Jaarrapport discriminatie.

Jaarrapport discriminatie. Over discriminatie in Noord-Nederland in 2014. Organisatie: Meldpunt Discriminatie Drenthe Auteur: David Bakker 15 juni 2015

COLOFON Tekst David Bakker Klachtenconsulent, voorlichter en projectmedewerker. Uitgave Meldpunt Discriminatie Drenthe Eemland 5b 9405 KD Assen 06 135 74 887 Juni 2015 Dit rapport is tot stand gekomen als onderdeel van een landelijke pilot, gefinancierd door het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties en het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het doel van deze pilot is om gemeenten, politie en andere partijen met interventiebevoegdheid optimaal te informeren over discriminatie en concrete handreikingen te bieden voor de aanpak ervan. Over negen politie-eenheden zijn jaarrapporten gemaakt door antidiscriminatievoorzieningen. Daarmee is de allereerste stap gezet om te komen tot een regionale standaard voor rapportage over discriminatiegegevens uit verschillende bronnen. Deze uitgave is tot stand gekomen met dank aan de Politie Eenheid Noord-Nederland, het College voor de Rechten van de Mens, Tumba Friesland en Discriminatie Meldpunt Groningen. Meldpunt Discriminatie Drenthe is verantwoordelijk voor de presentatie en analyse van de door deze organisaties aangeleverde gegevens. 2

Samenvatting Bijzonderheden van dit rapport: 1) Eén integrale rapportage: alle meldingen van discriminatie uit alle verschillende bronnen in Noord Nederland gebundeld in één rapport. 2) voor het eerst vergelijkbaar, doordat de rapportage overal op dezelfde manier wordt gemaakt, op niveau van de politie eenheid, met dezelfde opbouw, tabellen en volgorde daarbinnen, zijn de regio's in heel Nederland -dit jaar voor het eerst- allemaal vergelijkbaar met elkaar. 3) samenhangende analyse en duiding op grotere schaal: de politie-eenheid is bovengemeentelijk en boven provinciaal. Door e grotere schaal gaat het om verschillende betrokken organisaties en in totaal om grotere aantallen. Dit biedt meer handvaten voor samenhangende analyse en duiding. 4) De samenstelling van dit rapport leverde een 'grensverleggende' samenwerking tussen de provinciale meldpunten discriminatie, de Nationale Politie en het College voor de Rechten van de Mens(CRM). Hoofdstuk 1. Het totaal aantal meldingen Maatschappelijke discussie Er is in 2014 meer aandacht voor discriminatie in de media en politiek, maatschappelijke discussie speelt o.a. naar aanleiding van uitspraken van dhr. Wilders over Marokkanen, maar ook over de Islam in het algemeen, radicalisering, homofoob geweld, kwetsbare positie van o.a. zwangere vrouwen op de arbeidsmarkt, spreekkoren in de voetbal, zwarte piet en het tekort aan babymelkpoeder Forse toename Er is sprake van een forse toename van het aantal meldingen van discriminatie zowel, bij de provinciale meldpunten discriminatie als bij de politie in Noord Nederland, een toename van 57% ten opzichte van 2013. Een belangrijk deel van deze toename is te wijten aan 'de lawine' van meldingen en aangiftes na de uitspraken van dhr. Wilders over Marokkanen. Bij de ADV's in noord Nederland kwamen er 254 klachten en meldingen over binnen, bij de politie 375 meldingen en aangiftes. Landelijk waren dat 4562 meldingen bij ADV's en bij de politie kwamen er 6400 aangiften en nog eens 15.000 meldingen over binnen. Meldpunten centraal Verreweg de meeste mensen in Noord Nederland hebben een melding gedaan bij de regionale meldpunten in totaal 692, bij de politie hebben zich 202 mensen gemeld. De registraties door 'eigen screening', 'panel deurbeleid', 'politie incidenten tegen werknemers' en 'verzoeken om een oordeel bij het CRM' vallen daarbij in het niet: allen tussen 2 en 18. Noordelijk Expertise Centrum Diversiteit en Discriminatie van de Politie De politie in Noord Nederland onderscheidt zich door het Noordelijk expertise centrum diversiteit en discriminatie (NECD), ze zijn een deskundig aanspreekpunt voor collega's én voor de ADV's, een verbindende schakel. Bovendien worden alle discriminatiezaken voor heel Noord Nederland door dezelfde persoon gefilterd uit het POLDIS systeem, hierdoor wordt verschil in interpretatie beperkt. Het gaat dan bijvoorbeeld over de vraag of een incident, melding of aangifte een discriminatoir aspect bevat of niet. De zogenaamde zaaksformulieren discriminatie die daarvan gemaakt worden, 3

worden maandelijks gedeeld met ADV's en het OM daarnaast ook periodiek besproken met ADV's en OM. Verder blijkt de politie eenheid Noord uniek doordat ze 'hakenkruis bekladdingen' (98 in 2014) apart registreren. Onder registratie Het belangrijk te weten dat het totaal aantal meldingen, waar dit rapport over gaat, weinig zegt over hoeveel discriminatie in werkelijkheid voorkomt. Uit onderzoek naar ervaren discriminatie in Nederland door het SCP in januari 2014, blijkt bijvoorbeeld dat een kwart van de Nederlanders in de afgelopen 12 maanden discriminatie heeft ervaren. In specifieke groepen ligt dat percentage nog veel hoger, bijvoorbeeld onder mensen met een beperking, mensen met een homoseksuele geaardheid of onder Moslims. Het is bekend dat de meeste mensen die discriminatie ervaren daarvan GEEN melding doen. De daadwerkelijk gemelde ervaringen zijn het spreekwoordelijke topje van de ijsberg. Hoofdstuk 2. Aandacht voor de lokale situatie Verschil In de ene gemeente komen meer meldingen voor dan in de andere. Verschillende factoren kunnen daarop van invloed zijn waaronder verschil in achtergrond van de bevolking, aanwezigheid van horecagelegenheden en bedrijven, meer of minder 'meldingsbereidheid' en meer of minder stedelijke gebied. Toename in bijna alle gemeenten Het aantal meldingen per gemeente wordt uitgedrukt per 1000 inwoners zodat ze objectiever vergelijkbaar zijn. In bijna alle gemeenten is het aantal meldingen toegenomen ten opzichte van 2013. Grote steden, meer meldingen Naarmate het gebied meer stedelijk is, zijn er relatief meer meldingen. Dit beeld blijkt sinds jaar en dag, ook uit de landelijke cijfers. Toeval Bij lage absolute aantallen, zoals in veel kleine gemeenten in noord Nederland is voorzichtigheid geboden bij de interpretatie van de cijfers. Een toe- of afname zegt dan weinig. Wanneer het aantal meldingen bijvoorbeeld van 5 naar 4 gaat kan geen verklaring worden ontleend of toegeschreven worden aan 'de afname' omdat de aantallen daarvoor te laag zijn, de verschillen zouden ook aan toeval toegeschreven kunnen worden. Witte vlekken In provincie Groningen zijn een aantal gemeenten niet aangesloten bij het provinciale meldpunt (Grootegast, Zuidhorn, Marum, Leek en Haren) het verzoek om het aantal geregistreerde meldingen door te geven voor deze rapportage heeft 2 meldingen opgeleverd (gemeente Haren). Deze gemeenten vormen 'witte vlekken' op de kaart van de geregistreerde discriminatie meldingen. Het is niet aannemelijk dat discriminatie zich daar niet voordoet maar de informatie erover ontbreekt. Groningen In de meeste gemeenten in de provincie Groningen waar we gegevens over hebben, zien we een toename van het aantal meldingen. Het hoogst aantal meldingen per 1000 inwoners zien we in de stad Groningen, Pekela en Bellingwolde, de meldingsbereidheid is hier relatief groot. Friesland In Friesland zien we eveneens een toename in vrijwel alle gemeenten m.u.v. Achtkarspelen (gelijk) 4

en de Waddeneilanden Ameland, Schiermonnikoog en Terschelling (geen meldingen). De meeste meldingen per 1000 inwoners zien we in Heerenveen, gevolgd door Leeuwarden. Drenthe Ook in Drenthe zien we de meeste meldingen in de steden Meppel, Assen, Emmen en Hoogeveen. In bijna alle gemeente is sprake van een toename van het aantal meldingen in 2014, m.u.v. Midden Drenthe (gelijk) en Noorderveld (daalt iets). Opvallend is de toename van het aantal meldingen in Meppel (4 x zo hoog als in het jaar ervoor), daar is ook het hoogste aantal meldingen per 1000 inwoners, de meldingsbereidheid is daar relatief hoog. Hoofdstuk 3. De discriminatie grond Burgers kunnen met alle discriminatie ervaringen terecht bij de ADV's, ook als men anoniem wil melden of getuige is (geweest) van discriminatie. Er zijn 12 beschermde gronden van discriminatie opgenomen in de Algemene Wet Gelijke behandeling (AWGB), 5 daarvan zijn ook opgenomen in het Wetboek van Strafrecht. Voor discriminatie-ervaringen op grond van die 5, kan men dus aangifte of melding bij de politie doen. Vaak blijken melders baat te hebben bij begeleiding door het meldpunt wanneer er sprake is van een juridisch traject en de politie en het OM dus ook betrokken zijn. De rollen van politie, meldpunt en OM versterken elkaar. Begeleiding door het meldpunt heeft vaak toegevoegde waarde omdat juridische trajecten lang duren, niet altijd opleveren wat men gehoopt had, soms toelichting of een steuntje in de rug vergen. Ras De meeste meldingen, meer dan 40 %, betreft de grond ras zowel bij de ADV's als bij de politie wordt discriminatie op grond van ras het meest gemeld. Discriminatie op grond van ras is ook fors toegenomen vergeleken met 2013. De toename heeft vooral te maken met de meldingen na de uitspraken van dhr.wilders. Bij de ADV's staat de grond 'geslacht' op de tweede plaats gevolgd door de grond handicap/chronische ziekte. Bij de meldpunten is de categorie overige ( niet wettelijke) gronden ook relatief hoog. Daarbij kunt u denken aan sociale positie of een alternatief uiterlijk. Bij de politie staat na ras, op de tweede plaats discriminatie op grond van seksuele geaardheid, gevolgd door de gronden geslacht en godsdienst. Antisemitisme De monitor van het Centrum Documentatie Israël (CIDI), registreerde in 2014 een stijging van 71 % in het aantal antisemitistische incidenten t.o.v. 2013. In Noord Nederland is deze toename niet te zien, hier bleven de meldingen die als antisemitistische werden geregistreerd nagenoeg gelijk (17 in totaal in 2013-2014). Islamofobie In het afgelopen jaar is discriminatie van moslims ook wel 'islamofobie' genoemd, op de maatschappelijke en politieke agenda komende staan. Uit de klachtregistraties van de ADV's en de politie blijkt dat anti-islam sentimenten en uitspraken gericht tegen etnische minderheden, waarvan een groot deel moslim is, zoals Marokkanen, door elkaar (kunnen) lopen. De ADV's ontvingen 21 meldingen op grond van godsdienst in 2014, meestal hadden de meldingen betrekking op het dragen van een hoofddoek (de helft). Ook de politie registreert op grond van godsdienst (6 in 2014). In 2013 en 2014 zijn van de 12 gemelde incidenten op grond van godsdienst gaan er 7 over moslimdiscriminatie. 5

Hoofdstuk 4. Terrein en aard van de discriminatie Terrein De meldpunten registreren meldingen op 'maatschappelijk terrein', dit verwijst niet zozeer naar de locatie maar naar de context en de relatie tussen de melder en de dader. Er worden 14 terreinen onderscheiden. De politie geeft bij elke registratie de locatie op, de plek waar het incident is voorgevallen. Het CRM verwijst ook naar de context waarin het voorval plaatsvindt, net als de meldpunten maar onderscheidt minder terreinen, omdat het CRM focust op verschillende categorieën binnen de arbeidsmarkt. Publieke & politieke opinie en arbeidsmarkt De meeste meldingen doen zich in 2014 voor op het terrein van ' publieke/politieke opinie, zoals te verwachten komt dit vooral door de meldingen na de uitspraken van dhr. Wilders. Op de tweede plaats staan meldingen op het terrein van de arbeidsmarkt. Zonder het Wilders 'incident' zou de arbeidsmarkt met stip op de eerste plaats staan. Discriminatie op het werk, in combinatie met pesten komt heel veel voor. De aanpak ervan vanuit overheidswege vraagt speciale aandacht omdat het natuurlijk primair de verantwoordelijkheid van werkgevers is om dat te bestrijden. Meldingen die betrekking hebben op de buurt/wijk en commerciële dienstverlening hebben een gedeelde derde plaats, waarbij de toename in de commerciële dienstverlening opvalt in 2014. De meldingen die betrekking hebben op de 'openbare ruimte' staan op de vierde plaats, samen met 'horeca/amusement' en 'onderwijs', waarbij op het terrein van onderwijs de grootste toename is te zien in 2014.Bij de politie hebben de meeste meldingen betrekking op de directe woonomgeving. De aard van de discriminatie Bij de aard van het gedrag doelen we op de aard van het gedrag dat als discriminerend ervaren is. Bij de meldingen van meldpunten gaat het meestal om vijandige bejegening of omstreden behandeling. Bij de politie gaat het vaker om discriminatie in combinatie met belediging en bedreiging en -in mindere mate- ook om discriminatie in combinatie met vernieling, bedreiging en mishandeling. Hoofdstuk 5. Klachtbehandeling en Juridische toetsing Bij ADV's maakt de klacht consulent na het eerste contact een inschatting of er mogelijkheden zijn de melding in behandeling te nemen. Het voorval moet betrekking hebben op discriminatie. Is dit niet het geval dan wordt de melder doorverwezen. Als de melder begeleiding krijgt van het meldpunt dan zijn de volgende mogelijke scenario's mogelijk: * registratie, luisterend oor, toelichting op het besluit. * advies en informatie * beïnvloeding van beleid * bemiddeling, op basis van hoor en wederhoor * bijstaan in procedures * eigen onderzoek 6

SAMENVATTING... 3 INLEIDING... 8 HOOFDSTUK 1 HET TOTAAL AANTAL MELDINGEN DISCRIMINATIE... 9 1.1 DE MELDINGEN... 9 HOOFDSTUK 2 - AANDACHT VOOR DE LOKALE SITUATIE... 13 2.1 INLEIDING... 13 2.2 DE GEMEENTEN... 13 HOOFDSTUK 3 DISCRIMINATIEGROND... 16 3.1 INLEIDING... 16 3.2 RAS... 17 3.4 ISLAMOFOBIE... 18 HOOFDSTUK 4 TERREIN EN AARD... 20 4.1 TERREIN... 20 4.2 AARD... 22 HOOFDSTUK 5 KLACHTBEHANDELING EN JURIDISCHE TOETSING... 24 CONCLUSIE... 25 AANBEVELINGEN VOOR AANPAK EN PREVENTIE VAN DISCRIMINATIE....26 BIJLAGE 1 TOELICHTING OP GEBRUIKTE BRONNEN EN GEGEVENS IN DIT RAPPORT... 332 BIJLAGE 2 DE TABELLEN... 35 7

Inleiding In 2014 is er op het terrein van discriminatie veel gebeurd. Regelmatig komen we het begrip discriminatie tegen in het journaal, televisieprogramma s en geschreven media. Maatschappelijke discussies over de uitspraken van Geert Wilders, islamofobie, homofoob geweld, zwarte piet en het tekort aan babymelkpoeder zorgden levendige nieuwswaarde. Discriminatie is een breed begrip, er zijn 12 gronden van discriminatie. Het kan iedereen treffen. Maar hoe vaak komt het voor? Waar vindt het plaats? Hoe vaak wordt er melding van gemaakt? Wie wordt erdoor geraakt? Deze vragen zijn niet eenvoudig te beantwoorden. Discriminatie is niet altijd zichtbaar, wordt niet altijd herkend én wordt ook zeker niet altijd gemeld. Integrale rapportage Noord Nederland Dankzij de steun van het ministerie van BZK en SZW is in samenwerking met de landelijke meldpunten discriminatie dit jaar voor het eerst één integrale rapportage discriminatie per politie eenheid, in dit geval Noord Nederland. Omdat in deze integrale rapportage overal op dezelfde manier wordt opgesteld zijn de rapportages dit jaar voor het eerst vergelijkbaar met elkaar. Door de grotere schaal (boven gemeentelijk en provinciaal) op het niveau van de politie eenheden, bieden de cijfers meer handvaten voor een samenhangende analyse en duiding en hoeven betrokken bestuurders en gemeenteambtenaren zich niet meer op verschillende rapporten te richten die eigenlijk niet met elkaar vergelijkbaar zijn. Meldpunt Discriminatie Drenthe is namens Noord Nederland de auteur en heeft voor deze rapportage alle beschikbare data over discriminatie gebundeld: Discriminatie Meldpunt Groningen, Meldpunt Discriminatie Tumba Fryslân, Meldpunt Discriminatie Drenthe, Registratie van discriminatie-incidenten door de politie in Noord Nederland Verzoeken om een oordeel bij het College voor de Rechten van de Mens 1 (CRM) afkomstig uit Noord Nederland. Door het bundelen van de cijfers uit de verschillende bronnen ontstaat een compleet beeld van het totaal aantal discriminatiemeldingen in Noord Nederland. Ook zien we op welke gronden discriminatie wordt gemeld en op welk maatschappelijk terrein discriminatie zich voordoet. Discriminatie houdt niet op bij de gemeente grenzen. Voor wie meer inzicht wil, bieden we deze regionale rapportage. Dit rapport biedt integrale informatie over discriminatiemeldingen in Noord Nederland aan lokale beleidmakers, bestuurders, politici, professionals gemeenten en alle anderen die geïnteresseerd zijn in het onderwerp discriminatie. Leeswijzer In het rapport zijn uiteraard veel cijfers opgenomen, zowel in de tekst als in grafieken. In bijlage 1 treft u de informatie over de aard van de cijfers en de manier waarop die verzameld zijn. Alle gebruikte cijfers in het rapport zijn gebaseerd op de tabellen in bijlage 2. Het eerste hoofdstuk geeft informatie over het totaal aantal meldingen bij de verschillende organisaties waar meldingen kunnen worden gedaan en de spreiding over de regio. De volgende hoofdstukken geven informatie over discriminatiegrond, wijze van discriminatie en het maatschappelijk terrein. De tekst beschrijft de meest opvallende en belangrijkste bevindingen. Wat is het aantal meldingen van discriminatie in de afzonderlijke gemeenten? En met welke regionale en landelijke context moeten we rekening houden? In hoofdstuk 4 is informatie te vinden over de behandeling van discriminatieklachten en - meldingen. Het laatste hoofdstuk biedt een aantal aangrijpingspunten voor beleid. 1 Voorheen CGB: commissie gelijke behandeling 8

Hoofdstuk 1 Het totaal aantal meldingen discriminatie 1.1 De meldingen In dit hoofdstuk treft u het totaal aantal registraties van discriminatie. De cijfers zijn afkomstig van Discriminatie Meldpunt Groningen, Tumba Fryslân en Meldpunt Discriminatie Drenthe (hierna ADV s: anti discriminatie voorzieningen). De Politie en het College voor de Rechten van de Mens. De cijfers gaan over de meldingen in de regio Noord-Nederland, ofwel de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe samen in 2013 en 2014. figuur 1: Omvang van gemelde discriminatie-ervaringen in Noord-Nederland 2013-2014 800 700 600 500 400 300 200 100 0 421 692 0 10 18 18 202 139 10 2 4 10 2013 2014 Er is in 2014 een sterke stijging waar te nemen van 57% ten opzichte van het jaar 2013. Deze stijging komt o.a. door uitspraken van politicus Geert Wilders. Zie voor een korte toelichting hierop in het kader op de volgende bladzijde. De meeste meldingen worden gedaan bij de ADV s. Het gaat bij deze cijfers om ervaren discriminatie, veelal wordt niet vastgesteld of er (juridisch) sprake is van discriminatie. De cijfers uit verschillende bronnen in bovenstaande tabel zijn bewust niet bij elkaar opgeteld. Dit om een zo transparant mogelijk beeld te geven van de gemelde discriminatie en de meldingen uit de verschillende bronnen. Bij de ADV s spreken we van meldingen en klachten, bij de politie van meldingen en aangiftes en bij het College voor de Rechten van de Mens van instroom verzoeken tot een oordeel. 9

Lawine aan klachten en aangiften na uitspraken Wilders Op een PVV-bijeenkomst tijdens de verkiezingsuitslag avond van de gemeenteraadsverkiezingen in maart 2014 vroeg PVV-leider Wilders zijn aanwezige toehoorders of zij meer of minder Marokkanen willen, waarop de zaal in koor riep: minder, minder. Dit inmiddels beruchte incident leidde tot een stortvloed aan meldingen en klachten bij ADV's en aangiftes bij de politie. Alleen al bij de Noordelijke ADV s kwamen 254 klachten en meldingen binnen van burgers die deze toespraak als discriminerend hebben ervaren. Bij de politie in Noord-Nederland kwamen er 375 meldingen en aangiftes binnen. Landelijk staat de teller bij de antidiscriminatiebureaus op 4562 klachten en meldingen. De politie ontving meer dan 6400 aangiften van discriminatie tegen Wilders en ook nog ruim 15.000 meldingen naar aanleiding van de minder Marokkanenuitspraak. Ook als we het aantal Wilders meldingen buiten beschouwing laten is er nog sprake van een toename van het aantal meldingen. In Drenthe bijvoorbeeld nog steeds een toename van 40%. De meldingen op grond van ras voeren al sinds jaar en dag de lijst aan, landelijk, in Noord Nederland en per provincie. De grond ras op de meeste terreinen juridisch beschermd en het is voor veel mensen ook de meest herkenbare vorm van discriminatie. Daarnaast is de maatschappelijke discussie rondom zwarte piet sterker gaan opspelen dan in de jaren ervoor. Soms ook is het aanleiding om een melding te doen van discriminatie, zowel voorstanders als tegenstanders van deze traditie maakten er melding van. Toch zijn hierover minder meldingen gedaan bij de ADV s dan in de voorgaande jaren mogelijk omdat de discussie hierover zich heeft verplaatst naar een ander platform. Relatief nieuw is de melkpoeder kwestie. Sommige supermarkten verkochten geen melkpoeder aan mensen met een Aziatisch uiterlijk. Dit in verband met de verscheping van deze producten naar China. De vraag naar buitenlandse babymelkpoeder is groot in China, omdat men daar de producenten in eigen land niet meer vertrouwt na het zgn. melamine incident. Hierbij kwamen meerdere baby s om het leven en duizenden werden ziek. Bij het maatschappelijk terrein is het aantal meldingen de publieke/politieke opinie erg hoog. Dit komt voornamelijk door de meldingen naar aanleiding van de uitspraken van dhr. Wilders. Daarnaast zijn meldingen die betrekking hebben op de arbeidsmarkt relatief hoog. Dit is van oudsher voor de ADV s een van de grootste maatschappelijke terreinen waarover mensen meldingen doen. Discriminatie op het werk heeft vaak grote gevolgen, zowel op professioneel als privé gebied. Hierdoor is de meldingsbereidheid voor mensen groter en zoeken ze eerder hulp. Meer hierover in hoofdstuk 4. De gemeentelijke antidiscriminatievoorziening. Bijna alle gemeenten in Noord Nederland hebben de antidiscriminatievoorziening bij de het provinciale meldpunt belegd. De ADV s in Noord-Nederland zijn; Discriminatie Meldpunt Groningen, Tumba Fryslân, en Meldpunt Discriminatie Drenthe. Samen hebben zij verreweg de meeste discriminatie meldingen begeleid en geregistreerd. 10

Onderrapportage Klachten en meldingen geven informatie over situaties die mensen als discriminerend ervaren. Het aantal meldingen zegt niets over hoe vaak discriminatie in werkelijkheid voorkomt. Uit onderzoek blijkt dat de meeste mensen die discriminatie ervaren dat NIET melden, slechts één op de acht discriminatieervaringen wordt gemeld. De gemelde discriminatie-ervaringen vormen dus het spreekwoordelijke topje van de ijsberg. Stijgingen of dalingen in het aantal klachten zijn niet noodzakelijk een indicatie van het meer of minder voorkomen van discriminatie-ervaringen, maar kunnen mogelijk (ook) verklaard worden door veranderingen in meldgedrag. Zo kan een campagne om discriminatie te melden leiden tot een (tijdelijke) stijging van het aantal meldingen, zonder dat discriminatie in werkelijkheid meer voorkomt. Om inzicht te krijgen in de werkelijke omvang van ervaren discriminatie is aanvullend onderzoek nodig. Zie bijvoorbeeld het onderzoek van het SCP januari 2014: Een kwart van de inwoners in Nederland ervaart discriminatie. Bij het in kaart brengen van de omvang speelt ook dat discriminatie-ervaringen subjectief van aard zijn: waar de ene persoon een situatie als discriminerend ervaart, kan een ander een zelfde situatie anders interpreteren. De subjectieve ervaring kan ook afwijken van de objectieve of juridische werkelijkheid; iemand kan discriminatie ervaren en melden terwijl dat juridisch gezien geen discriminatie is. Andersom kan er sprake zijn van discriminatie, terwijl het door betrokkenen niet als zodanig ervaren of gemeld wordt. Dergelijke situaties worden nergens gemeld en blijven daardoor buiten beeld. Eigen screening / Panel Deurbeleid De zogenaamde eigen screening door ADV s betekent dat er actief gezocht wordt naar discriminerende gedragingen of uitingen op plaatsen waar een grote(re) kans op discriminatie is. Er wordt bijvoorbeeld gekeken of er in advertenties voor vacatures formuleringen worden gebruikt die op sekse of leeftijd discriminerend zijn. De bedoeling van eigen screening is naast het in kaart brengen van discriminatie, ook bewustzijn creëren bij mensen die (vermoedelijk) discrimineren. Juist ook omdat werkgevers zich er vaak niet van bewust zijn, is er veel te winnen. Het panel deurbeleid is alleen aanwezig bij het Meldpunt in Groningen. Hierin werken ondernemers, de gemeente, de politie en het ADV samen om discriminatie in de horeca te signaleren in kaart te brengen en op te lossen. Politie Ook bij de politie is er een flinke toename van het aantal aangiftes en meldingen met een discriminatoir aspect (van 45% in 2014). Bij de politie worden de aangiften en meldingen aangaande discriminatie verzameld op de POLDIS (Politie Discriminatie zaaks) lijst. Er zijn ook regelmatig strafbare feiten met een discriminatoir aspect. Bijvoorbeeld als iemand mishandeld wordt op straat (strafbaar feit) waarbij de persoon uitgescholden wordt voor vieze homo (discriminatoir aspect, dit zou de grond of het motief kunnen zijn voor de mishandeling). Al deze meldingen en aangiftes worden door een politiefunctionaris uit het reguliere systeem gefilterd voor heel Noord Nederland. De POLDIS formulieren worden maandelijks gedeeld met de ADV s. Periodiek is er een overleg tussen Politie, Openbaar Ministerie en het betreffende ADV over meldingen en aangiftes in de provincie. Hier worden afspraken gemaakt over de meldingen/aangiftes, de mogelijkheden voor samenwerking en verbetering voor een goede afdoening, ook worden er op deze manier dubbele registraties voorkomen. Eenzelfde incident kan zodoende ook maar eenmaal geregistreerd worden, ook als een melder zowel aangifte bij de politie doet als melding doet en begeleiding wordt door een ADV. Wanneer er situaties zijn waarbij zowel politie als ADV betrokken is, vindt er regelmatig afstemming plaats tussen politie en het meldpunt. 11

Hakenkruizen Bij de politie regio Noord-Nederland wordt er een aparte lijst bijgehouden met het aantal hakenkruis bekladdingen. Het gaat hier om vernieling, belediging en/of smaad. In totaal waren er hierover 98 registraties in Noord-Nederland in 2014. Deze hakenkruizen zijn niet meegenomen in het totaal van het aantal politie registraties. Dit is gedaan om de uniformiteit van de rapportage ten opzichte van andere regio s te bewaren. College voor de Rechten van de Mens Het aantal verzoeken om een oordeel nam af van 25 in 2012 naar 18 in 2013, over 2014 zijn de cijfers nog niet beschikbaar. Deze aantallen zijn dusdanig klein, dat er geen conclusie aan verbonden kunnen worden. Landelijk gezien is het aantal verzoeken om een oordeel bij het CRM niet afgenomen. Hulpvraag van mensen in psychische nood De ADV s worden de laatste twee jaar, vaker dan daarvoor, benaderd door mensen die duidelijk in psychische nood verkeren. Dat zijn bijvoorbeeld mensen met achtervolgingswanen of ernstig depressieve klachten. Soms willen deze mensen een discriminatie-ervaring melden. Het komt echter regelmatig voor dat zij een onduidelijke hulpvraag hebben, waarvoor ze bij een antidiscriminatiebureau aan het verkeerde adres zijn. De ADV s kunnen deze mensen in veel gevallen dan ook afdoende helpen. De ADV s maken zich zorgen over deze ontwikkeling, die doet vermoeden dat de toegang tot de geestelijke gezondheidszorg verslechtert, wellicht onder andere door het verhoogde eigen risico en verplichte eigen bijdragen. Mensen lijken niet meer te weten waar ze nog terechtkunnen en zoeken hun heil bij andere voorzieningen die nog laagdrempelig en gratis zijn, waaronder de meldpunten discriminatie 12

Hoofdstuk 2 - Aandacht voor de lokale situatie 2.1 Inleiding Er zijn verschillende factoren die ervoor kunnen zorgen dat er zich in de ene gemeente meer incidenten voordoen dan in de andere. De aanwezigheid van horecagelegenheden, bedrijven, verschillen in achtergrond van bevolkingsgroepen, zijn een paar van die factoren. Ook het aantal inwoners en bezoekers is een factor, want hoe meer mensen in de gemeente, hoe meer potentieel gedupeerden, melders en aangevers er zijn. Omdat gemeenten niet geïsoleerd zijn van de rest van het land en inwoners voor werk, uitstapjes en andere voorzieningen zich vaak buiten hun eigen woonplaats begeven, is het voor gemeenten ook relevant om te weten wat er zich buiten de gemeente grenzen afspeelt. Niet in de laatste plaats omdat de Wet Gemeentelijke Antidiscriminatievoorziening de verantwoordelijkheid voor de aanpak van discriminatie legt bij de gemeente waar de melder woont. 2.2 De gemeenten De Noordelijke regio van Nederland telt verschillende soorten gebieden, van platteland, verzamelde kernen tot meer stedelijk. Maar hoe verhoudt zich dit tot de meldingen van discriminatie? Om hier wat inzicht in te geven is er een overzicht gemaakt van het aantal meldingen per 1000 inwoners per gemeente. Op deze manier kunnen we op een meer objectieve manier naar de aantallen kijken. Figuur 2: Meldingen per gemeente per 1000 inwoners (Drenthe) Westerveld Tynaarlo Noordenveld Midden Drenthe Meppel Hoogeveen Emmen De Wolden Coevorden Borger Odoorn Assen Aa en Hunze 0 0,05 0,1 0,15 0,2 0,25 0,3 0,35 0,4 0,45 2013 2014 Hoewel de aantallen in Drenthe relatief laag zijn en er weinig stedelijke gebieden zijn, zien we in Meppel, Assen, Emmen en Hoogeveen in 2014 toch een iets hoger aantal meldingen per 1000 inwoners dan in de andere gebieden. Wat verder opvalt, is dat bijna elke gemeente een stijging laat zien, behalve Midden Drenthe (blijft gelijk) en Noordenveld (daalt licht). Meppel laat de grootste stijging zien, het aantal meldingen per 1000 inwoners is meer dan vier keer zo hoog. Je zou kunnen concluderen dat de meldingsbereidheid in Meppel hoger ligt dan in andere plaatsen en steden in Drenthe. Of er in Meppel meer discriminatie voorkomt dan in andere plaatsen in Drenthe kunnen we op grond van deze cijfers niet zeggen. 13

Figuur 3: Meldingen per gemeente per 1000 inwoners (Fryslân) De Friese Meren Weststellingwerf Vlieland Tytsjerksteradiel Terschelling Súdwest Fryslân Smallingerland Schiermonnikoog Opsterland Ooststellingwerf Menameradiel Littenseradiel Leeuwarderadeel Leeuwarden Kollumerland en Nieuwkruisland Het Bildt Heerenveen Harlingen Franekeradeel Ferwerderadiel Dongeradeel Dantumadiel Ameland Achtkarspelen 0,00 0,20 0,40 0,60 0,80 1,00 1,20 1,40 2014 2013 Ook in Fryslân zien we een toename bij bijna alle gemeentes van het aantal meldingen in 2014 ten opzichte van 2013. De stedelijke gebieden Heerenveen en Leeuwarden hebben ook hier een (veel) hoger aantal meldingen per duizend inwoners. Met name in 2014 laten zij de andere gemeenten wat meldingsbereidheid ver achter zich. Daar staat tegenover dat de inwoners van de dunbevolkte Waddeneilanden (Terschelling, Ameland en Schiermonnikoog) helemaal geen discriminatie melden. 14

Figuur 4: Meldingen per gemeente per 1000 inwoners (Groningen) Bellingwedde Haren* De Marne Zuidhorn* Winsum Vlagtwedde Veendam Stadskanaal Slochteren Pekela Oldambt Menterwolde Marum* Loppersum Leek* Hoogezand- Sappemeer Grootegast Groningen Eemsmond Delfzijl Ten Boer Bedum Appingedam 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 0,6 0,7 0,8 0,9 2014 2013 In Noord Nederland blijkt net als in de rest van Nederland dat de meeste meldingen worden gedaan in (meer) stedelijke gebieden ( )69 procent van alle meldingen in (zeer) sterk stedelijke gebieden gedaan, 17 procent is afkomstig uit weinig en niet stedelijke gebieden. 2 De meeste meldingen per 1000 inwoners zien we in de Stad Groningen, Pekela en Bellingwolde, de meldingsbereidheid is daar relatief het hoogst. Witte vlekken In Groningen zijn enkele gemeenten niet aangesloten bij het provinciale Discriminatie Meldpunt: de gemeente Grootegast, Zuidhorn, Marum, Leek en Haren. Deze gemeentes zijn wel benaderd om cijfers van discriminatiemeldingen aan te leveren voor deze rapportage. Alleen de gemeente Haren heeft aan dit verzoek gehoor gegeven en 2 meldingen gerapporteerd. Deze gemeenten zijn witte plekken op de kaart van de gemelde discriminatie. Het is niet aannemelijk dat discriminatie zich daar niet voordoet maar er is geen informatie over beschikbaar. 2 CBS, 2012, Registratie discriminatieklachten 2012, methode en uitkomsten 15

Hoofdstuk 3 Discriminatiegrond 3.1 Inleiding Dit hoofdstuk gaat over de discriminatiegronden. Een grond betekent simpel gezegd de reden waarom gediscrimineerd wordt. Denk hierbij aan bijvoorbeeld aan ras (afkomst, accent, huidskleur), geslacht, handicap of seksuele gerichtheid, leeftijd. In totaal zijn er twaalf juridisch beschermde gronden in de Algemene Wet Gelijke Behandeling (AWGB) en hier komen steeds meer gronden bij. Vijf van de twaalf discriminatie gronden zijn ook opgenomen in het Wetboek van strafrecht t.w.: ras, seksuele geaardheid,.. Dit houdt in dat er strafrechtelijke vervolging mogelijk is en er gevangenisstraf of geldboetes opgelegd kan worden als de discriminatie juridisch hard te maken is. In dit hoofdstuk gaan we in op de meest voorkomende gronden van discriminatie: ras, leeftijd en seksuele gerichtheid. Figuur 5: Meldingen ADV s 2013-2014 verdeeld naar grond Arbeidscontract Arbeidsduur Burgerlijke staat Geslacht Godsdienst Handicap/chronische ziekte Leeftijd Levensovertuiging Nationaliteit Politieke gezindheid Ras Seksuele gerichtheid Overige (niet-wettelijke) gronden 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 2014 2013 Meer dan 40% van alle meldingen betreft de grond ras bij zowel de ADV s als de politie is dit de meest voorkomende grond. Discriminatie op deze grond is fors toegenomen ten opzicht van 2013. De toename is grotendeels toe te schrijven aan de meldingen na de uitspraken van dhr. Wilders. Op de tweede en derde plaatst staan de gronden geslacht en leeftijd. Ook is de grond overige (niet wettelijke) gronden relatief groot. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan sociale positie of (alternatief)uiterlijk. Niet wettelijke gronden worden ook geregistreerd om bij te houden waardoor mensen anders worden behandeld. Hierdoor kan er eventueel wetgeving worden ontwikkeld of beleid worden gemaakt op deze gronden. Bij discriminatie op grond van ras denkt men vaak aan iemand uitschelden of weigeren in verband met zijn huidskleur. Ras of afkomst omvat meer dan alleen huidskleur. Ze wilden mij niet aannemen omdat ik een accent heb, ze zeiden dat ze alleen mensen aannemen die verstaanbaar Nederlands praten. 16

Het hier beschreven citaat is iets wat vaak voorkomt en niet mag volgens de AWGB (Algemene Wet Gelijke Behandeling). Accentloos praten is immers iets anders dan verstaanbaar Nederlands praten. Wanneer zoiets gebeurd is het aan te bevelen om te vragen de verstaanbaarheid te testen. Ik mocht de discotheek niet in omdat ik sportschoenen droeg, maar ze lieten andere jongens met sportschoenen wel binnen. Discriminatie bij het uitgaan gebeurt wekelijks, helaas wordt er weinig over gemeld. Voor het discrimineren bij het toelaten van een klant, staan geldboetes. In onderstaande figuur 6 treft u de meldingen en aangiftes naar grond die bij de politie zijn binnengekomen. Figuur 6: Meldingen/aangiftes politie 2013/2014 verdeeld naar grond Geslacht Godsdienst Handicap Levensovertuiging Ras Seksuele gerichtheid Onbekend 0 20 40 60 80 100 120 140 2014 2013 Ook bij de meldingen/aangiftes die bij de politie bekend zijn, zien we dat de grond ras met kop en schouders uitsteekt boven de rest. Wel zien we dat de grond seksuele gerichtheid bij de politie relatief meer gemeld wordt dan bij de ADV s. In het wetboek van strafrecht zijn vijf discriminatiegronden opgenomen, namelijk geslacht, godsdienst, levensovertuiging, ras en seksuele gerichtheid. De ADV s registreren op alle 12 wettelijke gronden, zowel strafrechtelijk als burgerlijk. 3.2 Ras Bij discriminatie op grond van ras gaat het vaak over huidskleur, accent of cultuur. Rassen discriminatie is een breed begrip. Discriminatie op grond van ras betekent ongelijk behandeld worden vanwege de afkomst van een bepaalde bevolkingsgroep (of iemand anders denkt dat dit het geval is) die in juridische zin onder de noemer 'ras' valt. Het begrip 'ras' kan hierbij nogal verwarrend zijn. Bij een ras denken we al snel aan een biologische categorie, maar dat soort rassen bestaan bij mensen niet. 'Ras' is echter ook een juridische term, die aspecten als huidkleur en etnische achtergrond omvat, maar daar niet noodzakelijkerwijs toe beperkt is. Een groep die zich in culturele zin al generaties onderscheidt, kan als een ras in juridische zin aangemerkt worden. Bijvoorbeeld woonwagenbewoners. Dat betekent niet dat het begrip eindeloos opgerekt kan worden. Rotterdammer valt er bijvoorbeeld (tot nu toe) niet onder. Als in dit rapport over ras 17

gesproken wordt, dan wordt dit juridische begrip bedoeld. Rassendiscriminatie is dus veelomvattend. Bij discriminatie op grond van ras kan het bijvoorbeeld gaan om verwijzingen naar de allochtone komaf, dus naar het land van herkomst van de persoon, diens ouders of grootouders, of een bepaalde bevolkingsgroep, een andere taal, het koloniaal verleden of een inferieure positie van specifieke bevolkingsgroepen. Ook als iemand wordt benadeeld om zijn of haar huidskleur of bijvoorbeeld vanwege rastahaar spreken we van rassendiscriminatie, net als de benadeling van Roma, Sinti, en woonwagenbewoners. Algemene uitingen van xenofobie: letterlijk: angst voor vreemdelingen, vallen tevens onder rassendiscriminatie. Hierbij kan je bijvoorbeeld denken aan White Power graffiti. Er zijn veel situaties denkbaar waarin discriminatie op grond van ras voor voorkomt. Mensen worden -of voelen zich- anders behandeld vanwege hun etniciteit, worden onheus bejegend vanwege hun donkere huidskleur of worden uitgescholden omdat zij 'buitenlander' (zouden) zijn. Denk ook aan mensen die niet voor een sollicitatiegesprek worden uitgenodigd door hun buitenlands klinkende achternaam, getinte jongeren die een discotheek niet in mogen, mensen die een huis niet toegewezen krijgen door hun land van herkomst, mensen met een donkere huidskleur die vaker aangehouden worden door de politie, et cetera. 3 3.3 Antisemitisme Antisemitisme wordt onder discriminatie op grond van ras opgevat als het gaat om discriminatie van het Joodse volk. Als het gaat om discriminatie wegens het joodse geloof, dan valt het onder de discriminatiegrond godsdienst. De monitor van het CIDI registreerde in 2014 een stijging van 71% in het aantal antisemitische incidenten ten opzichte van 2013. In Noord- Nederland is deze stijging niet te zien, hier bleven de meldingen nagenoeg gelijk. In 2013-2014 waren er in totaal 17 meldingen die als antisemitisme werden geregistreerd. 3.4 Islamofobie Het laatste jaar is discriminatie van moslims, ook wel 'islamofobie' genoemd, meer op de maatschappelijke en politieke agenda komen te staan. Minister Asscher organiseerde een rondetafelbijeenkomst met maatschappelijke organisaties over dit onderwerp. Om beter zicht te krijgen op dit fenomeen werken ADV s en politie aan een betere registratie van klachten en aangiften van discriminatie van moslims. Hierdoor zal het naar verwachting in de rapportage over 2015 mogelijk zijn moslimdiscriminatie beter te belichten en te duiden. Uit de klachtregistraties van de ADV s en de politie-eenheid Noord-Nederland blijkt dat antiislamsentimenten en uitspraken gericht tegen etnische minderheidsgroepen waarvan een groot deel moslim is (zoals Marokkanen) door elkaar (kunnen) lopen. ADV's in de politie-eenheid Noord-Nederland ontvingen 21 meldingen over discriminatie op grond van godsdienst in 2014. Toen melder solliciteerde op een functie van huidtherapeut, kreeg ze prompt te horen dat een hoofddoek toch echt te ver ging. De meldingen over discriminatie op grond van het islamitische geloof hebben opvallend vaak te maken met het dragen van een hoofddoek. Bijna de helft van de meldingen heeft daar betrekking op. Vrouwen krijgen tijdens een sollicitatie te horen dat zij niet bij het bedrijf kunnen werken als 3 Bron: http://radar.nl/file/2823268/factsheet+rassendiscriminatie+def.pdf 18

zij hun hoofddoek dragen of mogen met een hoofddoek niet sporten. Andere meldingen hebben te maken met ongelijke behandeling of onheuse bejegening in relatie tot andere islamitische gebruiken, zoals het niet schudden van handen, het niet eten van varkensvlees en het dragen van een baard. Ook zijn er meldingen over negatieve bejegening, uitsluiting en stigmatisering van moslims in het algemeen. Wilders provoceert en beledigt de moslims in Nederland met zijn anti-islamsticker willens en wetens. Hij kan zijn daden goedpraten onder het mom van 'vrijheid van meningsuiting,' maar dat heeft nu veel te lang geduurd. Met zijn daden beschimpt hij de vrijheid van anderen, dat kan nooit de bedoeling zijn! Ook de politie registreert discriminatie op grond van godsdienst. In 2014 zijn er 6 incidenten geregistreerd. Vanaf het jaar 2013 wordt in het zaaksformulier bijgehouden om welke godsdienst het gaat. Daardoor weten we dat er in 2013-2014 van de 12 registraties van godsdienstdiscriminatie er 7 over moslimdiscriminatie gaan. 19

Hoofdstuk 4 Terrein en aard 4.1 Terrein De ADV s registeren meldingen op verschillende gebieden: het zogenaamde maatschappelijk terrein. Dit verwijst niet zozeer naar de locatie, maar eerder naar de context en de relatie tussen melder en dader. In dit rapport worden er 14 terreinen onderscheden: Arbeidsmarkt: Het handelen of nalaten van arbeidsbemiddelaars, werkgevers, werknemers of klanten. Buurt/wijk: Acties tegen de komst of aanwezigheid van bepaalde individuen, groepen of organisaties in de buurt, Collectieve voorzieningen: Het handelen of nalaten van overheids- of noncommerciële instanties/organisaties. Commerciële dienstverlening: Het handelen of nalaten van commerciële instanties, organisaties, diensten en bedrijven. Horeca/Amusement: Het handelen of nalaten van horeca/amusementsbedrijven, zoals clubs, cafés, restaurants en bioscopen. Huisvesting: Het handelen of nalaten van publieke instanties op het gebied van huisvesting. Media/Reclame: Discriminerende uitlatingen jegens groepen op televisie, radio, internet, social media, reclames en artikelen in bladen. Media die expliciet discriminerende uitingen/activiteiten doorgeven. Onderwijs: Het handelen of nalaten van onderwijsinstanties zoals scholen, als ook van docenten, ouders en leerlingen. Openbare ruimte: Incidenten op straat waarbij geen relatie bestaat tussen de melder en de dader of waarvan de dader onbekend is. Politie/OM: Het handelen of nalaten van de politie, justitie of het openbaar ministerie. Privésfeer: Heeft betrekking op de directe omgeving van de melder, dus incidenten tussen familieleden of partners. Publieke/Politieke opinie: Mening vormende activiteiten expliciet gericht op het negatief beïnvloeden van de mening of opvatting over bepaalde groepen. Sport en recreatie: Het handelen of nalaten van sport en recreatie organisaties/instanties, zoals sportverenigingen en zwembaden. Overig 20

De politie geeft bij elke registratie de locatie op. Dit heeft betrekking op de plek waar het incident is voorgevallen. Het CRM verwijst ook naar de context waarin het voorval plaatsvindt, net als de ADV s, maar onderscheidt minder terreinen, waarbij het CRM focust op verschillende categorieën binnen de arbeidsmarkt. We kijken eerst naar de meldingen bij de meldpunten. Figuur 7: Meldingen ADV s 2013-2014 verdeeld naar terrein Arbeidsmarkt Buurt/wijk Collectieve voorzieningen Commerciële dienstverlening Horeca/amusement Huisvesting Media en reclame Onderwijs Openbare ruimte Politie/OM/VD Privésfeer Publieke/politieke opinie Sport en recreatie Overig Onbekend/n.v.t. 0 50 100 150 200 250 300 2014 2013 Opvallend in de bovenstaande figuur is het aantal meldingen op het terrein van publieke/politieke opinie. De reden hiervan is het aantal meldingen n.a.v. de uitspraken van Geert Wilders. Deze zijn allen geregistreerd op dat terrein. Opvallend is verder het hoge aantal meldingen over de arbeidsmarkt. Discriminatie, maar ook discriminatie in combinatie met pesten, komt heel veel voor. Vanuit de politiek wordt hier verschillend op gereageerd. Waar dhr. Ascher zich hard maakt om discriminatie te bestrijden, geeft premier Rutte aan dat hij het probleem van discriminatie niet op kan lossen. 21

In onderstaande figuur 8 ziet u de meldingen en aangiftes bij de politie in Noord Nederland verdeeld naar het terrrein. Figuur 8: Meldingen/aangiftes Politie regio Noord-Nederland 2013-2014 verdeeld naar terrein Commerciële dienstverlening Directe woonomgeving Gebedshuis Homo-ontmoetingsplaats Horeca/festival/uitgaan Openbaar vervoer Openbare weg Openbare weg/verkeer School/schoolgerelateerd Sportcomplex Werksituatie/werkgerelateerd Overige/Onbekend/n.v.t. 0 20 40 60 80 100 120 2014 2013 Bij de politie zien we dat de meeste meldingen betrekking hebben op de directe woonomgeving. Het gaat dan vaak om overlast (geluidintolerantie), burenruzie of onenigheid met omwonenden. 4.2 Aard Kijken we naar de aard van de discriminatie dan doelen we op de aard van het gedrag dat als discriminerend ervaren is. Figuur 9: Meldingen ADV s 2013-2014 verdeeld naar aard Bedreiging Geweld Omstreden behandeling Vijandige bejegening Overig Onbekend/n.v.t. 0 50 100 150 200 250 300 350 400 450 2014 2013 De meldingen bij de ADV s betreffen voornamelijk omstreden behandeling en vijandige bejegening. Bij een omstreden behandeling kan gedacht worden aan iemand (onterecht) ontslaan, of iemand de toegang tot een discotheek weigeren. Een vijandige bejegening kan schelden of beledigen zijn. De 22

sterke toename in het aantal vijandige bejegeningen is deels toe te wijzen aan de Wilders meldingen. In onderstaande figuur tien staat de aard van de discriminatie van de meldingen die bij de politie zijn gedaan. Figuur 10: Meldingen/aangiftes Politie regio Noord-Nederland 2013-2014 verdeeld naar aard Bedreiging Belediging Beroving Diefstal Discriminatie Mishandeling Vernieling Overige 0 50 100 150 200 250 2014 2013 Discriminatie wordt bij de politie geregistreerd als een aard op zich. Dit betekent niet dat er bij de overige aarden geen sprake is van discriminatie of een discriminatoire aspect. Vaak worden er bovendien meer dan één aard geregistreerd, waardoor het totaal aantal hoger is. Belediging wordt bij de politie het meest geregistreerd ten aanzien van discriminatie. Waarschijnlijk omdat dit meer herkenbaar is als discriminatie dan een mishandeling, beroving of diefstal met een discriminatoir aspect. 23

Hoofdstuk 5 Klachtbehandeling en Juridische Toetsing Bij de ADV s maakt de consulent klachtbehandeling na het eerste contact met de cliënt een inschatting of er mogelijkheden zijn om de melding in behandeling te nemen. Is dit niet het geval dan wordt de cliënt doorverwezen. Mocht er worden overgegaan tot behandeling van de melding, dan heeft de consulent verschillende mogelijkheden om de melder bij te staan: Registratie: De melding wordt opgenomen, maar er vindt geen vervolgactie plaats. Meestal is er wel een gesprek met de cliënt om dit besluit toe te lichten. Soms ook heeft een melder genoeg heeft aan een luisterend oor en de wetenschap dat de melding is geregistreerd. Door de registratie kunnen ADV s inzicht krijgen in ervaren discriminatie en discriminatiepatronen. Advies/informatie: De cliënt wil zelf actie ondernemen en zoekt daarbij advies van de consulent. Beïnvloeding beleid: Wanneer de melder zich gediscrimineerd voelt door het beleid van een instelling, zal de ADV hierover met de instelling in contact treden en hen zo nodig motiveren het beleid aan te passen. (zie kader Gezocht) Bemiddeling: Om een oplossing te vinden vindt er bemiddeling plaats tussen de cliënt en de wederpartij (zie kader: Kraamverzorger). Bijstaan in procedures: Wanneer er rechterlijke of klachten procedures worden gestart heeft de consulent een ondersteunende, begeleidende en informerende rol. Eigen onderzoek ADV: De consulent handelt als namens ADV (niet namens een concrete melder) en onderzoekt terreinen waarop discriminatie veel voorkomt op b.v. deurbeleid in horeca, babymelkpoederbeleid in supermarkt of personeelsadvertenties/vacatures. Overig In onderstaande figuur 11 treft u een overzicht van de ondernomen stappen namens, met of op verzoek van de melders. Figuur 11: Wijze van klachtbehandeling ADV s (Alleen) registratie Advies/informatie Beïnvloeding beleid Bemiddeling Bijstaan in procedures Doorverwijzing Eigen onderzoek ADV Overig 0 100 200 300 400 500 600 700 2014 2013 24

Conclusie Forse toename van meldingen in 2014. Door internationale ontwikkelingen rond radicalisering, moslimhaat en antisemitisme is er veel veranderd. Dit heeft ook z n weerslag op het aantal meldingen bij de regionale meldpunten discriminatie in Noord Nederland. Er is in 2014 een sterke stijging waar te nemen van 57% ten opzichte van het jaar 2013. Deze stijging komt ten dele door uitspraken van politicus Geert Wilders. Daarnaast zijn er ook meer reguliere meldingen binnengekomen dan in het voorgaande jaar. Meldpunten centraal Van alle meldingen in noord Nederland (720) komt ruim drie kwart (77%) binnen bij de noordelijke meldpunten discriminatie, de rest van de meldingen worden voor het grootste deel(204) bij de politie gedaan (22%), een klein deel van de meldingen komt binnen bij het CRM (1%). Meer inzet Er zijn niet alleen meer meldingen, er is ook meer gedaan met de meldingen die bij de ADV s zijn binnengekomen is ook meer gedaan. Op bijna alle mogelijke vervolgtrajecten zien we een toename ten opzichte van vorig jaar: meer informatie, advies, begeleiding bij procedures en beïnvloeding van beleid. Discriminatie op lokaal niveau. In bijna alle gemeenten is het aantal meldingen (per 1000 inwoners) toegenomen ten opzichte van 2013. Dit betekent dat de meldingsbereidheid is toegenomen. Naarmate het gebied meer stedelijk is, zijn er relatief meer meldingen. Dit blijkt jaarlijks en komt overeen met het beeld uit de landelijke cijfers. Discriminatie in publiek debat en in de media. Doordat discriminatie meer op de politieke en maatschappelijke agenda staat komen daarover ook meer meldingen binnen bij de regionale meldpunten, voorbeelden hiervan zijn de Zwarte-Piet discussie, de uitspraken van dhr. Wilders en de melkpoeder incidenten. Racisme, leeftijdsdiscriminatie en seksuele geaardheid. Meer dan 40 % van alle meldingen betreft de discriminatiegrond ras. Zowel bij de ADV's als bij de politie wordt discriminatie op grond van ras het meest gemeld. Discriminatie op grond van ras is ook fors toegenomen vergeleken met 2013. De toename heeft vooral te maken met de meldingen na de uitspraken van dhr. Wilders. De grond leeftijd is relatief ook hoog, dit speelt voornamelijk op het terrein van de arbeidsmarkt waaronder werving/selectie en arbeidsvoorwaarden. Bij de ADV s wordt vaker gemeld op het terrein van de arbeidsmarkt. Bij de politie betreffen de aangiftes/meldingen vaker het terrein van de openbare ruimte of de buurt/wijk en wordt relatief meer gemeld op grond van seksuele geaardheid dan bij de ADV s. 25