AAN BURGEMEESTER & WETHOUDERS Kenmerk: 105847 Sector: Inwonerszaken Team : Openbare Orde, Welzijn & Onderwijs Ontworpen door: Onderwerp: Arbeidsmigranten Besluit: 1. Dat niet wordt overgegaan tot het ontwikkelen van beleid om het inschrijven van arbeidsmigranten te bevorderen. Portefeuillehouder: Vertrouwelijk: Nee Raadscommissie OR/GO Raad Nee Nee Ja, ter kennisname datum 1
1. Aanleiding Op 30 oktober 2014 is de motie tijdelijke dorpsgenoten welkom door de raad aangenomen (14 stemmen voor, 1 stem tegen). Hierin wordt het college gevraagd beleid te ontwikkelen om de inschrijving van tijdelijke inwoners te bevorderen en hiertoe in overleg te gaan met relevante partijen. Gevraagd wordt om dit voorgenomen beleid in het eerste kwartaal van 2015 te bespreken met de raad. In de motie staat verder dat veel arbeidsmigranten langer dan 4 maanden in de gemeente Westvoorne verblijven. Ze dienen dan zich dan in te schrijven in de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Op 6 januari 2014 is de GBA vervangen door de Basisregistratie Personen (BRP). Omdat deze inschrijving vaak niet plaatsvindt, dragen arbeidsmigranten volgens de motie niet bij aan de voorzieningen in de gemeente, maar profiteren hier wel van. Hierdoor ontstaat volgens de raad rechtsongelijkheid met inwoners die wel ingeschreven staan. Daarnaast zou er hierdoor onvoldoende zicht zijn op de huisvestingsituatie van de arbeidsmigranten. Ook zou hierdoor het inwoneraantal lager zijn, dit heeft gevolgen voor de uitkering die de gemeente ontvangt uit het gemeentefonds. 2. Aanpak In deze notitie wordt gefocust op de voor- en nadelen van de inschrijving van arbeidsmigranten in de BRP van de gemeente Westvoorne. Hierna kan er antwoord gegeven worden op de vraag of het zinvol is om beleid te gaan ontwikkelen om de inschrijving van arbeidsmigranten te gaan bevorderen. Eerst zal een beschrijving volgen van de wettelijke verplichtingen op het gebied van inschrijving in de BRP. De BRP bestaat eigenlijk uit twee systemen: de Registratie nietingezetenen en de Registratie ingezetenen. Vervolgens wordt het actuele aantal inschrijvingen in Westvoorne naar nationaliteit weergegeven. Dan wordt de aanpak van de gemeente Westland beschreven. Vervolgens wordt een vergelijking gegeven met de buurgemeenten Brielle en Hellevoetsluis, en wordt beschreven wat de gecontacteerde makelaars en uitzendbureaus hebben aangegeven. Hierna komen de voor- en nadelen van inschrijving in de BRP aan bod. Tot slot wordt de hoofdvraag beantwoord. 3. Wettelijke verplichtingen Inschrijven in BRP bij vestiging in Nederland Als iemand uit het buitenland voornemens is langer dan 4 maanden in Nederland te verblijven, dan moet hij of zij zich laten inschrijven in de BRP van de woongemeente. Verplicht is dit binnen 5 dagen na aankomst in Nederland te doen. Uitschrijven uit BRP bij vertrek uit Nederland Uitschrijven uit de BRP moet als iemand verwacht binnen een periode van 12 maanden minstens 8 maanden in het buitenland te verblijven. Deze periode van 8 maanden hoeft niet aaneengesloten te zijn. Ook wanneer iemand werk vindt in een andere regio en zich daar vestigt, moet dit in de BRP worden geregistreerd door zich bij de nieuwe gemeente in te schrijven. Registratie niet-ingezetenen Mensen uit andere landen die van plan zijn om hier korter dan vier maanden te komen werken of studeren moeten zich vanaf 6 januari 2014 laten inschrijven in de registratie niet-ingezetenen (RNI). Dit moet om een Burgerservicenummer (BSN) te krijgen. De registratie van niet-ingezetenen is niet verplicht, maar wel noodzakelijk om aan een BSN te komen. De belastingdienst regelt dit sinds 6 januari 2014 niet meer. In de RNI wordt een beperkte set persoonsgegevens vastgelegd. Zo wordt er van een nietingezetene wel een buitenlands verblijfsadres geregistreerd, maar geen verblijfsadres in Nederland. Deze groep bestaat voornamelijk uit EU-arbeidsmigranten die werken in Nederland en daarbij veelvuldig van verblijfplaats wisselen. Om die reden is het praktisch niet haalbaar om het 2
verblijfsadres in Nederland actueel te houden, zo is de ervaring van de gemeente Amsterdam. Men kan zich registreren als niet-ingezetene bij een beperkt aantal gemeenten. Op dit moment wordt een techniek ontwikkeld waardoor alle gemeentelijke BRP-voorzieningen samengevoegd worden tot één landelijke voorziening voor ingezetenen en niet-ingezetenen. Zodra deze techniek gereed is hoeven gegevens niet meer van de ene naar de andere gemeente gestuurd te worden. Met name Den Haag en Rotterdam vragen al een aantal jaren om de invoering van een landelijk registratiesysteem voor arbeidsmigranten. Vijf gemeenten (waaronder Westland) zijn dit jaar gestart met een pilot om ook het eerste verblijfadres te kunnen registreren. Aantal nationaliteiten in de BRP in Westvoorne Nationaliteit BRP 1 januari 2007 1 januari 2012 20 november 2014 Polen 15 52 81 Hongaren 5 8 7 Bulgaren 2 4 5 Roemenen 2 2 2 Tsjechen 0 0 2 Esten 0 1 1 Slovenen 0 0 0 Slowaken 0 0 0 Letten 0 0 0 Litouwers 1 0 0 Totaal: 25 67 98 In de jaren van 2007 tot 2014 is er dus een stijgende lijn te zien van het aantal ingeschreven Polen in Westvoorne. Dit zijn niet allemaal arbeidsmigranten, maar ook mensen die zich definitief hier vestigen, bijvoorbeeld gezinnen. Het totaal aantal inwoners in de gemeente Westvoorne op 1 december 2014 is 14.080. Aantal arbeidsmigranten in de gemeente Westvoorne Schattingen zijn moeilijk te geven, maar in 2012 werd gedacht aan ongeveer 600 arbeidsmigranten woonachtig in de gemeente Westvoorne. Dit blijkt uit een recente scriptie Arbeidsmigratie uit de MOE-landen als beheersbare ontwikkeling van een student van de Hogeschool InHolland. Naar verwachting is dit aantal op dit moment, mede vanwege de afronding van grote projecten (zoals Maasvlakte 2), een stuk minder. Nu kan worden gedacht aan 200 arbeidsmigranten in de gemeente Westvoorne die zich niet hebben ingeschreven in de BRP maar dit misschien wel zouden moeten. Dit aantal is echter heel moeilijk in te schatten. Navraag bij uitzendbureaus en makelaars levert geen informatie op die deze schatting kan beïnvloeden. Westland De gemeente Westland wordt vaak als voorbeeld gebruikt als het gaat om de inschrijving van arbeidsmigranten. Met deze gemeente is er daarom contact gelegd. Sinds 2011 is Westland begonnen met acties om de inschrijving van arbeidsmigranten in de BRP te bevorderen. Zo is er om de twee weken een speciale inschrijfavond voor arbeidsmigranten. Hierbij is een adviseur van Poolse afkomst aanwezig die de vragen van de arbeidsmigranten kan beantwoorden. Inschrijving vindt ook plaats op de locaties waar zij wonen of werken. Daarnaast vindt er samenwerking met uitzendbureaus plaats. Deze aanpak heeft volgens Westland effect, het heeft ongeveer 10.000 extra inschrijvingen opgeleverd. 5.400 arbeidsmigranten hebben zich uitgeschreven. Het belangrijkste voordeel is dat er zo een beter zicht ontstaat op de arbeidsmigranten in de gemeente. Een bijkomend voordeel zijn de extra inkomsten uit de gemeentelijke belastingen en het gemeentefonds. Westland geeft aan dat hun aanpak, mede vanwege de verschillen tussen gemeenten, niet zomaar te kopiëren is. Westland heeft bijvoorbeeld een veel groter inwoneraantal (104.000 in september 2014). De gemeente Westland geeft aan dat het belangrijk is om deze aanpak regionaal af te stemmen. Dit om een waterbedeffect te voorkomen: specifiek beleid van de ene gemeente kan gevolgen hebben voor de andere gemeente. 3
Andere gemeenten op Voorne Putten Brielle In Brielle is geen beleid vastgesteld om de inschrijving van arbeidsmigranten te bevorderen. Aangegeven wordt juist dat alert en terughoudend wordt omgegaan bij inschrijvingen. Vaak blijkt namelijk, dat arbeidsmigranten die voornemens zijn korter dan 4 maanden te verblijven, zich toch inschrijven omdat inschrijving in de RNI in Rotterdam moet gebeuren en hier vaak lange wachttijden voor zijn (meerdere weken). Om toch snel (en dichtbij) een BSN nummer te krijgen, geven ze dan aan voor een langere periode te willen blijven en zich in Brielle te willen inschrijven. Omdat dit tot een vervuiling van het bestand leidt, wordt bij de inschrijving goed doorgevraagd om zodoende alleen die arbeidsmigranten in te schrijven die ook daadwerkelijk langer dan 4 maanden willen blijven. Verder had Brielle in het verleden contacten met Vrom. Wanneer een onttrekkingsvergunning werd aangevraagd en afgegeven, werd de gemeente Brielle hiervan op de hoogte gesteld. Zodoende kon Brielle hier op anticiperen door, wanneer er geen inschrijving volgde, een handhaver hier op af te sturen. Echter dit wordt momenteel niet meer gedaan vanwege gebrek aan personele capaciteit en het wegvallen van de contacten bij Vrom. Daarnaast merkt Brielle dat zij een toeloop hebben in het aantal inschrijvingen van arbeidsmigranten die hier al een langere tijd verbleven zonder inschrijving in de BRP. Volgens Brielle komt dit doordat een groeiend aantal bedrijven hun medewerkers dit verplicht stelt; dus naast het BSN nummer ook een inschrijving bij de gemeente. Hellevoetsluis Ook in Hellevoetsluis is geen beleid geschreven over arbeidsmigranten en de inschrijving in de BRP. Er zijn geen contacten of afspraken met makelaars / uitzendbureaus. Aangegeven wordt dat de burger verantwoordelijk is voor in- en uitschrijving. De betreffende medewerker uit Hellevoetsluis zegt dat zij het idee hebben dat er meer Nederlanders dan MOE-landers (langere tijd) binnen de gemeente verblijven die niet ingeschreven staan. Dit zijn vaak mensen met schulden die niet traceerbaar willen zijn. Wanneer arbeidsmigranten zich willen inschrijven in Hellevoetsluis wordt geen verder onderzoek gedaan naar de termijn dat die persoon wil blijven. Opgemerkt wordt dat, wanneer arbeidsmigranten vertrekken uit de gemeente, zij zich meestal niet uitschrijven. Doordat op de betreffende verblijfplaats weer iemand anders zich inschrijft, blijkt dan dat de vorige bewoner is vertrokken zonder bericht. De gemeente heeft de plicht om hier vervolgens gedegen onderzoek naar te (blijven) doen. Omdat de uitkomst van dergelijk adresonderzoek aanleiding kan zijn tot wijziging in de BRP gegevens moet dit zorgvuldig uitgevoerd worden. Verder wordt aangegeven dat de stroom arbeidsmigranten in Hellevoetsluis sterk is verminderd ten opzichte van twee jaar geleden. Uitzendbureaus en makelaars Contacten met deze partijen leveren geen bruikbare informatie op. Uitzendbureaus geven aan geen zicht te hebben op het aantal arbeidsmigranten wat verblijft in Westvoorne en wat wel of (nog) niet ingeschreven staat in Westvoorne. Zij geven aan dat de arbeidsmigranten die hier voor kortere periode verblijven, vaak ook regelmatig van onderkomen wisselen. Wel zien ze toe op het feit dat BSN-nummer correspondeert met de betreffende persoon. Per uitzendbureau zijn maar kleine aantallen arbeidsmigranten die in Westvoorne verblijven ingeschreven. Het merendeel verblijft elders (Hellevoetsluis, Rotterdam). Ook de makelaars die hierover zijn benaderd geven aan dat zij geen informatie kunnen geven over aantallen arbeidsmigranten en/of over het feit of deze zich hebben ingeschreven of niet. Kamerverhuur wordt niet veel georganiseerd door makelaars, dit gebeurt vaker door particulieren (eigenaren van panden). Verhuur door makelaars is grotendeels gericht op hogere prijsklasse en zelfstandige woonruimte (geen kamerverhuur). 4
4. Argumenten Voordelen inschrijving BRP: - grotere algemene uitkering uit het gemeentefonds - afvalstoffenheffing: 182,46 per jaar (huis bewoond door 1 persoon, tarief 2014 en 2015) - rioolheffing gebruiker: 93,42 per jaar (huis bewoond door 1 persoon, tarief 2014 en 2015) - meer zicht op aantallen arbeidsmigranten Toelichting algemene uitkering gemeentefonds: Elke gemeente ontvangt een algemene uitkering uit het gemeentefonds. Deze berekening hangt af van verschillende maatstaven, bijvoorbeeld het aantal inwoners jonger dan 20 jaar, het aantal lage inkomens, het land- en wateroppervlakte. Voor een extra inwoner kreeg de gemeente in 2014 197. Afhankelijk van een bepaalde maatstaf, zoals de leeftijd van een nieuwe inwoner, kan de bijdrage hoger worden. Rekening gehouden moet worden dat er alleen een bijdrage wordt verstrekt voor personen die zijn ingeschreven in de BRP op 1 januari. De extra uitkering uit het gemeentefonds zou, uitgaande van de schatting, 200 x 197= 39.400 zijn. Nadelen inschrijving BRP: - geen toeristenbelasting meer mogelijk: 1,54 per overnachting per persoon (tarief 2015) - mogelijke aanspraak op bijstandsuitkeringen - uitvoerbaarheid - uitvoeringskosten - groot risico op vervuild BRP Toelichting geen toeristenbelasting meer mogelijk: Mensen die ingeschreven staan in de BRP van een gemeente kunnen daar geen toeristenbelasting betalen. Het is wel mogelijk om huurders van woningen toeristenbelasting op te leggen. Op dit moment wordt dit onderzocht. De uitkomsten hiervan volgen in het antwoord op de motie het paard voor de wagen. Om toch al een schatting te kunnen maken van de mogelijke opbrengst, gaan we uit van een arbeidsmigrant die drie maanden (91 dagen) in de gemeente Westvoorne verblijft. Dit levert 1,54 x 91 = 140,14 per persoon op en 140,14 x 200 = 28.028 voor de naar schatting 200 personen. Toelichting mogelijke aanspraak op bijstandsuitkeringen: Op dit moment zitten er geen arbeidsmigranten in het uitkeringenbestand van de gemeente Westvoorne. De verwachting is niet dat in de toekomst grote aantallen aanspraak op een bijstandsuitkering zullen maken, maar dit zou wel kunnen als deze ingeschreven staan in de BRP. Een alleenstaande (met 20% toeslag) in bijstand kost de gemeente 14.550 per jaar. Toelichting uitvoerbaarheid: Het grootste deel van de arbeidsmigranten wonen/werken maar een paar maanden in de gemeente Westvoorne, het werk is over het algemeen tijdelijk van aard. Zodra het werk klaar is gaan ze naar een andere gemeente waar er vraag is of terug naar hun geboorteland. Een belangrijk kenmerk van arbeidsmigranten is hun flexibiliteit. Vaak is een uitzendbureau de schakel tussen vraag en aanbod. Arbeidsmigranten hoeven zich bij een verblijf korter dan 4 maanden niet in te schrijven in de BRP. Bovendien wordt door Burgerzaken ervaren dat wanneer er wel inschrijving plaats vindt, men zich vaak vergeet uit te schrijven. Bijvoorbeeld als men verhuist naar een andere gemeente of terug naar het geboorteland gaat. Van een groot gedeelte van de arbeidsmigranten is niet duidelijk waar zij precies wonen. Controle op dit alles zal veel tijd in beslag nemen. Handhaving is kortom erg duur. De gemeente is daarnaast afhankelijk van de bereidwilligheid van arbeidsmigranten om zich in te schrijven. Men moet zich willen inschrijven. De arbeidsmigrant is, net als elke andere burger zelf verantwoordelijk voor zijn of haar verplichting om zich in te schrijven in de BRP. Tegelijkertijd is de gemeente verantwoordelijk voor een actuele en juiste stand van de BRP. 5
Toelichting uitvoeringskosten: Het houden van speciale inschrijfavonden op locatie voor arbeidsmigranten, zoals de gemeente Westland doet, vergt extra personele inzet. Dit kost tijd en geld. Gemeente Westland heeft berekend dat 3,8 FTE extra nodig is en dat dit jaarlijks ongeveer 250.000 kost. Het aantal arbeidsmigranten in Westvoorne is veel kleiner dan in Westland. Naar schatting gaat het bij de gemeente Westland om meer dan 11.000 arbeidsmigranten (SER, 2014). Toelichting groot risico op vervuild BRP: Wanneer mensen uit de gemeente vertrekken en terug gaan naar hun land van herkomst, of zich niet meer inschrijven in een andere gemeente, krijgt de ingeschrevene in het BRP de status Vertrek onbekend waarheen (VOW). Voor deze groep moet de gemeente altijd gedegen adresonderzoek uitvoeren. Dossiervorming en onderzoek ter plaatse zijn daar onderdeel van. Dit kost de gemeente veel capaciteit. De huidige capaciteit is daar niet op berekend. 5. Conclusie De voordelen van inschrijving in de BRP zijn vooral financieel van aard, maar naar verwachting niet dusdanig dat de gemeente zich rijk kan rekenen. Tegenover deze inkomsten staan dan weer extra uitvoeringskosten die zich zullen voordoen. Er zijn mogelijk andere manieren, bijvoorbeeld via de toeristenbelasting, om arbeidsmigranten (net als andere inwoners), toch financieel te laten bijdragen. Een vergelijking met Westland is, gezien de verschillen in omvang, niet te maken. Daarom wordt niet geadviseerd beleid te ontwikkelen om de inschrijving van arbeidsmigranten in de BRP te bevorderen. Arbeidsmigranten werken en/of wonen over het algemeen maar een paar maanden in de gemeente Westvoorne. Inschrijving in de BRP is dan niet verplicht. Ze moeten zich dan wel inschrijven in de registratie niet-ingezetenen (RNI) om een Burgerservicenummer te krijgen. Bovendien is de inschatting dat het maar om een relatief klein aantal gaat. De uitvoeringskosten voor deze groep zouden in verhouding hoog zijn. Wel wordt geadviseerd om de tijdelijke dorpsgenoten die zich komen inschrijven, duidelijk te informeren over hun plichten en rechten als het gaat om (tijdelijk) verblijf. Mogelijk wordt hiermee voorkomen dat zij later in de BRP als vertrokken onbekend waarheen staan en zodoende de gemeente met extra werkzaamheden belasten. 6