Het geboortehuis van Albert Barentsen (26 januari 1915) De Kruishofstraat is een oude landweg die van het Leikwartier in Antwerpen langsheen het Kruishof naar Wilrijk loopt. Rond 1860 verdwijnt het noordelijke deel in de nieuwe Brialmontvestingen. Rond 1925 snijdt de nieuwe verbindingsweg naar het Olympisch Stadion, de Jan Van Rijswijcklaan, de overblijvende Kruishofstraat in twee en bij de aanleg van de Wereldtentoonstelling verdwijnt ook het middendeel. Alleen het zuidelijke deel van de straat, grenzend aan het Wilrijkse Plein blijft dan nog over op grondgebied Antwerpen. Het verlengde van de straat, aan de andere kant van de Bevrijdingstunnels heet ook nog Kruishofstraat maar dan op grondgebied Wilrijk. Van september 1914 tot april 1917 wonen Leunis en Florentine in het nummer 160 van de Kruishofstraat. Dat weten we uit het bevolkingsregister in het Felixarchief. Albert wordt daar op 26 januari 1915 geboren. In 1927 wordt het resterende deel van de straat hernummerd en krijgt het huis het nummer 60. Na de tweede wereldoorlog volgen nog hernummeringen en daardoor weten we dus niet exact waar het geboortehuis zich bevond. We beschikken over een paar gegevens die Leunis in zijn boek vermeldt : - Als dan ons nieuw verblijf is ingericht gaan we er wonen : Kruishofstraat tegenover het plein en de Aerostatique Militaire. ; - We woonden aan het Wilrijks Plein en de verloskundige, madame Wauters, woonde in de Abdijstraat. Het was winter en donker. Bij het naderen van de viaduct ; - onze huisbaas Jan Gervais die caféhouder was in het huis naast ons. Het geboortehuis stond dus in de Kruishofstraat 160, tegenover het Wilrijkse Plein en de Aerostatique Militaire, dicht bij de weg met viaduct naar de Abdijstraat, naast het café van Jan Gervais.
Hier dus ergens De Kruishofstraat is 100 jaar geleden nog een landelijke, onverharde weg, waarlangs zich verspreid een aantal boerderijen en een paar lage arbeiderswoningen bevinden. De Kruisstraat verbindt de Kruishofstraat met het Kiel via een viaduct over de spoorlijn van Antwerpen-Zuid naar Mechelen.
Foto s Kruishofstraat uit het Felixarchief Foto s Kruisstraat en Kruisstraat met spoorwegbrug uit het Felixarchief Vanaf 1909 wordt het Wilrijkse Oefenplein ook als vliegplein gebruikt waar Jan Olieslagers en collega s regelmatig vliegdemonstraties geven. Er worden een paar kleine loodsen en een grote hangar gebouwd om een militaire Zeppelin te stallen. De Aerostatique Militaire noemt Leunis die luchthavengebouwen.
Op de website thefirstairraces.net vinden we een merkwaardig plaatje over de vliegweek van 1909 op het Wilrijkse Plein. Het plaatje is een getekend overzicht over het vliegplein met de verschillende ingangen voor de toeschouwers die het evenement willen bijwonen (verschillende ingangen = verschillende prijzen!) en ook de tribunes en staanplaatsen : Bovenaan is de vierkante vorm van het oude Kruishof te herkennen met daarin de grote hangar. Rechts zien we de Brialmontvesten met zowaar (schuin onder de zeppelin) Fortje 6! Kruishof Bovenaan het plaatje loopt de Kruishofstraat. Huizen staan er daar in 1909 blijkbaar nog niet!
Een tweede interessant plaatje is een luchtfoto van het vliegplein van iets latere datum. We herkennen weer het oude Kruishof de grote zeppelin-hangar en bovenaan de Kruishofstraat : En hier zien we wél duidelijk een aantal huizen langs de Kruishofstraat staan, tegenover het plein en de Aerostatique, zoals Leunis het beschreef! Eén van die huizen moet dus het geboortehuis van Albert zijn! Als we de bevolkingsregisters in het Felixarchief er op napluizen, vinden we in de Kruishofstraat voor 1910 geen bewoonde huizen ter hoogte van het Wilrijkse Plein. Op de nummers 126, 151 en 153 staat een bewoond huis (boerderij of werkmanswoning?), op 188 een onbewoond gebouw. Tussenin niets. Maar in de registers van de periode 1910-1920 vinden we wel een rij bewoonde huizen van nummer 160 t/m 170 (even nummers). Als we die nummers in detail bekijken, zien we dat de eerste bewoners er zijn ingeschreven in 1911 of 1912. Het geboortehuis van Albert (nr 160), samen met nog 5 andere huizen is dus gebouwd rond 1910. Toch merkwaardig: een handvol stedelijke rijhuizen in een uitgestrekt, bijna onbebouwd landschap Een visionair idee van iemand die de stad snel tot daar zag uitbreiden?
Feit is dat we in de Inventaris Onroerend Erfgoed ( inventaris.onroerenderfgoed.be ) de volgende informatie vinden: Volgens het Urbanisatieplan van de nieuwe zuidelijke stadswijk buiten de vesten uit 1912 van stadsingenieur Lemeunier, wordt vanaf 1925 de verlenging van de Jan Van Rijswijcklaan buiten de Brialmontvesten aangelegd en worden de straten ten westen van het Wilrijkse Plein verkaveld. Eerst worden de percelen langs de Van Rijswijcklaan bebouwd: vooraan twee aan twee gekoppelde stadsvilla s, achteraan appartementsgebouwen in gesloten rijbebouwing. Aan het noordelijke deel van de Kruishofstraat, grenzend aan de Van Rijswijcklaan, verschijnen in de periode 1926 1928 een aantal burgershuizen en meergezinswoningen. De huizen Kruishofstraat 160 tot 170 zijn dus voorlopers van dit Urbanisatieplan. De ideeën daarover zullen al een paar jaar voor 1912 in de lucht hebben gehangen Van de huizen die in 1926-1928 aan het noordelijke deel (lage nummers) van de Kruishofstraat zijn gebouwd, bestaat er een foto uit 1931 in het Antwerpse stadsarchief : Bemerk de Art Deco woningen op de hoek. En kijk ook achteraan naar de rij huizen in het tweede deel van de straat, verborgen achter de overgebleven bomen van het in 1925 gesloopte Kruishof. Dat zijn de nummers 160-170, daar staat het geboortehuis van Albert! Verder graven in de fotobank van het Felixarchief levert een foto op met als beschrijving Een rij huizen aan de Kruishofstraat. Dat zijn ze! De nummers 160 to 170 :
Hoek van waaruit de foto genomen werd. Het meest rechtse huis moet nummer 160 zijn, het geboortehuis van Albert! De foto moet van na 1912 dateren. En dan is er ook nog dat gegeven in het boek van Leunis :... onze huisbaas Jan Gervais die caféhouder was in het huis naast ons. Jan was een groote kerel die erg bang was van zijn klein vrouwtje. Zij was over ons niet tevreden omdat wij niet in haar café kwamen als haar andere drie huurders. In de Lijst van Exploitanten Herbergen (1870-1930) te Antwerpen in het Felixarchief vinden we hem inderdaad terug : Jan Baptist Gervais ( Mol 1863), gehuwd met Anna Thijs ( Schoten 1872), herbergier van café Belle Vue, Kruishofstraat 162 nu 62. ( nu = na 1925) De naam klinkt niet onlogisch, gezien het wijdse uitzicht over het Wilrijkse Plein. Nummer 162 ligt inderdaad naast 160 waar de Barentsens woonden.
Volgens het bevolkingsregister wonen in de periode 1910-1920 in het nummer 162 inderdaad Jan Gervais met vrouw Anna Thijs en hun 2 kinderen. Jan is plafonneerdersbaas & herbergier, Anna is herbergierster. Het café werd dus uitgebaat door Jan in bijberoep. Een café op die geïsoleerde locatie zal wellicht niet voldoende hebben opgebracht om met de familie van te leven. Alleen op zondag, als de mensen op het Wilrijkse Plein gingen wandelen, of tijdens vlieg- en andere evenementen zal het café goed gedraaid hebben? In de periode dat Leunis en Florentine in het huis Kruishofstraat 160 wonen (1914-1917), woont er volgens het bevolkingsregister ook een andere familie (De Glas - Mechant) op hetzelfde adres (1912-1919). Volgens de foto van de gevel zal het huis waarschijnlijk zo ingedeeld zijn: een appartement met 1 slaapkamer op het gelijkvoers, een appartement met 1 slaapkamer op de eerste verdieping en op de tweede verdieping nog 1 of 2 slaapkamers voor elk appartement. Waar Leunis en Flore woonden, valt niet op te maken uit het bevolkingsregister. 2014 De in 1926-28 gebouwde huizen aan het eerste deel van de Kruishofstraat staan er anno 2014 nog steeds (ook de Art Deco woningen links) : De huizen in het tweede deel van de straat niet meer. Rond 1930 is door de crisis en daarna de tweede wereldoorlog de huizenbouw stilgevallen. In de 50-er jaren herneemt de bouwactiviteit. We weten uit de databank van Onroerend Erfgoed Vlaanderen dat er rond 1960 in de Kruishofstraat tussen Jasmijnstraat en Sparrenstraat conventionele bel-etage en meergezinswoningen worden gebouwd. Daarvoor is dus het geboortehuis van Albert samen met de 5 buurhuizen afgebroken
We kunnen dus nu alleen nog maar de plaats aanduiden waar het geboortehuis ongeveer stond :
Waar zich nu huisnummer 48 50 bevindt
voormalige Kruisstraat nu Jasmijnstraat en Pestalozzistraat Kruishofstraat 2014 (rechts het Wilrijkse Plein) Zicht over het Wilrijkse Plein in 2014 vanuit het geboortehuis in 1915
Leunis begon in september 1909 te werken bij Minerva en kwam daarom op het Kiel wonen. Voor hij trouwde, liep hij vijf jaar lang elke dag langs de Kruisstraat en verder over het Wilrijkse Plein heen en weer naar de Minervafabriek. Hij heeft het vliegplein zien ontstaan en groeien. Hij heeft de huizen nummers 160 tot 170 aan de Kruishofstraat zien bouwen. Florentine heeft heel haar jeugd aan het Wilrijkse Plein doorgebracht. Vijf jaar studeerde ze in Brugge en in Luik. Van september 1912 tot december 1913 liep ook zij elke dag heen en weer van Fortje 6 naar het Kiel langs het plein en de verlaten Kruisstraat en zag ze de nieuwe huizen aan de Kruishofstraat. Ze huwden en gingen in nummer 160 wonen. Albert werd daar in januari 1915 geboren. Frank Barentsen - januari 2014
Augustus 2014: in de digitale fotobank van het Felixarchief zijn bijkomende foto s verschenen van de huizenrij aan het Wilrijkse Plein, Kruishofstraat nummers 160 tot 170. Beelden die ergens tussen 1910 en 1930 gedateerd kunnen worden. Belangrijke vaststelling: de foto die we hiervoor al gebruikten, is gespiegeld! Bij de opname werd de glazen plaat omgedraaid, links-rechts verwisseld dus. Het meeste rechtse huis is dus niet nummer 160 maar wel nummer 170. Het echte huis met nummer 160, het geboortehuis van Albert, bevindt zich uiterst links, onzichtbaar achter de bomen. Zo had de afdruk er moeten uitzien: Merk op dat nu de originele nummering van de foto (onderaan rechts) correct wordt weergegeven. Links nummer 170 dus, rechts achter de bomen het geboortehuis nummer 160. Dit is een nieuw-opgedoken foto van de huizenrij in de Kruishofstraat: Het meest rechtse huis is dus het geboortehuis van Albert. Florentine en Leunis woonden er op de 1 ste of 2 de verdieping. Op de hoek van hun huis een straatlantaarn. Op het tweede huis, nummer 162, ontcijfer je met enige moeite het opschrift Bellevue. Daar bevindt zich inderdaad het café van huiseigenaar Jan Gervais en zijn vrouw.
Op een foto van de achterkant van deze huizenrij, genomen vanuit de Kruisstraat kan je zien dat huis nr 162, café Bellevue dus, ver naar achter is uitgebouwd. Het café had blijkbaar een grote oppervlakte. Misschien was er achteraan een afzonderlijke feestzaal? De achterkant van nr 160 komt erg ingewikkeld en verwarrend over. Behoorlijk onmogelijk om een beeld te krijgen van de interne indeling en trapzaal Nog een paar plaatjes die in het fotoarchief opgedoken zijn: De 6 huizen, gezien van op de rand van het Wilrijkse Plein. Het laatste huis is nummer 160.
Foto van de Kruishofstraat langs de huizen genomen van zuid naar noord, richting Antwerpen dus. Vooraan links de poort van nr 166. Het laatste huis (met de lantaarn) is nr 160. Rechts tussen de bomen staat het Kruishof met daarvoor de nu nog herkenbare bocht in de weg. En dit is een zicht van noord naar zuid langs de Kruishofstraat. In de verte de huizenrij 160-170 met daarvoor naar rechts het begin van de Kruisstraat. Links de bomen van het Kruishof. Hier kijken we vanuit het zuiden over de Kruishofstraat naar de huizenrij in de verte. We zien recht op de zijgevel van nr 170. Net als op de vorige foto s, is goed te zien hoe eenzaam die rij van 6 huizen daar in de landelijke vlakte staat