APA: Citeren en parafraseren, literatuurverwijzingen en literatuurlijst. Algemeen Bij je onderzoek en bij elk werkstuk dat je in je bachelor- masteropleiding schrijft, zul je literatuur raadplegen. Het opnemen van een referentielijst aan het eind van je product met daarin de gebruikte literatuur is dan niet voldoende. Je moet door bronvermelding duidelijk maken welke delen van je verslag zijn overgenomen gebaseerd op het werk van een ander. In de tekst moet verwezen worden naar de geraadpleegde documenten en publicaties. Het is voor de lezer van je verslag van belang om te weten waarop bepaalde uitspraken gebaseerd zijn, wat jouw eigen woorden en ideeën zijn en welke van een ander zijn. Zodoende geef je anderen de eer die hen toekomt, laat je zien waar informatie vandaan komt en maak je het mogelijk om hetgeen in een rapportage aan de orde is te controleren en eventueel te herhalen. Ook is de lezer op deze wijze in staat om tot eigen conclusies te komen. Voldoe je niet aan de richtlijnen voor bronvermelding, dan is er sprake van plagiaat. Plagiaat is het overnemen van tekst ideeën van anderen, zonder de bron te vermelden. Ook het zonder bronvermelding gebruiken van afbeeldingen van anderen valt onder plagiaat. Plagiaat is niet toegestaan! De verwijzingen naar de gebruikte bronnen, zowel inhoudelijk als qua vorm, moeten op de juiste wijze, d.w.z. volgens een aangegeven standaard, weergegeven worden. Voor het schrijven van verwijzingen in de tekst en van de lijst van referenties (de titelbeschrijvingen van de bronnen) zijn diverse standaarden ontwikkeld. Het voordeel daarvan is ook dat er voor de lezer van het rapport meer duidelijkheid is er bijv. sprake is van verwijzing naar een boek artikel website, er sprake is van één meerdere auteurs, wat exact de voorletters van een auteur met een veel voorkomende achternaam zijn, etc. Zodoende kan de lezer gemakkelijker de referenties zelf achterhalen. Het geheel van regels voor het samenstellen van referenties en verwijzingen in de tekst wordt ook wel citatiestijl genoemd. APA In de sociale wetenschappen vormen de APA-richtlijnen een belangrijke standaard voor het schrijven van verwijzingen en referenties. Deze citatiestijl is opgesteld door the American Psychological Association en voor het eerst beschreven in 2001in een Manual waarin een uitvoerige uitleg van de richtlijnen voor het schrijven van referenties wordt gegeven. Sinds 2001 zijn er een aantal nieuwe edities verschenen van deze Manual. De zesde (meest recente) editie van deze titel is uitgegeven in 2010 door de American Psychological Association en is aanwezig in de HU Bibliotheek: Publication manual the American Psychological Association. De richtlijnen in dit document zijn gebaseerd op deze 6 de editie van de APA. Ook het boek: Habraken, A. (2012). Bronvermelding volgens de richtlijnen van de APA: Handleiding. http://drcwww.uvt.nl/its/voorlichting/handleidingen/bibliotheek/apa.pdf is een nuttige naslagbron. 1
Citeren en parafraseren In de tekst van je product moeten verwijzingen naar de gebruikte bronnen worden opgegeven. In een literatuurlijst aan het eind van de lopende tekst worden dan de beschrijvingen (referenties) opgenomen van alle bronnen die genoemd zijn. Je kunt op verschillende wijze in de tekst gegevens uit de literatuur weergeven. Citeren: Citeren houdt in dat de tekst van een ander letterlijk wordt overgenomen. Een citaat moet dus opgenomen worden in de oorspronkelijke taal. Maak nooit gebruik van citaten wanneer je de informatie ook in je eigen woorden kunt weergeven. Citaten zijn uitsluitend bedoeld voor informatie waarvan je het belangrijk vindt dat de lezer ze in de oorspronkelijke verwoording kan nalezen. Bijvoorbeeld als je gewicht gelowaardigheid wilt toekennen aan een argument. Parafraseren: Parafraseren houdt in dat de tekst van anderen in eigen woorden wordt weergegeven. Parafraseren is toegestaan, mits aan de volgende voorwaarden is voldaan: de bron is op de juiste manier vermeld (ook als het een internetbron is); duidelijk aangegeven is wat jouw eigen ideeën zijn en wat je van een ander hebt overgenomen. In de meeste gevallen verdient parafrasering de voorkeur: omdat bij veelvuldig citeren de eenheid van stijl van het eigen betoog te vaak onderbroken wordt, hetgeen voor de lezer niet prettig is; omdat de inspanning van het parafraseren je soms een beter begrip oplevert van de bedoeling van de geparafraseerde auteur. Bij veelvuldig citeren en parafraseren is het aan te bevelen het programma RefWorks te gebruiken om de vele literatuurverwijzingen te beheren. Hogeschool Utrecht heeft een licentie en RefWorks is beschikbaar voor alle medewerkers en studenten. Zie voor meer informatie de Bibliotheeksite van de HU: http://www.bibliotheek.hu.nl/ APA-richtlijnen voor bronvermelding in tekst en literatuurlijst Enkele aandachtspunten: Basisvorm voor een titelbeschrijving is: Achternaam auteur, Initialen. (jaar van uitgave). Titel van het boek: Met ondertitel ( dr.). Plaats van uitgave: Uitgever. Let vooral op de volgorde van de elementen, het gebruik van hodletters, het gebruik van cursief schrift en de interpunctie, inclusief de spaties! Drukvermelding alleen indien het niet de eerste druk betreft. Citaten moeten tussen geplaatst worden en in de vermelding in de tekst moet dan meteen na het citaat het paginanummer van de bladzijde waar het citaat te vinden is vermeld worden. Voor pagina s worden de afkortingen p. (page/pagina) pp. (pages) gebruikt. 2
De literatuurlijst moet iedere verwijzing bevatten die in de tekst gedaan is, maar in de literatuurlijst behoort geen referentie voor te komen waarnaar in de tekst niet is verwezen. De literatuurlijst wordt geplaatst na de lopende tekst van een document. De literatuurlijst is alfabetisch geordend: Alfabetiseer op de achternaam van de eerste auteur (zowel bij boek als bij tijdschrift; ook bij een boek dat door een redacteur is samengesteld). Neem letter voor letter en ga uit van de stelregel: "Niets gaat voor iets". Dus Smit, T. komt voor Smith, A. Alfabetiseer de vaste voorvoegsels M, Mc en Mac letterlijk zoals het er staat: niet als overal Mac staat. Dus: MacArthur komt voor McAllister en MacNeil komt voor M'Carthy Voorvoegsels. Hiervoor wordt naast de ficiële Engelstalige variant ook vaak een Nederlandse variant gebruikt. o Engelstalige / ficiële variant: voorvoegsels worden voor de achternaam geplaatst: J. de Vries wordt opgevoerd als: 'De Vries, J. '. o Nederlandstalige variant: Voorvoegsel worden in de literatuurlijst achter de voorletter(s) geplaatst. J. de Vries' wordt opgevoerd als Vries, J. de.. (Let op: na het voorvoegsel komt een punt, aangezien elk element van de beschrijving met een punt eindigt. In de tekst komen de lidwoorden en tussenvoegsels wel voor de naam: De Vries. (In dit document wordt in voorkomende gevallen uitgegaan van de Nederlandstalige variant.) Wanneer er geen auteur is maar wel een instituut wordt de instituutsnaam als auteursnaam gebruikt. Zijn er auteurs met eenzelfde achternaam, dan wordt op voorletter geordend. Zijn van een auteur meer publicaties genoemd, dan wordt op publicatiejaar geordend, de oudste als eerste. Worden van een auteur meerdere publicaties uit hetzelfde jaar vermeld, dan wordt in de literatuurlijst alfabetisch op titel geordend. Vermeldingen in tekst en literatuurlijst Algemeen: Verwijzingen in de tekst kunnen op twee manieren worden gedaan: door een verwijzing tussen haakjes (achternaam auteur(s), jaartal, paginanummers(s)), door de auteur(s) in de lopende tekst te noemen en de rest tussen haakjes (jaartal, paginanummers(s)) te plaatsen. Bij twee meer auteurs schrijf je in de literatuurlijst en de tekst voor de laatste auteur een ampersand (&). In de lopende tekst gebruik je het woordje en als verbinding. Bij twee auteurs komt in de tekst voor de ampersand geen komma, in de literatuurlijst echter wel. Bij meerdere auteurs schrijf je voor de ampersand altijd een komma. 3
Boek met één twee auteur(s) Indien er sprake is van één twee auteur(s) dan moet(en) in de tekst bij elke vermelding de auteur(s) volledig genoemd worden Dit zijn de belangrijkste vragen bij het kiezen van een onderwerp voor je onderzoek (De Joy, 2011). De belangrijkste vragen bij het kiezen van een onderwerp voor je onderzoek zijn volgens De Joy (2011)... In literatuurlijst Joy, J. de. (2011). Handboek academisch schrijven: In stappen naar een essay, paper scriptie. Bussum: Coutinho. Bij gestructureerd informatie verzamelen is van tevoren precies bekend wat voor informatie nodig is (Baarda & De Goede, 2006, p. 180). Baarda en De Goede (2006, p.180) geven aan dat bij gestructureerd informatie verzamelen van tevoren precies bekend [is] wat voor informatie nodig is. In literatuurlijst Baarda, D.B., & Goede, M.P.M. de. (2006). Basisboek methoden en technieken: Handleiding voor het opzetten en uitvoeren van kwantitatief onderzoek (4 e dr.). Groningen/Houten: Wolters-Noordhf. Boek met meerdere auteurs In de tekst: Bij drie, vier, vijf auteurs worden de eerste keer alle auteurs vermeld, bij de volgende verwijzing vermeld je de achternaam van de eerste auteur gevolgd door "et al. ". Bij zes meer auteurs vermeld je in de tekst vanaf de eerste verwijzing de achternaam van de eerste auteur gevolgd door "et al. ". Er wordt een aantal voorbeelden gegeven van samenhang tussen doelen van zender en ontvanger (Steehouwer et al., 2006). In de literatuurlijst worden bij max. zeven auteurs alle auteurs genoemd. In literatuurlijst Steehouwer, M., Jansen, C., Maat, K., Staak, J. van der, Vet, D. de, Witteveen, M., & Woudstra, E. (2006). Leren communiceren: Handboek voor mondelinge en schriftelijke communicatie (5 e dr.). Groningen/Houten: Wolters-Noordhf. 4
Bij meer dan zeven auteurs worden in de literatuurlijst de eerste zes auteurs en de laatste genoemd. De namen van de andere auteurs worden vervangen door (...). Voor de laatste auteur komt geen ampersand (&). In literatuurlijst Hoekstra, F., Klein Velderman, M., Wiefferink, K., Overveld, C. van, Beek, J. ter, Buijs, G.,... Paulussen, T. (2009). De adoptiefase van schoolgerichte preventieprogrammas. Tijdschrift Voor Gezondheidswetenschappen, 87(1), 27-36 (10). Twee meer boeken van één auteur uit hetzelfde publicatiejaar Worden van een auteur meerdere publicaties uit hetzelfde jaar vermeld, dan wordt binnen dit jaar alfabetisch op titel geordend. Bij deze titels krijgt het jaartal de toevoeging a, b, etc. Neem de jaartallen ook in deze vorm (incl. a, b, etc.) over in je referentielijst. Verschillende onderzoeken op het gebied van pesten tonen aan dat.(van der Meer, 2000, 2002a, 2002b) In literatuurlijst Meer, B. van der. (2000). School en geweld, oorzaken en aanpak. Assen: Van Gorcum.. Meer, B. van der. (2002a). Kinderen en pesten, wat volwassenen ervan moeten weten en eraan kunnen doen. Utrecht: Kosmos. Meer, B. van der. (2002b). Pesten op school: Een goed bewaard beroepsgeheim. PIP* pedagogiek in praktijk, 8(8), 10-16. Boek met redacteur(en) Als er geen auteur op het titelblad staat maar één meer samenstellers redacteuren, dan worden deze als auteur vermeld en voeg je in de literatuurlijst aan de naam (red.) toe - (Ed.) dan wel bij meerdere redacteuren (Eds.) als het om een Engelstalig boek gaat. Het aantal scholen voor kinderen met een geestelijke en/ lichamelijke handicap in Rusland is toegenomen van 1655 in 1985 tot 1848 in 1995 (Van Rijswijk, Foreman, & Shipitsina, 1996). Van Rijswijk, Foreman en Shipitsina (1996) beschrijven de toename tussen 1985 en 1995 van het aantal scholen voor kinderen met een geestelijke en/ lichamelijke handicap in Rusland. In literatuurlijst Rijswijk, K. van, Foreman, N., & Shipitsina, L. (Eds.) (1996). Special Education on the move. Leuven/Amersfoort: Acco. Boek zonder vermelde auteur Wanneer er geen sprake is van een auteur maar wel van een instituut/instelling wordt de instituutsnaam als auteursnaam gebruikt. 5
In literatuurlijst American Psychological Association. (2010). Publication manual the American Psychological Association (5th Ed.). Washington, DC: Author. Hodstuk uit boek Volgens Boeije (2009) zijn er bij kwalitatief onderzoek een aantal gemeenschappelijke kenmerken te formuleren. In literatuurlijst Boeije, H. (2009). Kwalitatief onderzoek. In H. Boeije, H. t Hart, & J. Hox (Red.), Onderzoeksmethoden (pp.246-281). Amsterdam: Boom. Vertaald werk Montessori's voornaamste pedagogische idee is, dat de opvoeder niet mag forceren, maar vol vertrouwen op de potentiële kracht van het kind (1909/1993). In literatuurlijst Montessori, M. (1993). Door het kind naar een nieuwe wereld. (J. J. Prins-Werker, Vert.). Amsterdam: Nederlandse Montessori Vereniging. (Oorspronkelijk werk gepubliceerd in 1909). Artikel met één auteur Vink (2009) geeft aan dat behandelaars een veel actievere houding zouden moeten aannemen. In literatuurlijst Vink, M. (2009). Niet goed in je vel: Lichamelijke gezondheid van mensen met chronische psychiatrische aandoeningen. Maandblad geestelijke volksgezondheid, 64(12), 1093-1104. Artikel met twee auteurs Uit onderzoek blijkt dat tweeëntwintig procent van de kinderen een relevante verbetering laat zien (Keegstra & Goorhuis-Brouwer, 2009). Volgens Keegstra en Goorhuis-Brouwer (2009) laat tweeëntwintig procent van de kinderen een verbetering zien. In literatuurlijst Keegstra, A.L., & Goorhuis-Brouwer, S.M. (2009). Effecten van taalstimulering bij kleuters: Een verkennende studie. Tijdschrift voor Orthopedagogiek, 7/8(48), 321-330. 6
Artikel met meerdere auteurs (zie ook bij boek) De zelfredzaamheid van cliënten bleek na de periode van active support te zijn toegenomen (Hardendood, Slooven, De Vor, De Goede, & Wijnroks, 2009). Hardendood, Slooven, De Vor, De Goede en Wijnroks (2009) constateerden dat de zelfredzaamheid van cliënten was toegenomen na de periode van active support. In literatuurlijst Hardendood, D., Slooven, A., Vor, M. de, Goede, H. de, & Wijnroks, L. (2009). Effecten van active support in een kleinschalige woonvoorziening voor mensen met een verstandelijke beperking. Nederlands tijdschrift voor de zorg aan mensen met een verstandelijke beperking, 35(4), 208-225. Een publicatie besproken in een secundaire bron Indien mogelijk moet je een publicatie zelf raadplegen en daarnaar verwijzen. Soms kom je echter werk van een auteur via een secundaire bron tegen en blijkt het niet mogelijk de oorspronkelijke publicatie te achterhalen. In dat geval mag je indirect verwijzen. Er is sprake van een indirect citaat wanneer je een tekstfragment overneemt uit een publicatie die je niet zelf gelezen hebt. Noem dan in de tekst de primaire bron, vermeld als geciteerd werk de secundaire en vermeld ook de secundaire bron in de referentielijst. Duhem (geciteerd in Tijmstra & Boeije, 2011) stelt dat het onmogelijk is om verschillende onderzoeken op het gebied van. In literatuurlijst Tijmstra, J., & Boeije, H. (2011). Wetenschapsfilosie in de context van de sociale wetenschappen. Den Haag: Boom Lemma Uitgevers.. Elektronische bronnen met DOI Bij elektronische bronnen wordt steeds vaker een DOI-nummer (Digital Object Identifier ) vermeld. Dit is een uniek identificatienummer voor digitale bestanden (wel digitale objecten). Via de DOI kun je veelal direct doorlinken naar het artikel op de website van de betreffende uitgever Volgens de onderzoekers heeft reclame veel invloed (Harris, Bargh, & Brownell, 2009) In literatuurlijst Harris, J. L., Bargh, J. A., & Brownell, K. D. (2009). Priming effects television food advertising on eating behavior. Health Psychology, 28, 404-413. doi:10.1037/a0014399 7
Elektronische bronnen zonder DOI Als een DOI ontbreekt wordt de URL van de homepage van het tijdschrift de uitgever vermeld, ook als de publicatie via een database is verkregen. De URL wordt voorafgegaan door Retrieved from in het Nederlands Ontleend aan / Geraadpleegd op. In literatuurlijst Sillick, T. J., & Schutte, N. S. (2006). Emotional intelligence and self-esteem mediate between perceived early parental love and adult happiness. E-Journal Applied Psychology, 2(2), 38-48. Retrieved from http://ojs.lib.swin.edu.au/index.php/ejap Webpagina Volgens het RIVM (2009) neemt het aantal jonge mensen met astma in Nederland af. In literatuurlijst RIVM (2009). Allergie. Nationaal kompas volksgezondheid. Geraadpleegd op 3 februari 2010 via http://www.rivm.nl/vtv/object_document/o12977n46339.html. Persoonlijke communicatie Onder persoonlijke communicatie vallen o.a. brieven, e-mail, memo s, (telefoon)gesprekken, privépagina s op Facebook, interviews, etc. Persoonlijke communicatie kan door de lezer niet worden achterhaald en wordt daarom niet opgenomen in de literatuurlijst. In de tekst vermeld je initialen en achternaam en een zo exact mogelijke datum. Volgens K. van Overveld (persoonlijke communicatie, 13 mei, 2013) Literatuur: Ackermann, M., Osseweijer, E., Schmidt, H., & Molen, H. van der. (2012). Zelf leren schrijven: Schrijfvaardigheid voor psychologie, pedagogiek en sociale wetenschappen (3e dr.). Amsterdam: Boom. American Psychological Association (APA). (2010). Publication manual the American Psychological Association. Washington, DC: Auther. Habraken, A. (2012). Bronvermelding volgens de richtlijnen van de APA: Handleiding. Tilburg: Universiteit van Tilburg. Ontleend aan http://drcwww.uvt.nl/its/voorlichting/handleidingen/bibliotheek/apa.pdf 8