteen worden afgestraft door stopzetting van de zorg. Partnerschap & Vertrouwen De bewoners van Singelzicht hebben vaak weinig vertrouwen in de maatschappij in het algemeen en in hulpverleners in het bijzonder. Het is daarom van belang om tijd en aandacht te besteden aan het opbouwen van vertrouwen. Positiviteit Singelzicht hecht veel waarde aan positiviteit, richt zich niet op de problematiek maar op de jongere zelf. Singelzicht uit gaat wat de jongeren wel kunnen. Creatief zijn in het vinden van oplossingen draagt bij aan de positieve instelling van de hulpverleners van Singelzicht. Singelzicht werkt vanuit de positieve psychologie. Singelzicht richt zich namelijk op positieve eigenschappen, positieve ervaringen en positieve instituties. Prestatie & resultaatgerichtheid Het algemeen doel is dat de begeleiding moet leiden tot de situatie dat de jongere zich (zo) zelfstandig (mogelijk) kan redden, een positieve bijdrage levert aan de samenleving en daar een geaccepteerde plek krijgt. Achteruitgang wordt gesignaleerd en gekeerd. Respect De hulpverleners tonen respect voor de bewoners. Ze hebben mensenkennis en ervaring en weten van de problemen van de jongeren. Zij houden hier rekening mee en behandelen de jongeren met waardering en respect. Sfeer Toekomstperspectief Binnen de deuren van Singelzicht hangt een gezellige en gemoedelijke sfeer. Dit is onderdeel van haar aanpak. Singelzicht is een huis dat leefbaar is en warmte uitstraalt, om zo de jongeren het gevoel van welkom te geven en om te laten zien dat ze het waard zijn. Door de begeleiding worden mogelijkheden gecreëerd voor een maximale sociale participatie in de samenleving, het waarmaken van eigen verantwoordelijkheid en het opbouwen van een reëel toekomstperspectief. Vasthoudendheid & Vraaggerichtheid Verantwoordelijkheid Singelzicht biedt ruimte aan de emotionele ontwikkeling, persoonlijke groei en de eigenheid van de jongere. Dit is gericht op het doel om bij de jongere een realistisch zelfbeeld te creëren, met daarbij respect voor hun eigen identiteit (Singelzicht Beleidsplan, 2010). De hulpverleners zijn verantwoordelijk voor het leggen en onderhouden van contact met de bewoners. Er is voor iedere bewoner een vaste aangewezen persoon waarop zij kunnen terug vallen. De hulpverleners bij Singelzicht hebben tijd voor de jongeren. Zelfstandigheid & Zelfredzaamheid Singelzicht is een veilige plek op weg naar zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Het is van belang om de zelfredzaamheid te bevorderen. Om dat te bereiken kunnen hulpverleners zwerfjongeren zoveel mogelijk zelf laten doen en hen daarbij begeleiden. De jongere wordt pas geplaatst in de BOL woning of BZ als hij/zij zichzelf kan redden in de maatschappij en kan her integreren. Singelzicht legt de nadruk op dat wat de jongere wel kan en stelt, in samenspraak met de jongere, reële en concrete doelen voor wonen, leren, werken en vrijetijdsbesteding. Zo werkt Singelzicht aan de zelfredzaamheid van de jongere en gaat het centrum met de jongere op zoek naar de jongere zijn of haar talenten, kwaliteiten en ambities. 7

5 Methodiek en werkwijze Methodisch werken is zorgvuldig werken, om zich als instelling tegenover de maatschappij in algemene zin en tegenover de meest betrokkenen in het bijzonder te kunnen verantwoorden. Hierbij worden er gezamenlijk met de bewoner doelen opgezet met een daarbij horende wijze van werken. Zonder deze doelen is het lastig voor de hulpverleners en bewoners om samen te werken. Deze doelen zijn korte- en lange termijn doelen. Het doelgericht werken heeft betrekking op de vooruitgang van de bewoners van Singelzicht. Doelgericht werken is gericht op doorstroom. In de praktijk van werken met dak- en thuisloze jongeren gebruikt Singelzicht onderstaande elementen: Er is 24-uur per dag zorg beschikbaar in de directe omgeving De zorg richt zich op het bieden c.q. vergroten van het perspectief van de jongere. De jongere kiest voor het werken aan zijn perspectief Zorgen voor een veilige thuis situatie Een gefaseerde aanpak in de zorg van de jongere, inclusief doorstroommogelijkheden naar BOL of Buitenzorg Individuele en groepsgerichte benadering van de jongere Integrale benadering van de problemen van de jongeren op de verschillende leefgebieden Uitgaan van de mogelijkheden van de jongere en van wat ze zelf kunnen en willen. De focus ligt op het hier en nu en de toekomst Jongeren werken actief mee aan het realiseren van zorgdoelen, het verblijf is vrijwillig en ze kiezen er vanaf de intake voor om mee te werken aan het behalen van de zorgdoelen Pedagogische aanpak. Jongeren kunnen leren van vallen en opstaan, jongeren krijgen 2e en meer kansen Veel nadruk op structuur afhankelijk van wat jongere aan kan wordt de controle geleidelijk losgelaten Durven aangeven wat goed c.q. slecht is voor de jongere o.a. zich uitend in leefregels en verplichte dagbesteding. Jongeren hebben recht op correctie Het aangaan van conflicten met jongeren is onderdeel van de werkwijze. Het moment van een conflict is een gelegenheid om een jongere te wijzen op zijn keuze voor zijn perspectief Actief en begeleid doorverwijzen naar aanvullende behandeling als dat noodzakelijk is. 5.1 Leefgebieden en zorgbehoeften Uit onderzoek is gebleken dat zwerfjongeren zelf een sterke voorkeur hebben voor alle hulp onder één dak (Noom & De Winter, 2001). In het algemeen hebben de jongeren een sterke behoefte aan een combinatie van duidelijke structuur en emotionele verbondenheid. De behoefte aan structuur komt tot uiting in de zekerheid van een woonplek met heldere regels zoals Singelzicht. Zeker zijn van een eigen plaats is essentieel (Noom, Roorda-Honée & Heyedael, 2003). De onderdelen waarop hulp wordt aangeboden, worden leefgebieden genoemd. Onderscheiden worden: algemeen, wonen en huishoudelijk leven, geld en financiën, leren en werken, persoonlijk en psychisch functioneren, sociaal functioneren en somatiek en medicatie. Daarnaast zijn de belangrijkste behoeften het leren omgaan met psychische problematiek, het opbouwen van ik-besef/eigenwaarde, het ontwikkelen van een identiteit en het leren van sociale en communicatieve vaardigheden. Dit zijn punten die terug komen in het hulpverleningsproces dat Singelzicht hanteert. 5.2 Ankerplaats en toekomstperspectief Singelzicht richt zich niet uitsluitend op beheersing en controle, maar biedt de jongere inspraak in diens hulpverleningsproces, zodat de betrokkenheid van de jongere zo groot mogelijk is. Singelzicht richt zich op de ontwikkeling van de jongere, zowel individueel als in groepsverband en probeert een thuis en daarmee een ankerplaats voor de jongere te vormen. Achteruitgang wordt gesignaleerd en 8

gekeerd. Doel is de situatie eerst te stabiliseren, waarna de jongere zich stap voor stap ontwikkelt in een passend tempo. Singelzicht biedt de jongere veel mogelijkheden en de kans op een toekomst met perspectief, aangezien zij veelal bij andere organisaties zijn uitgestroomd zonder dat de behandeling daar tot succes heeft geleid. Wordt hen deze hoop ontnomen dan ziet hun toekomst er somber en uitzichtloos uit. 5.3 Zorgcontract en middelen De zorg wordt uitgevoerd volgens een zorgplan dat met de jongeren wordt afgesproken en waarin zorgdoelen op alle relevante levensterreinen in voor hen begrijpelijke termen zijn verwoord. Middelen die worden ingezet zijn: 1. individuele mentorengesprekken binnenshuis en persoonlijke begeleiding buitenshuis 2. dagelijkse interventies op het gebied van gedrag, sociale zelfredzaamheid, persoonlijke zorg, communicatieve en sociale vaardigheden 3. groepsgerichte begeleiding, trainingen en interventies op groepsprocessen binnenshuis 5.4 Integraal zorgaanbod en zorg op maat De term integraal wordt met verschillende definities, op meerdere beleidsterreinen en voor een grote variatie aan onderwerpen gebruikt. Het begrip integraal kent hierdoor een veelvoud aan interpretaties. Integrale hulpverlening richt zich op de totale situatie van de bewoners van Singelzicht. Zwerfjongeren hebben allemaal een andere achtergrond, veroorzaakt door hun specifieke verleden en wegens andere multi-problematiek. De kans om deze op te lossen wordt groter als ze integraal worden aangepakt. De term integraal wil zeggen integraal op alle leefgebieden, ook wel terreinen of vlakken genoemd. De zes leefgebieden worden bij de integrale methode gebruikt als ordeningsprincipe. Dit zodat de hulp voor de jongeren niet te opgesplitst is. Voor een structurele aanpak van problemen bekijkt Singelzicht de situatie van een jongere op alle terreinen van het dagelijks leven. De samenhang tussen de problemen is onderdeel van de analyse en weegt mee bij het stellen van prioriteiten in de hulpverlening. Singelzicht biedt zorg op maat. Singelzicht biedt de jongeren een individueel begeleidingsplan dat betrekking heeft op de specifieke individuele situatie. De integrale aanpak kan weergeven worden in meerdere stadia. Onderstaand wordt het model voor de integrale aanpak weergeven waaraan Singelzicht haar werkwijze aan heeft ontleend (Haaksen, Hierden & Kievitsbosch, 1996) stadia uitleg onderwerpen 1. CONTACT LEGGEN - melding - (telefonische intake) advies informatie 2. INTAKE (VERKORTE ANALYSE) - probleemverheldering - indicatiestelling - vervolgafspraken afsluiting verwijzing start hulpverlening 3. ANALYSE OP LEEFGEBIEDEN - feitelijke/objectieve situatie - beleving/ subjectieve situatie - mogelijkheden - context probleem definitie samenhang weging kerngebieden 9

4. PLAN VAN AANPAK - kerngebieden - doelen (korte & lang termijn) - activiteiten - inzet externe deskundigheid - case management - tijdsschema - evaluatie afspraken zorgplan organisatie netwerk uitvoering van het integrale hulpverleningsproces 5. EVALUATIE - actualisatie analyse - toets kerngebieden - toets doelstelling - werkwijze/methodieken - resultaten bijstellen plan van aanpak afsluiten nieuwe afspraak evaluatie 6. UIT, EN -DOORSTROOM - problematiek opgelost - afsluiten - BOL / BZ (+nazorg) BOL woning BZ (+ nazorg) 5.5 Fasen en intensiteit De zorg van Singelzicht richt zich op diverse problemen. De jongeren worden bij al deze problemen zo volledig mogelijk geholpen. De feitelijke zorg verloopt in drie fasen. De eerste fase duurt 6 tot 8 weken waarin onderzoek wordt gedaan, vertrouwen wordt opgebouwd en de jongere wordt geobserveerd. De tweede fase duurt ideaal gesproken vier maanden waarin wordt gewerkt aan de leer/ en werkdoelen van de jongeren, maar kan onder invloed van het vallen en opstaan wat zo kenmerkend is voor deze doelgroep, ook langer duren. De laatste fase duurt drie maanden waarin er een door, of uitstroom wordt gemaakt. Als de jongere voldoende vaardigheden heeft ontwikkeld, kan hij/zij doorstromen naar BOL (Begeleiding op Locatie). Dit is een vervolg op de 24-uurszorg en maakt onderdeel uit van de ketenbenadering. Na het bereiken van de zorgdoelen in de 24-uurs zorg komt het erop neer om wat bereikt is te consolideren in de praktijk en zo nodig nog extra zorg te geven op specifieke onderdelen. Het is een volgende stap op weg naar zelfstandigheid waarbij indien nodig direct zorg kan worden gegeven. De zorg blijft dus in de nabijheid, maar er wordt minder structuur geboden dan in de 24- uursvoorziening. In de 24-uurs zorg wordt door de mentoren/groepswerkers in de individuele en dagelijkse begeleiding per jongere gemiddeld 12 tot 15 uur per week gestoken. In BOL en Buitenzorg wordt door de mentoren in de individuele begeleiding van de jongere gemiddeld 4 uur per week gestoken. De tijdstippen waarop de begeleiding wordt geboden varieert en wordt afgestemd op de behoefte. De individuele begeleiding wordt afgestemd op de behoefte van de jongere en de inzichten van diens mentor, de maatschappelijk werker en het hoofd hulpverlening. Voor een beroep op begeleiding in noodgevallen is 7 x 24 uur een medewerker beschikbaar. De nachtbegeleider heeft geen slaapdienst en is de gehele dienst wakker. 5.6 Activiteitenaanbod Een belangrijk onderdeel van het hulpverleningsproces is het activiteitenaanbod. Singelzicht organiseert regelmatig activiteiten voor haar bewoners. Daarnaast is er begeleiding in de vorm van gestructureerde groepsactiviteiten of trainingen. Deze vinden s avonds plaats, overdag hebben jongeren (voor zover mogelijk) een dagactiviteit in de zin van werk of school. De bewoners kunnen eigen ideeën voor activiteiten aan hun mentor voorleggen. Zo wordt ruimte gegeven voor creativiteit en eigen initiatief. Musea, theater-, toneel- en kunstvoorstellingen worden bezocht. Singelzicht gaat ervan uit dat hiermee voor de toekomst hoge drempels worden verlaagd en betrokkenheid wordt vergroot. Kennismaken met de ideeën van anderen, de confrontatie aangaan, maar ook zelf dingen doen zoals schilderen en fotograferen geeft uitdaging, voldoening en is goed voor de expressie uitlaatklep voor emoties, emotioneel welbevinden en ontwikkeling. Het organiseren van activiteiten 10

draagt bij aan de ontwikkeling van sociale vaardigheden, vergroot het de lichamelijke en mentale conditie, het plezier, vergroot de onderlinge sociale cohesie en verruimt hun wereld en is daarom een essentieel onderdeel van het hulpverleningsproces. Specifieke doelen van groepsactiviteiten voor jongeren zijn: Ontwikkelen van eigen interesses op basis van kennis over mogelijkheden en inzicht krijgen in eigen interesses; Het aanbieden van zinvolle vrije tijdsbesteding en het aanleren van de vaardigheden die voor deelname daaraan essentieel zijn; Het aanleren van vaardigheden en het bevorderen van zelfinzicht. Het vergroten van het geloof in eigen kunnen. Het leren participeren in groepen en het eigen belang ondergeschikt kunnen maken aan groepsbelang. Het leren respecteren van de ideeën van anderen; Het verbreden van de horizon van jongeren laten kennismaken met kanten van de maatschappij die voor hen niet voor de hand liggend zijn. Het normaliseren /trainen van gedrag dat noodzakelijk is om ergens aan deel te nemen; Leren nemen van verantwoordelijkheid voor elkaar en de organisatie, iets leren afmaken en ergens aan leren verplichten; Voor sport geldt specifiek het leren incasseren en het bevorderen van de fysieke en geestelijke conditie; Het bevorderen van de sociale participatie door het: vergroten en trainen van sociale vaardigheden, aanleren van maatschappelijke omgangsvormen, verleggen van eigen grenzen, respecteren van regels en leren samenwerken, leren incasseren en rekening houden met anderen. Voorbeelden van activiteiten zijn: Sport - structureel: voetballen, fitness, hardlopen en training marathon - incidenteel: sporttoernooien, bowlen, en andere sporten Culturele activiteiten - structureel: muziek, schilderen en fotograferen - incidenteel: culturele uitstapjes en filmbezoeken Themagroepen - structureel: alcohol/drugsgroep, sociale vaardigheden en bewonersmeeting - incidenteel: voorlichting over relaties, seksualiteit, politiek, maatschappij, e.d. Normaliserend (maatschappelijke betrokkenheid) - incidenteel: werkweek Spanje, viering feestdagen Sinterklaas, Suikerfeest, kerst, uitjes naar pretparken, bewonersfeesten 5.7 Structuur en veiligheid Op het gebied van wonen biedt Singelzicht een stabiele en veilige thuissituatie waarin bescherming en structuur wordt geboden. Dit is een voorwaarde voor verdere begeleiding. In Singelzicht worden een aantal huisregels gehanteerd, deze regels gelden voor iedereen. Huisregels zijn nodig omdat ongeveer 25 jongeren samenleven in één gebouw. Er zijn regels over onder andere het gezamenlijk eten, opstaan, bedtijden, omgang met elkaar en de omgang met de woonomgeving. Samenleven betekent rekening houden met elkaar. Omdat iedereen verschillend is, maakt de mentor individuele afspraken met elke jongere. Bijvoorbeeld over een dagbesteding. Gaandeweg het zorgtraject kan de jongere meer vrijheden aan die hij/zij dan ook verkrijgt. Er is permanent toezicht en mogelijkheid tot direct ingrijpen, het is een 24-uurs voorziening waar elk moment van de dag en nacht een beroep kan worden gedaan op gekwalificeerde medewerkers. Er is dus zorg op ongeregelde 11

tijden mogelijk. Daarnaast is er een adequaat alarmeringsysteem aanwezig. In voorkomende (crisis) situaties is direct back-up van collega s mogelijk. 12