STAPPENMOTORTITRATOR 061 GEBRUIKERSHANDLEIDING CENTRUM VOOR MICROCOMPUTER APPLICATIES http://www.cma-science.nl
Beschrijving Met de Stappenmotortitrator (of simpelweg titrator ) beschikt u over een nauwkeurig doseerapparaat voor het geautomatiseerd uitvoeren van titraties met behulp van de computer. De titrator is voorzien van 4mm pluggen welke kunnen worden aangesloten op de uitgangen van CoachLab II/II+ of CoachLab I. Bij een titratie kan op een ingang bijvoorbeeld de CMA-sensor voor ph (art. 030i & 031), geleidbaarheid (art. 0382) of temperatuur (art. 016i) worden aangesloten. Met de titrator worden meegeleverd: een 20 ml injectiespuit; 2x 40 cm slang; en een micropipettip. Het volume van een druppel uit de meegeleverde micropipettip bedraagt 0,02 ml. Op de CMA-website (rubriek Lesmateriaal > Coach 6 ) staat een (gratis) Coach 6 Project waarmee de titrator kan worden bestuurd. 1 De Titrator aansluiten op CoachLab I of CoachLab II/II+ De vier draden van de Titrator moeten alsvolgt worden aangesloten op de vier uitgangen (blauw) van CoachLab I of op de vier laagste uitgangen van CoachLab II/II+: Kleur CoachLab I CoachLab II/II+ Geel Zwart Rood Groen 1 (A) 2 (A) 3 (B) 4 (B) A1 A2 B1 B2 Deze informatie staat ook vermeld aan de onderkant van de Titrator. Om de draairichting om te keren verwisselt u 1 en 3 of A1 en B1. Aanbrengen en verwisselen van de injectiespuit Licht het blok waarin de schroefas zit uit het U-profiel. Laat het blok draaien tot op circa 3 cm van de bevestigingsmoer van de stappenmotor door het enkele malen voorzichtig een tik te geven. Plaats het blok weer terug in de houder. Vul de injectiespuit (met slangetje) tot circa 22 ml (iets meer dan de schaalverdeling aangeeft). Verwijder eventuele luchtbellen. Plaats de spuit in de titrator, bevestig het ene uiteinde van het slangetje aan de spuit en stop andere uiteinde het in de pipettip. Draai aan de schroefas tot de spuit klem zit en er druppels uit de tip komen. De titrator staat nu op scherp en is klaar voor gebruik. 1 De activiteiten voor de titrator zijn vanaf Coach 6.25 beschikbaar in zowel de volledige als de Liteversie. Zie het project Meten met CMA CoachLab II+>Experimenten voor Scheikunde. 2 Gebruikershandleiding Stappenmotortitrator 061
Software voor de titrator Voor de titrator zijn in Coach 6 standaard activiteiten beschikbaar (project Meten met CMA CoachLab II+>Experimenten voor Scheikunde ). Voor Coach 6 Lite kunt u een project downloade in de rubriek Lesmateriaal>Coach 6 op de CMA-website. Download het bestand en pak het uit in willekeurige locatie. Start Coach 6 Lite en blader naar de zojuist gemaakte map. Open de activiteiten voor de titrator. IJking Met de volgende ijkprocedure bepaalt u het aantal stappen per milliliter: Verbind CoachLab II/II+ of CoachLab I met de computer. 2 Kies in Coach het project voor de Titrator en vervolgens de activiteit: Volumeijking van de titrator. Vul de spuit met water en zet de titrator op scherp (zie vorige pagina). Indien er een druppel aan de pipettip hangt, verwijder deze dan. Weeg een leeg bekerglas (100 ml) en plaats het onder de pipettip. Start de titrator met de (groene) startknop. Stop de titrator na circa 6500 stappen. Bepaal de massa van het water in het bekerglas. Dit bepaalt tevens het volume (V). Lees het exacte aantal stappen (S) uit in de grafiek. De ijkfactor is S/V (in stappen/ml). Noteer deze waarde. Doe deze ijking eventueel enkele malen en bepaal een gemiddelde ijkfactor. Een typische waarde voor de meegeleverde spuit is 660 stappen/ml. Laat ook 1 spuit leegdrukken in porties van circa 5 ml. Dat geeft een indruk van de reproduceerbaarheid over de hele lengte van de spuit. Bij alle tests was de foutenmarge minder dan 0,5 %. Een titratie uitvoeren Gebruik bij titraties altijd een roermotor + roervlo en een klein bekerglas (max. 100 ml). De kwaliteit van het omslagpunt is sterk afhankelijk van het mengen tijdens de titratie. Streef naar een zo klein mogelijk volume in het reactievaatje (<40 ml) en roer stevig. Zorg daarbij wel dat de sensor permanent in contact blijft met de oplossing. 2 Als de adapter voorzien is van een spanningsschakelaar controleer dan of deze is ingesteld op 12 V. Gebruikershandleiding Stappenmotortitrator 061 3
Voor de bevestiging van de pipettip en de sensor is de zgn. elektrode-arm aan te bevelen. Dit maakt het wisselen van bekerglas, spoelen van de elektrode e.d. uiterst eenvoudig. Met zulk gemak moet men ook rekening houden bij het bouwen van een opstelling uit standaard statiefmateriaal. Figuur 2. De meetopstelling. Sluit de CoachLab-interface aan op de computer volgens de aanwijzingen in 2. Kies in Coach het project voor de Titrator en kies vervolgens de activiteit Titratie. Klik op de Programmaknop om het programma en de commando's te zien. Controleer/wijzig de waarde achter [Stappen / ml]. Bevat een programma geen ijkfactor dan wordt 660 stappen/ml aangenomen. Maak een programma door in het commandolijstje acties te kiezen voor de titrator: 4 Gebruikershandleiding Stappenmotortitrator 061
Voorbeeld 1 (15 ml titreren, daarna gaat spuit 15 ml terug): Titreer(15; Langzaam) MotorTerug(15) Voorbeeld 2 (als vb1, wanneer bekend is dat het equivalentiepunt bij 11,2 ml wordt bereikt): Titreer(10; Snel) Titreer(2,5; Traag) Titreer(2,5; Langzaam) MotorTerug(15)
Een stuurprogramma in Coach wijzigen Verwijderen van regel: Tussenvoegen van regel: Wijzigen van regel: Klik op de regel en druk op <Del> Klik op de regel en druk op <Insert> Klik op de regel en druk op <Enter>. Voer de wijziging in. Blijf op <Enter> drukken tot de commandolijst weer de originele kleur heeft. Icoon plaatsen / Diagraminstelling U bent verzekerd van de juiste diagraminstelling indien u het icoon van de sensor die tijdens de titratie wordt gebruikt eerst naar ingang 1 sleept. Sleep het icoon daarna eventueel naar een andere ingang. Maak geen diagram via het icoon. Op de x-as staat dan tijd in plaats van het volume. Titratie starten Start het programma door eerst op de (groene) Startknop te klikken. Dit opent het Monitorvenster waarin de uitvoering regel voor regel gevolgd kan worden. Klik in het Monitorvenster op het kleine (groene) startknopje om de titratie te starten. Alleen tijdens de uitvoering van het commando Titreer(.. ;..) wordt een grafiek getekend.
Voorbeeld Hierboven staat de grafiek van een titratie van 0,1 M azijnzuur met 0,1 M NaOH. Het azijnzuur is licht verontreinigd met zwavelzuur. Dit blijkt vooral uit de afgeleide (grijs) van de titratiecurve. Probleemoplossing: Wat te doen als de titrator niet goed functioneert? A. Controleer de aansluiting van de titrator op CoachLab I of CoachLab II/II + Alleen bij aansluiting van de titrator volgens de instructies in 2 wordt de stappenmotor op de juiste wijze aangestuurd. B. Controleer de netadapter van CoachLab I of CoachLab II/II + De stappenmotor werkt op 12 Volt. Indien de netadapter een schakelaar heeft controleer dan of deze inderdaad op 12 V staat. Als hiermee het euvel niet is verholpen, ga dan naar stap C. C. Verhoog de wachttijd tussen stappen (alleen voor Windows 98) Indien de stappen elkaar te snel opvolgen, kan de spuit tijdens induwen schokkerig bewegen. Dit probleem doet zich soms voor in Windows 98 bij gebruik van het commando Titreer( ; Snel). Bij langzamer titreren, bijv. met Titreer(... ; Langzaam), moet de titrator normaal functioneren. Wilt u toch snel kunnen toevoegen dan moet de wachttijd tussen de stappen worden verhoogd. Dit is alléén mogelijk in de Docentversie van Coach (indien u over een schoollicentie voor Coach beschikt). Ga als volgt te werk: Start Coach in Docentmodus en open de titratie-activiteit. Beweeg de muis onder de titelbalk van het Programmeervenster tot de muisaanwijzer de vorm van een dubbele pijl heeft (zie figuur). Open het Procedurevenster door omlaag te slepen. Hiermee worden de achterliggende besturingsprocedures voor de titrator zichtbaar. Verhoog de waarde van de variabele wachttijd (bijv. naar 0,005). Sluit het procedurevenster weer. Figuur 2: De rand van het Procedurevenster. Sla de activiteit op (Bestand > Gebruikershandleiding Stappenmotortitrator 061 7
Activiteit > Bewaar of Bewaar als ). Controleer of de titrator het commando Titreer(... ; Snel) nu goed uitvoert. D. Verlaag de wachttijd tussen stappen U kunt proberen de wachttijd tussen de stappen te verlagen indien u vindt dat de titrator niet snel genoeg titreert (dit kan m.n. gebeuren bij gebruik met de CoachLab II + -driver van voor 2011). Let er wel op dat de wachttijd niet dermate kort wordt dat het probleem hierboven gaat optreden. Volg voor de verlaging van de wachttijd de onder C. beschreven procedure. 8 Gebruikershandleiding Stappenmotortitrator 061
Technische specificaties Voedingsspanning Aantal stappen per ml Druppelvolume (bij gebruik micropipettip) Aansluiting 12V (via uitgangen van de interface) De waarde ligt rond de 660 stappen per ml, maar de juiste waarde kan eenvoudig via een nulmeting met water bepaald worden. 0,05 ml D.m.v. vier 4mm-snoeren op de uitgangen van de interface Garantie: De Stappenmotortitrator 061 is gegarandeerd vrij van materiaal- en constructiefouten gedurende 12 maanden na datum van aankoop mits deze onder normale laboratoriumomstandigheden wordt gebruikt. Deze garantie geldt niet als de sensor in een (lab)ongeluk beschadigd raakt of foutief is gebruikt. N.b.: Dit product is alleen voor onderwijskundige doeleinden geschikt. Het is niet geschikt voor industriële, medische, of commerciële doeleinden of onderzoek op hoog niveau. Rev. 09/06/2015 Gebruikershandleiding Stappenmotortitrator 061 9