duurzaamheidsinitiatieven status Maart 2011 inleiding Duurzame energie, decentrale opwekking, inzicht in energiegebruik, smart grids, ruw bio gas. Termen die een steeds voornamere rol spelen in de maatschappij. In feite weerspiegelen deze termen de de energietransitie. Enexis heeft de ambitie uitgesproken een leidende rol te willen spelen in het faciliteren van deze energietransitie. Dit betekent in de eerste plaats dat Enexis een voortrekkersrol wil spelen bij de ontwikkeling van een duurzaam energienetwerk. Een netwerk dat klaar is voor de energietransitie en de opwekking en distributie van duurzame energie faciliteert 1. Er wordt echter verder gekeken dan enkel het distribueren van duurzame energie. Enexis speelt namelijk een belangrijke rol bij het verschaffen van inzicht in energiegebruik. Dit inzicht kan klanten stimuleren tot gedragsverandering wat uiteindelijk energiebesparing moet opleveren. Vanzelfsprekend is Enexis bewust van haar eigen voorbeeldpositie. Vandaar dat ze ook haar eigen energiegebruik verduurzaamt én haar medewerkers stimuleert dit ook te doen. Dit betekent dat Enexis primair haar energieverbruik reduceert en het noodzakelijke energieverbruik compenseert. Focusgebieden In 2009 heeft Enexis in overleg met de aandeelhouders een actieplan gemaakt voor stimulering van de energietransitie. De categorieën korte termijn zichtbaar voor klanten; middellange termijn infrastructuur ontwikkeling; ondersteuning bij verduurzaming bundelden de verschillende initiatieven op een logische manier. Er heeft ontwikkeling plaatsgevonden in de portfolio aan activiteiten rondom de energietransitie. Een weerslag hiervan zijn de door Enexis vanuit de categorieën doorvertaalde drie focusgebieden: Duurzame netwerken Inzicht in energiegebruik Enexis duurzaam Inhoudsopgave Inleiding 1 Duurzame netwerken 3 Inzicht in energiegebruik 8 Enexis Duurzaam 11 Deze focusgebieden sluiten aan bij de ambities en sterktes van Enexis en de behoefte in de omgeving. De focusgebieden overstijgen de wettelijke taak van Enexis. Ze dienen als kapstok en zijn leidend bij keuzes ten behoeve van het faciliteren van de energietransitie en de daarmee gepaard gaande inzet van mensen en middelen, vaststellen van targets in de energietransitie en keuzes over kennis en competentieontwikkeling. Enexis heeft op deze focusgebieden tot nu toe circa 12 mln uitgegeven. De komende reguleringsperiode (t/m 2013) verwacht Enexis hier nog circa 35 mln extra in te investeren. Ook na 2013 zal Enexis hier naar verwachting significante op blijven inzetten. 1 NB: Enexis produceert zelf geen (duurzame) energie
2 Rode loper voor vragen over duurzaamheid www.zelfenergieproduceren.nl Intern Groen Loket Verminderen Netverliezen Verduurzamen Netverlies Interne en externe toegankelijkheid Om voorop te lopen bij de energietransitie is het essentieel dat klanten Enexis goed weten te vinden wanneer ze vragen hebben over duurzame energie. Daarom heeft Enexis de interne klantprocessen gestroomlijnd. Zo is er als het ware een rode loper voor vragen over duurzaamheid ontstaan. Als klant wil je graag de juiste afdeling aan de lijn krijgen als je belt met een vraag. Speciaal voor duurzaam producerende klanten hanteert Enexis daarom het ééningansprincipe, als de klant belt wordt hij direct naar de juiste afdeling geleid of de juiste afdeling belt hem/haar weer terug. Zowel groot- als kleinverbruikers komen met hun vragen nu direct op de juiste plek in de organisatie terecht. Enexis wil klanten ook (online) pro-actief informeren over duurzame energieproductie. Enexis heeft hiervoor de website zelfenergieproduceren.nl in de lucht gebracht. Deze site brengt klanten alle informatie die nodig is voor het produceren van duurzame energie en helpt de klant stap voor stap om het proces om tot duurzame productie te komen te doorlopen. Tot slot ontwikkelt Enexis een intern groen loket. Het doel hiervan is het ontsluiten van aanwezige duurzame kennis bij experts naar de 1e lijn (klantcontacten). Dit wordt bewerkstelligd door een online vraagroutering in te richten voor duurzame vragen. Medewerkers kunnen hier duurzame vragen stellen die vervolgens bij experts terecht komen. De experts kunnen op hun beurt de collega s van antwoord voorzien. Klanten worden hierdoor geholpen en er vindt kwaliteitsbewaking van de duurzame boodschap van Enexis plaats. Vermindering en verduurzaming netverliezen Bij de distributie van elektrische energie gaat een deel van de energie verloren. Dit verlies treedt vooral op in kabels en transformatoren en is een natuurkundig gegeven. Enexis streeft er vanzelfsprekend naar de netverliezen minimaal te houden. In haar verantwoordelijkheid als netbeheerder, moet Enexis de hoeveelheid elektriciteit die verloren is gegaan inkopen. Enexis heeft zichzelf verplicht om dit netverlies volledig duurzaam in te kopen. Dit wordt gedaan door middel van het inkopen van groencertificaten. De verwachte hoeveelheid groencertificaten voor 2011 bedraagt ongeveer 1,6 TWh op een jaarlijks verbruik van ongeveer 35 TWh. Dit komt overeen met het jaargebruik van ongeveer 450.000 huishoudens! Leeswijzer Dit verslag beschrijft de niet wettelijk verplichte activiteiten die Enexis onderneemt op het gebied van de energietransitie. Per fo-cusgebied worden de doelstellingen en ontwikkelingen weergege-ven. Er wordt aangegeven welke pilots er zijn geïnitieerd om de vele ontwikkelingen te testen. Tevens wordt er per focusgebied benoemd wat de financiële inzet is. Hiermee laat Enexis zien op welke wijze ze invulling geeft aan de toezegging 50 mln euro te investeren in het faciliteren van de energietransitie.
3 Duurzame netwerken Enexis zet zich in voor het ontwikkelen van duurzame gas- en elektriciteitsnetwerken. Hierbij richt Enexis zich zowel op het fysieke netwerk als op initiatieven die duurzaam gebruik van de netwerken stimuleren. Hierbij richt Enexis zich voornamelijk op vier terreinen: smart grid mobile smart grid ruw biogas Led bij OV De financiële inzet op dit vlak is tot op heden 4.1 mln. In de huidige reguleringsperiode verwacht Enexis hierin nog minimaal 27 mln in te investeren. Marktinnovator Duurzaamheid Decentrale energieopwekking zorgt ervoor dat de functie van energienetwerken verandert. De klassieke rol van distributie vanuit centrale opwek naar decentrale vraag zal meer en meer worden vervangen door een echte netwerkrol: het koppelen van decentrale opwek met decentrale vraag. Daarnaast zal de inzet van duurzame bronnen en het nuttig gebruik van restproducten toenemen. Om deze ontwikkelingen te faciliteren zijn nieuwe soorten netwerken nodig. De activiteiten die nodig zijn voor de ontwikkeling van deze nieuwe netwerken zijn essentieel om in de toekomst ook een betrouwbare energielevering te kunnen garanderen. Hieraan gekoppelde activiteiten als duurzame energie opwek vormen veelal een logische combinatie met de reguliere activiteiten van Enexis op het gebied van gas- en elektriciteitsnetwerken. Enexis heeft immers kennis van aanleg, onderhoud en beheer van netwerken. Kennis van financiering van infrastructuur en middelen/toegang tot financiering. En bovendien heeft Enexis een sterk netwerk van partners en toeleveranciers. Enexis ziet zichzelf hierbij ook als belangrijke adviseur. Wanneer zakelijke klanten als gemeentes, woningbouwverenigingen of bedrijventerreinen de intentie hebben om energie te besparen worden ze gekoppeld aan een markt innovator. Deze innovator verkent samen met de klant de mogelijkheden en stemt randvoorwaarden voor projecten af. Wanneer er uit deze verkennende fase concrete projecten komen kan de innovator de klant koppelen aan een specialist van Enexis op het gebied van netwerken. Er worden in de initiatieven verkend om te komen tot concrete projecten: BrabantStad (B5-gemeenten: Breda, Eindhoven, Helmond, s-hertogenbosch en Tilburg); Overijssel (Duurzaam Dorp Provincie Overijssel); Gemeenten Deventer (Stedendriehoek onderneemt Energie Neutraal); gemeente Heerlen (industrieterrein de Beitel) en Greenport Venlo. Scenariostudie naar de toekomstige energie infrastructuur Een belangrijk initiatief om grip te krijgen op de rol van de netwerken in de toekomstige energievoorziening is een scenariostudie naar de toekomst van de energie infrastructuur. Enexis werkt hierbij samen met andere netbeheerders in Netbeheer Nederland. De scenariostudie beoogt dat regionale netbeheerders tijdig de noodzakelijke stappen ondernemen die de energietransitie faciliteren. Uitgangspunt is dat de netwerken in de toekomst even betrouwbaar en betaalbaar zijn als de huidige netwerken. Hierbij moet te allen tijde voorkomen worden dat het netwerk een belemmerende factor in de energievoorziening wordt. De gezamenlijke visie op de toekomstige energie infrastructuur zal in de eerste helft van 2011 worden gepresenteerd. Uitwerking van de plannen zal worden geïntegreerd in de reguliere investeringstrajecten van Enexis.
4 De meer technische inspanningen van Enexis voor het creëren van duurzame netwerken concentreren zich op dit moment op vier terreinen. Smart grids en mobile smart grids zijn belangrijk bij de beheersing van elektriciteitsdistributie. Biogas is een ontwikkeling die het gasgebruik in Nederland zal vergroenen en waar mogelijkheden tot invoeding moeten worden gecreëerd. Het klaarstomen van het netwerk voor de toepassing van Led bij openbare verlichting tot slot zal gemeenten en provincies helpen bij het reduceren van het energiegebruik. Al deze terreinen zullen nader worden beschreven. Smart Grids maken netten intelligenter, zodat ook in de toekomst energiedistributie goed blijft aansluiten bij de energievraag. Smart Grids Door decentrale opwekking van energie worden de energiestromen in de netten dynamischer, mede door de grilligheid van elektriciteitsproductie uit hernieuwbare energiebronnen. Een mogelijke oplossing is het intelligenter maken van netten: smart grids. Door het toevoegen van intelligentie verkleint de grootte van noodzakelijke investeringen voor verzwaring van de netten. Enexis werkt hard om ervaring op te doen met verschillende vormen van Smart Grids, zoals het beïnvloeden van het verbruik van klanten om deze af te stemmen op de beschikbare distributie- of opwekcapaciteit (zie kader Smart Wash); of zoals het toepassen van elektriciteitsopslag als buffer voor balanshandhaving. Smart Wash: In dit project wordt onderzocht en getest of consumenten bereid zijn om flexibel met de timing van het huishouden om te gaan voor energie intensieve taken. Hierbij wordt expliciet getest of het gebruik van slimme wasmachines in combinatie met lokale opwek uit eigen zonne-panelen leidt tot betere afstemming tussen beschikbare energie en gevraagde energie. Een deelnemer aan de pilot kan aangeven wanneer de was klaar moet zijn. Dit wordt vervolgens zo goed mogelijk gebalanceerd met het aanbod van lokale zonne-energie uit de eigen zonnepanelen. In het eerste kwartaal van 2011 is bij een twintigtal medewerkers van Enexis alle apparatuur geïnstalleerd. De eerste ervaringen van de gebruikers zullen worden samengevat en onderzocht in kwartaal twee van 2011. De proef zal lopen tot eind 2013. Naast het feit dat Enexis zelf initiatieven opzet om ervaring op te doen op de inzet van Smart Grids, zal er ook in de advisering naar klanten worden gewezen op mogelijkheden van Smart Grid. Er lopen nu al initiatieven in Heusden, Zwolle, Deventer, Enschede en Breda (zie kader op volgende pagina).
5 Pilot Smart Grid Breda Het project Smart Grid met de consument in Breda richt zich op het realiseren van flexibel elektriciteitsgebruik bij de consument. Het project betreft de twee deelprojecten Easystreet en Meulenspie Breda. Enexis werkt hierbij samen met projectontwikkelaar HEJA en energieleverancier Greenchoice om het vastgoedcomplex Easystreet te voorzien van een Smart Grid. Daarnaast worden de woningen (57) die verkocht worden door Heja in de wijk Meulenspie gekoppeld aan een smart grid. Hierbij zal onder andere gebruik worden gemaakt van slimme apparaten en een Smart Display. Door middel van ICT zullen eindgebruikers in Easystreet (financiële) prikkels ontvangen met als doel om hun energievraag zodanig te beinvloeden dat additionele flexibiliteit in het net wordt gecreëerd en lokaal duurzaam geproduceerde elektriciteit lokaal optimaal benut wordt. Op deze manier wordt getracht om een volledig energieneutraal complex te realiseren. Dit project bevindt zich nog in de voorbereidende fase. IT leveranciers zijn gevraagd om een proof of concept te realiseren medio 2011. Daaraan voorafgaand zullen eind maart 2011 de eerste presentaties gegeven worden aan de potentiële deelnemers van de pilot. Om te bepalen waar, wanneer en hoeveel elektriciteit nodig is voor het opladen van elektrische auto s heeft Enexis het Mobile Smart Grid ontwikkeld. Mobile Smart grids Om flexibiliteit en efficiënte opslag van elektriciteit te kunnen benutten moet hoogwaardige technologie worden toegevoegd aan de energienetten. Enexis heeft daarom speciaal voor het mogelijk maken van elektrische mobiliteit het Mobile Smart Grid concept ontwikkeld. Daarmee kan bepaald worden waar, wanneer en hoeveel elektriciteit nodig is voor het opladen van elektrische auto s (zie kader voor pilot Smart Charging). Door slimme spreiding van de oplaadmomenten en het matchen van vraag en aanbod kan het netwerk de extra stroomvraag beter aan. Doen we dat niet, dan zijn er veel zwaardere en daarmee duurdere netten nodig. Smart charging Doel van demonstratieproject smart charging, dat deels gesubsidieerd wordt door de provincie Noord-Brabant binnen de regeling Slim Elektrisch Rijden, is om elektrische voertuigen slim gestuurd op te laden in een commerciële marktomgeving. Hierbij worden stuursignalen vanuit commer-ciële partijen (zoals bijvoorbeeld het aanbod van zonne- of windenergie) samengevoegd met de beschikbaarheidbehoefte van de consument. Op dit moment is fase één van dit project in uitvoering. In deze fase worden de eerste laadscenario s getest waarbij Enexis betrokken is als netwerkbeheerder en vlooteigenaar en Better Place als service provider. Projectpartner Oranjewoud analyseert data welke uit de elektrische voertuigen komt tijdens opladen en rijden. Deze eerste fase wordt uitgevoerd op de basisinfrastructuur te Rosmalen. In de tweede helft van 2011 wordt het aantal partijen en testlocaties uitgebreid zodat met meerdere service providers, vlooteigenaren en netwerkomstandigheden getest kan gaan worden.
6 Een andere voorwaarde voor de succesvolle introductie van elektrisch vervoer is beschikbaarheid van openbare oplaadpunten. Samen met collega netwerkbedrijven werkt Enexis in de stichting E-laad.nl aan een landelijk dekkend netwerk van laadpunten voor elektrische auto s (zie kader voor Pilot Rosmalen). Er is begonnen met het plaatsen van 10.000 oplaadpunten voor elektrische auto s. Oplaadpunten die door de locatie en het betaalgemak elektrisch vervoer gebruiksvriendelijk maken. Daarmee wordt een belangrijke barrière weggenomen, wat de doorbraak van elektrische voertuigen zal stimuleren. Parkeerplaatspilot Rosmalen Toekomstige gebruikers van elektrisch vervoer zullen individuele mobiliteitsbehoeften hebben. Wil de ene gebruiker na een rit naar werk na een paar uur weer verder rijden naar een volgende locatie. Zo wil de andere gebruiker wellicht pas na een volledige werkdag weer gebruik maken van z n auto. Dit zorgt voor een variërende belasting van het voedende elektriciteitsnetwerk. Door een demonstratieopstelling te testen waarbij op één locatie meerdere elektrische voertuigen geladen kunnen worden heeft Enexis een basisinfrastructuur ontwikkeld die ervoor zorgt dat de berijder voorzien wordt in de reisbehoefte en dat het elektriciteitsnetwerk niet wordt overbelast tijdens het laden. De oplaadpunten kunnen communiceren met elektrische voertuigen en een eenheid in het elektriciteitsnetwerk. Deze eenheid controleert en voorspelt de belasting van het netwerk. Daarnaast is elk van de vijftien elektrische voertuigen van Enexis (zie ook Enexis Duurzaam) uitgerust met intelligentie om te kunnen communiceren met de laadpunten en een smartphone app waarmee de berijders hun mobiliteitsbehoefte kunnen aangeven en het laadproces van hun voertuig kunnen volgen. Een kort videoverslag van dit project is te vinden op het youtubekanaal EnexisSlim onder de naam Praten met de Auto. Enexis ziet voor zichzelf een cruciale rol bij het tot stand brengen van invoeding van biogas in landelijke gasnetten. Infrastructuur Biogas Het beheer van ruw biogasleidingen behoort (nog) niet tot de wettelijke taken van de regionale netbeheerders. In de huidige situatie staat de leidinginfrastructuur voor ruw biogas hubs op initiatief van commerciële marktpartijen nog duidelijk in de kinderschoenen. Enexis ziet hierin voor zichzelf een rol in het bij elkaar brengen van partijen als neutrale bemiddelaar. De feitelijke distributie van ruw biogas is vergelijkbaar met dat van aardgas, waarmee Enexis decennia ervaring heeft. Dit leidt er op een natuurlijke wijze al toe dat partijen Enexis als partner op het gebied van gasleidingen zien. Enexis is intensief betrokken bij het ontwikkelen van biogashubs: de Salland hub in Overijssel, in samenwerking met de Provincie Overijssel en de gemeentes Olst-Wijhe, Deventer en Raalte een biogashub in Noord-Oost Friesland ( BioNOF, zie kader) een biogashub in Wijster. Daarnaast is Enexis voor een aantal commerciële partijen bezig met de ontwikkeling van individuele ruw biogasleidingen in de Provincies Friesland en Overijssel.
7 BioNOF / Biogas Om ruw biogas te kunnen leveren dient dit geconverteerd te worden naar aardgaskwaliteit. Het BioNOF/Biogas project streeft ernaar om in Noord Oost Friesland via centrale conversie schaalvoordelen te bewerkstelligen. Door ruw biogas te verzamelen en dit vervolgens centraal te converteren naar groen gas ontstaat een efficiënte manier om het landelijke gasnet in te voeden met duurzaam verkregen gas. LED voor openbare verlichting Enexis wil een bijdrage leveren aan de doelstelling van gemeenten en provincies om energiebesparing te bewerkstelligen in de Openbare Verlichting (OV). LED bij openbare verlichting kan een goede oplossing zijn om het energieverbruik terug te dringen. Eenvoudigweg de conventionele lampen vervangen door LED-lampen is niet mogelijk, omdat dit invloed heeft op het belastingspatroon van de OV-netten. Enexis zet zich daarom in om problemen als overbelasting in de OV netten te verhelpen en het meten van het verbruik van deze netten mogelijk te maken. Oplossingen liggen hierbij overigens niet alleen op het technische vlak, maar ook het samen optrekken met gemeenten en het beïnvloeden van geschikte wetgeving zijn van belang. De aanpak van Enexis is om via pilots te komen tot een Enexis brede standaard. Op dit moment lopen pilots in Tilburg, Stadskanaal, Breda en Roosendaal. Resultaten van deze pilots worden eind 2011 verwacht.
8 Inzicht in energiegebruik ENEXIS stelt informatie en diensten beschikbaar die consumenten, bedrijven en lokale overheden inzicht geven in het verbruik en verlies van energie. In de verwachting dat dit via gedragsverandering energiebesparing tot gevolg heeft, ondersteunt Enexis hiermee duurzaamheidsdoelstellingen van de betrokken partijen. Hierbij richt Enexis zich vooral op de volgende initiatieven: Energie in beeld Energiebesparing met slimme meters Warmtewinst in beeld Maatschappelijke bewustwording energieverbruik De financiële inzet tot op heden is 2.0 mln. In de huidige reguleringsperiode verwacht Enexis hierin nog minimaal 2.5 mln in te investeren. Melanie van der Loo, beleidmedewerkster Klimaat en Duurzaamheid gemeente Dalfsen: We adviseren nu wijkbewoners onder meer bij bewonersavonden aan de hand van de verkregen cijfers uit Energie in beeld wat ze aan wonin-gisolatie kunnen doen Gerk-Jan Kuipers van de Gemeente Leeuwarden: Op zo n tool met verbruikgegevens hebben we al jaren gewacht. Lokale overheden, corporaties en bedrijven hebben zichzelf ambitieuze doelstellingen gesteld in het reduceren van energieverbruik. Gemeentes hebben behoefte aan inzicht in energieverlies en bijbehorende mogelijkheden om CO 2 uitstoot te voorkomen. Consumenten worden zich in toenemende mate bewust van mogelijkheden tot energiebesparing. Dit alles heeft als gevolg dat er op brede schaal wordt ingezet op vermindering van het energieverbruik. Enexis wordt gezien (en ziet zichzelf) als cruciale partner om al deze partijen te ondersteunen bij het reduceren van energieverbruik. Vooral het inzetten van de verbruiksinformatie die Enexis in haar rol als netbeheerder verzamelt, zal een grote rol spelen bij het verkrijgen van inzicht in energiegebruik. Verbruiksinformatie wordt hierbij middels slimme meters ontsloten en wordt vervolgens gebruikt voor het vaststellen van realistische besparingsdoelstellingen en besparingmaatregelen. De inspanningen van Enexis voor het creëren van inzicht in energiegebruik concentreren zich op dit moment op vier terreinen. Energie in beeld helpt klanten aan actuele data van het energieverbruik. Energiebesparing met slimme meters zorgt ervoor dat consumenten worden geconfronteerd met het eigen energieverbruik. De data van slimme meters kan vervolgens worden geanalyseerd en omgezet naar concrete besparingsacties. Warmtewinst in beeld laat vastgoedbezitters zien waar warmte (en dus energie) weglekt. Tot slot zet Enexis zich in om de maatschappelijke bewustwording van energieverbruik te vergroten. Een voorbeeld hiervan is het Enexis congres van 14 april 2011 waar er met gemeentes en provincies werd gesproken over het realiseren van energieneutrale wijken. Energie in Beeld Een specifieke activiteit van Enexis voor het verschaffen van inzicht in energiegebruik is Energie in beeld. Hierbij worden gemeenten en provincies ondersteund bij hun klimaatbeleid door op een visuele manier inzicht te verschaffen in het energieverbruik via een online dienst. Hiermee kan het beleid worden gericht op de gebieden waar relatief veel energie wordt verbruikt en daarmee kan men effectief klimaatbeleid voeren. Tevens is het mogelijk om het energieverbruik te monitoren over meerdere jaren. De gegevens zijn vanwege de bescherming van privacy niet inzichtelijk op individueel niveau, maar op postcode en buurtniveau. Met deze dienst worden de verbruiksgegevens gevisualiseerd in overzichtelijke kaarten en grafieken. In 2010 hebben Enexis en Liander gezamenlijk een prototype ontwikkeld, een pilot met 10 gemeenten uitgevoerd en daarna een marktrijpe versie voor gemeenten ontwikkeld. Sinds 10 januari is Energie in beeld live en beschikbaar voor de gemeenten in het verzorgingsgebied van Enexis en Liander. In het kader worden twee initiatieven weergegeven die in het verlengde van de energie in beeld gedachte liggen. Eén (datadirect) richt zich meer op commerciële partijen. De andere (energieconvenant Den Bosch) is een meer
9 algemene samenwerking binnen een gemeente om door inzicht in energiegebruik te komen tot energiebesparing en verduurzaming. Datadirect DataDirect geeft invulling aan de behoefte van klanten om duurzaamheids doelstellingen zichtbaar te maken en te rapporteren. Enexis rapporteert middels DataDirect momenteel aan ca. 1250 klanten. Hiermee helpt Enexis bedrijven als Praxis, Balast Nedam (met CNG tankstations), Delesto, Twence, Essent productie, Essent Wind, Gemeente Veghel, Kuehne&Nagel en Waterschap Limburg, Waterbedrijf Groningen bij het realiseren van hun duurzaamheiddoelstellingen. Daarnaast hebben wij voor enkele gemeenten (Borger-Odoorn, Gemeente Hengelo, Gemeente Noordoostpolder, Gemeente Rijssen en Gemeente Tynaarlo) een proef ingericht waarmee ze kennis kunnen maken met de nieuwe DataDirect Omgeving. Energieconvenant Den Bosch Enexis werkt met Bossche bedrijven samen met de gemeente aan energiebesparing en verduurzaming. Hierbij hebben bedrijven zelf een energiebesparingstarget gesteld. Enexis heeft een target voor het totale gebouwenportfolio. Daarnaast delen de convenantpartners kennis en ervaringen. Enexis verwacht de target voor de gebouwenportfolio te gaan halen, onder andere door energieneutrale regiokantoren en besparing binnen bestaande gebouwen. Energiebesparing met slimme meters Enexis zet zich in om het imago van de slimme meter in Nederland te verbeteren. Hierbij stimuleert Enexis energiebesparing voor klanten die een slimme meter hebben én stimuleert Enexis de markt voor producten en services die werken in combinatie met een slimme meter. Hiervoor wordt een business trial opgezet onder 3 x 300 consumenten (waaronder 80 Enexis-medewerkers), om aan te tonen dat de slimme meter werkt en deze door inzicht in energiegebruik besparing voor de klant oplevert. Drie verschillende methoden worden getest. Een slimme meter in combinatie met een 7 inch display die de huidige thermostaat vervangt en inzicht geeft in het energieverbruik voor gas en elektriciteit. Een slimme meter in combinatie met een set van slimme stekkers, die inzicht geeft in het elektriciteitsverbruik per apparaat en via de computer aan en uit te schakelen is. Een slimme meter met extra communicatie tijdens de business trial, waaronder tips om energie te besparen of om het gedrag van de klant te beïnvloeden. Enexis levert via infrarood camera s inzicht in warmtelekken bij vastgoed. Warmtewinst in beeld Door het visualiseren van warmteverlies via infrarood beelden van woningen stimuleert Enexis gedragsverandering bij burgers. Samen met Horus Surround Vision is Enexis in staat om de beelden al rijdende met een infrarood camera op een auto vast te leggen. Beelden worden dan via een software applicatie
10 beschikbaar gesteld aan opdrachtgevers (bijvoorbeeld gemeentes) die op hun beurt de beelden beschikbaar stellen aan de burgers/eigenaren van woningen. Het beoogde effect is dat de eigenaar van de woning zijn woning gaat isoleren en bewuster met energie om zal gaan. Dit helpt gemeentes met het realiseren van hun klimaatdoelstellingen. Voorbeelden waar Enexis op dit vlak samenwerkt met gemeentes zijn Arnhem, Hardenberg en Groningen Jamie van Lede, architect Enexis huis: we hebben geen ruimtevaarttechnieken gebruikt, maar de beste technieken die nu al voor normaal gebruik beschikbaar zijn. Bovendien zie je niet aan de buitenkant dat het gaat om een slim huis, is het niet extreem duur en is de bouwtijd relatief kort. Veel voordelen dus die iedereen in het eindresultaat kan komen bekijken. Bewustwording Buiten het gevraagd aanleveren van energiedata, zet Enexis zich ook in om maatschappelijk bewustzijn te creëren. Hierbij wil Enexis de energietransitie zichtbaar maken. Een voorbeeld hiervan is het in 2012 in Zwolle te vestigen Enexis huis. Hierbij laat Enexis zien hoe een op het oog gewoon woonhuis met bestaande technieken energieneutraal kan zijn. Het dak van het huis wordt aan de zuidzijde volledige bedekt met PV-cellen voor de opwekking van electriciteit en zonnecollectoren voor de opwekking van warm water. Tevens is voorzien een WKO-installatie in de bodem, ook voor de opwekking van warm water. Het huis heeft een zeer hoge isolatiewaarde. In het huis worden de nieuwste smartgrid technieken toegepast. Voor het toelichten van deze technieken en de rol die Enexis hierin speelt wordt een zogenaamde Enexis Expierence ontworpen die aan verschillende doelgroepen aangepaste informatie toont. Het huis wordt gevestigd te Zwolle in de nabijheid van het Doepark Nooterhof. Het park grenst aan onze locatie Marsweg te Zwolle. Op dit park zijn meerder duurzame initiatieven gerealiseerd, o.a. ook het eerste Earthship van Nederland. Het Enexis Huis wordt begin 2012 in gebruik genomen. Met het slimme huis willen we onze leidende rol op het gebied van energietransitie zichtbaar en voelbaar maken, voor onze medewerkers en voor de buitenwereld. Een voorbeeld van een compleet functionerende woning die gebruik maakt van de modernste technieken op het gebied van duurzaam bouwen en energiezuinig wonen. En de mogelijkheden laat zien van het Mobile Smart Grid van Enexis. Bewustwording kan volgens Enexis niet vroeg genoeg beginnen. Onder het motto de jeugd heeft de toekomst heeft Enexis een lesprogramma voor scholen ontwikkeld. Met het lespakket voor kinderen van groep 7 en 8 van de basisschool wil Enexis kinderen bekend maken met de opwek en transport van energie en enthousiast maken over manieren om duurzame energie op te wekken. Tegelijkertijd wil Enexis op deze manier ook duidelijk maken waarom de transitie naar duurzame(re) vormen van energie noodzakelijk is. Het lespakket is minimaal gedurende een periode van 3 jaar in te zetten door basisscholen. Enexis stelt het lespakket vanaf het begin van het schooljaar 2011-2012 kosteloos beschikbaar aan basisscholen in het eigen werkgebied.
11 Enexis Duurzaam ENEXIS wil niet alleen de maatschappij faciliteren in de energietransitie, maar ook zelf voorop lopen. ENEXIS stelt haar mede-werkers in staat om werk duurzaam uit te voeren alsmede privé een bijdrage te leveren aan de energietransitie. Enkele in het oog springende initiatieven op dit terrein zijn: Elektrisch rijden Wagenpark op groen gas Zonnecellen voor medewerkers Duurzame gebouwen De financiële inzet op dit vlak is tot Q1 van 2011 6 mln. In de huidige reguleringsperiode verwacht Enexis hierin nog minimaal 5 mln in te investeren. Enexis heeft de ambitie in 2011 haar wagenpark uit te breiden met 23 elektrische auto s. Enexis zal heeft de ambitie het aantal groen gas/aardgas auto s in 2011 te verhogen naar 50 Enexis kiest voor een duidelijke nadruk op haar maatschappelijke rol als netwerkbedrijf. Maatschappelijk Verantwoord Onder-nemen is daarom onderdeel van de dagelijkse gang van zaken. Zo wordt bij alles wat Enexis doet gestreeft naar zo min mogelijke milieubelasting. Hierbij zet Enexis zich onder andere in voor energiebesparing binnen haar bedrijfsprocessen. Door bijvoorbeeld te kiezen voor minder reizen en meer video-conferences, door te investeren in het duurzaam maken van onze gebouwen, het uitschakelen van apparatuur die niet wordt gebruikt en het vergroenen van het wagenpark. Daarnaast is vermindering van bedrijfsafval en het vergroten van hergebruik één van de speerpunten. Dit is goed voor het milieu omdat het de CO 2 uitstoot verlaagt. MVO zit daarmee niet alleen in innovatieve projecten gericht op de energietransitie, maar ook in de manier waarop de medewerkers hun dagelijks werk uitvoeren. Om medewerkers bewuster te maken van de effecten van hun handelen en de mogelijkheden die ze hebben om duurzamer te werken, vindt gerichte interne communicatie plaats rondom duurzaamheids-thema s. Enexis stelt daarmee medewerkers in staat om hun werk duurzaam uit te voeren en ook privé een bijdrage te leveren aan de energietransitie. Dit stimuleert bovendien de kennisontwikkeling en ervaringsdeskundigheid van Enexis op het gebied van duurzaamheid. Daarnaast wordt in het jaarverslag 2010 voor het eerst volgens externe richtlijnen gerapporteerd over MVO bij Enexis. Als onderdeel daarvan is ook de CO 2 -footprint berekend. Elektrisch rijden Enexis gelooft in de kansen van de elektrische auto. Het is een schone en goedkopere manier van rijden. Het opladen kan gewoon via een stekker in het stopcontact. Daarbij zorgen de accu s in de auto s voor extra opslagcapaciteit van energie. Dat is ideaal voor het bewaren van duurzame energie. Ook zijn elektrisch aangedreven auto s vaak sneller en krachtiger dan modellen die lopen op fossiele brandstoffen. Technisch gezien is het binnen afzienbare tijd mogelijk om op grote schaal elektrische auto s te produceren. Enexis draagt graag op een slimme manier bij aan deze duurzame ontwikkeling. Daarin vervullen we een cruciale innovatieve, maatschappelijke en baanbrekende rol. Enexis geeft het goede voorbeeld en heeft een groeiend aantal elektrische auto s op de weg. Ook zal Enexis zich richten op elektrisch voor- en na transport bij woon- werk verkeer met het openbaar vervoer door de inzet van 3 elektrische pendelbusjes tussen NS-stations en kantoorlocaties van Enexis. Wagenpark op groen gas Enexis stimuleert het gebruik van groen gas door aanschaf van bedrijfswagens en een aanbod voor leaserijders. Op dit moment heeft Enexis inmiddels drie groen gas auto s besteld: twee Volkswagens Passat en een Fiat Punto. Rijden op groen gas is in de visie van Enexis niettemin van tijdelijke aard. Het rendement van elektrisch rijden is groter dan van groen gas. Vanaf 2020 zullen er grotere aantallen elektrische auto s rijden met een grotere actieradius en zal de infrastructuur voor elektrisch rijden uitontwikkeld zijn. Tot die tijd is rijden op groen gas een goed alternatief. Om dit te stimuleren organiseert Enexis een
12 Roadshow voor groen gas auto s om medewerkers te enthousiasmeren voor rijden op groen gas. Daarnaast is Enexis intensief betrokken bij het 100.000 voertuigenplan. Een initiatief van de Provincies Drenthe, Friesland en Groningen om in 2015 circa 10% van het voertuigpark in Noord-Nederland, zijnde 100.000 voertuigen, op duurzame brandstoffen te laten rijden. Zonnecellen voor medewerkers Enexis geeft een groep van 20 medewerkers een financiële bijdrage voor het aanschaffen van zonnepanelen. In ruil daarvoor vervullen deze medewerkers zowel in- als extern een ambassadeursrol. Hierbij communiceren ze actief over de bij hem/haar thuis geïnstalleerde PV-installatie. Doordat 20 medewerkers een ambassadeursrol te geven stimuleert Enexis alle medewerkers te investeren in duurzame energie oplossingen. Enexis kan hierdoor ook leren van de ervaringen die medewerkers opdoen met het inkoop-, installatie-, metering- en administratieve proces bij de plaatsing en gebruik van zonnepanelen. Enexis geeft hiermee invulling aan haar leidende rol (voorbeeld-gedrag) met betrekking tot duurzame energietoepassingen en de energietransitie. Enexis streeft naar een verduurzaming van haar gebouwenportfolio en neemt hierbij met de bouw van duurzame regiokantoren in Maastricht en Venlo de eerste concrete stappen. Duurzame gebouwen Enexis is zich ervan bewust dat kantoorgebouwen veel energie verbruiken. Daarom streeft Enexis ernaar om dit energieverbruik te minimaliseren. Concrete stap op dit terrein is de bouw van twee nieuwe duurzame regiokantoren in Maastricht en Venlo. Daarnaast loopt er een initiatief rondom het Enexis terrein in Zwolle, waarbij zowel stappen worden ondernomen om het gebouw te verduurzamen, als een duurzame inrichting van het bedrijfsterrein in z n geheel. De additionele kosten voor de bouw van duurzame energieneutrale kantoorgebouwen zijn ca. 20% hoger dan voor de bouw van traditionele kantoorgebouwen. Het grootste deel hiervan wordt aangewend voor de plaatsing van PV-cellen, het extra isoleren van het gebouw en het energiemanagementsysteem om een volledig energieneutrale exploitatie mogelijk te maken. Daarnaast zijn er extra kosten voor het benutten van aardwarmte door het toepassen van een bodemcollectorsysteem (Maastricht) of een zogenaamde WKO-installatie (warmte- koude opwekking voor Venlo) voor de warmwatervoorziening voor oa. de ruimteverwarming. De oplevering is gepland voor eind eerste kwartaal 2012. Ook voor Zwolle is de ontwerpfase voor de nieuwbouw van het regiokantoor op onze eigen locatie Marsweg inmiddels gestart. Het gebouw is qua opzet en ontwerp vergelijkbaar met de nieuwe regiokantoren te Maastricht en Venlo. De ingebruikname staat gepland voor eind 2012. Op dezelfde locatie Marsweg te Zwolle wordt het huidige hoofdgebouw duurzaam gerenoveerd en uitgebreid met een extra kantoorvleugel en wordt hiermee de bovenregionale vestiging van Enexis voor Noord Nederland. De aan te bouwen nieuwe kantoorvleugel wordt volledig energieneutraal.
13 Met de gemeente Zwolle is het afgelopen jaar een gezamenlijk onderzoekstraject gestart om te bekijken of onze locatie Marsweg op een duurzame wijze kunnen herontwikkelen na de realisatie van de voorgenoemde huisvestingsplannen. Medio 2010 is hiervoor een intentieovereenkomst met de gemeente Zwolle gesloten voor een gezamenlijk onderzoekstraject naar de stedenbouwkundige randvoorwaarden voor de realisatie van de huisvestingsplannen op de Marswe. Onderdeel van dit plan is dat oude vrijkomende opstallen worden gesloopt en de vrijkomende terreinen opnieuw worden uitgegeven als bedrijfsterrein. Dit heeft geresulteerd in een positief advies van de gemeente.