www.utrecht.nl Maatschappelijke Ontwikkeling Discussienotitie wachtlijsten Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 1
Inhoudsopgave Samenvatting 4 1 Inleiding 7 2 Huidige capaciteit en toekomstige behoefte 8 2.1 Onderzoek Mulier Instituut: " Ruimte voor de Sport " - Opzet onderzoek en focus op periode tot 2020 2.2 Voetbal - Voetbal op stedelijk niveau - Voetbal op wijkniveau 2.3 Hockey, tennis en overige veldsporten op stedelijk niveau - Hockey - Tennis - Overige veldsporten 2.4 Conclusies 3 Huidige problematiek wachtlijsten 17 3.1 Ledengroei en wachtlijstleden in Utrecht - Voetbal - Hockey - Tennis 3.2 Wat en waar is de actuele problematiek? - Algemeen - Voetbal - Hockey - Tennis 3.3 Conclusies Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 2
4 Oplossingsrichtingen 24 4.1 Uitgangspunten 4.2 Voetbal - Oplossingsrichtingen voor de korte termijn 2013 2016 (wachtlijsten) - Bepalen Restopgave in relatie tot de toekomstige behoefte (2013-2020) - Oplossingsrichtingen restopgave 4.3 Hockey - Oplossingsrichtingen 2016-2020 4.4 Tennis - Oplossingsrichtingen 2016-2020 4.5 Conclusies Bijlage 32 1. Overzicht voetbal, beschrijving per wijk tekort en overschot (Mulier) 2. Overzicht veldbehoefte per wijk en uitgesplitst naar sportpark/vereniging (KNVB) 3. Overzicht bespeelnormen 4. Oplossingsrichtingen Voetbal Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 3
Samenvatting De wachtlijstproblematiek bij de veldsporten voetbal, hockey en tennis in de stad Utrecht vragen per sport om een aparte aanpak en mogelijke investeringen. Hierbij is gekeken naar de periode tot 2016 met een doorkijk naar 2020. Geadviseerd wordt in 2016 het ruimteonderzoek voor de veldsporten te actualiseren. Toekomstige sportveldbehoefte: Uit het onderzoek Ruimte voor Sport van het Mulier Instituut blijkt dat de stad Utrecht de komende periode nog flink zal groeien en dan vooral in de leeftijdscategorie 12 17 jarigen. Tot aan 2020 wordt een toename verwacht van 29,9 %. Voor de leeftijdscategorie 18 65 jaar komt de toename uit op 9,2 %. Deze groei heeft effect op de ledenaantallen van de verenigingen en op de benodigde sportaccommodaties voor de veldsporten in de stad. Hierin is ook de situatie in Vleuten De Meern meegenomen. Voor voetbal is, op basis van het aantal teams en normen, in 2012 op stedelijk niveau een overschot aan 7 trainingsvelden, het aantal wedstrijdvelden is in balans. Door de groei van de bevolking loopt in 2016 het overschot terug naar een tekort van per saldo 4 velden en is er in 2020 een tekort van per saldo 11,5 velden. Voor wat betreft de verhouding behoefte aan wedstrijdvelden en trainingsvelden zal er in 2020 een tekort zijn van 14 wedstrijdvelden en nog een overschot van 2,5 trainingsvelden. Deze cijfers gaan echter uit van de ideale situatie dat teams niet aan een vereniging of accommodatie gebonden zijn, maar hun wedstrijden en trainingen kunnen houden op elk voetbalveld in Utrecht. De realiteit is dat op wijkniveau de ene wijk overcapaciteit en de andere wijk ondercapaciteit aan velden heeft. Op wijkniveau is er per saldo een overschot van 7,5 (tabel 4) wedstrijdvelden; (In de wijk Noordwest (3,5), Overvecht (2,5) en Leidsche Rijn (1,5). Er is vooral in de wijk Noordoost een tekort aan 5 wedstrijdvelden gevolgd door de wijk Vleuten De Meern (2) en Zuidwest (2). Daarnaast is er geen rekening gehouden met de toename van meisjesvoetbal, de pupillen tussen 4 en 6 jaar oud die nog niet deelnemen aan officiële KNVB competities en de 35+/45+ recreantenvoetballers. Uitgaande van bevolkingsprognoses en ledengroeiberekening heeft hockey een tekort te verwachten van 4 hockeyvelden in 2016. Dit loopt naar verwachting in 2020 op tot 8 hockeyvelden. Bij tennis wordt voor 2012 een tekort aan 33 tennisbanen geconstateerd oplopend tot 52 banen in 2020. Bij de overige veldsporten heeft de korfbalsport momenteel een overschot van één korfbalveld. Deze situatie veranderd niet in de periode tot 2020. In 2020 kan er een tekort ontstaan van één softbalveld. Voor de beide handbalverenigingen geldt dat de huidige accommodatie voor nu en in de toekomst voldoende zal zijn. Ledengroei en wachtlijsten: De ledenaantallen bij de grote veldsporten laten een groei zien. In Utrecht is het voetballen in 2012 gegroeid met 9,2% en 9,9% in 2013, (meidenvoetbal met 38% in 2012 en 21,5% in 2013). Hockey kent een groei van 7,2% in de periode van 2011-2013 en tennis een groei van 1,6% in de periode van 2011 2013. Deze drie veldsporten hebben te maken met wachtlijsten. Volgens de KNVB-normen hebben bijna alle voetbalverenigingen met een wachtlijst meer wedstrijdvelden op de zaterdag nodig dan dat ze feitelijk beschikbaar hebben. Door een strakke organisatie, planning en inzet van vrijwilligers lukt het de verenigingen om het competitieschema rond te krijgen. Dit geeft aan de ene kant aan dat de KNVB normen ruim zijn en aan de andere kant dat de Utrechtse verenigingen alles uit Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 4
de kast halen om het qua planning van de wedstrijden voor elkaar te krijgen. Groei op de zaterdag binnen de huidige situatie is echter bij deze verenigingen niet mogelijk en is er sprake van wachtlijsten (± 1250 kinderen). Opvallend is dat bij de meeste verenigingen (met of zonder wachtlijst) er een grote disbalans is in gebruik van de velden op de zaterdag en zondag. Op zondag wordt nog geen 30% van de wedstrijdvelden gebruikt. De hockeyverenigingen in de stad Utrecht zitten vol en maken optimaal gebruik van de beschikbare velden op zowel de zaterdag als de zondag, alleen Fletiomare heeft op de zondag nog ruimte voor seniorenteams. Bij Fletiomare en Zwaluwen Utrecht is fysiek geen ruimte voor de aanleg van extra velden terwijl Zwaluwen Utrecht nog zou willen groeien. Ook Kampong zit aan de grens van zijn fysieke en organisatorische mogelijkheden en bestuurlijk ligt de vraag voor of Kampong - Hockey überhaupt nog verder moet groeien. Er is sprake van wachtlijsten (ruim 900 waarvan ± 550 kinderen). De tennisverenigingen ervaren de wachtlijst veelal niet als probleem, maar meer als een buffer. Verenigingen zijn ook minder bereid wachtlijstinformatie te delen. De inschatting is dat de wachtlijst uit ±1000 leden bestaat waarvan een beperkt deel jeugdleden. Zover bekend is geen sprake van een acuut probleem. Daarnaast hebben de VSU en de KNLTB samen met de verenigingen een opdracht uitgezet om een visie voor Tennis in Utrecht te ontwikkelen. Oplossingsrichtingen: Bij voetbal kunnen de huidige beschikbare velden/accommodaties efficiënter benut worden. Op met name de zondag worden de beschikbare velden op zowel stedelijk als op wijkniveau niet optimaal benut terwijl er wel verenigingen zijn met wachtlijsten. Verenigingen met een wachtlijst zitten op zaterdag helemaal vol, maar is er op zondag voldoende ruimte voorhanden. Met het verplaatsen van de competities van de F- en E- pupillen naar de zondag levert dat stedelijk op zaterdag een behoorlijke veldbesparing op en zijn er tevens mogelijkheden de wachtlijsten weg te werken. Sportaccommodaties worden dan ook in het weekend efficiënter benut. Volgens het Mulier-onderzoek zal de verplaatsing van de E en F pupillen naar de zondag stedelijk zelfs een besparing van 16 velden opleveren op de zaterdag waarmee tot in 2020 geen sprake zou zijn van een restopgave m.b.t. de wedstrijdvelden. Ervaringen uit het verleden maken het noodzakelijk om stevig in te zetten om de verplaatsing van het pupillenvoetbal naar de zondag te realiseren. Er is sprake van een grote verandering waarvoor een cultuuromslag nodig is. Bovendien heeft een eerdere pilot onvoldoende resultaat opgeleverd. Het is dan ook van belang dat een stevige aanpak nodig is waarbij de verenigingen in deze omslag ondersteund worden. Hierbij wordt gedacht aan een mix van maatregelen; a. extra middelen voor de ondersteuning van besturen van de verenigingen (menskracht); b. financiële prikkels om de omslag naar de zondag te bevorderen. Daarnaast zal gestimuleerd moeten worden dat de mini's, maar ook de 35+/45+ hun activiteiten op de zondag of eventueel vrijdagavond laten plaatsvinden. Ook de ondersteuning van minder vitale verenigingen kan bijdragen aan een betere spreiding van de kinderen over de verenigingen in de stad en het vormgeven van de pupillencompetitie op zondag. Daarnaast is het van belang om met de verenigingen afspraken te maken over registratie en beheer van de wachtlijsten. Bij hockey is er sprake van een wachtlijst (jeugd en senioren), worden de accommodaties efficiënt gebruikt en zijn er geen uitbreidingsmogelijkheden. Het oprichten van een nieuwe Hockeyvereniging of afdeling bij een bestaande club, op een nieuwe of bestaande sportlocatie, ligt het meest voor de hand. Met de Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 5
verenigingen in de omliggende gemeenten zal bekeken worden of zij een deel van de utrechtse groei kunnen opvangen. Naast de tekorten zijn er tennisverenigingen met overschot aan banen. Het ligt voor de hand de toeleiding naar deze verenigingen te stimuleren door afspraken te maken met de verenigingen over het doorverwijzen van potentiële leden. Hierdoor kan de beschikbare capaciteit optimaal benut worden. Aansluitend kan de opdracht van de VSU en KNLTB om tot één visie voor Tennis in Utrecht te komen, andere creatieve oplossingen opleveren voor de toekomst en de samenwerkingverbanden stimuleren. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 6
1 Inleiding Bij de behandeling van de Voorjaarsnota 2013 is de toezegging gedaan in het najaar te komen met een Discussienotitie over de wachtlijsten in combinatie met een inventarisatie van de demografische ontwikkeling per wijk. Daarnaast is verzocht specifiek aandacht te besteden aan de wijk Vleuten De Meern. De voorliggende notitie komt tegemoet aan deze toezegging en is als volgt opgebouwd: Hoofdstuk 2 geeft een doorkijk naar de toekomstige behoefte aan ruimte van de veldsporten. De periode tot 2020 staat daarbij centraal en inzicht wordt gegeven voor de veldsporten voetbal, hockey, tennis, korfbal, handbal en honk- en softbal. Hoofdstuk 3 gaat in op de huidige problematiek van de wachtlijsten bij voetbal, hockey en tennis. Aandacht wordt geschonken aan de ontwikkeling van het ledental en het aantal wachtlijstleden per vereniging. Op basis daarvan wordt de actuele problematiek in beeld gebracht. Hoofdstuk 4 geeft een aantal uitgangspunten weer die bij het zoeken naar oplossingsrichtingen gehanteerd kunnen worden. Voor voetbal staat de analyse en oplossingen op wijkniveau centraal. Eerst wordt aandacht besteed aan oplossingen op de korte termijn 2013 2016. Aansluitend wordt inzicht gegeven in de restopgave voor voetbal voor de langere termijn tot 2020. Voor hockey en tennis worden de oplossingsrichtingen aangegeven op stedelijk niveau en voor de termijn 2016 2020. De in de Discussienotitie aangegeven oplossingsrichtingen maken onderdeel uit van het Meerjaren Huisvestingsplan Veldsport dat mede een financiële vertaling zal geven van de te verwachten opgaven voor de veldsporten in de komende tijd. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 7
2 Huidige capaciteit en toekomstige behoefte 2.1 Onderzoek Mulier Instituut " Ruimte voor Sport " Opzet onderzoek en focus op 2016-2020 De gemeente Utrecht heeft in 2012 het Mulier Insitituut opdracht gegeven een onderzoek uit te voeren naar de ruimtebehoefte van veldsporten. Het onderzoek sluit aan op een eerder uigevoerd onderzoek in 2006 en geeft een indicatie van de vraag naar veldsporten in de periode tot en met 2030 en geeft inzicht in de toekomstige ruimtelijke knelpunten. In deze notitie leggen we voor het (eventueel) nemen van beleidsmaatregelen de focus op de periode tot 2016 2020. De redenen hiervoor zijn dat tussen 2013 en 2020 zich ontwikkelingen kunnen voordoen, die van invloed zijn op de bevolkingsprognoses en sportdeelname aan de verschillende veldsporten. De horizon 2030 ligt dan te ver af om daar nu direct concrete maatregelen op voor te stellen. Wel is het van belang om een vinger aan de pols te houden en in 2016 een actualiserend onderzoek naar de ruimtebehoefte aan veldsporten uit te voeren. Verder zijn de berekeningen in het onderzoek gemaakt voor de jaren 2016, 2020 en 2030. Dat biedt dus de mogelijkheid om de focus op 2016 en 2020 te kunnen leggen. De volgende drie vragen staan in het onderzoek Ruimte voor Sport centraal: 1. Waar bevinden zich de voetbalsportaccommodaties in de gemeente Utrecht en hoe ziet de spreiding van deze accommodaties over de stad eruit? 2. Wat is de vraag naar velden voor voetbal, hockey, tennis, korfbal, handbal en honk -/softbal in de periode 2012 2016 2020-2030 in de gemeente Utrecht en welke overschotten / tekorten kunnen zich gaan voordoen uitgaande van het aanbod in 2012? 3. Welke oplossingsrichtingen zijn gegeven de ruimtelijke context in de gemeente Utrecht denkbaar voor de gesignaleerde overschotten / tekorten? Voor het uitvoeren van het onderzoek zijn drie methoden toegepast, die van trendextrapolatie, bevolkingsprognose en ledengroeipercentage. Op basis van deze methoden is voor alle veldsporten een analyse gemaakt op stedelijk niveau: deze analyse geeft een algemeen beeld van de ruimtebehoefte. Door het hoge schaalniveau zijn de berekeningen als een minimumvariant te beschouwen wanneer meer dan één vereniging in de betreffende sporttak actief is. Er wordt dan als het ware van het meest efficiënte gebruik van de velden uitgegaan alsof maar één vereniging op één locatie actief is. In de praktijk is dat niet het geval. Specifiek voor voetbal zijn er daarnaast aparte analyses per wijk gemaakt om nauwkeuriger aan te kunnen geven waar zich in de stad de overschotten en tekorten voordoen. De berekeningen op wijkniveau kunnen als het meest betrouwbaar worden beschouwd. 1 1 Zie bijgevoegd onderzoek Ruimte voor Sport, paragraaf 1.3 Onderzoeksopzet. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 8
Bevolkingsprognoses Aan de hand van team- en ledenaantallen per sport gecombineerd met de bevolkingsprognose tot en met 2030 worden in het onderzoek Ruimte voor Spor tekorten en overschotten aangeduid. Onderstaande Tabel 1 wordt gehanteerd bij de berekeningen voor voetbal, hockey, korfbal, handbal en honk- / softbal. Op basis van deze prognoses groeit Utrecht de komende periode nog flink door en dan vooral in de leeftijdscategorie 12 17 jarigen. Tabel 1 Prognose bevolkingsontwikkeling gemeente Utrecht tot en met 2030 2012 2016 2020 2030 6-11 jaar 20.222 22.216 23.809 25.791 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +9,9 +17,7 +27,5 12-17 jaar 15.608 18.290 20.271 23.384 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +17,2 +29,9 +49,8 18-54 jaar 196.793 204.391 212.435 231.215 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +3,9 +8,0 +17,5 6-54 jaar 232.623 244.897 256.515 280.390 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +5,3 +10,3 +20,5 De bevolkingsprognose in onderstaande Tabel 2 gaat meer specifiek in op de leeftijdsgroep 18 65 jaar, omdat bijvoorbeeld bij tennis ook 55- tot 65-jarigen nog actief aan deze sport deelnemen. De tabel laat zien dat ook voor deze groep de bevolkingsprognose uitgaat van een flinke groei. Tabel 2 Prognose bevolkingsontwikkeling gemeente Utrecht tot en met 2030 (t/m 65 jaar) 2012 2016 2020 2030 6-17 jaar 35.830 40.506 44.080 49.175 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +13,1 +23,0 +37,3 18-65 jaar 225.478 234.759 246.109 272.198 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +4,1 +9,2 +20,7 6-65 jaar 261.308 275.265 290.189 321.373 Groei/daling t.o.v. 2012 (in %) +5,3 +11,1 +23,0 Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 9
2.2 Voetbal Voetbal op stedelijk niveau Bij de berekening van overschotten en tekorten van de voetbalsport in Utrecht heeft het Mulier-instituut de normen aangehouden zoals zijn vastgesteld door NOC * NSF/KNVB. Aantal velden In 2012 was het totale aanbod aan voetbalvelden in Utrecht 84,5 waarvan 43,5 natuurgrasvelden (1,5 velden alleen voor trainingen) en 41 kunstgrasvelden. De 5 velden die FC Utrecht gebruikt op sportpark Zoudenbalch zijn hierin niet meegenomen. Vooral in de laatste periode is er nog een groot aantal kunstgrasvelden voor voetbal in Utrecht aangelegd. Utrecht heeft hiermee in vergelijking met andere steden een zeer hoge dichtheid aan kunstgrasvelden: 48,5 % van het totaal aan voetbalvelden bestaat uit kunstgrasvelden. Aantal teams 2012 Er zijn 165 seniorenteams op zaterdag en 148 seniorenteams op zondag. Verder zijn er 184 junioren-, 423 pupillen - en 6 G teams die allen op zaterdag spelen. In totaal 926 voetbalteams in 2012. Overschot aan voetbalvelden Op basis van de team- en veldaantallen en de NOC * NSF normen is er in 2012 op stedelijk niveau een overschot van 7 velden bestaande uit 7 trainingsvelden, het aantal wedstrijdvelden is in balans. Door de groei van de bevolking loopt in 2016 het overschot terug naar een tekort van per saldo 4 velden en is er in 2020 een tekort van per saldo 11,5 velden 2. Er zijn hierbij de volgende kanttekeningen te plaatsen: - Bij de vaststelling van de veldbehoefte wordt gekeken naar het moment van de piekbelasting. In Utrecht ligt deze piekbelasting op de zaterdag. Op zondag ligt de vraag naar wedstrijdvelden dan ook aanzienlijk lager. - Ondanks het voor 2020 geconstateerde tekort van per saldo 11,5 velden strookt dat niet met de verhouding in de behoefte aan wedstrijd- en trainingsvelden. Uit onderstaande tabel blijkt dat in 2020 er een tekort zal zijn van 14 wedstrijdvelden en nog een overschot van 2,5 trainingsvelden. - Het overschot aan trainingsvelden komt mede voort uit het grote aantal kunstgrasvelden die naast wedstrijdveld ook als trainingsveld gebruikt worden. Tabel 3 Verhouding vraag en aanbod wedstrijd - en trainingsvelden 2012-2020 Aanbod Vraag Aanbod Vraag Wedstrijd - Wedstrijd - Trainings- Trainings- Jaren velden velden +/- velden velden +/- 2012 83 83 0 42,5 34,5 +7 2016 84 92-8 42,5 37,5 + 4 2020 84 98-14 42,5 40 + 2,5 2 Zie bijgevoegd onderzoek Ruimte voor Sport tabel 2.3 pagina 19. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 10
- De analyse op stedelijk niveau gaat uit van de fictieve situatie dat teams niet aan een vereniging of accommodatie gebonden zijn, maar hun wedstrijden en trainingen kunnen houden op elk voetbalveld in Utrecht. Zoals in Ruimte voor Sport wordt gesteld is dat planologisch gezien de ideale situatie, maar niet de realiteit. Dit leidt tot een overschatting van eventuele overschotten en een onderschatting van eventuele tekorten. Dit wordt zichtbaar in de volgende paragraaf als de analyses worden toegepast op wijkniveau. - Daarnaast is geen rekening gehouden met de groei van het meisjesvoetbal, die de afgelopen jaren heeft plaatsgevonden. Volgens de KNVB is het meisjesvoetbal in Utrecht in 2012 met 38% gestegen en in 2013 met 21,5%. De verwachting van de KNVB is dat de groei van het meisjesvoetbal in de komende jaren zeker het dubbele zal zijn van de groei op basis van bevolkingsprognoses. Omdat de groei van meisjesvoetbal iets is van de laatste jaren en het ongewis is hoe dit zich in de toekomst gaat ontwikkelen, is in de berekeningen enkel uitgegaan van de bevolkingsontwikkeling. - Verder is in de berekeningen geen aandacht voor de pupillen in de leeftijd van 4-6 jaar oud, omdat deze leeftijdsgroep niet deelneemt aan officiële KNVB competities en er geen planningsnormen voorhanden zijn voor deze leeftijdsgroep. Volgens de KNVB neemt de omvang van de groep minipupillen in Utrecht toe en vormt deze groep onderdeel van de wedstrijdplanning in het weekend bij verenigingen. Dit geldt ook voor de 35+/45+ al is hier veelal geen sprake van competitie, maar van onderling voetballen met elkaar. Gezien het voorgaande is het te verwachten dat de verwachte stijging in de behoefte aan voetbalvelden op basis van de bevolkingsprognose eerder een ondergrens dan een bovengrens is voor de behoefte aan voetbalvelden in gemeente Utrecht. Voetbal op wijkniveau Wanneer de analyses voor voetbal worden toegepast op wijkniveau worden er specifiekere overschotten en tekorten gesignaleerd. Bij deze analyses is de volgende kanttekening van belang: op een kleiner schaalniveau wordt doorgaans een grotere, totale behoefte gemeten. Volgens de planningsnormen NOC*NSF betekent een aanvullende behoefte van 0,25 veld dat 1 extra veld gewenst is. Met andere woorden: een behoefte groter dan 0,25 wordt afgerond naar de behoefte aan 1 veld. Als gevolg hiervan is pas bij een overschot van meer dan 0,75 veld sprake van een overschot van 1 veld. In de analyse op wijkniveau wordt aandacht besteed aan de volgende wijken 3 : Noord Oost, Overvecht, Noord West, Oost, Zuid, Zuid West, West, Leidsche Rijn en Vleuten De Meern. De onderstaande Tabel 4 geeft een samenvattend overzicht van het overschot en tekort aan voetbalvelden in 2012 2020. Voor een meer gedetailleerd overzicht zie bijlage 1. 3 Zie bijgevoegd onderzoek Ruimte voor Sport tabel 2.5 pagina's 22-23. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 11
Tabel 4 Samenvattend overzicht Voetbal: overschot en tekort aan velden op wijkniveau 2012 2016 2020 Voetbal wedstrijd training wedstrijd training wedstrijd training Noordoost -5-5 -1-6 -1 Overvecht +2,5-0,5 +2,5-0,5 +2,5-0,5 Noordwest +3,5 +1,5 +3,5 +1,5 +3,5 +1,5 Oost -1-2 -2-3 -2-3 Zuid -0,5 +1,5-0,5 +1,5-1,5 +1,5 Zuidwest -2-2 -2 West -0,5 +0,5-0,5 +0,5-0,5-0,5 LeidscheRijn +1,5 +1,5-0,5 +0,5-2,5-0,5 Vl.deMeern -2 +3-5 +2-5 +2 Totaal overschot +7,5 +8,5 +6 +6 +6 +5 Totaal tekort -11-2,5-15,5-4,5-19,5-5,5 Uit tabel 4 wordt duidelijk dat er voor wat betreft de wedstrijdvelden in 2012 een overschot is aan 7,5 wedstrijdvelden waarvan 3,5 in de wijk Noordwest en aansluitend in de wijken Overvecht en Leidsche Rijn. Er is vooral in de wijk Noordoost (5) een tekort aan wedstrijdvelden gevolgd door de wijken Vleuten De Meern en Zuidwest. In 2020 loopt het tekort aan wedstrijdvelden verder op tot in totaal 19,5 velden en dan vooral in de wijken Noordoost (6), Vleuten De Meern (5) en Leidsche Rijn (2,5). Er is echter ook in 2020 nog steeds een overschot van in totaal 6 wedstrijdvelden velden in de wijken Overvecht en Noordwest. Voor wat betreft de trainingsvelden blijft er tot 2020 een fors overschot bestaan van 5 velden en dan vooral in de wijken Vleuten De Meern (2), Noordwest (1,5) en Zuid (1,5). Er wordt in 2020 een tekort verwacht in de wijk Oost. Naast de kanttekeningen aangegeven op pagina 7 is er nog een ontwikkeling die bij ongewijzigd beleid zullen leiden tot een nog groter tekort aan velden in de toekomst; - De verschuiving van de populariteit bij mannen en damesteams van zondag als wedstrijddag naar zaterdag als wedstrijddag. In de periode van 2008 tot 2013 is het aantal teams met 61 toegenomen waarvan 80% op de zaterdag speelt. Vanaf het seizoen 2011-2012 is het aantal seniorenteams op de zaterdag hoger dan het aantal op zondag. Gecombineerd met de toename van jeugdteams leidt dat tot een nog hogere druk op de capaciteit van wedstrijdvelden op zaterdag, In hoofdstuk 4 gaan we in op de oplossingsrichtingen aangaande bovenstaande overschotten en tekorten. Van belang daarbij is het gegeven dat bij een tekort aan wedstrijdcapaciteit de omzetting van gras naar kunstgras feitelijk geen extra capaciteit oplevert. Dit is andersom wel het geval, omdat wedstrijdvelden van kunstgras ook gebruikt kunnen worden als trainingsveld. Daarnaast wordt de uitdaging om te komen tot zo'n aanpak dat de tekorten maar ook de overschotten aan velden op wijkniveau wordt opgelost uitgaande van zo efficiënt mogelijke exploitatie van de sportparken. Maar het totaal tekort aan wedstrijdvelden op zaterdag zou in belangrijke mate opgelost worden door optimaal gebruik te maken van de veldcapaciteit op zondag. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 12
2.3 Hockey, tennis en overige veldsporten op stedelijk niveau Hockey Voor de berekening van de ruimtebehoefte voor de hockeysport in Utrecht is gebruikgemaakt van het aantal teams en aantal velden van Kampong, Zwaluwen Utrecht en Fletiomare, de huidige en toekomstige bevolkingscijfers, de verwachte en daadwerkelijke ledengroeicijfers van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB) en de bespelingnormen zoals opgesteld door NOC*NSF. Anders dan bij voetbal spelen de senioren hun wedstrijden alleen op zondag en de jeugd alleen op zaterdag. Alle Hockeyvelden in Utrecht zijn kunstgrasvelden. Momenteel is in Utrecht gemeentebreed een overschot van 2 hockeyvelden, d.w.z. op de zondag bij Fletiomare. Een analyse op verenigingsniveau laat echter zien dat in Utrecht sprake is van een tekort van 1 hockeyveld bij Fletiomare op zaterdag. Kampong en Zwaluwen Utrecht kennen een evenwicht in vraag en aanbod van hockeyvelden. Uitgaande van een bevolkingsmatige ontwikkeling groeit het tekort bij Fletiomare tot 2016 naar 2 hockeyvelden en bij Kampong ontstaat een tekort van 1 hockeyveld. Deze tekorten blijven constant tot en met 2020. Zwaluwen Utrecht heeft tot en met 2020 een evenwicht in vraag en aanbod van hockeyvelden. De afgelopen jaren heeft de hockeybond een grote groei in aantal leden gerealiseerd. Deze ledengroei was over een periode van vijf jaar gemiddeld 4,3 procent per jaar. Dit is hoger dan de eigen prognose van de KNHB met een jaarlijkse ledengroei van 3,85 procent. Deze grote ledengroei is aanleiding om naast de bevolkingsmatige prognoses een aparte doorrekening te maken van de verwachte behoefte op basis van de ledengroeicijfers van de afgelopen jaren. Hierbij wordt uitgegaan van een continuering van de ledengroei van 4,3 procent per jaar tot en met 2016 en een ledengroei van 3,85 procent per jaar tussen 2016 en 2020. Uitgaande van deze ledengroeiberekening hebben zowel Kampong als Fletiomare een tekort van 2 hockeyvelden in 2016. Deze tekorten zijn naar verwachting in 2020 opgelopen tot 4 hockeyvelden voor Kampong en 3 hockeyvelden voor Fletiomare. Daarnaast is in 2020 een tekort van 1 hockeyveld te verwachten bij Zwaluwen Utrecht. Tabel 5 Hockey: prognose tekort aan hockeyvelden 2012 2020 Huidige aantallen 2012 2016 2020 Kampong 9 2 4 Fletiomare 5 1 2 3 Zwaluwen 2 1 Totaal 16 1 4 8 Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 13
Tennis Voor de berekening in de tennissport is gebruik gemaakt van de ledenaantallen van de Utrechtse tennisverenigingen opgegeven bij de KNLTB september 2012. Deze ledenaantallen zijn afgezet tegen de huidige en toekomstige bevolkingscijfers, het aantal banen en de bespelingnormen opgesteld door NOC * NSF. Op het tennispark van TC Domstad na zijn tennisparken in Utrecht geprivatiseerd en geen eigendom (meer) van de gemeente. Wel zijn er nog diverse tennisbanen gelegen bij voetbal of hockeyvelden maar dan heeft de vereniging een "eigen" tennisafdeling (bv Zwaluwen Utrecht). De indoorbanen zijn niet in de prognoses meegenomen. Bij de prognoses zijn de volgende kanttekeningen te maken: - De gehanteerde bespelingnormen houden geen rekening met de soort toplaag waarop wordt getennist. Op een gravelbaan kan normaal gesproken minder weken per jaar worden getennist dan op zogenaamde allweatherbanen. Daarnaast kan op allweatherbanen ook vrijwel direct na regenval gespeeld worden. In Utrecht zijn relatief veel allweatherbanen aanwezig. - Verder zijn in Utrecht alle tennisbanen verlicht waardoor een hogere bezetting te realiseren valt. Tabel 6: behoefte aan aantal tennisbanen volgens bevolkingsprognose 2012-2020 2012 2016 2020 Behoefte 162 171 180 Aanbod 133 135 135 Tekort 33 * 44 * 52 * Behoefte TC Iduna 8 9 10 ULTV Rhijnauwen 7 8 9 TC Domstad 6 7 8 LTC Vleuten De Meern 6 7 8 TV At Risk 3 4 5 Subtotaal 30 35 40 Overige verenigingen 3 9 12 Totaal 33 44 52 * Afgerond Voor 2012 wordt een tekort aan 33 tennisbanen geconstateerd oplopend tot 52 banen in 2020. Er zijn in totaal 18 tennisverenigingen. Opmerkelijk is dat 77% van de behoefte aan tennisbanen in de toekomst berust bij vijf tennisverenigingen, zie de bovenstaande tabel. Dit zijn qua huidig aantal leden ook de grootste verenigingen met circa 1000 tot 1600 leden. 4 4 Voor meer informatie zie Ruimte voor Sport, hoofdstuk 3 Tennis pagina's 31 34. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 14
Overige veldsporten Korfbal 5 Voor het berekenen van de ruimtebehoefte voor korfbal in Utrecht is gebruik gemaakt van team- en veldaantallen van Synergo, HKC, Fiducia en Vogel, de huidige en toekomstige bevolkingscijfers en de bespelingnormen zoals opgesteld door NC * NSF. De korfbalsport heeft momenteel een overschot van één korfbalveld. Deze situatie veranderd niet in de periode tot 2020. Honk- / softbal De berekeningen van de ruimtebehoefte voor de honk- en softbalsport in Utrecht zijn uitgevoerd op basis van team- en veldaantallen van Domstad Dodgers en UVV, de huidige en toekomstige bevolkingscijfers en de bespelingnormen zoals opgesteld door NOC * NSF. In 2020 zal er een tekort ontstaan van één softbalveld bij Domstad Dodgers. Op sportpark Welgelegen is echter geen ruimte voor uitbreiding. Voorstel is om bij het onderzoek naar ruimtebehoefte te herhalen voor 2016 de ontwikkelingen bij honk- / softbal weer tegen het licht worden gehouden. Voor wat betreft UVV zijn tot 2020 behoefte en aanbod in evenwicht. Daarnaast kan tegen die tijd ook inzicht gegeven worden in de capaciteit in de regio. Zo honk- en softballen op dit moment Utrechtse jongens en meisjes uit vooral Oost Utrecht bij Centrals in Bilthoven. Handbal De berekeningen van de ruimtebehoefte voor de handbalsport in Utrecht zijn gedaan op basis van teamen veldaantallen van Leidsche Rijn en VSC, de huidige en toekomstige bevolkingscijfers en de bespelingnormen opgesteld door NOC * NSF. Voor beide verenigingen geldt dat de huidige accommodatie toereikend is en ook in de toekomst voldoende ruimte biedt voor de vereniging. Met de kanttekening dat bij VSC maar 1 team gebruik maakt van het handbalveld. 5 Voor meer informatie zie Ruimte voor Sport, pagina's 39 44 voor alle overige sporten. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 15
2.4 Conclusies Uit het onderzoek Ruimte voor Sport van het Mulier Instituut blijkt dat de stad Utrecht de komende periode nog flink zal groeien en dan vooral in de leeftijdscategorie 12 17 jarigen. Tot aan 2020 wordt een toename verwacht van 29,9 %. Voor de leeftijdscategorie 18 65 jaar komt de toename uit op 9,2 %. Voor voetbal is op basis van 2012 op stedelijk niveau een overschot aan 7 trainingsvelden, het aantal wedstrijdvelden is in balans. Door de groei van de bevolking loopt in 2016 het overschot terug naar een tekort van per saldo 4 velden en is er in 2020 een tekort van per saldo 11,5 velden. Voor wat betreft de verhouding behoefte aan wedstrijdvelden en trainingsvelden liggen de verhoudingen anders. Dan zal er in 2020 een tekort zijn van 14 wedstrijdvelden en nog een overschot van 2,5 trainingsvelden. Deze cijfers gaan echter uit van de ideale situatie dat teams niet aan een vereniging of accommodatie gebonden zijn, maar hun wedstrijden en trainingen kunnen houden op elk voetbalveld in Utrecht. Daarnaast is er geen rekening gehouden met de toename van meisjesvoetbal, de pupillen tussen 4 en 6 jaar oud, die nog niet deelnemen aan officiële KNVB competities en de 35+/45+ voetballers. Op wijkniveau is de behoefte aan velden specifieker aan te geven. De conclusie is dat er in 2012 op wijkniveau een overschot is aan 7,5 (tabel 4) wedstrijdvelden waarvan 3,5 in de wijk Noordwest en aansluitend in de wijken Overvecht en Leidsche Rijn. Er is vooral in de wijk Noordoost een tekort aan wedstrijdvelden gevolgd door de wijk Vleuten De Meern en Zuidwest. In 2020 loopt het tekort aan wedstrijdvelden verder op tot in totaal 19,5 wedstrijdvelden en dan vooral in de wijken Noordoost (6), Vleuten De Meern (5) en Leidsche Rijn (2,5). Er is echter ook in 2020 nog steeds een overschot van in totaal 6 wedstrijdvelden in de wijken Overvecht en Noordwest. Voor wat betreft de trainingsvelden blijft er tot 2020 een fors overschot bestaan van 5 velden en dan vooral in de wijken Vleuten De Meern, Noordwest en Zuid. Er wordt in 2020 een tekort verwacht in de wijk Oost. Voor hockey is de conclusie dat uitgaande van bevolkingsprognoses en ledengroeiberekening er zowel voor Kampong als Fletiomare een tekort te verwachten is van 2 hockeyvelden in 2016. Deze tekorten zijn naar verwachting in 2020 opgelopen tot 4 hockeyvelden voor Kampong en 3 hockeyvelden voor Fletiomare. Daarnaast is in 2020 een tekort van 1 hockeyveld te verwachten bij Zwaluwen. Bij tennis wordt voor 2012 een tekort aan 33 tennisbanen geconstateerd oplopend tot 52 banen in 2020. Opmerkelijk is dat 77% van de behoefte aan tennisbanen in de toekomst berust bij vijf tennisverenigingen op een totaal van 18 verenigingen. Dit zijn qua huidig aantal leden ook de grootste verenigingen met circa 1000 tot 1600 leden. 6 Bij de overige veldsporten heeft de korfbalsport momenteel een overschot van één korfbalveld. Deze situatie veranderd niet in de periode tot 2020. In 2020 kan er een tekort ontstaan van één softbalveld bij Domstad Dodgers. Er is echter geen ruimte op sportpark Welgelegen voor uitbreiding. voor wat betreft UVV zijn tot 2020 behoefte en aanbod in evenwicht. Voor de beide handbalverenigingen geldt dat de huidige accommodatie voor nu en in de toekomst voldoende zal zijn. 6 Voor meer informatie zie Ruimte voor Sport, hoofdstuk 3 Tennis pagina's 31 34. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 16
3 Huidige problematiek wachtlijsten 3.1 Ledengroei en wachtlijstleden in Utrecht De bevolking in Utrecht groeit de komende periode nog flink door en dan vooral in de leeftijdscategorie 12 17 jarigen (zie hoofdstuk 2 Bevolkingsprognoses). Dit heeft gelukkig ook tot resultaat dat meer Utrechters sporten en lid worden van de verenigingen in de stad. Vooral bij de populaire sporten groeit het ledenaantal nog steeds al verschilt dat per wijk/buurt. Gevolg is dat er sprake is van wachtlijsten. Voetbal De voetbalclubs in Utrecht kenden in het seizoen 2012-2013 een toename van 1186 spelende leden (9,2%), met als uitschieter een groei van het meisjesvoetbal met een toename van 443 leden ( 38%). In het lopende seizoen 2013-2014 is de groei gecontinueerd met 1386 leden (9,9%) waarvan 298 meiden/vrouwen (21,5%). Binnen de stad Utrecht was in 2012-2013 de groei zichtbaar bij 21 van de 32 Utrechtse voetbalverenigingen. In 2013 2014 hadden slechts 4 van de 31 verenigingen géén groei. Één vereniging is inmiddels opgeheven. Van de toename is in beide jaren ± 65% lid geworden bij één van de grotere verenigingen met een wachtlijst. Deze verenigingen voeren een actief jeugdbeleid met aandacht voor talentontwikkeling en stimuleren van het meisjesvoetbal en beschikken vaak over kwalitatief (zeer) goede accommodaties. In de periode van 2008 tot en met 2013 is het aantal senioren herenteams met 47 gestegen naar 279 en damesteams met 14 gestegen naar 32. Zowel bij de heren als dames speelt ongeveer 80% van deze teams zijn wedstrijden op zaterdag. Dit heeft een "negatief" effect op de beschikbare veldcapaciteit voor de jeugd. Tabel 7 geeft onder andere zicht op; de ledengroei bij verenigingen, aantallen jeugdleden op de wachtlijst en de gemiddelde reisafstand van de jeugdleden naar de vereniging. Dat bij Elinkwijk en Kampong de reisafstand gemiddeld wat hoger ligt heeft te maken met de sportieve ambitie van Elinkwijk en het feit dat Sportpark Maarschalkerweerd (Kampong) buiten een woonwijk ligt. Tabel 7: Overzicht ledengroei en wachtlijstleden van voetbalverenigingen Vereniging Wijk/ sportpark Leden 2011 *1 Leden 2012 *1 Groei- (percentage) 2012 Leden 2013 *1 Groei- (percentage) 2013 Wachtlijst jeugd Gemiddelde reisafstand jeugdleden in km Hercules Noordoost 1055 1114 59 = 5,6% 1301 187 =16,8% 507 *2 3 Sporting 70 Noordoost 763 838 75 = 9,8% 856 17 = 2% 129 2 Elinkwijk Noordwest 591 631 40 = 6,8% 702 71 = 11,3 opgelost 6 vv De Meern VleutenDeM 1256 1379 123 = 9,8% 1475 96 = 7% 150 *3 2 Desto VleutenDeM 702 651-51 = -7,3% 777 126 = 19,4% geen registratie 2,5 Kampong Oost 1302 1420 118 = 9,1% 1605 185 = 13% 97 *4 6 vv Hoograven Zuid 226 310 84 = 37,2% 372 62 = 20% gestopt 2 registratie UVV Leidsche Rijn 579 732 153 = 26,4% 753 21 = 2,9% 290 2 Zwaluwen Zuidwest 647 732 85 = 13,1% 741 9 = 1,2% 2 Utrecht 1911 40 PVCV VleutenDeM 683 769 86 = 12,6% 904 135 = 17,6% 38 2 De Dreef Overvecht 201 189-12 + - 6% 172-17 = - 9% geen 1,5 DHSC Noordwest 402 434 32 = 8% 514 80 = 18,4% geen 2 Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 17
Vereniging Wijk/ sportpark Leden 2011 *1 Leden 2012 *1 Groei- (percentage) 2012 Leden 2013 *1 Groei- (percentage) 2013 Wachtlijst jeugd Gemiddelde reisafstand jeugdleden in km Domstad Oost 111 110-1 = - 0,9% 140 30 = 27,3% geen nvt Majella jeugdleden DSO Overvecht 242 251 9 = 3,7% 287 36 = 14,3% geen 2 Ultrajectum DVSU Zuid 463 533 70 = 15,1% 539 6 = 1,1% geen 1,5 DWSV Noordwest 165 203 38 = 23% 254 51 = 25,1% geen 2 EDO Overvecht 114 108-6 = -5,3% 117 9 = 8,3% geen nvt jeugdleden Eminent Boys Noordwest 53 105 52 = 08,1% 98-7 = - 6,7% geen nvt jeugdleden FajaLobi KDS Zuidwest 205 220 15 = 7,3% 270 50 = 22,7% geen nvt jeugdleden HMS Overvecht 213 200-13 = -6,1% 170-30 = - 15% geen 2,5 Kismet Noordwest 118 106-12 = - 10,2% 132 26 = 24,5% geen 4 Magreb '90 Zuidwest 179 148-31 = -17,3% 208 60 = 40,5% geen 1,5 Nieuw Utrecht Leidsche Rijn 192 274 82 = 42,7% 321 47 = 17,2% geen 2,5 Odin Oost 121 115-6 = -5% 189 74 = 64,3% geen nvt jeugdleden Odysseus Oost 360 424 64 = 17,8% 407-17 = - 4% studenten nvt PVC West 398 461 63 = 15,8% 453-8 = 1,7% geen 1,5 Rivierwijkers Oost 146 138-8 = -5,5% 206 68 = 49,3% geen jeugdleden nvt RUC Zuid 107 168 61 = 57% 0-168 = - 100% ver. opgeheven opgeheven Sterrenwijk Oost 145 111-34 = -23,4% 142 31 = 27,9% geen 5 Voorwaarts Noordoost 234 246 12 = 5,1% 301 55 = 22,4% geen nvt jeugdleden VSC Oost 525 576 51 = 9,7% 635 59 = 10,2% geen 2,5 VVJ Overvecht 188 185-3 = -1,6% 208 23 = 12,4% geen 3,5 VVUArdahansp Zuid 151 142-9 = -6% 160 18 = 12,7% geen 3,5 or Totaal Stedelijk 1283 7 14023 1186 = 9,2% 15409 1386 = 9,9% 1251 * 1 Ledenaantallen zijn spelende leden exclusief mini s en 35+/45+-leden. *2 Van de 507 wachtlijstleden zijn er 160 jonger dan 5 jaar. *3 ± 100 kinderen zijn benaderd voor trainingen vanaf november 2013 waarvan ± 40 vanaf januari 2014 deel gaan nemen aan de F-zondagcompetitie. *4 Alleen benjamins. Feitelijk aantal ligt hoger Uit de bovenstaande tabel blijkt dat er een wachtlijst is van circa 1250 jeugdleden met daarbij de kanttekening dat van de 31 verenigingen ± 10 verenigingen daadwerkelijk te maken heeft met wachtlijstleden. Van deze verenigingen voert niet iedereen actief een wachtlijstregistratie uit. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 18
Hockey De afgelopen vijf jaar is het aantal geregistreerde leden van de Koninklijke Nederlandse Hockey Bond (KNHB) gegroeid met gemiddeld 4,3% per jaar. Mede als gevolg hiervan konden de Utrechtse Hockeyverenigingen Kampong en Fletiomare de vraag niet aan en zijn in de afgelopen periode 4,5 extra kunstgrasvelden bij deze verenigingen aangelegd (alle hockeyvelden zijn kunstgrasvelden). Daarnaast is de omni - vereniging Zwaluwen Utrecht een hockeyafdeling gestart en zijn in 2010 daarvoor twee hockeykunstgrasvelden door de gemeente aangelegd op sportpark Welgelegen. Ondanks deze uitbreiding van de veldcapaciteit, waarbij deze zowel op de zaterdag en zondag gebruikt worden voor competitie wedstrijden, is er nog steeds sprake van een wachtlijst. Onderstaande tabel 8 geeft daarvan een overzicht. Hierin is ook USHC, Utrechtse studenten hockeyclub, meegenomen. Deze vereniging maakt gebruik van de hockeyvelden van de universiteit maar kan ook de vraag niet aan. Zij kunnen bijna 200 aanvragers niet plaatsen. Tabel 8: Overzicht van de ledengroei en wachtlijsten van hockeyverenigingen Vereniging Leden Leden Groeipercentage Wachtlijst Wachtlijst senioren 2011 2013 jeugd Kampong 2800 2800 Gelijk 176 150 (incl 24 trimhockey) Fletiomare 1550 1600 + 3% Hanteren geen wachtlijst Nog n.v.t. meer. Aanname ± 250 Zwaluwen Utrecht 1911 350 630 + 80% 130 niet kunnen plaatsen 30 niet kunnen plaatsen USHC (studenten) 505 520 +3% n.v.t. 193 niet kunnen plaatsen Totaal 5205 5580 + 7,25 556 373 Tennis Het percentage ledengroei bij de utrechtse tennisverenigingen is in de periode van 2008 naar 2011 met 2,1% gestegen naar 12461 leden. In de periode van 2011 naar 2013 is aantal leden gestegen met 202 naar 12663 leden. Een groei van 1,6%. Hierbij dient opgemerkt dat recent bij Iduna 2 extra tennisbanen zijn aangelegd. Bij de Utrechtse tennisverenigingen Iduna, Hercules, Domstad en Vleuten De Meern is een ledenstop dan wel wachtlijst. Dit geldt ook voor de studententennisvereniging De Uithof. De totale wachtlijst in Utrecht bedraagt ±1.000 personen waarvan een deel jeugdleden (het is momenteel niet bekend wat de exacte aantallen zijn). Binnen het netwerk tennis wordt het onderwerp wachtlijsten regelmatig besproken. Hierdoor verwijst TC Domstad haar mensen op de wachtlijst door verenigingen die nog ruimte hebben, zoals PVDV en Zwaluwen Utrecht. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 19
3.2 Wat en waar is de actuele problematiek? Algemeen Voor veel verenigingen heeft de wachtlijstproblematiek geen hoge prioriteit. Dit is mede ingegeven door het feit dat het vrijwillige kader zijn handen vol heeft aan het dagelijks reilen en zeilen van de vereniging. Mede hierdoor verschilt de registratie en beheer van de wachtlijst nogal per vereniging waarbij er ook verenigingen zijn die helemaal niet meer registreren. Bij Tennis is er vooralsnog beperkte bereidheid mee te werken aan de wachtlijstproblematiek. Het ontbreken van afspraken over registratie, het ontbreken van een registratiesysteem en verenigingen die de keus maken niet (meer) te registreren maken het lastig om over de actuele cijfers/informatie te beschikken. Het ontwikkelen van een wachtlijstindicator zal lastig worden. Los van de vraag of deze nog nodig is bij een goede afspraak over de registratie. Hier komen we in dit hoofdstuk verder op terug. Voetbal (vereniging en wijk) De omzetting van grasvelden naar kunstgrasvelden heeft zeker bijgedragen aan het deels oplossen van de wachtlijstproblematiek, maar niet de wachtlijsten kunnen voorkomen. Ook eerdere initiatieven zoals wachtlijsttrainingen zijn waardevol geweest, maar hebben niet naar structureel succes geleid. Een nieuwe start in de aanpak is nodig, omdat er in Utrecht nog steeds sprake is van een wachtlijst van ± 1250 jeugdleden. Dit cijfer ligt nog hoger, omdat enkele verenigingen geen registratie van wachtlijsten meer toepassen. Genoeg wedstrijdvelden maar toch wachtlijsten in diverse wijken. Zoals in hoofdstuk 2 (Mulier-onderzoek) is aangegeven laat de analyse op wijkniveau zien dat er nu en in de toekomst in de ene wijk een overschot aan wedstrijdvelden wordt gesignaleerd en in de andere wijk een tekort. Om op sportparkniveau een nog beter beeld te krijgen heeft de KNVB op verenigingsniveau een veldbehoeftebepaling uitgewerkt op basis van het aantal ingeschreven teams in 2013. Deze veldbehoeftebepaling bevestigt veelal de uitkomst van het Mulier-onderzoek en is het uitgangspunt voor de volgende paragraaf. Actuele problematiek per wijk/sportpark bij verenigingen met een wachtlijst op basis normen en gegevens KNVB: Tabel 9 geeft per wijk/sportpark aan wat de knelpunten zijn met betrekking tot de veldbehoefte bij de verenigingen met een wachtlijst. De overige verenigingen hebben geen wachtlijst. Hierbij is uitgegaan van de huidige situatie en verdeling van de wedstrijden in het weekend (seizoen 2013-2014). Uit de tabel wordt duidelijk dat er volgens de normen van de KNVB te weinig velden beschikbaar zijn voor competitiewedstrijden en trainingen. Het gaat hierbij om en fors aantal velden. Hierbij zijn twee belangrijke kantekeningen te maken; 1. Hercules en Sporting '70 zouden op de zaterdag een tekort hebben aan velden terwijl het de verenigingen toch wekelijks lukt om alle wedstrijden te laten spelen. 2. Het tekort aan wedstrijdvelden heeft alleen betrekking op de zaterdag. Op zondag hebben beide verenigingen slechts enkele velden nodig om de zondagwedstrijden te laten spelen. Er is dan ook een grote disbalans in het gebruik van de velden op zaterdag t.o.v. de zondag. Het is dan ook geen toeval dat waar er sprake is van een tekort aan wedstrijdvelden, het om wedstrijdvelden voor de zaterdag gaat. Het tekort van trainingsvelden heeft veelal te maken met de omvang van de vereniging en de thans beschikbare trainingsvelden. Ook de ondergrond van het trainingsveld is van invloed. In Bijlage 2 is een verdere uitwerking van de veldbehoefte uitgewerkt per Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 20
wijk/sportpark/vereniging volgens de normen van de KNVB. Tabel 9. Overzicht knelpunten/tekorten veldbehoefte volgens KNVB 2013 Wijk/sportpark Vereniging Knelpunt / Tekort Noord-oost Wedstrijdveld trainingsveld Sportpark Voordorp Sporting 70 1 á 1,5 Hercules 2 1 á 1,5 Noord-west Sportpark Elinkwijk Elinkwijk 0.5 á 1 7 Oost Sportpark Maarschalkerweerd Kampong 1 á 2 0.5 á 1 Zuid Sportpark Hoograven Hoograven 1 Zuid-west Sportpark Welgelegen Zwaluwen Utrecht 1911 1 Leidsche Rijn Sportpark Paperclip UVV 1 8 Vleuten De Meern Sportpark De Meern De Meern 2 á 3 Sportpark De Vrijheit Desto 0.5 Sportpark Fletiomare-oost PVCV 1 Totaal volgens KNVB-norm 10 á 12,5 2,5 á 4 Naast het knelpunt van de veldbehoefte (wedstrijdvelden en/of trainingsvelden) volgens de KNVB zijn nog enkele knelpunten te noemen die van belang zijn en meegenomen moeten worden bij de mogelijke oplossingsrichtingen (hoofdstuk 4). De overige knelpunten zijn; De meeste verenigingen met een wachtlijst hebben fysiek gezien geen mogelijkheden meer om te groeien op zaterdag (zitten vol) Uitbreidingsmogelijkheden sportparken zijn niet of nauwelijks aanwezig Van de 31 verenigingen hebben ± 10 verenigingen te maken met een wachtlijst ± 20 verenigingen hebben ruimte voor jeugdleden Tekort aan (organisatorisch) kader/bestuurlijke kracht bij minder vitale verenigingen Bekend is dat de meeste verenigingen met een wachtlijst organisatorisch en beleidsmatig goed in elkaar zitten met aandacht voor talentontwikkeling. Ouders / kinderen kiezen daar bewust voor en zijn bereid lid te worden van een vereniging buiten de eigen wijk. Het imago, de mindere organisatorisch en bestuurlijk kracht en soms de locatie van de andere verenigingen zijn o.a. redenen die als minder positief worden ervaren. Vaak zijn dit ook verenigingen die minder vitaal zijn, terwijl deze verenigingen wel ruimte hebben voor meer leden. 7 Dit is in feite geen knelpunt, omdat er een grasveld bij UVV beschikbaar is, maar door de vereniging niet gebruikt wil worden. 8 Elinkwijk maakt ook gebruik van kunstgras bij sporthal Zuilen. Feitelijk geen knelpunt meer. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 21
Hockey In de afgelopen jaren is in Utrecht het aantal hockeyvelden uitgebreid met 7 velden. Ondanks deze uitbreiding, maar ook vanwege een grotere ledengroei dan in eerste instantie geprognosticeerd, is er binnen Utrecht sprake van een wachtlijst van ± 930 leden waarvan 556 jeugdleden. In tegenstelling tot voetbal worden bij hockey de velden op zaterdag (jeugd) en zondag (senioren) optimaler gebruikt. Hierdoor is de ruimte voor creatief aanbod om de wachtlijsten weg te werken zeer beperkt of al benut. Dit geldt vooral voor Kampong en Zwaluwen Utrecht. Dit geldt in mindere mate voor Fletiomare, zij hebben op de zondag nog ruimte voor seniorenteams. Fletiomare ligt midden in het gebied Vleuten De Meern / Leidsche Rijn en werkt sinds januari 2010 niet meer met een wachtlijst. Met uitzondering van een jaarlijkse nieuwe instroom van 5- en 6-jarigen worden geen extra jeugdteams geformeerd. Een wachtlijst zou valse hoop scheppen. Fletiomare hanteert 2 jaarlijks een inschrijfperiode voor de nieuwe instroom van 5- en 6-jarigen en voor kinderen van 7 jaar en ouder. De inschrijfperiode is beperkt tot twee weken. Na sluiting van de inschrijfperiode bepaalt de notaris de plaatsingsvolgorde. Bij een over - inschrijving wordt geloot. Op het sportpark is geen ruimte voor de aanleg van extra velden. Binnen het bestuur van Kampong staat de vraag centraal of de hockeyvereniging haar maximum aan leden heeft bereikt waarbij een verdere groei dus niet meer vanzelfsprekend is. Daarnaast is op sportpark Maarschalkerweerd vooralsnog geen ruimte voor de aanleg van extra velden. Dit geldt ook voor Zwaluwen Utrecht ondanks het gegeven dat de hockeyafdeling van Zwaluwen Utrecht nog wel zou willen groeien. Tennis De tennisparken in Utrecht zijn, op TC Domstad na, allemaal private accommodaties met een eigen tennisvereniging die veelal de wachtlijsten niet als een probleem, maar eerder als een buffer ervaren. Volgens de VSU staan er minimaal 1000 personen op de wachtlijst waarvan slechts een deel jeugdleden. Deze jeugdleden staan voornamelijk bij Hercules en Iduna op de wachtlijst, het aantal is niet bekend. Verenigingen zijn zeer terughoudend met het delen van de wachtlijstinformatie. Recent zijn extra velden aangelegd bij Iduna en daarmee is een belangrijk knelpunt opgelost. Zover bekend is er verder geen sprake van acute problematiek. Bekeken zal moeten worden of de beschikbare accommodaties optimaal ingezet/gebruikt worden. Bekend is dat er verenigingen zijn (PVDV, Desto) waar ruimte is voor nieuwe leden. Een andere ontwikkeling is dat de VSU in samenwerking met de KNLTB een opdracht heeft opgesteld om een visie voor Tennis in Utrecht uit te werken. De opdracht luidt: Opstellen van een visie op de tennissport in de gemeente Utrecht welke de betrokken partijen handvaten en richting geeft aan een optimalisering van de tennissport in Utrecht Eén van de doelen van de visie is om de samenwerking tussen de verenigingen te stimuleren. Daarnaast zal in kaart gebracht worden hoe de verenigingen geografisch verdeeld zijn over de stad. In welke wijken is de tennisparticipatie het hoogst en waar is een tekort aan capaciteit. De (uitkomsten van deze) gegevens zullen ook in de visie meegenomen worden. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 22
3.3 Conclusies De groei van bewonersaantallen vertaalt zich ook in groei van het aantal bewoners dat lid wordt van een sportvereniging. In Utrecht is het voetballen gegroeid met 9,2% in 2012 en 9,9% in 2013 waarbij de groei van het meidenvoetbal met 38% opvalt in 2012 en 21,5% in 2013. Hockey kent een groei van 7,2% in de periode van 2011-2013. Bij Tennis een groei van 1,6% in de periode van 2011 2013. Voetbal Volgens de KNVB-normen hebben bijna alle verenigingen met een wachtlijst meer wedstrijdvelden op de zaterdag nodig dan dat ze feitelijk beschikbaar hebben. Door een strakke organisatie, planning en inzet van vrijwilligers lukt het de verenigingen om het competitieschema rond te krijgen. Dit geeft aan de ene kant aan dat de KNVB normen ruim zijn en aan de andere kant dat de Utrechtse verenigingen alles uit de kast halen om het qua planning van de wedstrijden voor elkaar te krijgen. Groei op de zaterdag binnen de huidige situatie is echter niet mogelijk en daarom is er sprake van wachtlijsten. Er is bij alle verenigingen met een wachtlijst een grote disbalans in gebruik van de velden op de zaterdag en zondag. Dit geldt overigens ook voor de verenigingen zonder wachtlijst. Hockey De hockeyverenigingen in de stad Utrecht zitten vol en maken daarbij optimaal gebuik van de beschikbare velden op zowel de zaterdag als de zondag, alleen Fletiomare heeft op zondag nog ruimte voor senioren. Bij Fletiomare en Zwaluwen Utrecht is fysiek geen ruimte voor de aanleg van extra velden terwijl Zwaluwen Utrecht nog zou willen groeien. Ook Kampong zit aan de grens van zijn fysieke en organisatorische mogelijkheden en bestuurlijk ligt de vraag voor of Kampong - Hockey überhaupt nog verder moet groeien. Tennis De verenigingen ervaren de wachtlijst niet als probleem, maar meer als een welkome buffer. Verenigingen zijn ook minder bereid wachtlijstinformatie te delen. De inschatting is dat de wachtlijst uit ±1000 leden bestaat waarvan een beperkt deel jeugdleden. Zover bekend is geen sprake van een acuut probleem. Daarnaast is het interessant af te wachten waar de VSU in samenwerking met de KNLTB mee komt met betrekking tot de uitwerking van de visie voor Tennis in Utrecht. Discussienotitie wachtlijsten 22 november 2013 23