Datum advies : 22 januari 2010 Registratienummer : Kopie aan: mw. Mw. E.C. Smith/ Wijkgericht werken/ Financiën/ Classificatienummer : Naam/toestelnummer : F. Merkx Afdeling : Dienstverlening Openbaar Portefeuillehouder : D. Lont Onderwerp : Aanwijzingsbesluit Toezichthouders dienst Werk, Inkomen en Zorg van de gemeente Gouda in het kader van het Instituut Sociale Recherche (RISR) Samenvatting : Met ingang van 1 januari 2008 heeft uw college de bevoegdheid toezichthouders aan te stellen om de door uw college uit te voeren sociale wetgeving bestuursrechtelijk te handhaven. Bestuursrechtelijke handhaving heeft als voordeel dat de handhaving onder verantwoordelijkheid van het college plaatsvindt, in tegenstelling tot strafrechtelijke handhaving. Dat levert procedurele tijdwinst op, alsmede inherent daaraan een grotere kans op het minimaliseren van onrechtmatig verleende bijstand en daarmee (moeilijk te innen) uitstaande vorderingen. Gelet op de grote impact van het aanwijzen van toezichthouders op politiek/maatschappelijk en organisatorisch vlak, is er voor gekozen uw college voor te stellen een aanwijzingsbesluit vast te stellen. Conceptbesluit: 1. Er wordt door het college besloten dat de sociaal rechercheurs bij de dienst Arbeid en Inkomen van de gemeente Gouda worden aangewezen als toezichthouders. 2. Het besluit wordt ter kennisname aangeboden aan de commissie Samenleving. Aantekeningen gemeentesecretaris: Akkoord: Hoofd Stafafdeling Financiën Datum B.&W.-vergadering: Volgnummer B.&W.-agenda: S B W1 W2 W3 S B W1 W2 W3 Bespreken Conform Besluit: aanwijzingsbesluit toezichthouders bewerkt/12-02-10 1
1. Onderwerp Aanwijzingsbesluit Toezichthouders dienst Arbeid en Inkomen van de gemeente Gouda in het kader van het Instituut Sociale Recherche (RISR). 2. Juridisch kader WWB, artikel 76a WIJ, artikel 86 Wsw, artikel 15a IOAZ, artikel 53a IOAW, artikel 53a 3. Beleidsinhoudelijk kader 4. Aanleiding/probleemstelling Met ingang van 1 januari 2008 heeft uw college de bevoegdheid toezichthouders aan te stellen om de door uw college uit te voeren sociale wetgeving bestuursrechtelijk te handhaven. Bestuursrechtelijke handhaving heeft als voordeel dat de handhaving onder verantwoordelijkheid van het college plaatsvindt, in tegenstelling tot strafrechtelijke handhaving. Dat levert procedurele tijdwinst op, alsmede inherent daaraan een grotere kans op het minimaliseren van onrechtmatig verleende bijstand en daarmee (moeilijk te innen) uitstaande vorderingen. Het Instituut Sociale Recherche (RISR) van de dienst Sociale Zaken, Werk en Welzijn gemeente Gouda verricht voor de gemeente Waddinxveen op contractbasis werkzaamheden op het gebied van strafrechtelijke handhaving van bijstandszaken. Het college van burgemeester en wethouders van Gouda heeft dit Instituut aangewezen om, naast sociale recherche werkzaamheden, de taken van toezichthouder uit te voeren. Dit is logisch, omdat de taken van sociale rechercheur en toezichthouder grotendeels overlappen. Het grote voordeel van de functie van toezichthouder is dat het bestuursrechtelijke proces eenvoudiger kan zien. Door beide taken in 1 persoon/groep personen te incorporeren kan het Instituut zelf bepalen welke pet ze het beste kan opzetten; in sommige gevallen is de pet als sociaal rechercheur handig en in andere gevallen kan beter worden gekozen voor de pet van toezichthouder. De toezichthouders kunnen de toezichtbevoegdheden toepassen op grond van de afdeling 5.2. van de Awb. Een toezichthouder heeft meer bevoegdheden en daardoor meer mogelijkheden dan een preventiemedewerker om de wet te handhaven (de controlesfeer). De extra bevoegdheden van een toezichthouder betreffen: 1. Betreden van alle plaatsen; 2. Vorderen van inlichtingen; 3. Vorderen inzage ID; 4. Vorderen van inzage gegevens (kopie); 5. Onderzoek/opneming/monsterneming; 6. Vervoermiddelen (lading, bescheiden, stilhouden); 7. Verplichting medewerking te verlenen voor één ieder (redelijkerwijs en behorend tot de bevoegdheden). De bevoegdheid van een toezichthouder om werkplekonderzoek te verrichten met het oog op bijvoorbeeld zwart werk, strekt verder dan de bevoegdheid van een sociaal rechercheur. Voor een sociaal rechercheur is dat alleen mogelijk in samenwerking met bevoegdheden. De toezichthouder kan op basis van 5:20 Awb een ieder verplichten medewerking te verlenen bij de uitoefening van zijn bevoegdheden als deze redelijkerwijs gevorderd kan worden. Het opzettelijk niet voldoen aan deze aanwijzingsbesluit toezichthouders bewerkt/12-02-10 2
vordering is strafbaar gesteld in artikel 184 Wetboek van Strafrecht. De toezichthouder maakt van het strafbare feit een rapportage op. Door het toepassen van de bevoegdheden van een toezichthouder kan de wet bestuursrechtelijk adequater gehandhaafd worden met als bijkomend verschijnsel dat het onnodig criminaliseren van klanten voorkomen kan worden als gevolg van het te snel overgaan tot het volgen van het strafrechtelijke traject. 5. Motivering/advies Argumenten Met ingang van 1 januari 2008 heeft uw college de bevoegdheid toezichthouders voor de Wwb, de WIJ, de Ioaw, de Ioaz en WSW aan te stellen. De wetgever heeft bij elk van genoemde wetten een artikel toegevoegd dat luidt: Met het toezicht op de naleving van deze wet zijn belast de bij het besluit van het College aangewezen ambtenaren. Toelichting Argumenten voor aanwijzing toezichthouders Het verlenen van de status toezichthouders aan werknemers van de Dienst Werk, Inkomen en Zorg van de gemeente Gouda geeft een verruiming van de mogelijkheden binnen de controlesfeer. Dit is om verschillende redenen belangrijk: 1. De toezichthouder kan ter plaatse medewerking eisen in het kader van de handhavingscontrole. Het handhavingsintrumentarium wordt daarmee uitgebreid met een lik op stuk instrument. Voor de Dienst ontstaan zo extra bevoegdheden om bewijs te vergaren in fraudezaken met een vermoedelijke omvang beneden de aangiftegrens (6.000 resp. 3.000 euro bij recidive). Het belang van bevoegdheden in de controlesfeer zal daarnaast toenemen als de aangiftegrens voor fraude met uitkeringen in 2008 zou worden verhoogd. Bij fraudezaken met een vermoedelijke benadeling die lager is dan de aangiftegrens is inzet van strafvorderlijke bevoegdheden namelijk niet aan de orde. 2. Toezichthouders kunnen in het kader van de handhaving van de sociale wetten zelfstandig werkplekcontroles instellen. In het kader van controles van bedrijfslocaties (niet zijnde woningen) kunnen gebouwen worden betreden, ook indien de toegang daartoe niet (langer) wordt verleend. De toezichthouder verschaft desnoods de toegang met behulp van de politie. Hierbij kan de toezichthouder inzage in het identiteitsbewijs vorderen. De bevoegdheid van de toezichthouder strekt daarmee verder dan die van de sociaal rechercheur (zonder toezichtbevoegdheid) die niet de bevoegdheid heeft om in het kader van een controle naar bv. zwart werk plaatsen te betreden tegen de wil van de rechthebbende. 3. Door het toepassen van het instrument toezichthouderstatus, wordt een duidelijke wettelijke basis gecreëerd voor deelname aan interdisciplinaire werkplekcontroles (bijvoorbeeld in samenwerking met de belastingdienst en de arbeidsinspectie). 4. De toezichthouder heeft de bevoegdheid om bij controles inzage in het identiteitsbewijs te vorderen. Indien geen medewerking wordt verleend, bestaat er een sanctiemogelijkheid wegens het niet voldoen aan een vordering. Indien een degelijke inzage wordt verzocht op basis van de Wwb bestaat geen sanctiemogelijkheid en is inzage in principe niet afdwingbaar. Wie kunnen worden aangewezen als toezichthouder? Het college kan overgaan tot aanwijzing als toezichthouder van het met name genoemde personeel belast met onderzoek naar rechtmatigheid van deze wetten. Voorgesteld wordt de sociaal rechercheurs bij de afdeling Werk, Inkomen en Zorg van de gemeente Gouda aan te wijzen als toezichthouders. aanwijzingsbesluit toezichthouders bewerkt/12-02-10 3
Door deze mensen aan te wijzen als toezichthouder schept dat duidelijkheid in de organisatie en onderstreept dit de functie als handhaver. Verantwoordelijkheid sociaal rechercheur en toezichthouder De toezichthouder oefent zijn taak uit onder verantwoordelijkheid van het college. De bevoegdheden van een toezichthouder worden verstrekt door het college (het bestuursorgaan) op grond van de Awb. De sociaal rechercheur als buitengewoon opsporingsambtenaar (BOA) daarentegen, oefent zijn taak uit onder verantwoordelijkheid van het ministerie van justitie, ook al is de BOA in dienst van de gemeente. Klachten over het handelen van de persoon als BOA moeten door de gemeente worden doorgezonden naar de korpsbeheerder van de politie. De bevoegdheden van een BOA wordt geregeld in het wetboek van Stravordering (aritkel 142). Kanttekeningen De vierde tranche Awb voorziet niet in de mogelijkheid om door een toezichthouder het tonen van legitimatiebewijs af te dwingen. Een toezichthouder met BOA status heeft die mogelijkheid echter wel. Daarnaast voorziet de wet in de mogelijkheid voor de toezichthouder van een overtreding een rapport (tevens als bon te gebruiken) op te kunnen maken. Dat rapport is op te vatten als de bestuursrechtelijke tegenhanger van een (strafrechtelijk) procesverbaal. Juridische aspecten Aanwijzingsbesluit: Met het toezicht op de naleving van het bepaalde bij of krachtens de betreffende sociale zekerheidswetten zijn belast de bij besluit van burgemeester en wethouders aangewezen ambtenaren. Het is noodzakelijk dat sociaal rechercheurs van de gemeente Gouda formeel aangewezen worden als toezichthouder in de zin van de betreffende artikelen genoemd onder Argumenten. Formele aanwijzing is vereist om gebruik te kunnen maken van de bevoegdheden als bedoeld in hoofdstuk 5 van de Algemene wet bestuursrecht. Categorale aanwijzing: Toezichthouders worden ingevolge de verzamelwet SZW-wetgeving 2008 categoraal aangewezen op grond van afdeling 5.2 Awb. Aanwijzing op grond van een categoraal aanwijzingsbesluit heeft als voordeel dat het functionele aanwijzing betreft en bij personele wijzigingen niet telkens individuele aanwijzingsbesluiten hoeven te worden genomen of te worden ingetrokken. Een categorale aanwijzing is te beschouwen als een besluit van algemene strekking (BAS). Betrokken functies: Sociaal rechercheurs van de gemeente Gouda 6. Alternatieven Geen 7. Financieel kader/consequenties Dit advies is besproken met Ton Hoogerwerf (afd. Financiën). 8. Personeelskader/consequenties De taak van sociaal rechercheur wordt in regionaal samenwerkingsverband uitgeoefend (RISR). Er zijn verder geen personele consequenties aan verbonden. In tegenstelling tot het benoemen van een bijzonder opsporingsambtenaar (BOA) zijn er geen verdere eisen verbonden aan het aanwijzen van een toezichthouder dan de voorwaarden die de Awb hier stelt. De enige voorwaarde die de Awb stelt is dat er een gepubliceerd collegebesluit is. aanwijzingsbesluit toezichthouders bewerkt/12-02-10 4
9. Risico voor de gemeente Geen 10. Communicatie Intern: SBO (Karin Joseph), Dienstverlening, vakcluster WIV (Jan Visser), Aard de Knikker (sociaal rechercher). Extern: Bekendmaking BAS (conform artikel 3:42 Awb) Publicatie van dit besluit in het huis-aan-huisblad; Ter inzage leggen van dit besluit bij receptie van De Publieksbalie Een kopie van het collegebesluit verzenden aan de gemeente Gouda 11. Actieve/passieve informatieplicht 12. Openbaarheid Ondertekening steller: Ondertekening hoofd afdeling: F. Merkx J.H.F. Kuipers aanwijzingsbesluit toezichthouders bewerkt/12-02-10 5