Nummer : 08-02.2014 Onderwerp : Besluitvorming rond gaswinning Korte inhoud : Op 17 januari 2014 is bekend geworden hoe het Kabinetsbesluit Gaswinning eruit ziet. Tevens is het Akkoord "Vertrouwen op Herstel en Herstel van Vertrouwen" ondertekend, ook door burgemeester Van Beek. U wordt in bijgaand voorstel onder meer geïnformeerd over de aanleiding voor het Kabinetsbesluit, de inhoud en gevolgen van het Kabinetsbesluit, de belangrijke aanbevelingen van de Commissie Duurzame Toekomst Noord-Oost Groningen. Ook wordt kort verwezen naar het eindadvies over de Dialoogtafel dat op korte termijn wordt verwacht. U wordt in de gelegenheid gesteld uw gevoelens over dit onderwerp te verwoorden, die het college van B&W als input kan meenemen in vervolggesprekken rond dit onderwerp. Uithuizen, 26 januari 2014 AAN DE RAAD. Aanleiding Op 16 januari 2013 bracht Staatstoezicht op de Mijnen aan Minister van Economische Zaken het advies uit om "de gasproductie uit het Groningerveld zo snel mogelijk en zo veel als mogelijk en realistisch, terug te brengen". Dit vanuit het oogpunt van veiligheid, met als doel de kans op meer en zwaardere aardbevingen te beperken. De Minister besloot de gaswinning echter niet onmiddellijk te verminderen of stop te zetten, gezien de verschillende belangen die daarmee gemoeid zijn. Met instemming van de Tweede Kamer besloot hij eerst nader onderzoek te doen naar de gaswinning en de aardbevingen, op basis waarvan de NAM een nieuw winningsplan op moest stellen. De Minister heeft zijn besluit op 28 januari 2013 ten overstaan van het op dat moment geïntroduceerde bestuurlijk overleg gaswinning en ten overstaan van de bevolking toegelicht. In het afgelopen jaar is regelmatig bestuurlijk overleg met de Minister gevoerd over voortgang in de onderzoeken en de Minister heeft zich op uiteenlopende manieren persoonlijk op de hoogte gesteld van de maatschappelijke effecten en de individuele problematiek ten gevolge van de aardbevingen in het gaswinningsgebied. Op initiatief van het ministerie van EZ zijn met vertegenwoordigers van maatschappelijke organisaties en met inwoners van het gebied gesprekken gevoerd om bouwstenen te verkrijgen voor een programma om het gebied te versterken en tegenwicht te bieden aan de nadelige gevolgen van gaswinning. Daarnaast is op initiatief van Gedeputeerde Staten de commissie Duurzame Toekomst Noord-Oost Groningen ingesteld, onder leiding van dhr. W. Meijer,
2 met het verzoek een onafhankelijk advies uit te brengen over structurele maatregelen die de toekomst van het winningsgebied veiligstellen en bevorderen. De commissie heeft op 1 november 2013 haar eindadvies opgeleverd. Dit advies is breed omarmd, zowel vanwege de inhoud als vanwege de erkenning en herkenning van de door de bevolking ervaren problematiek, die uit het rapport en de wijze van totstandkoming en presentatie van het rapport spreekt en sprak. Op 17 januari 2014 heeft het kabinet het voorgenomen besluit over het winningsplan van de NAM, inclusief flankerende maatregelen, kenbaar gemaakt. Het besluit beoogt door winningsmaatregelen de veiligheidsrisico s ten opzichte van het in januari 2013 geschetste perspectief te beperken. Belangrijk onderdeel van deze flankerende maatregelen betreft een akkoord met Minister Kamp, getiteld Vertrouwen op Herstel en Herstel van Vertrouwen. Gelet op de wijze waarop in dit akkoord de aanbevelingen van de commissie Meijer, waaraan via de verklaring van Huizinge adhesie is betuigd, zijn opgenomen hebben de burgemeesters op 17 januari jl. hun handtekening onder dit akkoord geplaatst. Zij brengen daarmee tot uitdrukking achter het akkoord te staan en het met een positieve intentie aan hun colleges en raden voor te leggen. Inhoud Terugblik op de afgelopen anderhalf jaar Sinds de aardbeving bij Huizinge op 16 augustus 2012 is de gaswinning uit het Groningenveld in een ander daglicht komen te staan. Deze beving met een kracht van 3,6 op de schaal van Richter was aanleiding voor nader onderzoek naar de risico s van gaswinning. Op 25 januari 2013 maakte de Minister van Economische Zaken bekend dat dit nadere onderzoek, onder meer door Staatstoezicht op de Mijnen en NAM, uitwees dat de kracht en het aantal aardbevingen als gevolg van gaswinning zouden kunnen toenemen. Staatstoezicht op de Mijnen adviseerde de Minister de gaswinning terug te draaien. In verband van het bestuurlijk overleg gaswinning hebben wij ons met provincie, waterschappen en Veiligheidsregio vanaf het eerste moment volop ingezet voor de belangen van onze inwoners en hebben wij de Rijksoverheid en NAM voortdurend gewezen op hun verantwoordelijkheden. De veiligheid heeft daarbij voorop gestaan. Onze inzet is gericht geweest op vier lijnen: A. Aanpassingen in de aardgaswinning die de kans op zwaardere aardbevingen reduceren; B. Het treffen van preventieve maatregelen om veiligheidsrisico's te elimineren en schade te voorkomen dan wel te beperken; C. Een goede schadeafhandeling; D. Een structureel compensatiegebaar naar bewoners en bedrijven in Noord- Groningen. Samen hebben we bovengenoemde punten met klem onder de aandacht gebracht bij de leden van de Tweede Kamer die in de eerste helft van februari over de gaswinning debatteerden. Onderzoeken De Minister besloot na consultatie van de Tweede Kamer elf onderzoeken te laten verrichten naar de gevolgen van gaswinning en naar mogelijke oplos-
3 singsrichtingen. Van onze kant hebben wij onder andere aangedrongen op een quick scan vitale infrastructuur en op de verbetering van het proces van afhandeling van schade. Het eerste zichtbare resultaat hiervan was de aanstelling van een speciale raadsman (dhr. Klaassen) op 17 april 2013. Voor de begeleiding van de onderzoeken heeft de Minister een projectstructuur opgezet. Door onze vertegenwoordiging in de bestuurlijke kerngroep die deel uitmaakte van deze structuur en via het bestuurlijk overleg gaswinning zijn wij met regelmaat geïnformeerd over de voortgang van de onderzoeken, de schadeafhandeling en de eerste preventieve maatregelen. Op 3 juli 2013 presenteerde de Minister de eerste bevindingen van de quick scan vitale infrastructuur en het onderzoek naar de waardedaling van woningen. Wij hebben erop aangedrongen dat bij het vervolg van dit onderzoek ook lokale deskundigheid, waaronder lokale makelaars, zouden worden betrokken en dat de waarde ontwikkeling gemonitord zou blijven worden. De Minister heeft deze punten overgenomen. Commissie Duurzame Toekomst Noord-Oost Groningen Van meet af aan zijn wij van mening geweest dat de gaswinning en de aardbevingen het gebied ook indirecte schade hebben toegebracht. De Minister is in het voorjaar van 2013 niet ontvankelijk gebleken voor verzoeken om hier gezamenlijk nader onderzoek naar te doen. Dat heeft ertoe geleid dat de provincie eind mei 2013 de Commissie Duurzame Toekomst Noord-Oost Groningen in het leven heeft geroepen, onder leiding van dhr. W. Meijer. Deze commissie kreeg als opdracht de provincie van advies te dienen over de toekomst van het gaswinningsgebied. Op 1 november 2013 presenteerde de commissie haar eindadvies Vertrouwen in een Duurzame Toekomst, een stevig perspectief voor Noord-Oost Groningen. Hierin pleit de commissie voor een structureel, langjarig programma met drie programmalijnen: 1) veiligheid en toekomstzekerheid voor individuele inwoners en ondernemers; 2) kwaliteit van de woon- en leefomgeving; 3) een duurzaam economisch perspectief voor de regio. Dit in coproductie met het gebied tot stand gekomen advies is breed omarmd, zowel bestuurlijk als vanuit de samenleving. De overheden hebben het advies dan ook gezamenlijk met overtuiging onder de aandacht gebracht van Den Haag. De brede steun voor het rapport is bevestigd via de Verklaring van Huizinge van 15 november 2013. Veiligheid en schade in het aardbevingsgebied De inwoners van het aardbevingsgebied zullen zich nog jaren geconfronteerd zien met aardbevingen. Ook na het beëindigen van de gaswinning zal het nog enkele jaren duren voor de ondergrond helemaal tot rust is gekomen. Dit leidt niet alleen tot fysieke schade aan gebouwen en infrastructuur en economische schade in de vorm van waardevermindering, maar ook tot langdurige immateriële schade door gevoelens van onveiligheid en onzekerheid. Kabinetsbesluit Gaswinning in Groningen Het kabinet heeft op 17 januari 2014 een besluit genomen over de Gaswinning in Groningen. Dit besluit betreft twee onderdelen, namelijk het ontwerpbesluit over het winningsplan van de NAM, en een besluit over flankerende maatregelen.
4 Winningsplan van de NAM Het kabinet heeft besloten het winningsplan van de NAM vast te stellen, onder de volgende drie restricties: 1) Beperken van de winning uit de vijf centrale clusters van het Groningerveld rond Loppersum tot 3 miljard m 3 per jaar (dat is een reductie van 80% t.o.v. de winning van de afgelopen jaren). Het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM) heeft voor deze clusters een complete winningsstop geadviseerd. Dit advies wordt niet geheel gevolgd door het kabinet om redenen van leveringszekerheid. 2) Het op gelijk niveau houden van de winning voor de rest van het Groningerveld, wat resulteert in een hard plafond voor winning uit het veld als geheel van 42,5 miljard m 3 voor 2014 en 2015, en 40 miljard m 3 voor 2016. 3) Instemming met het winningsplan voor een periode van drie jaar. De onderzoeken geven aan dat voor de komende drie tot vijf jaar het risico op bevingen goed is in te schatten, voor de periode daarna niet meer. NAM dient voor 1 juli 2016 een aangepast winningsplan in te dienen, waarover het kabinet voor 1 januari 2017 zal besluiten. Volgens de onderzoekers zullen de aardbevingen de komende vijf jaar niet zwaarder worden dan 4,1 op de schaal van Richter. De zekerheid hiervan is op basis van de huidige inzichten 90%, er is een kans van 10% dat zich toch een zwaardere beving voordoet. Op langere termijn is de zekerheid over de kracht van de bevingen veel kleiner, wat ook betekent dat niet uitgesloten kan worden dat er zwaardere bevingen zullen optreden. Dit besluit van het kabinet heeft de status van een ontwerpbesluit. Dit betekent dat het besluit open staat voor het indienen van zienswijzen en voor het aantekenen van beroep. Akkoord Vertrouwen op Herstel en Herstel van Vertrouwen Op 17 januari 2014 hebben wij samen met de provincie het akkoord Vertrouwen op Herstel en Herstel van Vertrouwen met de Minister van Economische Zaken gesloten. Dit akkoord richt zich op de flankerende maatregelen van de gaswinning en niet op het besluit aangaande de gaswinning zelf. Het nemen van het besluit over het winningsplan van de NAM is de eigenstandige bevoegdheid van de Minister. De flankerende maatregelen richten zich op een substantieel herstel van de waardebalans in de regio. Dat gebeurt via drie sporen: 1) waardevermeerdering panden; 2) vergroten leefbaarheid; 3) economisch perspectief. Voor deze drie sporen is voor de komende vijf jaar, inclusief de bijdrage van regio/provincie, een bedrag van ruim 300 miljoen beschikbaar. Nadrukkelijk onderdeel van de afspraak is dat deze vorm van compenserende maatregelen voor het gebied na afloop van deze eerste periode langjarig wordt gecontinueerd. Inhoudelijk komen de maatregelen goeddeels overeen met het advies van de Commissie Meijer, met dien verstande dat er een grotere nadruk is komen te liggen op waardevermeerdering van panden en vergroten van de leefbaarheid en een iets kleiner accent op het economisch perspectief. Voor deze periode
5 van vijf jaar komt iets meer geld beschikbaar dan voor een overeenkomstige periode volgens advies van de Commissie Meijer. Het kabinet heeft daarnaast besloten tot een aantal verbetermaatregelen. Deze maken inhoudelijk en budgettair deel uit van het akkoord. Ten eerste gaat het om het expliciet maken van de aansprakelijkheid van de NAM als het gaat om schadeherstel en preventie. Hierbij is ook een indicatie gegeven van het bedrag dat het kabinet denkt dat de NAM hier de komende vijf jaren voor uit moet trekken. Dit houdt in dat er voor deze maatregelen in de genoemde periode zoveel geld beschikbaar komt als nodig is (dat kan dus meer of minder zijn dan de genoemde 850 miljoen). In het besluit is tevens een aantal organisatorische verbeteringen aangekondigd. Ten tweede gaat het om het uitvoeren van de maatregelen die zich richten op het herstel van de waardebalans voor de regio. Voor de hierbij horende uitvoeringssporen zijn de genoemde bedragen budgetten: het gaat om limitatieve hoeveelheden geld voor de betreffende doelen. De NAM heeft zich gecommitteerd aan de afspraken die zijn vastgelegd in het akkoord. Dialoogtafel Voor het herstel van vertrouwen bij de bevolking is een vertrouwenwekkende aanpak nodig. Aan de dialoogtafel zal het akkoord, in een permanente dialoog met het gebied, verder worden vormgegeven en uitgewerkt. Op deze wijze krijgen de inwoners van het gebied directe invloed op hun eigen toekomst en leefomgeving. De dialoogtafel krijgt zeggenschap over de precieze uitvoering van de maatregelen op het gebied van bijvoorbeeld veiligheid en schadepreventie, het waardeverhogend pakket en verbetering van de leefbaarheid. Daarnaast wordt de dialoogtafel geconsulteerd bij het verbeteren van de schadeafhandeling. Het advies van de dialoogtafel is niet vrijblijvend, unanieme besluiten dienen te worden verdedigd in de achterban van de partijen die zitting hebben aan de tafel. Eind januari 2014 komen de kwartiermakers, dhr. J. Wallage en dhr. P. van Geel, met het advies over de invulling van deze dialoogtafel. In de afspraak tussen Rijk en regio is vastgelegd dat er een Economic Board opgericht zal worden die zorg draagt voor een afgewogen besteding van de middelen die gereserveerd zijn voor de economische structuurversterking. Sterk gezamenlijk optrekkende regio De afgelopen periode heeft de regio zich sterk georganiseerd en krachtig samengewerkt in de belangenbehartiging. Dit geldt zowel het aspect van de veiligheid als de maatregelen voor versterking van het gebied en individuele compensatie. Deze regionale eendracht en samenwerking zullen nodig blijven nu, naast de getroffen winningsmaatregelen, het aspect van de veiligheid onderwerp blijft van verder onderzoek voor de effecten op langere termijn. Maar ook in de uitvoering van het ambitieuze programma waar wij ons via het akkoord Vertrouwen op Herstel en Herstel van Vertrouwen toe verplichten.
6 Vervolg Bovenstaand hebben wij u snel willen informeren over de besluitvorming met betrekking tot de gaswinning van vorige week. Volgende week worden de voorstellen van de heren Wallage en van Geel voor de inrichting van de dialoogtafel bekend. Eveneens volgende week start de parlementaire behandeling van het winningsbesluit en de flankerende maatregelen. Wij werken er aan om op korte termijn voor de raadsleden in betrokken gemeenten een technische toelichting op de onderzoeksrapporten te organiseren en om in samenwerking met de provincie de betekenis van het akkoord in een aantal bijeenkomsten in het gebied aan de inwoners toe te lichten. Wij houden u daarvan op de hoogte. Voorstel De raad wordt voorgesteld om kennis te nemen van de gegeven informatie aangaande het Kabinetsbesluit rond gaswinning en zijn gevoelens te verwoorden die het college van B&W als input kan meenemen in vervolggesprekken rond dit onderwerp. Burgemeester en wethouders van de gemeente Eemsmond, M. van Beek, burgemeester B.L. Meijer, secretaris