GEZONDHEIDSZORG ook uw zorg! Verspreidingsgebied: Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Stadscentrum en Blokhoeve Winter 2009 nummer 111 Dit is een uitgave van het Samenwerkingsverband Eerstelijns Gezondheidszorg, Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Blokhoeve. De redactie staat open voor al uw ideeën. Schrijft u dus naar het redactie-secretariaat, of gebruik de vraagbon.
29e jaargang, nr. 4, 111 de editie, winternummer 2009 Redactiesecretariaat: Vormgeving en druk: Mondriaanlaan 7, 3431 GA Nieuwegein drukkerij Van den Boogaard Nieuwegein Coördinatie verspreiding: C. Swart, 030-6076760 Oplage: 7500 exemplaren Verschijning: 4 x per jaar in de wijken Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Stadscentrum en Blokhoeve in de gemeente Nieuwegein. Overname van artikelen uit deze krant is toegestaan, na toestemming van de auteur en de redactie, met bronvermelding. Inhoud Bladzijde Van de redactie 3 In memoriam Dokter Krijn Willemsen 4 Jubileum: Yvonne van Batenburg 25 jaar! 5 Er is iets veranderd...en toch ook weer niet... 6 Slaap- en kalmeringsmiddelen 10 Slapeloosheid 12 Cursus Slaap lekker voor senioren 14 Voeding en snurken 15 Ontspannings- en ademhalingsoefeningen bij slaapproblemen 17 Een dag uit het leven van 19 Huisartsenpost 24 Nuldelijnstandaard: Snurken 27 Nuldelijnstandaard: Slapeloosheid 28 Kunst in het Gezondheidscentrum Mondriaanlaan 29 Even voorstellen 31 Klachten? Praat erover! 34 Samenstelling redactie 35 2 Winter 2009
Van de redactie Door N. de Hartog, huisarts Mondriaanlaan Voor u ligt weer een nieuwe editie van de gezondheidskrant, het winternummer. Ditmaal met een geheel vernieuwd logo en naam van het Samenwerkingsverband Eerstelijns Gezondheidszorg. Wij gaan verder onder de nieuwe naam: Eerstelijns Medisch Centrum Nieuwegein. In deze editie ziet u foto s van het bezoek van burgemeester en wethouders. Zij waren een middag te gast bij de verschillende disciplines. Zij hebben kunnen zien hoe de dagelijkse samenwerking hier plaats vindt. Tevens was er de onthulling van het logo en de vernieuwde naam. Alhoewel er in het Samenwerkingsverband dus weer veel gebeurd is, staat dat in sterk contrast met de winterse tijden. Buiten is het koud. De natuur is in rust. Een aantal dieren houdt zich zelfs helemaal schuil. Zij zijn in een diepe winterslaap. Het is niet iedereen gegeven om zo makkelijk in slaap te vallen en lang te slapen. Een aantal artikelen belichten de problematiek rond snurken en slapen. Het doen van ontspanningsoefeningen of het nemen van maatregelen om zo ongestoord mogelijk de nacht door te kunnen slapen kunnen daarbij helpen. Aanvullende informatie hierover, leest u in dit nummer. Verder stellen we weer een aantal nieuwe medewerkers aan u voor. Gezien het tijdstip van het jaar wil ik u deze keer niet alleen veel leesplezier wensen, ik maak tegelijk van de gelegenheid gebruik om u namens de volledige redactie fijne feestdagen en een goed en vooral GEZOND 2010 te wensen. Winter 2009 3
In Memoriam Dokter Krijn Willemsen Door: D.W. Kievit, huisarts Jutphaas Op vrijdag 13 november 2009 is dokter Willemsen op 82-jarige leeftijd overleden. Na zich in 1957 in Jutphaas gevestigd te hebben als opvolger van de toen overleden dokter Van der Lugt heeft hij de huisartsenpraktijk tot 1990 uitgeoefend. Aanvankelijk in zijn solo-praktijk aan de Herenstraat en vanaf 1978 in een duopraktijk met ondergetekende, waarna in 1979 ook dokter Spreeuwenberg zich - parttime - bij ons voegde. De praktijk was vanaf het begin van de vorige eeuw gevestigd aan de Herenstraat in het monumentale pand aldaar. Met de verdere ontwikkeling van de huisartsgeneeskunde en groei van de praktijk ontstond echter ruimtegebrek, waarop in 1982 de nieuw gebouwde groepspraktijk aan de Diepenbrocklaan in gebruik werd genomen. Tot 1990 heeft dokter Willemsen gepraktiseerd om na 33 jaar (!!) met pensioen te gaan. Behalve in zijn werk als praktiserend huisarts is hij actief geweest bij de universitaire opleiding van huisartsen. Als één van de eerste opleiders en als universitair hoofddocent heeft hij daarin een uiterst belangrijke rol gespeeld. Tijdens mijn eigen opleiding in 1975 heb ik hem daar ook leren kennen. Collega Willemsen hield zich niet alleen met het vak bezig, maar was ook bestuurlijk actief in wat toen nog de SHBN was, tegenwoordig Zorgspectrum geheten, de eigenaar van de beide Nieuwegeinse verzorgingshuizen, het verpleeghuis De Geinsche Hof en een aantal wooncomplexen voor ouderen. Ofschoon hij de praktijk inmiddels al weer 19 jaar geleden verliet, zullen velen zich hem nog herinneren als een aimabele, vertrouwde en bekwame huisarts, die alle tijd nam voor zijn patiënten. Ook als collega was het aangenaam om met hem samen te werken. Aan zijn deskundige inbreng, zijn vriendschap en zijn altijd luisterend oor bewaren wij warme herinneringen. 4 Winter 2009
Jubileum Yvonne van Batenburg: 25 jaar! Door J. Princen, lid Raad van Bestuur en psycholoog Voor ons van grote waarde en voor velen van u wellicht een onbekende is Yvonne van Batenburg. Zij is al 25 jaar de stille kracht op het secretariaat van het Samenwerkingsverband. In die jaren heeft Yvonne zich ontwikkeld tot een onmisbare schakel tussen de verschillende disciplines. Geen vraag of zij weet het antwoord. Knap is ook de wijze waarop zij zich in al die jaren aan de grote veranderingen heeft weten aan te passen. Yvonne heeft meer dan twintig jaar een zeer belangrijke rol gespeeld bij het samenstellen en maken van deze krant. Vanzelfsprekend hebben we het jubileum van Yvonne niet stil voorbij laten gaan. Maandag 12 oktober was de koffiekamer op de Mondriaanlaan werkelijk afgeladen vol. Hans Pillen heeft in een mooie speech uitgebreid stil gestaan bij alle verdiensten van Yvonne. Daarna waren er natuurlijk de cadeaus en de gelukwensen. Wij prijzen ons rijk met Yvonne in ons midden en hopen nog lang van haar kwaliteiten gebruik te kunnen maken. Winter 2009 5
Er is iets veranderd...en toch ook weer niet... Door J.P.M. Pillen, voorzitter EMC Nieuwegein en Y. van Batenburg, secretaresse bestuur Bent u nieuwsgierig geworden? Kijkt u nog eens naar de voorpagina van deze krant... u treft daar een logo aan. Mogelijk is dit logo vertrouwd voor u. Het wordt altijd afgedrukt op de uitgaven van de gezondheidskrant. Maar toch is het veranderd! Bent u nog steeds nieuwsgierig? Weet u eigenlijk waar dit logo betrekking op heeft en waarom en waarvoor het gebruikt wordt? En waarom is het veranderd? Disciplines U, als lezer, bent mogelijk patiënt of cliënt van een van onze zorgverleners: Apotheek Nieuwegein, Huisartsenprakijk Jutphaas of Mondriaanlaan, Paramedisch Centrum Nieuwegein, Psychologenpraktijk Mondriaanlaan, afdeling diëtetiek of maatschappelijk werk van Vitras/CMD, Indigo (psychosociale hulpverlening) of Praktijk voor Verloskunde De Lekbrug. Of misschien bent u verwezen naar de medewerkers van Saltro waar u in het Gezondheidscentrum op woensdag en vrijdag tussen 8.00 en 10.00 uur langs kunt gaan voor een onderzoek dat uw huisarts voor u heeft aangevraagd. De meeste van bovenstaande zorgverleners werken vanaf 1978 samen. De wijk Jutphaas had al een huisartsenpraktijk op de Dorpsstraat (later de Herenstraat) toen in 1978 het Gezondheidscentrum aan de Mondriaanlaan geopend werd met drie huisartsen, apotheek, maatschappelijk werk, kruiswerk (consultatiebureau en wijkverpleging) en verloskunde. Op de Ornsteinlaan was een fysiotherapiepraktijk gevestigd die zich uitbreidde tot het Paramedisch Centrum dat zich in 1984 vestigde naast het Gezondheidscentrum op Mondriaanlaan nummer 9. Ieder van deze zorgverleners of instellingen is zelfstandig en heeft een eigen naam en logo (kijkt u daarvoor bij het gele gedeelte in het midden van de krant) en werkt vanuit zijn eigen deskundigheid. Samenwerking Gezamenlijk hebben deze zorgverleners een duidelijk omschreven doel, dat u als patiënt/cliënt in het middelpunt stelt van onze aandacht: geïntegreerde wijkgerichte zorg voor alle aspecten van de gezondheid voor patiënten en cliënten. 6 Winter 2009
Deze samenwerking is zeer vooruitstrevend en er wordt nog steeds aan gebouwd door bijvoorbeeld het uitwerken van gezamenlijke protocollen in de zorg voor chronische patienten, maar bijvoorbeeld ook door de gezamenlijke uitgifte van de gezondheidskrant die u nu leest en door de gezamenlijke internetsite: www.emcnieuwegein.nl Het betekent ook, dat u, indien nodig, in de deskundige handen bent van een hele kring van zorgverleners om u heen: het samenwerkingsverband eerstelijns gezondheidszorg. Terug naar het logo U ziet hieronder het oude logo uit het begin van de jaren 80 met als symboliek poppetjes in een paar kleuren. U kunt hierin de patiënten/cliënten herkennen die bij het witte poppetje komen voor zorg. Het nieuwe logo is opgebouwd uit de mooie symboliek van het oude logo, opnieuw die patiënten/cliënten die voor zorg komen, maar u ziet meer dynamiek én een kring: de kring van zorgverleners voor de gezamenlijke zorg aan u. Winter 2009 7
Wijkgerichte zorg We noemden al ons doel: geïntegreerde wijkgerichte zorg. Geïntegreerd staat voor: op elkaar afgestemd en in samenwerking. Wijkgericht betekent dat wij ons vooral richten op onze patiënten/cliënten in onze wijken: Jutphaas/Wijkersloot, Zuilenstein, Huis de Geer, Blokhoeve, Stadscentrum. Wij hebben echter ook patiënten/cliënten buiten deze wijken wonen. Ons Samenwerkingsverband kreeg bij de oprichting in 1978 de naam die ook als zodanig in onze statuten is opgenomen: Samenwerkingsverband Eerstelijns Gezondheidszorg Jutphaas/Wijkersloot en Zuilenstein. Omdat ook Nieuwegein groeide zijn daar vervolgens Huis de Geer en Blokhoeve aan toegevoegd. Wij voorzien gezamenlijk inmiddels een ruime 18.000 patiënten/cliënten van eerstelijns gezondheidszorg. U als patiënt/cliënt hoeft de officiële naam van het samenwerkingsverband niet te onthouden of te gebruiken. U hoeft alleen maar te weten dat wij er alles aan doen om u die optimale zorg te geven door samen te werken en met onze tijd mee te gaan. Ook daarom hebben wij ons logo en onze naam aangepast. Bezoek college van B&W Op dinsdag 27 oktober kregen wij de gelegenheid om het College van Burgemeester en Wethouders te laten zien hoe wij werken. Als de grootste van de drie gezondheidscentra in de Gemeente Nieuwegein hechten wij belang aan een optimaal contact met het bestuur van de Gemeente en een goed overleg over het aanbod aan zorg in de gemeente. Wij vonden het een bijzondere eer dat Burgemeester Cor de Vos ons nieuwe logo en onze nieuwe naam heeft onthuld: EMC Nieuwegein. EMC is de afkorting van Eerstelijns Medisch Centrum. Op de voorpagina én op de achterzijde van deze krant treft u foto s aan van dit bezoek. Onze naam is veranderd, ons logo is veranderd, niet ons doel: samenwerken voor alle aspecten van de gezondheid van patiënten/cliënten. 8 Winter 2009
Winter 2009 9
Slaap- en kalmeringsmiddelen Door M.E. Frankhuisen, apotheker Wanneer andere methoden niet voldoende helpen, kan de huisarts een recept uitschrijven. Een slaapmiddel voor één of twee weken, of een kalmeringsmiddel voor twee tot vier weken om onrust, angst of slaapproblemen tegen te gaan en lichamelijk herstel te bevorderen. Bijna alle slaap- en kalmeringsmiddelen zijn zogenoemde benzodiazepinen. Ze lossen de oorzaak van slaapklachten of nervositeit niet op, maar kunnen een tijdelijk hulpmiddel zijn. Werking De benzodiazepinen verschillen onderling. Of ze slaapverwekkend of kalmerend werken, hangt af van de dosis en de werkingsduur. Een slaapmiddel werkt meestal snel en tamelijk kort. Een kalmerend middel werkt langzamer en langer. Een benzodiazepine ontspant ook de spieren en onderdrukt gevoelens van angst en verdriet. De werking van een benzodiazepine neemt na een week of twee af doordat het lichaam eraan went. Het effect wordt dus minder. Wie een benzodiazepine langer gebruikt, kan eraan verslaafd raken en heeft er dan een probleem bij. Nadelen en bijwerkingen Benzodiazepinen kunnen vrij veel bijwerkingen en nadelen hebben. De belangrijkste zijn: Kans op verslaving. Dit is een groot nadeel, want afkicken is moeilijk. Sufheid overdag, moeheid, vergeetachtigheid. Invloed op het reactievermogen. Dit betekent: oppassen met autorijden of het bedienen van machines. Eventuele sufheid gaat na verloop van tijd wel over, maar dat is bedrieglijk. Het reactievermogen blijft verminderd! Versterking van het effect van alcohol. Na één drankje kun je al stevig onder invloed` zijn. Het reactievermogen kan dan dus nog verder afnemen. Spierzwakte; de keerzijde van de spierontspannende werking van benzodiazepinen. Je kunt makkelijker vallen. De kans op ongelukken is groter. 10 Winter 2009
Verslaving Een benzodiazepine moet niet langer dan twee maanden gebruikt worden, omdat je er dan aan verslaafd kunt raken. Wat gebeurt er dan? Je lichaam went eraan. Je hebt steeds meer nodig om effect te voelen. Je denkt niet meer zonder te kunnen. Als je plotseling met een benzodiazepine stopt, krijg je vervelende ontwenningsverschijnselen: meer onrust en angst dan vóór het gebruik van het medicijn. Nog slechter slapen. Het lijkt dus alsof de oude klachten heviger terugkomen. Ook kunnen nieuwe klachten ontstaan, zoals hoofdpijn en spierpijn. Afbouwen Gebruikt u al lange tijd een slaap- of kalmeringsmiddel en wilt u ervan af? Overleg dit met uw arts. Het gebruik van zo n middel moet soms langzaam afgebouwd worden, meestal onder begeleiding van een arts. Als u tabletten gebruikt, kunt u deze breken. Als u alleen s avonds een capsule of een tablet gebruikt, kunt u minderen door bijvoorbeeld eerst om de nacht het middel te gebruiken en daarna steeds minder. Afbouwschema Alleen als het niet lukt om op deze manier te stoppen, kunt u met uw arts en apotheker overleggen over afbouwen. De huidige medicatie wordt dan omgerekend naar een vergelijkbare hoeveelheid diazepam. De diazepam wordt volgens een afbouwschema van 6 of 12 weken afgebouwd. Winter 2009 11
Slapeloosheid Door D. Kruise, psycholoog Mondriaanlaan Iedereen slaapt wel eens een nacht slecht. Sommige problemen kunnen je dag en nacht bezig houden. Soms zijn het niet eens zozeer problemen die je wakker lijken te houden, maar kun je de slaap gewoon niet vatten. Zonder precies te weten waar dat door komt. Dat slapeloosheid een groot probleem is blijkt uit onderzoek. GGD Midden Nederland heeft een onderzoek gedaan bij zelfstandig wonende senioren van 65 jaar en ouder. Uit dit onderzoek bleek dat 1 op de 4 mensen slaap- of kalmerende middelen slikt. In de meeste gevallen gebeurt dit langer dan 3 maanden. Uit ander onderzoek is gebleken dat een kwart van de bevolking problemen heeft met in slaap vallen of te vroeg wakker worden. De klachten Mensen die last hebben van slapeloosheid vallen moeilijk in slaap, worden tussendoor wakker, of slapen licht, of ze worden heel vroeg wakker en kunnen dan niet meer in slaap vallen. Op het moment dat je langdurig slecht slaapt, overdag moe en slaperig bent, minder kunt functioneren en prikkelbaar wordt, is er sprake van een slaapprobleem. Waardoor ontstaat het? Veel slapeloosheid ontstaat doordat er externe factoren zijn die de slaap verstoren. Herrie bij de buren, onweer, of een snurkende partner zijn hier voorbeelden van. Interne factoren als stress of lichamelijke ongemakken en lichamelijke klachten kunnen de slaap ook verstoren. Slapeloosheid kan ook een bijwerking zijn van sommige medicijnen. Een andere oorzaak van slapeloosheid kan alcoholgebruik zijn. Het in de volksmond genoemde slaapmutsje verstoort de slaap, in tegenstelling tot wat men denkt. Vaak gaat het inslapen wel wat sneller, maar wordt men over het algemeen vroeg wakker of slaapt lichter door. Het kan ook nog zijn dat iemand bang is aan slapeloosheid te lijden eigenlijk gewoon minder slaap nodig heeft. Het is bijvoorbeeld normaal voor mensen die ouder worden dat ze lichter gaan slapen en minder slaap nodig hebben. Ook is bekend dat veel mensen die denken dat ze geen oog dicht doen, toch een paar uur slapen. Een uur wakker liggen duurt dan voor het gevoel een halve nacht. 12 Winter 2009
Heel vaak is er geen directe oorzaak van de slapeloosheid aan te wijzen. Soms is het slaapprobleem langer geleden ontstaan en is de toenmalige oorzaak verdwenen, maar het probleem blijven bestaan. Wat kun je er aan doen? Hieronder staan een aantal tips die u mogelijk kunnen helpen om weer beter te gaan slapen. Zorg voor een vast slaappatroon, door elke avond op dezelfde tijd naar bed te gaan en ook op een vaste tijd weer op te staan. Door hierin een vast patroon te ontwikkelen wordt gaan slapen een gewoonte en wakker worden op een bepaalde tijd ook. Ook is het belangrijk om overdag wakker te blijven. Op het moment dat u overdag in slaap dreigt te vallen, ga dan iets actiefs doen. Als u namelijk overdag gaat slapen wordt de kans groter dat u s nachts de slaap niet kunt vatten. Probeer een aantal uren voor het slapen gaan tot rust te komen en geen inspannende dingen meer te doen. Schrijf eventuele piekergedachten, zorgen, lijstjes van dingen die u moet doen of niet wilt vergeten op een ander moment van de dag uit uw hoofd, op papier. Doe dit niet vlak voor het slapen gaan, maar bijvoorbeeld net voor of na het eten, of op een ander moment overdag. Soms is het opschrijven alleen al voldoende. Soms is het nodig een plan van aanpak voor het probleem te maken. Op het moment dat u dat overdag doet, is de kans groot dat het gepieker u s nachts niet of in ieder geval minder bezig houdt. Ook kunt u letten op eten en drinken. Koffie, thee, cola en chocolade bevatten opwekkende stoffen die ervoor kunnen zorgen dat u minder gemakkelijk de slaap vat. Hopelijk heeft u iets aan deze tips. Mocht u een en ander al geprobeerd hebben zonder het gewenste resultaat, kijkt u dan eens naar de aankondiging, elders in dit krantje, van de cursus Slaap lekker die in januari van start gaat. Winter 2009 13
Cursus Slaap lekker voor senioren Leer actief uw slaapklachten te verminderen Door B. Brinkman, trainer van de slaapcursus bij Indigo Iedereen heeft wel eens een slechte nacht. U voelt uzelf overdag misschien wat suf of u heeft last van vermoeidheid, maar daar blijft het dan wel bij. Voor sommigen is slecht slapen echter een telkens terugkerend probleem dat doorbroken moet worden. Bij senioren zijn de meest bekende oorzaken van slecht slapen piekeren en ouder worden. Herkent u dit dan is de cursus Slaap lekker wellicht iets voor u. Voor informatie, tips, vaardigheden en een steun in de rug. Hoe kan ik minder piekeren? Moet ik opstaan of in bed blijven liggen? Meer weten over koffie, slaapmiddelen, middagdutjes, melk en andere zaken die invloed hebben op je slapen? Leren ontspannen? Aanmelden In Gezondheidscentrum Mondriaanlaan start Indigo deze cursus in januari 2010. Als u belangstelling heeft meldt u dan aan op de voorlichtingsavond op dinsdag 12 januari 2010 van 19.00-20.00 uur bij Gezondheidscentrum Mondriaanlaan, Mondriaanlaan 7 in Nieuwegein, of bij het secretariaat van Indigo, tel. 030-2308590, via email: secretariaat@indigodirect.nl, of via www.indigodirect.nl. 14 Winter 2009
Voeding en snurken Door M. Jaklofsky, diëtist Nog even wat eten. Dat doen we s avonds regelmatig voordat we gaan slapen. Toch blijkt dat wat we eten, de hoeveelheid die we eten en het tijdstip van eten invloed kan hebben op onze slaap. Gewicht Het risico op problemen als snurken en slaap-apneu neemt toe als het gewicht te hoog is. Een apneu is een medische term voor een ademstilstand tijdens de slaap gedurende tenminste 10 seconden. Dit komt omdat zwaardere mensen vaak last krijgen van ophoping van vet onder de tong, in het gehemelte en de keel, waardoor de luchtstroom geblokkeerd wordt. Nog een oorzaak is dat de maag tegen de borst en de ademhalingsorganen drukt. Doordat men minder goed slaapt rust men onvoldoende uit. Overdag is men dan sneller moe en gaat daardoor minder bewegen. Met als gevolg dat hierdoor het gewicht verder toeneemt. Door gewichtsvermindering gaat men vaak minder snurken. Hoe gewicht verminderen Het is op veel verschillende manieren mogelijk om gewicht kwijt te raken. Hoe kunt u ontdekken welke manier van afvallen bij u past? Om daar antwoord op te krijgen is het van belang dat u de tijd neemt om eerst inzicht te krijgen in uw dagelijkse leefwijze: Wat eet u, hoe eet u, met wie en wanneer? Hoe voelt u zich daarbij? Vindt u dat de gewoonte om bijvoorbeeld veel drop, chocolade en dergelijke te eten goed voor u is? Hoeveel beweegt u op een dag? Wilt u (weer) een dieet volgen, maar dan liefst een nieuw, want het vorige leverde onvoldoende resultaat? Wilt u snel gewicht kwijt of liever wat langzamer? Dit is nog maar een greep uit de vragen die u kunt tegenkomen in de zoektocht naar de juiste manier om gewicht kwijt te raken en daarna het bereikte resultaat vast te houden. Dit is voor veel mensen het grootste knelpunt. Winter 2009 15
Maagzuur Maagzuurklachten kunnen ontstaan door een zware maaltijd, die gebruikt wordt niet al te lang voor het slapen gaan of door te sterk gekruid of vet eten. Daarom is het verstandig om de laatste maaltijd aan de lichte kant te houden. Het is het beste om tenminste vier uur voor het slapen gaan te eten. Alcohol Alcohol zorgt voor ontspanning van de keelspieren. Door alcoholgebruik duurt de ademstilstand tijdens de slaap vaak langer. Het helpt als de alcoholconsumptie beperkt wordt en een paar uur voor het naar bed gaan alle gebruik van alcohol te vermijden. Door het verbeteren van je eetgewoonten verbetert u uw slaap. 16 Winter 2009
Ontspannings- en ademhalingsoefeningen bij slaapproblemen Door Y. Huberts, fysiotherapeut Zoals de andere artikelen in deze krant al beschrijven, zijn er meerdere oorzaken voor slechte slaap. Zo kunnen een hoge werkdruk, persoonlijke problemen, sociale verplichtingen en een slechte slaaphouding oorzaken zijn. Veel voorkomende klachten zijn het niet in slaap kunnen vallen, meerdere malen per nacht wakker worden of te vroeg wakker worden. Spierontspanningsoefeningen Buiten alle andere adviezen kunnen spierontspanningsoefeningen helpen. Dit zijn oefeningen gericht op het leren ontspannen van verschillende spiergroepen. Het gaat er bij deze oefeningen om, het gevoel van spanning en ontspanning van een spier te leren onderscheiden. U gaat bij deze oefening steeds een groep spieren spannen en daarna weer ontspannen oftewel loslaten. U concentreert zich eerst op het gevoel dat u bij de spanning van de bewuste spiergroep voelt. Daarna concentreert u zich op wat u voelt bij het loslaten, dit is de ontspanning die in die spiergroep ontstaat. Oefening Ga op uw rug liggen: trek gemakkelijke, niet-knellende kleren aan, ga ergens liggen waar u niet gestoord kunt worden, concentreer u met alle aandacht op de oefeningen met de ogen dicht, begin met uw voeten: strek beide voeten naar beneden (een spitsvoet maken), voel met aandacht de spanning, houd de spanning 5 10 seconden vast, laat de spanning los en let vooral op het gevoel tussen spanning en ontspanning. Herhaal de oefening 2 keer. Op deze wijze kunt u alle spieren in het lichaam een voor een aanspannen om daarna te ontspannen. Dit kunt u doen met benen, armen en hoofd. Ademhalingsoefening Leg uw handen op de buik om de ademhaling te voelen, adem in met een licht bollende buik (dit is buikademhaling), adem voorzichtig en lang uit en voel de buik platter worden, belangrijk is dat de uitademing langer is dan de inademing, Winter 2009 17
voel in de loop van de ademhalingsoefeningen gaandeweg een gevoel van ontspanning optreden, tip: probeer te denken aan een situatie waarin u zich in het verleden ontspannen voelde: bijvoorbeeld aan een mooi, zonnig strand met warmte om u heen, een gezonde boswandeling, de bergen met een prachtig uitzicht (= visualisatie). Dit kan extra ontspanning geven als hulpmiddel om sneller in te slapen. SLAAP LEKKER! 18 Winter 2009
Een dag uit het leven van Door L. Rubens, orthopedagoog en GZ-psycholoog bij Indigo Voordat ik een doorsnee dag zal beschrijven eerst in het kort even wat Indigo is en inhoudt. Indigo biedt eerstelijns mentale ondersteuning, direct en dichtbij. Wil je snel aan de slag met je problemen, dan kun je bij Indigo terecht. Indigo is optimistisch en gelooft dat als je er op tijd bij bent, je zelf veel kunt doen om weer grip op je leven te krijgen. Zo voorkom je dat problemen steeds erger worden. Indigo helpt je je problemen zélf aan te pakken. Bereikbare zorg Op steeds meer plaatsen in Nederland is Indigo te vinden. Er vindt samenwerking plaats met gemeenten, huisartsen en buurthuizen. Indigo biedt voorlichting, cursussen ook online (via internet) of snelle en kortdurende behandeling in je eigen omgeving. Door mensen dichtbij en direct hulp aan te bieden wordt ervoor gezorgd dat de zorg wel bereikbaar is en blijft voor hen die dat nodig hebben. Er zijn nauwelijks wachttijden. U kunt snel hulp krijgen. Er wordt samengewerkt met huisartsen, maar ook met eerstelijns-psychologen, thuiszorg en algemeen maatschappelijk werk. Indigomedewerkers werken nauw samen met huisartsen, vaak in de huisartsenpraktijk. Daar wordt een samenhangend pakket van preventie, advies en behandeling aangeboden. Op verzoek van de huisarts onderzoekt de Indigomedewerker welke problemen aan de orde zijn. Hij koppelt conclusies over aard en ernst van de bevindingen terug en adviseert over mogelijkheden voor behandeling, (zelf)hulp, begeleiding of verwijzing. Winter 2009 19
De huisarts blijft verantwoordelijk voor de verwijzing. Voordelen voor de huisarts zijn: direct toegang tot geestelijke gezondheidszorg in de eigen praktijk, behoud van regiefunctie en verantwoordelijkheid, meer kennis en inzicht in zorgverlening bij geestelijke problemen, korte lijnen en directe terugkoppeling, geen omkijken naar de coördinatie van zorg, actief in de wijk. Werkveld van Indigo Indigo kan hulp bieden bij: depressieve klachten, stress, burn-out, eenzaamheid, angst, gezinsproblemen, overbelasting van mantelzorgers, problemen bij verlies en rouwverwerking, huiselijk geweld, eetproblemen, relatieproblemen, lichamelijke klachten met een psychische oorzaak, geheugenproblemen, gedragsproblemen van kinderen, zingevingsvraagstukken, verslavingsproblemen en problemen die met werk te maken hebben. Ook familieleden van mensen met psychische problemen kunnen bij Indigo terecht. Een (werk)dag uit mijn leven Als orthopedagoog en GZ-psycholoog zie ik voornamelijk (80%) kinderen, jongeren en gezinssystemen. Voor de overige 20% zie ik ook volwassenen. Alle problematiek die hier boven vernoemd staat, zie ik in de praktijk voorbij komen. Een dag uit het leven van zal een gewone donderdag voor mij zijn. Donderdag begin ik de dag in Utrecht, waar op het Nicolaas Kerkhof ons secretariaat en management zit. Hier houden we ook onze teambesprekingen, werkoverleg en casuïstiek. Wekelijks om 8:30 uur start het casuïstiekoverleg. Omdat Indigomedewerkers allen individueel actief zijn in verschillende huisartsenpraktijken, is het overleg een gelegenheid om die cases in te brengen waarin je vragen hebt over de diagnostiek of specifieke behandeling. Ook wordt hier besproken of een casus toch niet beter af zal zijn in de tweede lijn, bij Altrecht. Bovenal is de casuïstiek ook dé gelegenheid om even je collegae te zien en te informeren hoe het hen vergaat. Om 10:00 uur leeg ik mijn postvak en kijk ik in de computer of er nog aanmeldingen voor mij zijn. Indien dit zo is, print ik deze uit om betreffende cliënten uit te nodigen. Om 10:30 uur rijd ik uit Utrecht weg, omdat ik om 11.00 uur op de Mondriaanlaan mijn eerste cliënt zal zien. Helaas vandaag geen tijd voor de dagelijkse koffiepauze (tussen 10:30 en 11:00 uur), een moment waarin je ook overleg kan hebben met de huisartsen. 20 Winter 2009
Ik ben trouwens in het gezelschap van Esther, een stagiaire orthopedagogiek (Universiteit Utrecht) die dit jaar vanaf september negen maanden met mij mee zal lopen en in haar laatste fase ook zelf cliënten zal begeleiden. Evelien Om 11:00 uur zie ik Evelien. Evelien is 11 jaar en woont samen met haar moeder. Haar ouders zijn jaren geleden al gescheiden. Haar vader is verhuisd naar Limburg. Evelien mist haar vader enorm. Vader neemt, door eigen persoonlijke problematiek, nauwelijks contact op met Evelien. Ondanks dat Evelien en haar moeder van alles al geprobeerd hebben, komt er voor Eveliens problemen geen oplossing. Met Evelien werk ik in een boekje Boos, bang, blij over alle gevoelens die je hebt wanneer je ouders gescheiden zijn. Om 11:30 uur schuift ook de moeder van Evelien nog even aan. Ik vertel waar we aan gewerkt hebben. Moeder vraagt nog wat adviezen en om 11:45 uur vertrekken beiden. Ik maak hierover enkele aantekeningen en zoek op wie ik om 12:00 uur zal zien. Kort overlees ik even de notities van de vorige keer. Bas Om 12:00 uur zie ik Bas. Bas is 12 jaar en zit in groep 8. Bas heeft in april van dit jaar een brand ontdekt, die bij de buren gaande was. Hij zag de rook vanuit zijn eigen kamer opeens langs zijn raam gaan en is naar buiten gegaan. Hij heeft de buren gewaarschuwd waarna de brandweer gebeld werd. Na deze gebeurtenis is Bas bang geworden. Hij durft al een aantal maanden niet meer op zijn eigen kamer naar bed te gaan. In eerste instantie durfde hij ook overdag niet meer naar zijn kamer, echter dit gaat in kleine stappen inmiddels wel beter. Met Bas doe ik een EMDR behandeling. Dit is een specifieke behandelmethode voor mensen (kinderen en volwassenen) die een trauma hebben ervaren en naar aanleiding daarvan klachten ontwikkeld hebben. Inmiddels is het 12:45 uur, ik schrijf weer enkele aantekeningen en eet mijn lunch. Wel achter de computer, omdat ik om 13:00 uur een intake heb. Winter 2009 21
Kim Om 13:00 uur komt Kim, 3½ jaar, met beide ouders binnen. De ouders zijn ten einde raad. Kim slaapt geen nacht door in haar eigen bed, komt er herhaaldelijk uit. De ouders zijn inmiddels uitgeput doordat Kim iedere nacht bij hen slaapt. Daarnaast heeft Kim overdag enorme driftbuien waar ze moeilijk uit kan komen. In de intake neem ik een, beknopte, ontwikkelingsanamnese af. Er lijkt geen sprake van een ontwikkelingsstoornis. Het gaat om aangeleerd gedrag. Gedrag wat dus ook weer afgeleerd kan worden. Samen met ouders bespreek ik het plan hoe we te werk zullen gaan: we beginnen met een programma op het gebied van gedragsverandering waarbij gewenst gedrag beloond zal gaan worden. Ouders krijgen een registratieopdracht mee: per nacht opschrijven of en wanneer Kim bij hen komt. Daarnaast registreren wanneer de driftbuien voorkwamen (vooral het tijdstip op de dag), wat de aanleiding was en hoe ouders reageerden. Ik maak een nieuwe afspraak met de ouders alleen. Na een intake schrijf ik direct het verslag uit (idealiter, er komt ook wel eens wat tussen), dit keer lukt het. Dit verslag zal verstuurd worden naar de huisarts. Christoph Om 14:30 heb ik een afspraak met Christoph. Dat wil zeggen, ik zou hem zien want hij is er niet. Christoph is 15 jaar en heeft een blowprobleem. Inmiddels staat hij onder toezicht (Bureau Jeugdzorg) en is hij gemotiveerd om over zijn problemen te praten. Vandaag is hij waarschijnlijk zijn afspraak vergeten. Ik bel hem mobiel. Inderdaad, hij is het vergeten en vraagt of hij alsnog kan komen. Ik geef aan dat hij nog een half uur heeft. Hij wil er voor gaan en komt alsnog. Hij vertelt over de ruzies met zijn vader en is toch blij dat hij even heeft kunnen spuien. Ria Terwijl ik mijn notities schrijf krijg ik een telefoontje van een huisarts uit IJsselstein. Zij vraagt advies over een patiëntje dat zij net gezien heeft, een meisje (14 jaar) dat seksueel misbruikt is. Het lijkt een meisje dat niet ernstig getraumatiseerd is, maar wel klachten heeft waaraan ze zelf wil werken. Na overleg zal de huisarts deze patiënte bij Indigo aanmelden, onder vermelding van mijn naam. 22 Winter 2009