Nawerk: Informatiebronnen

Nawerk: Informatiebronnen Tijdschriften Wie zich verder wil verdiepen in dementie kan terecht bij een drietal zeer toegankelijke Nederlandse tijdschriften: Denkbeeld Denkbeeld is een populairwetenschappelijk opinieblad, waarin de oudere mens met psychogeriatrische problemen centraal staat. Het informeert over ontwikkelingen en ervaringen in de psychogeriatrische hulpverlening. Voorop staat de toegankelijkheid voor een breed lezerspubliek, van specialisten tot familieleden van psychogeriatrische patiënten. Denkbeeld verschijnt zesmaal per jaar. Bohn Stafleu van Loghum Afdeling Klantenservice Postbus 246 3990 GA Houten internet: www.denkbeeld.bsl.nl 227

Alzheimer Magazine Alzheimer Magazine is een driemaandelijks tijdschrift, uitgegeven door Alzheimer Nederland. In het Alzheimer Magazine vindt u informatie over alles wat helpt bij dementie: tips over omgaan met de ziekte, berichtgeving over actuele ontwikkelingen rondom dementie, ervaringsverhalen en informatie over de activiteiten van Alzheimer Nederland. Alzheimer Nederland Postbus 183 3980 CD Bunnik internet: www.alzheimer-nederland.nl Een Heldere Kijk Een Heldere Kijk is een driemaandelijks magazine, dat praktische en emotionele ondersteuning biedt voor iedereen die op een of andere manier met dementie te maken heeft of krijgt. Het magazine is bestemd voor hulpverleners, familie en mensen met dementie. Quantes t.a.v. Een Heldere Kijk Antwoordnummer 10056 2280 VB Rijswijk e-mail: eenhelderekijk@quantes.nl Documentaires Benjamin en de anderen (2006). Een film over het leven met dementie. Tilburg: Moved. 228

Kom niet aan m n meissie! (2006). Over kwaliteit van leven bij dementie. Amsterdam: Rosetree. Met mij is niks mis (1996). Bunnik: Alzheimer Nederland. Strijd tegen dementie (2008). Interviews met bekende politici over hun ervaringen met dementerende naasten. Bunnik: Alzheimer Nederland. Van binnenuit (2002). Bunnik: Alzheimer Nederland. Wegwaaiende gedachten (2007). In gesprek met mensen die lijden aan dementie. Hilversum: Kaktus. Romans, ervaringsliteratuur en fotoboeken over oud worden en dementie Bailey, J. (2002). Iris. Amsterdam: Bezige Bij. Beaufort, I. de, & Meulenberg (red.) (2008). Altijd vandaag. Dementie in de literatuur. Amsterdam: Meulenhoff. Bedee, K., Buning, M., de Levita, D., & Dippel, R. (red.) (2003). Oud worden hoe doe je dat? Breda: Papieren Tijger. Bernlef, J. (1984). Hersenschimmen. Amsterdam: Querido. Bot, M. (2004). Geliefden. Timeless love. Rotterdam: Marrie Bot. Braam, S. (2005). Ik heb Alzheimer; Het verhaal van mijn vader. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar. Emanuels, N. (2006). Afscheid van Amalia; Hoe ik mijn moeder verloor terwijl ze er nog was. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Fransen, A. (2002). De nadagen van Gerard Reve. Amsterdam: Podium. Groen, T. (2007). 100 x 100. Honderd portretten van honderdjarigen. Rotterdam: Veenman. Ignatieff, M. (1994). Scar tissue. New York: Farrar, Straus & Giroux. Napel, A. ten, & van t Hek, Y. (2001). Je leven vergeten. Amsterdam: Focus. 229

Pikulic, M. & van den Bergen, C. (2003). Beleving belicht. Den Haag: De Schildershoek. Reve, G. (1947). De laatste jaren van mijn grootvader. In: Verzameld Werk deel 1. Amsterdam, 1998: Veen. Skinner, B.F., & Vaughan, M.E. (1983). How to enjoy your old age. New York: Sheldon. Smeele, H. (2002). Met de moed van een ontdekkingsreiziger. Utrecht: Servire. Voskuil, J.J. (1999). De moeder van Nicolien. Amsterdam: Van Oorschot. Relevante websites www.alzheimer-nederland.nl Alzheimer Nederland werkt met 51 regionale afdelingen en een landelijk bureau in Bunnik aan een betere kwaliteit van leven voor mensen met dementie en hun familie. Dit tracht zij te bereiken door voorlichting, ondersteuning, belangenbehartiging en wetenschappelijk onderzoek. www.alzheimercentrum.nl De website van het Alzheimercentrum van het VU Medisch Centrum in Amsterdam. Biedt informatie over dementie en onderzoek voor patiënten, naasten en professionals. www.ciz.nl De website van het Centrum Indicatiestelling Zorg: de instantie waar u zorg kunt aanvragen die betaald wordt uit de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). www.dementieprogramma.nl De website van het Landelijk Dementieprogramma (LDP): verbeteren van 230

zorg en dienstverlening bij dementie door regionale actieprogramma s. www.denkbeeld.bsl.nl Denkbeeld, Tijdschrift voor Psychogeriatrie, is een populairwetenschappelijk opinieblad, waarin de oudere mens met psychogeriatrische problemen centraal staat. Het tijdschrift schenkt aandacht aan alle problemen die zich in de latere levensfase kunnen voordoen: van dementie tot angst, van achterdocht tot depressiviteit. www.devpg.nl De Vereniging voor Psychogeriatrie (VPG) is een platform voor mensen die in hun beroep zorg, begeleiding of behandeling bieden aan psychogeriatrische patiënten en hun naasten. www.haagsehogeschool.nl/lectoraatpsychogeriatrie De website van het Lectoraat Psychogeriatrie van de Haagse Hogeschool. In 2005 nam de Haagse Hogeschool samen met Woon- en Zorgcentra Haaglanden, Florence en het ROC Mondriaan het initiatief voor het Lectoraat Psychogeriatrie. Het lectoraat stelt zich ten doel het werken met mensen met dementie als een vak apart te positioneren, zowel inhoudelijk als maatschappelijk, binnen de opleidingen en de instellingen, maar ook in de buitenwereld. www.herkendementie.nu Een website gemaakt door Alzheimer Nederland in het kader van een campagne om dementie vroegtijdig te herkennen. De site geeft informatie over vergeetachtigheid en dementie, en over wat u moet doen als u zich ongerust maakt over uw functioneren. U kunt op de site ook een vragenlijst invullen, de Internet Dementie Screening (ISD). Daarmee krijgt u een indruk van de ernst van uw vergeetachtigheid. 231

www.innovatiekringdementie.nl De website van IDé: innovatiekring dementie. Idé is een onafhankelijke beweging die wil bijdragen aan kwaliteit van leven van ouderen met dementie in verpleeg- en verzorgingshuizen en thuis. Deze beweging van zorgprofessionals, wetenschappers en mantelzorgers verzamelt, verspreidt en ondersteunt goede praktijkvoorbeelden en wetenschappelijke kennis, en stimuleert experimenten. www.mezzo.nl Mezzo is de Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg. Mezzo zet zich in voor iedereen die langdurig en onbetaald voor een ander zorgt. www.minvws.nl Op de website van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, vindt u onder andere informatie over de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) en het persoonsgebonden budget (pgb). www.ontmoetingscentradementie.nl Een website met informatie over ontmoetingscentra voor mensen met dementie en hun mantelzorgers. www.pgb.nl Deze website is een initiatief van Per Saldo, de vereniging van mensen met een persoonsgebonden budget, en biedt uitgebreide informatie over alles wat met het persoonsgebonden budget te maken heeft. www.succesvolouderworden.nl Op deze website van het Nederlands Kenniscentrum Ouderenpsychiatrie vindt u informatie over allerlei aspecten van succesvol ouder worden. 232

www.vilans.nl Vilans is de Nederlandse kennisorganisatie voor de langdurige zorg. Hier vindt u informatie over allerlei projecten die bedoeld zijn om een betere kwaliteit van leven tot stand te brengen voor mensen die langere tijd zorg en ondersteuning nodig hebben. 233

Alzheimer Nederland In 2008 lijden in Nederland ruim 270.000 mensen aan dementie. Door de vergrijzing van de bevolking en de stijgende levensverwachting zal dat in 2050 naar schatting een half miljoen mensen zijn. Alzheimer Nederland zet zich al bijna 25 jaar in voor mensen met dementie en hun naaste omgeving. Dit doet Alzheimer Nederland door het subsidieren van wetenschappelijk onderzoek, voorlichting, ondersteuning en belangenbehartiging. Alzheimer Nederland is volledig afhankelijk van particuliere giften. Sinds 1999 is Alzheimer Nederland in bezit van het CBF Keurmerk. Alzheimer Nederland werkt aan een betere kwaliteit van leven voor mensen met dementie en hun naaste omgeving. Nabijheid en vraaggerichtheid zijn daarbij sleutelwoorden. Alzheimer Nederland heeft hiertoe vijf doelstellingen geformuleerd: 1. Bepalend in beeldvorming Bijdragen aan een positieve beeldvorming over dementie en emancipatie van mensen met dementie. 2. Leidend in voorlichting Verspreiden en aanbieden van informatie over dementie en de gevolgen voor mensen met dementie en hun naaste omgeving. 3. Nabij in hulp Ondersteunen van mensen met dementie en hun naaste omgeving 235

door het (laten) aanbieden van een laagdrempelig en gevarieerd hulp- en dienstenaanbod. 4. Duidelijk in belangenbehartiging Collectieve belangenbehartiging ten behoeve van mensen met dementie en hun naaste omgeving. 5. Regisserend in wetenschappelijk onderzoek Stimuleren van wetenschappelijk onderzoek bij dementie en het vertalen van onderzoeksresultaten naar de praktijk. Activiteiten Via de website www.alzheimer-nederland.nl biedt Alzheimer Nederland een zeer uitgebreid aanbod aan informatiemateriaal. Daarnaast organiseert Alzheimer Nederland een groot aantal activiteiten voor iedereen die te maken heeft met dementie of hier meer over wil weten. Met meer dan 50 regionale afdelingen heeft de organisatie een landelijk bereik. Een greep uit de activiteiten: De Alzheimertelefoon is dag en nacht bereikbaar voor telefonische hulp en informatie: 030-656 75 11. U kunt hier terecht met al uw vragen over dementie of als u behoefte heeft aan een luisterend oor. Alzheimer Cafés zijn maandelijkse, informele bijeenkomsten waar mensen met dementie, familieleden, hulpverleners en andere belangstellenden elkaar in een ongedwongen ambiance ontmoeten om ervaringen uit te wisselen en te leren over dementie. Met meer dan 150 Alzheimer Cafés is er altijd een café bij u in de buurt. TOCH UIT Vakanties zijn vakantieweken voor mensen met dementie en hun partners. Een TOCH UIT vakantie is uniek omdat ontspanning gecombineerd wordt met informatie, tips en persoonlijke adviezen. In 236

een hotel in een mooie omgeving, waar dag en nacht deskundige vrijwilligers klaarstaan om de deelnemers op te vangen. Alzheimer Magazine biedt informatie over alles wat helpt bij dementie. Het magazine bevat tips over het omgaan met de ziekte, informatie over actuele ontwikkelingen rondom dementie, ervaringsverhalen en informatie over Alzheimer Nederland. Als u Alzheimer Nederland voor minimaal 25,- per jaar steunt, ontvangt u het magazine elk kwartaal. Alzheimer Nederland Postbus 183 3980 CD Bunnik T 030-659 69 00 www.alzheimer-nederland.nl Wordt donateur van Alzheimer Nederland en stort uw bijdrage op giro 2502 ten name van Alzheimer Nederland te Bunnik. 237

Voor dit boek geraadpleegde literatuur en documentaires Aalten, P., Olde Rikkert, M., Vernooij-Dassen, M., & Scheltens, Ph. (red.) (2007). Alzheimer Wijzer. Over omgaan met dementie. Zeewolde: Uitgeverij Cambium. Allewijn, M., & Miesen, B. (red.) (2006). Zorg om ouderen: een leidraad voor mantelzorgers. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Bakens, P. (2006). Over alarmbellen, pyjamadagen en het inzetten van het leger. Verpleeghuizen in de media. Denkbeeld, 18, 6, 2-3. Bedee, K., Buning, M., de Levita, D., & Dippel, R. (red.) (2003). Oud worden hoe doe je dat? Breda: Papieren Tijger. Beek, S. van, Peeters, J., & Francke, A. (2007). Bruikbaarheid en toepasbaarheid van de monitor van het Landelijk Dementieprogramma. Factsheet 1. Utrecht: NIVEL. Bennett, D., Schneider, J., Tang, Y., Arnold, S., & Wilson, R. (2006). The effect of social networks on the relation between Alzheimer s Disease pathology and level of cognitive function in old people: a longitudinal study. The Lancet Neurology, 5, 406-412. Betzel, B. (2007). De rol van de huisarts bij dementie: een exploratieve studie in het kader van het Landelijk Dementieprogramma. Scriptie, Radboud Universiteit Nijmegen. Boekhorst, S. te, Depla, M.F., de Lange, J., Pot, A.M., & Eefsting, J.A. (2007). Kleinschalig wonen voor ouderen met dementie: een begripsverheldering. Tijdschrift voor Gerontologie en Geriatrie, 38, 17-26. 239

Bos, D., Salari, M., & Plaisir, A. (2005). Bijzondere zorg voor een bijzondere doelgroep. Zorg op maat voor jong-dementerenden. Denkbeeld, 17, 3, 6-9. Bot, M. (2004). Geliefden. Timeless love. Rotterdam: Marrie Bot. Braam, S. (2005). Ik heb Alzheimer; het verhaal van mijn vader. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar. Buijssen, H. (2000). De heldere eenvoud van dementie. Tilburg: Tred. Buijssen, H. (red.) (2002). Psychologische hulpverlening aan ouderen. Deel 1: Psychosociale problematiek. Baarn: HB. Buijssen, H. (2007). De beleving van dementie. Utrecht: Het Spectrum. Diesfeldt, H. (2007). Regelmatig bezoek goed voor de gezondheid. Informele zorg ook in het verpleeghuis onmisbaar. Denkbeeld, 19, 1, 10-12. Draaisma, D. (2001). Waarom het leven sneller gaat als je ouder wordt. Groningen: Historische Uitgeverij. Draaisma, D. (2008). De heimweefabriek. Geheugen, tijd en ouderdom. Groningen: Historische Uitgeverij. Dröes, R. (red.) (1996). Amsterdamse Ontmoetingscentra. Amsterdam: Thesis. Dröes, R., Boelens, E., Bos, J., Meihuizen, L., Ettema, T., Gerritsen, D., Hoogeveen, F., de Lange, J., & Schölzel, C. (2006). Quality of life in dementia in perspective: An explorative study of variations in opinions among people with dementia and their professional caregivers, and in literature. Dementia, International Journal of Social Research and Practice, 5, 4, 533-558. Elting, M. (2008). Dementie en erfelijkheid. Wanneer is erfelijkheidsonderzoek zinvol? Denkbeeld, 20, 1, 24-28. Garenfeld, W., & Hazelhof, T. (2006). Alzheimer & Co. Vormen van dementie. Denkbeeld, 18, 2, 10-13. Geelen, R. (2003). Haal meer uit uw verpleeghuisbezoek. Leidraad voor een succesvolle visite. Denkbeeld, 15, 1, 12-15. 240

Gezondheidsraad (2002). Dementie; advies van een commissie van de Gezondheidsraad aan de Minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Groen, T. (2007). 100 x 100. Honderd portretten van honderdjarigen. Rotterdam: Veenman. Groot-Beeuwkes, A. de (2007). Een goede woonplek voor tante Mieke. Op zoek naar een geschikt verpleeghuis. Denkbeeld, 19, 2, 3-5. Herten, L. van, Oudshoorn, K., Perenboom, R., Mulder, Y., Hoeymans, N., & Deeg, D. (2002). Gezonde levensverwachting naar sociaal-economische status. Leiden: TNO. Hoogeveen, F. (2006). Niet bijzonder, wel speciaal. Met dementerende bewoners naar de stamkroeg. Denkbeeld, 18, 4, 2-5. Hoogeveen, F., Koning, C., & Meerveld, J. (1998). Wat willen dementerende ouderen? (1): Hoe willen dementerenden geholpen worden bij wassen en aankleden? Denkbeeld 10(5), 20-23. Hoogeveen, F., Kok, S., Meerveld, J., Koning, C., & Bosma, A. (1999). Wat willen dementerende ouderen? (2): Kunnen ouderen met een lichte dementie zelf keuzen maken? Denkbeeld 11(1), 16-19. Hoogeveen, F., Koning, C., Meerveld, J., & Kagie, L. (1999). Wat willen dementerende ouderen? (3): Welke zintuiglijke activiteiten hebben de voorkeur van diepdemente verpleeghuisbewoners? Denkbeeld 11(2), 2-5. Ingen Schenau, J. van (2002). Ja, mits Het gebruik van psychofarmaca bij dementie. Denkbeeld, 14, 2, 20-23. Ingen Schenau, J. van (2006). Het verpleeghuis is zo gek nog niet. Denkbeeld, 18, 4, 14-15. Ingen Schenau, J. van (2007). Antidepressiva. Loghem: Silhouet. Jonquière, R. (2005). Dementie en euthanasie. Overwegingen bij een duivels dilemma. Denkbeeld, 17, 5, 2-4. Joosten, J., van den Berg, S., & Teunisse, J. (2007). Help me even herinneren. Gids voor mensen met milde geheugenproblemen en hun naasten. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 241

Kalmijn, S. (1997). Risicofactoren voor cognitieve achteruitgang. Proefschrift. Rotterdam: Erasmus Universiteit. Klingeman, C., Nijhuis, C., & de Lange, J. (2007). Partners in zorg worden. Hoe familieleden en verpleeghuismedewerkers leren samenwerken. Denkbeeld, 19, 1, 30-32. Kom niet aan m n meissie! (dvd, 2006). Over kwaliteit van leven bij dementie. Amsterdam: Rosetree. Kouters, S. (2007). Gegijzeld door een ziekte; interview met Heleen Dupuis. Volkskrant Magazine, 26 mei 2007, 10-16. Kuiper, R. (2007). Hulp bij geheugenproblemen. Het werk van de geheugenpolikliniek. Denkbeeld, 19, 5, 2-6. Lak, M., & Tobé, R. (2005). Het voelt zó anders. Zorgen voor jongdementerenden. Denkbeeld, 17, 3, 10-12. Ligthart, S. (2006). Casemanagement bij dementie. Nijmegen: Radboud Universiteit. Meerveld, J., Schumacher, J., Krijger, E., Bal, R., & Nies, H. (2004). Landelijk Dementie Programma. Werkboek. Utrecht: Nederlands Instituut voor Zorg en Welzijn. Meerveld, J., & Denis, R. (2006). Wat is er aan de hand en wat kan helpen? De meest urgente wensen van mensen met dementie en hun familie. Denkbeeld, 18, 5, 22-24. Miesen, B. (1998). Dement: zo gek nog niet; Kleine psychologie van dementie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Miesen, B. (2002). Het Alzheimer Café. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Miesen, B., Allewijn, M., Hertogh, C., Groot, F. de, & Wetten, M. van (red.) (2003). Leidraad Psychogeriatrie (Delen A, B en C). Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Miesen, B., & Hoogeveen, F. (red.) (2007). Psychogeriatrie, een vak om van te houden. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. Miesen, B. (2008). Zorg om mensen met dementie. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. 242

Napel, A. ten, & Hek, Y. van t (2001). Je leven vergeten. Amsterdam: Focus. Oeppen, J., & Vaupel, J. (2002). Broken limits to life expectancy. Science, 296, 1029-1030. Peeters, J., Beek, S. van, & Francke, A. (2007a). Problemen en wensen van mantelzorgers van mensen met dementie; Resultaten van de monitor van het Landelijk Dementieprogramma. Factsheet 2. Utrecht: NIVEL. Peeters, J., Francke, A., Beek, S. van, & Meerveld, J. (2007b). Welke groepen mantelzorgers van mensen met dementie ervaren de meeste belasting?; Resultaten van de monitor van het Landelijk Dementieprogramma. Factsheet 3. Utrecht: NIVEL. Pikulic, M., & Bergen, C. van den (2003). Beleving belicht. Den Haag: De Schildershoek. Posthumus, E. (2008). Onbeperkt houdbaar? Quest, 1, 22-26. Pot, A., Kuin, Y., & Vink, M. (red.) (2007). Handboek Ouderenpsychologie. Utrecht: De Tijdstroom. Ravaglia, G., Forti, P., Lucicesare, A., Pisacane, N., Rietti, E., Bianchin, M., & Dalmonte, E. (2008). Physical activity and dementia risk in the elderly: findings from a prospective Italian study. Neurology, 6, 70, 1786-1794. Rovio S., Kåreholt, I., Helkala, E-L., Viitanen, M., Winblad, B., Tuomilehto, J., Soininen, H., Nissinen, A., & Kivipelto, M. (2005). Leisure-time physical activity at midlife and the risk of dementia and Alzheimer s disease. The Lancet Neurology, 4, 11, 705-711. Schölzel, C., & de Lange, J. (2005). Wat is kwaliteit van leven? Denkbeeld, 17, 5, 6-8. Smeele, H. (2002). Met de moed van een ontdekkingsreiziger. Utrecht: Servire. The, A-M. (2004). In de wachtkamer van de dood. Leven en sterven met dementie in een verkleurende samenleving. Amsterdan: Thoeris. Van binnenuit (dvd, 2002). Bunnik: Alzheimer Nederland. 243

Veenhoven, R. (2006). Geluk op leeftijd. Geron, 8, 1, 58-61. Verbraeck, B., & Plaats, A. van der (2008). De wereld van dementie; Typen dementerenden en het aanbieden van de juiste prikkels. Tijdschrift voor Verzorgenden, 1, 28-32. Verbraeck, B., & Plaats, A. van der (2008). De wereld van dementie; Onbegrepen gedrag en het geven van externe prikkels. Tijdschrift voor Verzorgenden, 2, 18-23. Verhaest, P. (2005). Ik hou mijn schaduw te vriend. Interview met een jong-dementerende verzorgende. Denkbeeld, 17, 3, 2-4. Verhey, F. (2007). Wel remmen, niet stoppen. Anti-dementiemiddelen: de stand van zaken. Denkbeeld, 19, 1, 14-15. Waarde, H. van (2007). Doen! Verslag van het congres Kleinschalig wonen voor mensen met dementie, doen of laten? Denkbeeld, 19, 2, 24-26. Wegwaaiende gedachten (dvd, 2007). In gesprek met mensen die lijden aan dementie. Hilversum: Kaktus. Westendorp, R., & Hengst, J. den (2006). Buiten spel? De kunst van het oud worden. Wormer: Inmerc bv. Whitmer, R. (2005). Obesity in middle age and future risk of dementia: a 27 year longitudinal population based study. British Medical Journal, 11, 1330-1360. Wind, A., Gusselkloo, J., Vernooij-Dassen, M., Bouma, M., Boomsma, L.J., & Boukes, F. (2003). NHG-Standaard dementie (tweede herziening). Huisarts Wet, 46, 13, 754-767. 244

Register acetylcholine, 79 afasie, 62, 156, 159 alfa-synucleïne, 65 Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten, 186, 230, 232 Alzheimer Café, 49, 133, 141, 168, 169, 172, 189 antidepressiva, 48 apraxie, 62 AWBZ zie Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten beeldvormende technieken, 45 beschermende factoren, 74 bèta-amyloïde, 59, 80 BSE, 70 casemanager, 19, 125, 157, 161, 178, 179, 181, 190, 223 Centrum Indicatiestelling Zorg, 180, 186, 190, 230 cholinesteraseremmers, 79, 80 chromosomen, 73 CIZ zie Centrum Indicatiestelling Zorg cognitief functioneren, 44 cognitieve stoornissen, 44, 48, 78 CT, 45 245

dementiepaspoort, 161, 162, 163, 164 depressie, 37, 46, 47, 48, 50, 62, 67, 69, 132, 136, 160 diagnostiek, 36, 44, 53 DNA, 75 dominant, 69, 73 dopamine, 67 dwanggedachte, 69 dwanghandeling, 69 Ebixa, 80 echolalie, 64 EEG, 18, 45, 46, 47 erfelijkheid, 24, 72, 74, 75, 172 euthanasie, 116, 117, 118 Exelon, 19, 49, 79 frontotemporale dementie, 59, 65, 74, 86 galantamine, 79 geheugenpolikliniek, 17, 19, 35, 44, 47, 48, 50, 52, 53, 178 geheugentraining, 78 gen, 69, 70, 73, 75 geriater, 44, 49, 53, 65, 127 gespreksgroep, 168, 174, 175, 176, 177, 181, 182, 190 gevoeligheidsgenen, 73, 74, 87 glutamaat, 80 grotevatenziekte, 62 hallucinatie, 58, 66, 69, 160 hippocampus, 59 huisarts, 17, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 41, 44, 47, 53, 123, 133, 161, 168, 178, 190 246

immunisatie, 80 inprenting, 98, 99, 101, 104, 149, 150 Inspectie voor de Gezondheidszorg, 197, 201 jong dementerenden, 56, 70, 71, 72, 164, 168 kleinevatenziekte, 62 kleinschalig wonen, 168, 208, 209 Kop-groepen, 174 kortetermijngeheugen, 98, 99 kwaliteit van leven, 37, 113, 115, 121, 153, 154, 166, 167, 214 Landelijk Dementieprogramma, 82, 131, 168, 230 langetermijngeheugen, 99, 103, 149 levensfase, 27, 72, 103, 231 levensfaseproblemen, 26 levenswijze, 24, 62, 74, 75, 87 Lewy-bodydementie, 59, 65 lotgenotencontact, 172, 174 mantelzorger, 14, 82, 83, 84, 85, 131, 132, 136, 163, 167, 169, 172, 176, 178, 181, 182, 183, 191, 216, 218, 232 memantine, 80 Mild Cognitive Impairment, 49, 50, 53, 172 MMSE, 41, 44 MRI, 18, 19, 45, 47, 49, 63 neuroloog, 17, 19, 31, 66 neuropsycholoog, 18 neurotransmitter, 79, 80 normale veroudering, 26, 172 247

Observatie Lijst voor vroege symptomen van Dementie, 38 ontmoetingscentrum, 181, 190 ontremming, 63, 69, 83 pathologische veroudering, 30, 32 persoonsgebonden budget, 187, 188, 232 preferenties, 156 prion, 69, 70 psychiater, 31, 44, 48, 53 psychogeriatrie, 196, 199, 214 psychogeriatrische dagbehandeling, 183, 184 psycholoog, 47, 52, 90, 169, 175, 176, 177, 180, 184 recessief, 73 Reminyl, 79 risicofactoren, 73 rivastigmine, 79 screening, 48 signaalstof, 79 sluipend begin, 37 SPECT, 45 succesvolle veroudering, 28, 29 syndroom, 55, 59 syndroom van Korsakov, 67, 68 technieken, beeldvormende, 45 vasculaire dementie, 59, 62, 71, 76, 77, 157 vergrijzing, 13, 68, 81, 87 248

veroudering, 13, 23, 24, 26 -, normale, 26 -, pathologische, 30, 32 -, succesvolle, 28, 29 verpleeghuis, 9, 14, 20, 82, 85, 104, 110, 111, 112, 125, 152, 160, 163, 178, 184, 187, 191, 192, 193, 194, 202, 207, 208, 209, 210, 211, 212, 213, 214, 216, 218 verzorgingshuis, 29, 63, 186, 194 vroegdiagnostiek, 48 waan, 58, 69, 160 Wet Maatschappelijke Ondersteuning, 188, 232 wilsbekwaamheid, 120 WMO zie Wet Maatschappelijke Ondersteuning ziekte van Alzheimer, 19, 45, 46, 49, 55, 59, 60, 61, 62, 63, 64, 71, 72, 73, 74, 76, 77, 80, 86, 111, 116, 139, 156, 179 ziekte van Creutzfeldt-Jakob, 67, 69, 70 ziekte van Huntington, 67, 69, 73 ziekte van Parkinson, 30, 31, 32, 65, 67, 107 Zorgkantoor, 186, 187, 188 zorgverzekeraar, 187 249

Over de auteur Frans Hoogeveen (1957) is gezondheidszorgpsycholoog. Hij werkt als adviseur psychogeriatrie bij Florence in Den Haag. Daar houdt hij zich bezig met ontwikkelingen in wonen en zorg voor mensen met dementie en met het opleiden van professionals. Hij promoveerde in 1990 en is een actief onderzoeker en publicist. Hij is voorzitter van de Vereniging voor Psychogeriatrie en redacteur van Denkbeeld, Tijdschrift voor Psychogeriatrie. Hij is verbonden aan het Lectoraat Psychogeriatrie van De Haagse Hogeschool, en is kroegbaas van het Alzheimer Café Rijswijk. Voor verzoeken om lezingen of presentaties: Frans Hoogeveen e-mail: frhoogeveen@zonnet.nl frans.hoogeveen@florence-zorg.nl 251

Raad van advies Dr. Martin Appelo Gezondheidszorgpsycholoog, hoofd wetenschappelijk onderzoek GGz Groningen. Drs. Ron van Deth Psycholoog en publicist, onder andere verbonden aan het Europees Instituut voor Educatie in Staverden. Drs. Annette Heffels Psycholoog en psychotherapeut, columnist en auteur van vele boeken op het gebied van de psychologie. Drs. Joke Kragten Gezondheidszorgpsycholoog, als therapeut werkzaam bij Altrecht, divisie stad Utrecht. Prof.dr. Walter Vandereycken Hoogleraar psychiatrie aan de Katholieke Universiteit Leuven en hoofd van de afdeling directieve therapie in de Psychiatrische Kliniek Broeders Alexianen te Tienen, België. 253

Drs. Jean-Pierre van de Ven Psycholoog en psychotherapeut, zelfstandig gevestigd in de Psychologische Praktijk Amsterdam. Tevens werkzaam als systeemtherapeut bij Mentrum GGZ te Amsterdam, afdeling Klinische psychiatrie. 254

Reeds verschenen titels 1. Joke Kragten, Leven met een manisch-depressieve stoornis, ISBN 978 90 313 3432 2 2. Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een paniekstoornis, ISBN 978 90 313 3561 9 3. Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een dwangstoornis, ISBN 978 90 313 3562 6 4. Ed Berretty, Leven met een dwangmatige persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 3877 1 5. Joke Kragten, Leven met een sociale fobie, ISBN 978 90 313 3878 8 6. J. Hoevenaars, Leven met een fobie, ISBN 978 90 313 3911 2 7. Y. Meesters, Leven met een winterdepressie, ISBN 978 90 313 3912 9 8. Ed Berretty en Kees Korrelboom, Leven met een ontwijkende persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 4091 0 9. Sjef Peeters en Karel Klumpers, Leven met assertiviteitsproblemen, ISBN 978 90 313 4193 1 10. Jenny Palm, Leven na een beroerte, ISBN 978 90 313 4200 6 11. Joke Kragten, Leven met een depressieve stoornis, ISBN 978 90 313 3981 5 255

12. Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Leven met een piekerstoornis, ISBN 978 90 313 4320 1 13. Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische pijn, ISBN 978 90 313 4273 0 14. Ard Nieuwenbroek en Piet Gieles, Omgaan met rijexamenangst, ISBN 978 90 313 4345 4 15. Martin Appelo, Leven met een psychotische stoornis, ISBN 978 90 313 3979 2 16. Pieternel Dijkstra, Omgaan met ziekelijke jaloezie, ISBN 978 90 313 4384 3 17. Tom Mutsaerts, Gezond omgaan met gewoontes, ISBN 978 90 313 4451 2 18. Ed Berretty, Leven met een afhankelijke persoonlijkheidsstoornis, ISBN 978 90 313 4581 6 19. Josephine Giesen-Bloo, Leven met een borderline persoonlijk heidsstoornis, ISBN 978 90 313 3563 3 20. Peter Daansen, Leven met obesitas, ISBN 978 90 313 4392 8 21. Pieternel Dijkstra, Omgaan met hechtingsproblemen, ISBN 978 90 313 4622 6 22. Jan van den Berg, Cindy Boon en Laura van Bergen, Omgaan met rijangst, ISBN 978 90 313 4474 1 23. Jean-Pierre van de Ven, Omgaan met relatieproblemen, ISBN 978 90 313 4475 8 24. Agnes Scholing en Pascal Wolters, Leven met een antisociale persoonlijkheid, ISBN 978 90 313 4476 5 25. Jolien Fox en Mieke Zinn, Leven met een alcoholprobleem, ISBN 978 90 313 4393 5 256

26. Martin Appelo en Kees Korrelboom, Leven met identiteits problemen, ISBN 978 90 313 4808 4 27. Jan van den Berg, Marieke Krämer en Laura Grootaarts, Omgaan met hoogtevrees, ISBN 978 90 313 4629 5 28. Martine Delfos en Marijke Gottmer, Leven met autisme, ISBN 978 90 313 4821 3 29. Sandra van Gameren, Leven met een psychisch zieke ouder, ISBN 978 90 313 4831 2 30. Alexandra de Bruijn-Kofman, Leven met chronische hoofdpijn, ISBN 978 90 313 4846 6 31. Fred Sterk en Sjoerd Swaen, Omgaan met studiefaalangst, ISBN 978 90 313 4914 2 32. Arnold van Emmerik en Ed Berretty, Leven met een trauma, ISBN 978 90 313 4955 5 33. Jaques van Lankveld, Omgaan met een seksueel probleem, ISBN 978 90 313 5067 4 34. Anita Jansen en Hermien Elgersma, Leven met een eetstoornis, ISBN 978 90 313 5018 6 35. Sjef Peeters, Leven met angst voor ernstige ziektes, ISBN 978 90 313 4627 1 36. Bart Verkuil en Arnold van Emmerik, Omgaan met stress en burnout, ISBN 978 90 313 4391 1 37. Jaap Spaans, Omgaan met chronische vermoeidheid, ISBN 978 90 313 5223 4 257