Pijn en slaap Een vicieuze cirkel doorbreken Wake 2/3 of life NREM Sleep REM Sleep ~20% of night ~80% of night 1
Slaap stadia Slaap stadia 4/13/2010 Hypnogram Awake REM 1 2 3 4 volwassene 1 2 3 4 5 6 7 Awake REM 1 2 3 4 oudere 1 2 3 4 5 6 7 Aantal uur in bed Bio-psycho-sociaal model van pijn (LOESER) Pijn=multidimensionaal en complex Motivationele component affectieve component Cognitieve component Biologische component 2
Aspecten bij chronische pijnpatiënt Fysische deconditionering Slaapstoornissen Polyfarmacie / toxicomanie Stemmingsproblematiek 30-60% comorbide depressie Angstproblematiek / stoornis 13-63,8% comorbide angststoornis Effect van pijn op slaap Toename van stress, hyperarousal In- en doorslaapstoornissen Toename slaapfragmentatie op PSG Meer dutjes overdag tgv verstoord slaappatroon s nachts Minder mobiliteit minder slaapdruk Minder daglicht, minder sociale contacten verstoring van circadiaans ritme 3
Finger Withdrawal Latency (Sec) 4/13/2010 Invloed van verstoorde slaap op pijn Subj slechte slaapkwaliteit (PSQI ): arousal neemt toe, pijndrempel neemt af SWS deprivatie (3N) veroorzaakt somatische klachten en spierpijn in HC Totale slaapdeprivatie verlaagt pijndrempel REM deprivatie verlaagt pijninhibitie-mechanisme PSG in reumaptn: aantal hr wakker s nachts correleert met ochtendstijfheid en pijngevoeligheid Slaaptekort en pijngevoeligheid Roehrs T et al. Sleep. 2006;29:145-151. 16 14 12 P<.01 P<.05 P<.05 10 8 6 4 2 0 8 Hours 4 Hours 0 Hours Time in Bed (TIB) 4
analgetica en slaap non REM klasse 1 & 2 SWS REM opiaten toename afname afname NSAID -------- afname ------ TCA specifiek toename afname antiepileptica -------- specifiek specifiek cannabinoiden toename specifiek specifiek NMDA antagonisten toename toename afname Opiaten, pijn en slaap Pijnreductie en sedatie slaapbevorderend MAAR Afname TST en SWS (stadia 3 en 4) Afname REM slaap Meer hypopnoes met grotere desaturatie Toename slaapfragmentatie Toename slaperigheid overdag Shift van slaap/waaktijden 5
klinische aanpak van slaap-pijn interactie Stap 1: evaluatie (comorbiditeit angst, depressie, middelengebruik/misbruik) Stap 2a: slaaphygiëne Stap 2b: CBT-I bij pijnpatiënten Stap 3: farmacologische interventie Stap 2: slaaphygiëne Door goede slaap Heb je minder pijn functioneer je beter overdag Slaap kan je bevorderen, niet controleren of afdwingen Slaap vergt een goede voorbereiding vooral bij SLECHTE SLAPERS 6
Juiste omstandigheden In bed en nergens anders (Conditioneren: bed= slapen) Fris, donker rustig, goed verlucht Goede matras, comfortabel beddegoed. Waar dient slaapkamer/bed niet voor: Werken, gamen, laptop mee naar bed Eten of drinken Geconcentreerd TV kijken Piekeren of problemen oplossen zeitgeber respecteren Sociale contacten LICHT maaltijden Klok stemming hormonen gedrag 7
Voeding en slaap Oppassen met Zware, pikante maaltijden Chocola, nicotine Cafeïne: stimulerend Koffie 100-150 mg caffëine/tas, Cola 45-50 mg caffëine/glas Slaapverstoring vanaf 100-400 mg/dag inslaaptijd verlengt, slaapduur verkort slaap wordt oppervlakkiger Alcohol Sneller inslapen, gefragmenteerde slaap Verstoord slaappatroon kan >6 maand aanhouden na alcoholstop Lichaamsbeweging Alle beetjes helpen Blokje om stretchen yoga 8
Stap 2: CBT-I Vooral bij maladaptief gedrag en hyperarousal Duidelijk protocol Slaapagenda Psycho-educatie Slaaphygiëne Anti-pieker strategiën Cognitieve herstructurering Slaaprestrictie Relaxatie Stap 3: farmacologische interventie Kortdurend: acetaminophen, NSAID (evt + spierontspanner Milde SS: spierontspanner of sederende medicatie + analgetica (vbn clonazepam + acetaminophen of NSAID), evt + non benzo- BZD Ernstige, persisterende SS: TCA (amitryptiline, trazodone) evt+ antie (gabapentin, pregabalin) evt + codeine, morphine 9