DOCENTENNHANDLEIDING. Inleiding

Transcriptie

1

2 DOCENTENNHANDLEIDING Inleiding Het verhaal van Hans Christians Andersen s Chinese nachtegaal komt opnieuw tot leven tijdens de voorstelling van De Dag- en Nachtegaal. De dag- en nachtegaal is een is een jeugdconcert gespeeld door een ensemble uit het Nederlands Philharmonisch Orkest. De muziek is geschreven door Theo Loevendie en Kees van Kooten zal het verhaal van de Chinese nachtegaal vertellen. Het lesmateriaal is een voorbereiding op de voorstelling. In drie lessen maken de leerlingen kennis met de componist, de musici en hun instrumenten, het verhaal en natuurlijk de nachtegaal. Veel plezier!

3 Lesvoorbereiding voor de voorstelling Deze docentenhandleiding biedt verschillende opdrachten rondom het bezoek aan de voorstelling De Dag- en Nachtegaal. Er zijn in totaal 6 opdrachten die naar eigen inzicht verdeeld kunnen worden over 3 lessen van ongeveer 45 minuten. Bijvoorbeeld: Les 1 Opdracht 1 en 2 Les 2 Opdracht 3 en 4 Les 3 Opdracht 5 en 6 Doelen bij de opdrachten - De leerlingen kennen het verhaal Chinese nachtegaal - De leerlingen maken kennis met verschillende instrumenten uit het symfonieorkest - De leerlingen luisteren naar voorgespeelde stukken en beantwoorden van luistervragen - De leerlingen worden voorgesteld aan de componist en verteller - Leerlingen kennen de betekenis van de woorden: componist, componeren en dirigent - De leerlingen componeren een eigen compositie op basis van instrumenten, stem, omgevingsgeluiden - De leerlingen zingen een lied, eventueel samenzang op basis van motieven - De leerlingen begeleiden een lied met bodypercussie

4 Opdracht 1 Het verhaal van de Chinese nachtegaal Nodig Duur Voorbereiding Alternatief Werkblad 1 (er is bij deze opdracht uitgegaan van 30 leerlingen) 20 minuten Knip voorafgaand aan deze les de tekst in stukjes (per groepje). Het is handig om de verschillende stukjes tekst per groepje in een envelop te doen zodat de teksten niet in de war raken. Lees met de klas het verhaal van de Chinese Nachtegaal of laat de leerlingen de tekst zelfstandig lezen (werkblad 2). Opdracht Maak 5 groepjes met de klas. Verdeel de uitgeknipte tekst van werkblad 1 over de groepjes. Laat de leerlingen de zinnen vervolgens per groepje in de goede volgorde leggen (in 5 minuten) Maak ruimte in het klaslokaal en laat de leerlingen per groepje in de juiste volgorde gaan staan met de tekst. Zo ontstaat er een lange rij door het klaslokaal (tekstslinger). Als dit gelukt is, lezen de leerlingen om de beurt de tekst van hun papier en vertellen elkaar op deze wijze het sprookje van de Chinese Nachtegaal. Achtergrond voor de docent De Chinese nachtegaal is een sprookje van Hans Christian Andersen. Hans Christian Andersen was een Deens schrijver en dichter, het bekendst om zijn sprookjes. Hij leefde van 1805 tot Het verhaal van de nachtegaal begint bij een keizer die hoort van een vogeltje in zijn rijk dat erg mooi kan zingen. Hij laat het vogeltje voor hem zoeken en vanaf dat moment komt de nachtegaal elke avond voor de keizer zingen. Op een dag krijgt de keizer een gouden, mechanische nachtegaal en luistert dan alleen nog maar naar deze mooie nepvogel. Als dit kostbare vogeltje op een dag kapot gaat, wordt de keizer ziek en dreigt te sterven. Totdat de echte nachtegaal voor hem komt zingen en de keizer weer beter wordt.

5 Opdracht 2 Kennismaken met instrumenten Nodig Duur Digi-bord of computers Werkblad 3 Lege papieren + pen 25 min In de leerlingenhandeling staat: Nu jullie het verhaal van de Chinese Nachtegaal kennen is het tijd om kennis te maken met de musici van het Nederlands Philharmonisch Orkest (NedPhO) en hun instrumenten. Zij gaan, tijdens de voorstelling, de Chinese nachtegaal laten klinken en met hun muziek het sprookje vertellen. De voorstelling wordt gespeeld door 7 muzikanten uit het symfonieorkest; klarinet, fagot, trompet, trombone, viool, contrabas en slagwerk. Opdracht (klassikaal/individueel) Bekijk met behulp van de volgende link (een aantal) onderstaande filmpjes. In de filmpjes stellen verschillende musici van het NedPhO hun instrumenten voor. Let op: Er worden ook instrumenten voorgesteld die niet in het ensemble van de Dag- en Nachtegaal zitten! Het NedPhO heeft veel musici in het symfonieorkest. Tijdens de voorstelling op 22 en 23 september spelen andere musici dan in de filmpjes te zien zijn. Klarinet Fagot Trompet Trombone Slagwerk Viool Contrabas Rick Huls Margreet Bongers Ad Welleman Harrie de Lange Theun van Nieuwburg Marina Malkin Peter Rikkers Opdrachten tijdens het bekijken van de filmpjes Tijdens het kijken van de filmpjes vullen de leerlingen werkblad 3 in. Ook schrijven ze een aantal kenmerken van de instrumenten op die ze hebben onthouden. (als leerlingen één van de instrumenten zelf bespelen mogen ze natuurlijk eigen kennis aanvullen)

6 Mogelijke kenmerken die genoemd worden: Viool zelf zoeken naar de toon, 4 snaren, strijkstok, klankkast, je vingers op de snaar bepalen de toon, nabootsen van de menselijke zangstem Contrabas de grootste van de strijkinstrumenten, lage tonen, geluid wordt gemaakt door trillingen van snaren, strijkstok, pizzicato: met je vinger spelen i.p.v. de strijkstok Klarinet Fagot Trompet de klarinet zit in het harmonieorkest, blaasinstrument, riet gemaakt van bamboe-hout, kleppen zorgen voor de noten, de klarinet kan heel laag maar ook heel hoog, past in veel stijlen; klassiek, jazz, pop, volksmuziek zoals zigeunermuziek uit de Balkan of Joodse Klezmer. heeft ook een riet, er gaat lucht door instrument, fagot heeft kleppen en ook gaten om de noten te maken, (6 gaten / 26 kleppen) duim en pink gebruik je het meest bij het spelen, fagot speelt vaak baslijnen, fagot speelt ook solo trompet is een koperblazer, ventielhuis, de toon wordt bepaald door de ventielen, beker van de trompet, je hoort de trompet goed in het orkest, signaalinstrument; oorlog, dodenherdenking Trombone speelt het meest met trompetten, in Italiaans betekent trombone grote trompet, met de schuif maak je de tonen, er zijn zeven posities op de trombone Slagwerk grote trom, kleine trom, bekkens, krotaal, triangel, xylofoon claxon, tamboerijn, klokkenspel, de rol het versterken van emoties, kleuren van de muziek Extra opdracht Zijn er instrumenten op de instrumententekening die de leerlingen niet kennen? Laat ze deze dan individueel opzoeken en invullen op werkblad 3. Vraag ook hoe ze achter de namen zijn gekomen. Tip! Als er leerlingen zijn die zelf één van de instrumenten bespeelt is het leuk om deze een keer mee naar de klas te nemen!

7 Opdracht 3 Zo mooi, net echt! Nodig Duur Geluidsopname van de intro 10 min In de leerlingenhandeling staat: Naast de musici met hun instrumenten is er natuurlijk ook de verteller. Kees van Kooten zal tijdens de voorstelling het verhaal van de Nachtegaal vertellen. In maar liefst 17 pagina s rijm, dat is wel een bijzonder lang gedicht! Opdracht Luister naar tekst Zo Mooi, net echt, voorgelezen door Kees van Kooten. Luistervragen Hoeveel instrumenten beginnen het stuk (eerste 3 seconden)? En weet je ook welke? Trompet, Slagwerk, Trombone Welke instrument blijft over als de tekst begint? Fagot Bij welke woorden van de tekst komt er een nieuw instrument bij? Meisje dat huilt (de klarinet komt erbij) Waar gaat deze tekst over? Verschil tussen wat echt en nep is Welke voorbeelden geeft Kees in de tekst over wat echt is? wolken, bergen, dieren, bloemen Wat zijn de andere woorden voor nep? namaak, kunstmatig, nabootsing imitatie

8 Introductie Kees van Kooten Kees van Kooten (Den Haag, 10 augustus 1941) is een Nederlands cabaretier en schrijver. Hij is vooral beroemd omdat hij veel televisie heeft gemaakt met zijn duo van Kooten en de Bie. Hun samenwerking begon al op de middelbare school, het Dalton Lyceum. Hier startten zij al een cabaretensemble met de naam Cebrah. Samen bedachten ze veel typetjes. Ook is Kees van Kooten schrijver, dat doet hij niet altijd onder zijn eigen naam maar hij gebruikt ook regelmatig pseudoniemen. Een pseudoniem is een schuilnaam die je zelf kiest en dus niet je echte naam is. Kees van Kooten bij DWDD over bonbons

9 Opdracht 4 Nodig Duur Ieder zijn eigen lied Telefoons Instrumenten en ruimte in/ buiten het klaslokaal +/- 30 min In de leerlingenhandleiding staat: Jullie kennen het verhaal van de Chinese Nachtegaal en ook hebben jullie geluisterd en kennisgemaakt de instrumenten. Hoog tijd om de componist aan jullie voor te stellen. Theo Loevendie is zijn naam. Hij heeft de muziek geschreven voor de Dag- en Nachtegaal. Een componist(e) of toondichter(es) is een persoon die muziek componeert. Dit wil zeggen dat hij/zij deze bedenkt, creëert en meestal opschrijft. Het ordenen van tonen tot een muziekstuk noemt men componeren. Als je componeert dan maak je gebruik van melodie, harmonie (samenklank), ritme, dynamiek( hard/zacht), tempo(snel/langzaam), instrumentatie en uitvoering. Hoe bedenk je nu als componist hoe een nachtegaal klinkt. Of een keizer of een keukenmeid. Dat is natuurlijk een beetje geheim van het vak maar Theo zal jullie daar later mee over vertellen. Eerst gaan jullie zelf aan de slag. Componeeropdracht Vandaag zijn de leerlingen componist! In groepjes van 3 of 4 lmogen de leerlingen bedenken hoe de (echte of mechanische) nachtegaal klinkt. Ieder groepje krijgt 30 seconde de tijd. Wat heb je nodig? 1. Telefoon! Vandaag mogen de telefoons een keer aan in de les. Zijn er niet genoeg telefoons? Dan kun je bijvoorbeeld ook gebruik maken van een online opname programma als 2. Zorg voor instrumenten in de klas (die aanwezig zijn op school) maar de eigen stem, de meester of juf uit een andere klas die heel goed kan fluiten, geluiden buiten op het plein enzovoort mogen ook. 3. Zorg ervoor dat de groepjes niet te dicht bij elkaar zitten zodat ze geen last hebben van elkaars muzikale ideeën. Het opnemen kan bijvoorbeeld ook op de gang. 4. Voordat de groepjes beginnen met opnemen, moeten ze eerst een aantal keer oefenen. Als iedereen zijn idee klaar heeft luister dan klassikaal naar elkaars composities. Extra opdracht Zo mooi? Net echt! Maak samen met je klas een combinatie van de verschillende opnames. Deel de telefoons met de opnames uit aan de leerlingen. Zorg ervoor dat de opname speelklaar staat (op luidspreker). Een dirigent wijst aan welke telefoon wanneer speelt, dit kunnen er natuurlijk ook meerdere tegelijk zijn!

10 In het volgende filmpje maak je kennis met de componist Theo Loevendie (1931). Theo studeerde in Amsterdam compositie en.klarinet! Hij begon met het spelen van jazzmuziek. Pas in 1968 is hij begonnen met componeren van concertmuziek. De Nachtegaal componeerde hij in 1974 voor ensemble en spreker en in 1979 heeft hij het bewerkt voor orkest. Het muziekstuk kreeg in 1982 een Edison en is sindsdien honderden malen uitgevoerd over de hele wereld! jullie ondertussen ook benieuwd geworden naar hoe een echte nachtegaal klinkt?

11 Opdracht 5 Nodig Duur Imiteren kun je leren! Digibord en een beetje ruimte 20 min In de leerlingenhandleiding staat: Ook echte vogels kunnen goed imiteren! Het zijn de mannetjes die hun best doen om de meest bijzondere geluiden te imiteren. Dat doen ze vaak om aantrekkelijk te zijn voor de vrouwtjes vogels. Ze imiteren niet alleen andere vogels maar ook dingen die ze horen in hun omgeving bijvoorbeeld geluiden die mensen maken. Luister en kijk maar naar het volgende filmpje. Vanaf 1.50 hoor je de fotocamera, autoalarm en kettingzaag geïmiteerd door de vogel. Link naar bodypercussievideo Imitatieopdracht Kijk naar de video samen. In dit filmpje leer je stap voor stap een ritme te maken met je lichaam. Dit heet bodypercussie. Je kan direct mee doen maar wees wel voorzichtig met je eigen lijf!

12 Opdracht 6 Singing all together Nodig Duur Drie opnames van het lied, tekst en eventueel bladmuziek 25 min Luister naar de luisterversie van het lied Singing all together. Wat gebeurd er aan het einde van het lied? De stukjes worden door elkaar gezongen én er komt nog 1 nieuw stukje bij (6) Het lied bestaat uit verschillende stukjes. Hoeveel verschillende stukken tekst hoor je in dit lied? 6 stukjes De leerlingen lezen de tekst van het lied. Zijn er woorden die de leerlingen niet begrijpen?

13 Opdracht Gebruik de meezingversie van het lied: het stukje wordt steeds twee keer voorgezongen, de eerste keer luister je alleen, de tweede keer zing je zachtjes mee en de derde keer zing je uit volle borst mee. Lukt het ook om stukjes door elkaar te zingen met de klas? Gebruik hiervoor de karaokeversie. Bouw het langzaam op; eerst allemaal hetzelfde zingen, dan twee groepen door elkaar en als dat allemaal goed gaat misschien zelf drie of vier! Zijn jullie klaar voor een grande finale? Als jullie het lied goed kunnen meezingen gaan we het nog een beetje moeilijker maken. Probeer ook eens of het lukt om te zingen en de bodypercussie samen te laten klinken!