Verslag extra vergadering COVM d.d. 14 januari 2015 gemeente Veghel Aanwezig: 1 dhr. J.J.C. van den Hout lid/vz GS Provincie Noord-Brabant 2 dhr. H.A.G. Hellegers lid/vicevz Gemeente Uden 3 dhr. J.M. Wijdeven lid Omwonende gemeente Uden 4 dhr. J. Roelofs lid (plv) Gemeente Landerd 5 dhr. T.A.M. van de Loo lid Gemeente Boekel 6 dhr. J.L.A. van den Boogaard lid Omwonende gemeente Boekel 7 dhr. J.G.M. van den Boogaart lid Gemeente Mill & St. Hubert 8 dhr. M. van den Hoven lid Omwonende gemeente Mill en Sint Hubert 9 mevr. D.L.A. Bloemen lid Omwonende gemeente Veghel 10 dhr. J. Goijaarts lid Gemeente Veghel 11 dhr. G.M.P. Stoffels lid Gemeente Cuijk 12 dhr. M. Visser lid BMF 13 Ltkol A.J.P. Hardenbol lid CLSK/DO/AMO/SPO 14 Kol A. Steur lid Commandant vliegbasis 15 Maj W.K. Lageveen lid Verkeersleiding vliegbasis 16 Maj J.H.F. van der Eijk ondersteuning Communicatie vliegbasis vliegbasis 17 mevr. T. Couwenberg secretaris DVD/Directie Zuid 18 dhr. J.H.M. Wassenberg ambtelijke Provincie Noord-Brabant ondersteuning 19 dhr. E. Kwast Hoofddirectie Beleid Defensie 20 dhr. T.A. van Veen NLR 21 dhr. A. Eisses TNO 4 personen TNO en NLR Afwezig: dhr. A.M.J. Liebregts lid Inspectie Leefomgeving en Transport Agenda 1. Opening 2. Mededelingen 3. Toelichting/presentatie a. Brief Minister aan Tweede Kamer b. Rapport NLR c. Rapport TNO 4. Rondvraag 5. Sluiting 1
1. Opening De voorzitter is verlaat waardoor de heer Wassenberg de vergadering opent en iedereen welkom heet. 2. Mededelingen Er zijn geen mededelingen. 3. Toelichting/presentatie a. Brief Minister aan Tweede Kamer De heer Kwast van de Hoofddirectie Beleid van het ministerie van Defensie geeft aan dat de zogenoemde D-brief op 15 december verstuurd is naar de Tweede Kamer. Bij deze brief horen onder andere het NLR-rapport en het TNO-rapport waarover een presentatie gegeven zal worden. In de brief melden de ministers Hennis en Kamp dat Nederland in totaal 37 F-35 s zal aanschaffen, twee hiervan zijn reeds aangeschaft. In de tweede helft van 2019 zullen de eerste toestellen naar Nederland komen. In de eindsituatie zullen 5 van de 37 toestellen in de Verenigde Staten blijven. In 2024 zal de F-35 vloot volledig operabel zijn. Vanaf 2016 zal de infrastructuur van de vliegbasis Leeuwarden worden aangepast zodat de eerste F-35 vanaf 2019 daar kan aankomen; in 2021 is de instroom voltooid. Vanaf 2019 zal de infrastructuur van de vliegbasis worden aangepast zodat vanaf 2021 de eerste F-35 kan instromen wat in 2024 zal zijn afgerond. Het Luchthavenbesluit is in voorbereiding en zal naar verwachting in de eerste helft van 2015 van kracht zijn; dit gaat uit van het opereren met de F-16. Defensie gaat ervan uit dat het gebruik van de F-35 past binnen de kaders van het Luchthavenbesluit. Als dat straks niet het geval zou blijken te zijn dan zal het Luchthavenbesluit moeten worden aangepast middels de doorvoor geldende procedure, inclusief overleg etc. In het Luchthavenbesluit is gekozen voor de geheel Niemeskantvariant wat tevens het meest milieuvriendelijke alternatief is. Dit betekent honderden geluidgehinderden minder maar ook 15 woningen die binnen of op de 40 Ke-contour komen te liggen en in aanmerking komen voor isolatie. Voor deze bewoners of eigenaren is volgende week een informatieavond. Deze zal niet openbaar zijn om de informatie aan die mensen zo goed mogelijk over te brengen; er zal informatie over de isolatieregeling openbaar worden gemaakt en aan de COVM beschikbaar worden gesteld. Tot slot geeft hij aan dat er een stuurgroep is onder leiding van de Friese gedeputeerde mevrouw Poepjes die bezig is met de motie Eijsink. Een belangrijk onderdeel in deze motie was de vraag naar een permanent geluidsmeetnet. De minister heeft deze motie omarmd, maar wil nog wel vragen aan NLR en RIVM beantwoord zien en op basis van de antwoorden wordt een besluit genomen over het permanente geluidsmeetnet. De commandant vliegbasis, kolonel André Steur, krijgt het woord om vanuit zijn rol een toevoeging te leveren aan het thema van de vergadering. Hij maakt een schets van de huidige situatie in de wereld; Oekraïne, crash MH-17, opmars IS en de terroristische aanslagen in Frankrijk onstabiliteit die zich steeds dichter manifesteert aan de grenzen van en binnen Europa. Nederland heeft een grondwettelijke verplichting in het beschermen van het Nederlands grondgebied, het leveren van ondersteuning aan civiele autoriteiten en het bijdragen aan de stabiliteit en internationale rechtsorde. Als commandant heeft hij, net als de commandant vliegbasis Leeuwarden, de taak om inzetbare vliegtuigen gereed te stellen en het personeel zo goed mogelijk op te leiden en te trainen zodat zij, waar en wanneer de regering dat van Defensie verlangt, onder alle omstandigheden, de missies uit kunnen voeren. Tijdens thuisfrontinformatiedagen, voorafgaand aan uitzendingen, kan de commandant vliegbasis naasten en relaties van personeel niet beloven dat iedereen veilig terug komt van de missie. Hij wil echter wel 2
altijd de belofte kunnen maken dat hij er alles aan gedaan heeft om hun geliefden zo goed mogelijk op te leiden en te trainen voor de missie. Bij het uitzwaaien van zijn personeel, zoals vorige week tijdens het vertrek van het detachement naar het Midden Oosten, moet hij met de hand op het hart kunnen zeggen dat hij er alles aan gedaan heeft om hen optimaal voor te bereiden op de uitzending. Dat wordt echter een steeds grotere uitdaging gezien de vele bezuinigingen op Defensie de afgelopen decennia, waardoor met minder mensen meer werk gedaan dient te worden. In het verleden waren er 213 F-16 s binnen de luchtmacht, waarvan 85 op vliegbasis ; nu beschikt de luchtmacht in totaal nog over 61 operationele F-16 s. Op is het aantal operationele squadrons gedaald van 4 naar 2. Ter vergelijking: ten tijde van de 85 F-16 s op vlogen alle squadrons in de ochtend en in de middag dikwijls tien tot twaalf trainingsvluchten. Momenteel is dit vaak twee in de ochtend en twee in de middag voor de gehele vliegbasis. De commandant schetst deze situatie om aan te geven dat het in de huidige tijd steeds lastiger is om zijn personeel voor te bereiden voor inzet in het belang van Nederland, in relatie tot de verantwoordelijkheid die hij draagt naar datzelfde personeel en hun thuisfront, juist nu de wereld steeds instabieler is geworden. Daar staat tegenover dat hij beseft dat de vliegbasis, als een-na-grootste werkgever in de regio, ook een belasting vormt voor de omgeving. Een straaljager produceert immers geluid en dat zal ook in de toekomst zo zijn. De taakopdracht wordt dan ook uitgevoerd binnen de afgesproken wet- en regelgeving, ook wat betreft geluid. Dat was in het verleden zo, dat is nu zo en dat zal in de toekomst ook zo zijn. Binnen deze vaste kaders doet de vliegbasis er bovendien alles aan wat binnen de operationele mogelijkheden ligt, om de belasting van de omgeving zoveel mogelijk te minimaliseren. De commandant wil een misverstand wegnemen en geeft aan dat het MER en het Luchthavenbesluit los staan van de komst van de F-35. Zij zijn gedreven door een veranderde taakstelling van de vliegbasis (minder squadrons) en de wens vanuit ruimtelijke ordening om in te kunnen bouwen. Uitingen in de media die anders impliceren, zijn dan ook onjuist. Het is daarnaast niet zo dat een deel van de nachtvluchten geëxporteerd moet worden, omdat de F-35 meer geluid produceert. Omdat de geluidscontouren in de geheel Niemeskantvariant aanzienlijk worden verkleind ten opzichte van de huidige geluidszonering, mag er minder geluid geproduceerd worden dan nu het geval is. Daarom dient een gedeelte van het voorziene gebruik met de F-35 elders gefaciliteerd te worden. De commandant vliegbasis erkent dat de F-35 meer geluid maakt dan de F-16, waar het NLR in een presentatie nader toelichting op zal geven. De geluidsdiscussie blijft echter een lastig aspect, aangezien het vooral ook een subjectieve beleving is en er meer factoren een rol spelen in de beleving van de omgeving en de belasting door het geluid. De F-35 heeft een sterkere motor, waardoor het gebruik van de naverbrander tijdens starts aanzienlijk minder zal zijn. De F-35 kan langer vliegen, waardoor minder starts en landingen benodigd zijn voor het bereiken van een bepaalde getraindheid. Afrondend vat de commandant vliegbasis zijn verhaal samen. De taakopdracht van vliegbasis wordt te allen tijde uitgevoerd binnen de wettelijke kaders, ook wat betreft de geluidscontouren. Het geluid van de F-16 nu en de F-35 in de toekomst zal altijd binnen die geluidscontouren blijven. Binnen deze vaste kaders streeft de vliegbasis er bovendien naar om de belasting van de omgeving zoveel als mogelijk te minimaliseren. b. Rapport NLR De heer Van Veen van het NLR geeft toelichting op het rapport dat gaat over het luchtgebonden geluid. 3
De heer Van den Boogaart vraagt naar aanleiding van de opmerking dat 50% van de nachtvluchten wordt geëxporteerd: er is gerekend met 20 toestellen op Leeuwarden en 20 op, terwijl er geen 40 komen, waardoor er verschil in de berekende ruimte en de werkelijkheid ontstaat. Leidt dit tot meer nachtvluchten? Kol Steur geeft aan dat de F-35 nog toekomstmuziek is waardoor gebruiksprofielen nog niet bekend zijn. Het gaat te ver om hier nu op vooruit te lopen. De heer Van den Boogaart meldt dat nu gezegd wordt dat 50% van de avondvluchten wordt geëxporteerd, als dat misschien niet zo zal zijn moet daar duidelijkheid over zijn. Kol Steur geeft aan dat dat geprognosticeerd gebruik is waarmee wordt gepland. Met bovengenoemde informatie is een besluit nu niet mogelijk. De voorzitter vraagt of dat kan betekenen dat het aantal avondvluchten kan toenemen ten opzichte van nu? Kol Steur antwoordt dat het lastig is om nu te beantwoorden; we zullen binnen de contour blijven en daar waar mogelijk zullen we de omgeving tegemoet komen. Commissie De heer Wijdeven vraagt en/of merkt op: - Er wordt nu gesproken over 20 toestellen per basis. Is het mogelijk dat er meer toestellen komen, moet dan het Luchthavenbesluit worden aangepast en over welk tijdspad praten we dan? De heer Kwast: het Luchthavenbesluit treedt naar verwachting voor de zomer in werking. Bij financiële ruimte worden er eventueel meer toestellen aangeschaft, maar dat zal niet op korte termijn zijn. Er komen vooralsnog 32 toestellen naar Nederland, in het rapport is uitgegaan van 40. De kaders van het huidig Luchthavenbesluit zijn passend voor de F-35. - Hoe is de windrichting meegenomen in de berekeningen? De heer Van Veen: de metingen zijn gedaan met zo weinig mogelijk wind, omdat wind de metingen verstoort. De gemiddelde meteo-omstandigheden van 30 jaar worden in de berekeningen gebruikt. Hierbij zijn wettelijke richtlijnen gevolgd. - Waarom is bij de geluidmeting voor Leeuwarden gebruik gemaakt van een drempelwaarde en bij niet? De heer Van Veen: bij Leeuwarden is in het Luchthavenbesluit een drempelwaarde van 65 db(a) toegepast omdat dit ten tijde van de vaststelling wettelijk was vereist. Bij het opmaken van het Luchthavenbesluit voor stond deze drempelwaarde niet meer in de wet en is het ook niet meegenomen in de berekeningen. - In het rapport staat ook een meting op 300 meter hoogte, wat heeft het opstijgen onder bepaalde hoek voor consequenties voor het geluid? De heer Van Veen: de klimhoek die gebruikt is volgt uit wat haalbaar is in de vliegprocedures uit het F-35 handboek. Tevens is bij de berekeningen gebruik gemaakt van lager motorvermogen tijdens de landing wat minder geluid oplevert. - Het gaat over cumulatief geluid maar het zelf ervaren van het geluid is het beste, dus ik zou graag zien dat een toestel in Nederland gaat vliegen. Kol Steur geeft aan dat de 2 toestellen onderdeel zijn van een testprogramma wat vertraagd wordt als ze niet mee kunnen doen; Nederland kan nog geen toestel hosten en daarnaast zijn de toestellen bedoeld om in VS te blijven voor training en testen. - Er staat in het rapport dat als meer ervaring met de F-35 is opgedaan de vliegprofielen worden geoptimaliseerd waardoor het geluid beperkt kan worden. Hij hoopt dat dat ook zo zal zijn. Kol Steur: als we vliegprofielen kunnen verbeteren dan staan we daar voor open. - Compliment aan Defensie voor de gehanteerde openheid. Aanvullend op deze vragen geeft de heer Visser aan dat hij graag zou zien dat de jaarcontouren 2006-2011 (en eventueel recenter) van de F-16 opgenomen worden in een figuur met de contour van de F-35. Dat geeft een betere beeldvorming. 4
Kol Steur geeft aan dat het moeilijk is om jaren met elkaar te vergelijken omdat de inzet per jaar verschilt, waardoor een verkeerd beeld kan ontstaan. Ltkol Hardenbol vult aan dat het appels en peren vergelijken wordt omdat voor de F-35 de routes geheel Niemeskant uit het MER komen en die voor de F-16 de huidige routes zijn. De heer Wijdeven denkt dat het verschil wel mee zal vallen en zou graag zien dat een dergelijk kaartje bij de volgende vergadering beschikbaar is. De heer Hellegers geeft aan dat hij blij is met minder nachtvluchten, hij maakt zich geen zorgen om de contour maar vraagt zich wel af wat het geluid bij het opstijgen (piekbelasting) betekent voor de omgeving. Hij vindt het belangrijk dat er draagvlak wordt gecreëerd voor meer begrip en vraagt defensie na te denken over hoe het concreet gemaakt kan worden. De heer Van den Boogaart geeft aan dat het met een geluidsinstallatie op de vliegbasis mogelijk moet zijn om het verschil tussen de F-16 en F-35 te laten horen. De heer Van Veen antwoordt dat de maximale geluidniveaus zijn meegenomen in de berekening, maar het afspelen van geluid is niet vergelijkbaar. Hij kan nu niet aangeven of het technisch haalbaar is. De heer Van de Loo geeft aan niet zo blij te zijn met de gekozen geheel Niemeskantvariant. Hij noemt de toezegging van de isolatie van de woningen die in de 40 Ke komen te liggen. Hij vraagt: - Verduidelijking over de in de presentatie genoemde 20% gebruik van de afterburner ten opzichte van de genoemde 10%. De heer Van Veen: 10% is het minimum vanwege QRA en weesomstandigheden. In de berekeningen is 20% gebruikt als een worst case benadering. - Zijn alle varianten uit het MER gevlogen en gemeten en wat zijn de resultaten? De heer Van Veen: alleen de routes uit de geheel Niemeskant zijn gebruikt in de berekeningen. - Is er beroep op het Luchthavenbesluit mogelijk na publicatie van de Raad van State? De heer Kwast: ja als het besluit eenmaal van kracht is kunt u hiertegen in beroep gaan. Vanuit het publiek wordt gevraagd wat de bewoner (woonachtig vlakbij recreatieplas Hemelrijk) kan doen met de kosten die hij heeft moeten maken omdat ramen uit de kozijnen trillen sinds het 21 jaar geleden is geïsoleerd. Hij heeft al meerdere keren nieuwe ramen moeten bestellen. Als meer herrie nog meer trillingen oplevert vraagt hij zich af waar hij de kosten kan verhalen. De heer Kwast geeft aan dat de regeling voor isolatie geldt voor de woningen die nieuw in de 40 Ke komen te liggen. De woningen komen hier eenmalig voor in aanmerking. Hij zal de klacht noteren maar heeft er nu geen antwoord op. Commissie c. Rapport TNO De heer Eisses van TNO geeft een toelichting op het rapport dat gaat over het grondgebonden geluid. De heer Wijdeven vraagt: - Of het bouwen van het scherm van 12 meter hoog wel past binnen de luchtvaartregelgeving zoals de funnel. Ltkol Hardenbol antwoordt dat het scherm buiten de funnel ligt. - Het proefdraaien gebeurt nu handmatig maar straks via software. Ik heb begrepen dat er problemen zijn bij het testen van deze software. Levert dat dat geen problemen op bij het proefdraaien en daardoor meer geluid? - Hoe zit het met de opmerking in het rapport dat proefdraaibeurten van dag tot dag wisselen? 5
- Is er gekeken naar het medisch aspect van verantwoorde blootstelling aan geluid? De heer Eisses antwoordt dat de overheid de grens heeft gesteld op 70 db(a) en dat bloottellingstijden pas boven de 80 db(a) aan de orde zijn. De heer Kwast vult aan dat deze vraag ook is gesteld in de COVM Leeuwarden en hij stelt voor dat de heer Wijdeven contact opneemt met de COVM Leeuwarden om dit eventueel in de COVM s te behandelen. De heer Van de Loo vraagt wie het bevoegd gezag is voor de milieuvergunning en hoe die gewijzigd kan worden. De heer Eisses geeft aan dat het ministerie van I&M bevoegd gezag is. De heer Wassenberg vult aan dat de procedure hetzelfde is als voor iedere milieuvergunning maar de niet gehele vergunning is openbaar. Commissie NADER De minister van Infrastructuur en Milieu is bevoegd gezag voor defensie-inrichtingen. Dit zijn de inrichtingen, genoemd in categorie 29 van bijlage I, onderdeel C, van het Bor. Zie artikel 3.3 lid 2 van het Bor. De vergunningplicht (en tevens de procedure) volgt uit de Wet algemene bepalingen omgevingsrecht (Wabo), zie artikel 2.1 eerste lid onder e. 4. Rondvraag Kol Steur geeft naar aanleiding van de eerdere opmerking uit het publiek aan dat er niet alleen heren uit Den Haag zitten maar dat hij al jaren in de omgeving woont en er zich van bewust is wat er leeft. De heer Hellegers geeft aan dat hij het goed vindt om op deze manier te communiceren en ziet graag dat dit zo doorgaat. 5. Sluiting Niets meer aan de orde zijnde sluit de voorzitter de vergadering. De volgende vergadering vindt plaats op 8 april te Mill en Sint Hubert 6
Actiepuntenlijst n.a.v. extra vergadering d.d. 14 januari 2015 Actiepunt Vergadering Agenda Actie Actienemer Afgedaan 1 14-1-2015 3b Kaartje jaarcontouren en contour F-35 Ltkol Hardenbol 7