4.2 De Otterspotter is een nieuwsbrief over de situatie van de otter in Flevoland. Het vormt een belangrijke schakel tussen de vrijwilligers die zich bezighouden met de monitoring van de otter. Daarnaast krijgen ook natuurbeheerders, oeverbeheerders en andere geïnteresseerden deze nieuwsbrief om hen te informeren. Start nieuw seizoen succesvol. Een aantal vrijwilligers die een monitoringsroute NEM op zich genomen hebben, hebben hun eerste ronde voor deze winter uitgevoerd. Van Voorsterbos, Natuurpark, Larservaart, Lage vaart Lelystad Zuigerplasbos en Oostvaardersveld zijn positieve berichten ontvangen: hier zijn sporen van otter gevonden. Van de andere locaties heb ik nog geen reactie ontvangen.
Verspreiding otter september-november 2015 Na de twee overreden otters rond augustus 2015 brak een spannende periode aan. Welke dieren waren overreden en zouden we dat gaan merken in de verspreiding van de spraints? Bij het Voorsterbos was niks te merken van het verlies van een otter in die buurt. Bij de OVP is het wel rustig na de dood van een otter. Maar nadat bij de Aardzee de eerste spraint van het seizoen weer gevonden was, volgde al snel meer spraints. Natuurpark Lelystad is en blijft een goede plek om spraints te zoeken. Langs Larservaart, Lage Vaart, Oostervaart en Noordertocht zijn bijna aaneengesloten sporen gevonden. Ook het Zuigerplasbos bij Lelystad mag zich verheugen op belangstelling van de otter. Figuur 1 Waarnemingen van otter 1 augustus -18 november 2015 (www.waarneming.nl)
Figuur 2: Momentbeeld van filmpje van otter nabij het Oostrandpark in Lelystad. De Lage Vaart ter hoogte van het Hollands Hout leverde geen sporen op maar de oever is daar flink op zijn kop door de aanleg van hekwerken voor de edelherten. Het is dan ook niet makkelijk om hier iets te vinden. Westelijk ligt het Oostvaardersveld en daar zijn wel weer enkele sporen gevonden. Verrassender zijn de sporen bij Almere Poort langs de A6 en de melding van sporen noordelijk en oostelijk van Dronten. Gebieden waar op dit moment geen NEM-meetpunten liggen. De vondst van sporen langs de A6 Almere leidt tot intensief contact wegbeheerder Een belangrijke reden om de otters te volgen is om het dier zo goed mogelijk te beschermen. Nadat Michael Baars (zie ook artikel over de muskusratbestrijding) ottersporen langs de A6 gemeld had, is contact gezocht met Rijkswaterstaat. Er wordt uiteindelijk nu hard gewerkt aan de verbreding van de A6 ter hoogte van Almere Poort. Besproken is of er nog extra maatregelen genomen moeten worden om deze otter zo goed mogelijk te beschermen. Binnen het project zijn al ecologische verbindingen onder de weg opgenomen en deze lijken te voldoen voor de otter. Echt logische verbindingen voor de otter binnen het aanwezige landschap zijn hier echter niet. Helemaal voorkomen dat een otter hier toch de weg overgaat lijkt niet realistisch. Mogelijke otterknelpunten A6 en Hanzelijn gelukkig al opgelost. Afslag Lelystad-Noord langs de A6 is vorig jaar voorzien van rasters om o.a. otter te weren van de snelweg. Bij de ontwikkeling van de Hanzelijn zijn ook de nodige faunamaatregelen genomen om de barrierewerking van de nieuwe spoorlijn te voorkomen. Beide werken zijn uitgevoerd met het idee dat de schade aan de natuur beperkt moest blijven. En bij beiden loopt en/of zwemt nu een otter. Figuur 3: Onderdoorgang Hanzelijn oostelijk van Dronten goed belopen door otter
Beide locaties illustreren ook dat het nemen van maatregelen zinvol is ook al zwemt er op dat moment nog geen otter. Na elke zomerperiode is het weer spannend welke gebieden de dieren nu weer hebben kunnen koloniseren (en het vervolgens lang kunnen volhouden). Daarnaast leert de ervaring dat tussen het verschijnen van een otter en het nemen van maatregelen veel tijd kan zitten. Een periode dat de otter weer makkelijk overreden kan worden. In Flevoland zouden weg- en railsbeheerders er gewoon vanuit moeten gaan dat bij elke kruising met een bredere watergang op termijn een otter wil passeren en het dus zinvol is om maatregelen te nemen om verkeersslachtoffers te voorkomen. Muskusrattenbeheer wil samenwerking in het belang van de otter. Michael Baars is muskus- en beverrattenbeheerder bij Waterschap Zuiderzeeland. Vijf dagen per week is hij bezig met zijn werk en komt dus ook op tal van plaatsen waar otters komen. Het werk van muskusrattenbeheer roept bij veel mensen reacties op ten aanzien van nut en noodzaak, dierenwelzijn en otter. Reden om eens extra aandacht te besteden aan dit werk. Michael is een van de 12 muskusrattenvangers die in Flevoland muskusratten vangen. Landelijk zijn er zo n 400 mensen bij betrokken. In Flevoland werden de afgelopen jaren ongeveer 2.500 muskusratten gevangen, landelijk zo n 100.000 dieren. Al met al wordt er dus veel energie gestoken in de bestrijding van de muskusrat. De meeste bewoners van Flevoland hebben geen idee dat er zoveel muskusratten worden gevangen, laat staan dat ze ervaren wat de gevolgen zouden zijn als er geen muskusratten gevangen worden. Wat dat betreft is het onderzoek in Lelystad erg leerzaam. Westelijk van de spoorlijn die door Lelystad loopt, is de muskusratbestrijding in Lelystad vanaf april 2014 gestopt met het bestrijden van de muskusrat om te bestuderen wat de gevolgen zijn. Nu al is wel duidelijk dat de populatie sterk groeit. Geschat wordt dat er nu 500 dieren in dit gebied leven. Bewoners die een tuin grenzend aan een watergang hebben, zien dat vlonders verzakken en oevers ondermijnd worden. Was de reactie van veel burgers in het verleden Ach, laat die arme beestjes toch zitten want we hebben er geen last van. Nu willen veel burgers juist graag van de muskusratten af. Deze bewoners zien nu met eigen ogen wat de gevolgen zijn als er geen bestrijding plaatsvindt. Persoonlijk heeft Michael veel geleerd van de proef. Zeker omdat er ook dieren voorzien zijn van een zender. Meestal zie ik de dieren alleen maar dood en nu zie je pas hoe ver de dieren wegtrekken. Voor de bestrijding van de muskusrat worden verschillende vangmiddelen ingezet, zoals klemmen en fuiken. Elk middel heeft voor- en nadelen, afhankelijk van de situatie wordt een keus gemaakt. De muskusrattenbestrijders willen te allen tijde bijvangsten voorkomen. Vandaar dat er steeds onderzoek gedaan wordt hoe bijvangsten voorkomen kunnen worden. Zo zijn de drijvende klemmen op een vlot tegenwoordig voorzien van een gazen dak tot in het water, zodat niet alle dieren daar zomaar bij kunnen. Ook bestaan er periodes dat er nabij een beverbucht niet met klemmen gevangen mag worden om jonge bevers te beschermen. Overigens is er nog nooit een otter of bever in Flevoland bijgevangen. De maatregelen die de muskusrattenbestrijders nemen ter voorkoming van
bijvangst van bever en otter staan beschreven in het landelijk bever- en otterprotocol. Om bijvangst van de otter te voorkomen zijn de fuiken aangepast. Alle fuiken zijn voorzien van de verplichte otterwerende ring met een doorsnede van 9 cm, zodat otters niet in de fuik kunnen komen. Omdat de otter op allerlei plekken in heel Flevoland opduikt, heeft de muskusrattenbestrijding landelijk besloten om altijd de otterwerende fuik te gebruiken; dus niet alleen in gebieden waar de otter daadwerkelijk voorkomt. Naast het eigen veldwerk kunnen de otterspotters van Flevoland hierin een belangrijke rol spelen. Ook zij vinden regelmatig nieuwe gebieden die gebruikt worden door de otter. Het is dus van belang dat muskusrattenbeheer nieuwe waarnemingen van otters snel ontvangt zodat zij haar vangmiddelen kan aanpassen aan de situatie. Communicatie tussen de otterspotters en de muskusrattenbestrijders is dus voor het welzijn van de otter van heel groot belang aldus Michael. Michael Baars is te volgen op twitter via @mrattenvanger. Naast berichten over zijn werk ook leuke meldingen van bijvoorbeeld bever en otter. Jeroen Reinhold Landschapsbeheer Flevoland 0320-294932 reinhold@landschapsbeheer.net