VOORBEREIDEND LESMATERIAAL BIJ PIETER ROELF JEUGDCONCERT NOOTTOCHT Les 1 Het symfonieorkest Groep 6/7/8 Doelstelling Benodigd materiaal Ruimte en opstelling Organisatorische voorbereiding Aan het einde van de les kunnen de leerlingen de verschillende instrumenten in een symfonieorkest benoemen, en kunnen zij deze in instrumentgroepen indelen. Verder weten ze wat een dirigent is en wat hij doet. Een computer met internet, geluidsapparatuur en een beamer, groot scherm of digibord. Een regulier klaslokaal waar elk kind een schrijfplek heeft en zicht op het scherm. Prezi-les starten. (De les die op het digibord getoond kan worden, wordt gestart door op de desbetreffende link te klikken op de website van het NNO: http://www.nno.nu/educatie/primair-onderwijs/pieterroelf-jeugdconcert-2014).
INLEIDING Organisatie: De leerkracht zit of staat voor de klas en bespreekt hoe muziek en orkesten in de levens van de kinderen zijn. Tijd: 5-10 minuten. Inhoud: Instrumenten en orkesten in de levens van kinderen benoemen en bespreken. Wie speelt een instrument? Wat voor instrument? Wie speelt dit instrument nog meer? Antwoord: meerdere antwoorden mogelijk. Wie speelt er in een orkest? In wat voor orkest? Wat voor instrumenten zijn er nog meer in dat orkest? Antwoord: bijvoorbeeld een brassband, instrumenten: onder andere cornet, althoorn, bas (niet te verwarren met de contrabas! In een blazersorkest is een bas een soort tuba). KERN Organisatie: De leerkracht bespreekt het orkest met de klas. Tijd: 15-20 minuten. Inhoud: De verschillende instrumenten en instrumentengroepen in een symfonieorkest. De opstelling van het orkest. De functie van de dirigent. Wat voor instrumenten zijn er allemaal? Antwoord: Piano, cello, tuba, trompet, trommels, etc. Hoe kan je deze instrumenten indelen in groepen? Hoe wordt deze indeling gemaakt? Antwoord: Houtblazers (klarinet, fluit, fagot, hobo, saxofoon), koperblazers (trompet, tuba, trombone, hoorn), slagwerk (trommels, pauken, xylofoon/marimba, bekkens, woodblocks), strijkers (viool, altviool, cello, contrabas), piano, harp, gitaar etc. Deze indeling is gebaseerd op de manier van bespelen. Achtergrond informatie Met name in het geval van de saxofoon is het verschil tussen houtblazers en koperblazers niet helemaal duidelijk: de saxofoon is immers van koper? Het verschil zit hem in de manier van bespelen: bij koperblazers wordt op een specifieke manier op een rond mondstuk geblazen en wordt de gespeelde toon verlaagd door ventielen in te drukken; bij houtblazers wordt op een andere manier geblazen en wordt de toon verlaagd door middel van kleppen.
Een andere manier van indelen is deze te baseren op waar het instrument van gemaakt is. Het grootste verschil zou hierbij zichtbaar zijn bij de strijkers: deze zouden samen met onder andere de gitaar, harp en piano ingedeeld worden in de groep snaarinstrumenten. Echter, omdat de klank van gestreken snaarinstrumenten als de viool heel anders is dan die van getokkelde snaarinstrumenten (harp) of aangeslagen snaarinstrumenten (piano) wordt eerdergenoemde indeling meestal gehanteerd. Klik nogmaals op de prezi, in deze link staan de verschillende instrumenten van het orkest. Klik op de instrumenten voor het bijbehorende geluid. Veel van deze instrumenten spelen samen in een orkest. Wat voor orkest kunnen ze in spelen? Antwoord: symfonieorkest, blazersorkesten (harmonie, fanfare, brassband), slagwerkgroep, bigband, etc. Met name in Friesland zullen een aantal kinderen in een blazersorkest spelen. Zij zullen waarschijnlijk ook instrumenten als bugel, cornet, euphonium en bas benoemen. Er zijn meerdere soorten orkesten. Wij gaan binnenkort naar een symfonieorkest, dus daar gaan wij het nu over hebben. We gaan nu eerst luisteren naar een stukje muziek van een symfonieorkest. Let op! Dance of the Knights -luisterfragment wordt beluisterd tot 1:30. Welke instrumentgroep zet als eerste in? Welke volgen? Welke instrumentgroepen hebben de melodie? Antwoord: inzetten: koperblazers, strijkers, slagwerk; melodie: strijkers, koperblazers, strijkers, koperblazers. Ter controle luisteren we nog een keer Welke instrumenten zijn dit? Tot welke groepen behoren ze? De leerkracht gaat elk instrument bij langs. De kinderen benoemen het instrument en tot welke groep het hoort. Waarom zijn er veel meer strijkers dan koperblazers? Antwoord: koperblazers hebben een veel luider geluid dan strijkers. Er zijn dus meer strijkers nodig om de geluidssterkte van één trompet te krijgen. Hoe kan het dat al deze instrumenten samen gelijk kunnen spelen? Antwoord: doordat er een dirigent voor staat.
Zo ziet de dirigent het orkest. Wat doet een dirigent? Hoe reageren de instrumenten als hij hen aankijkt? Antwoord: inzetten, maat, tempo, dynamiek (hoe luid of zacht iets klinkt) en sfeer aangeven; de musici bespelen hun instrumenten zoals de dirigent dat wil. AFSLUITING Organisatie: De kinderen krijgen een symfonieorkest in actie te zien en passen hierop de opgedane kennis toe. Tijd: 5-10 minuten. Inhoud: Herhaling en bevestiging van het geleerde door het in de praktijk te laten zien We gaan zo kijken naar een filmfragment van hetzelfde muziekstuk. Wat doet de dirigent? Hoe reageren de instrumenten? Antwoord: hij kijkt het orkest aan en geeft handgebaren om ze te laten beginnen, hij geeft het tempo en de sfeer aan, etc; de instrumenten spelen hun stuk volgens de aanwijzingen van de dirigent. Snapten jullie altijd wat de dirigent bedoelde? Antwoord: nee. Een orkest oefent een stuk al heel lang met de dirigent. Dan vertelt hij wat hij wil en legt hij zijn gebaren uit. Tijdens een concert kan hij niet praten, maar nog wel gebaren gebruiken. Het orkest snapt dit dus wel. Opdrachten voor tijdens het concert: Welke instrumenten spelen? Wat doet de dirigent? Hoe reageert het orkest? Welke sfeer hebben de stukken? Hoe geeft de dirigent dat aan?
Bijlage Plaat 1 Plaat 2