Aanvullende Wmo nota Hilversum voor iedereen 1
Inhoudsopgave Inleiding 1. Nieuwe doelgroepen en bestaande kaders 1.1 Nieuwe doelgroepen 1.2 Nieuwe aanvraagprocedure 2. Aanvullende kaders A. Samenhang in de sociale leefomgeving: het verbinden van netwerken. 1. Samenwerking in de eerste lijn 2. Maatschappelijke opvang als algemene voorziening B. Integrale toegang Onafhankelijke Clientondersteuning: De zachte landing C. Samenhang en kwaliteit in individueel maatwerk 1. Nieuw in te kopen maatwerkvoorzieningen 2. Beschermd wonen en opvang 3. Maatwerkvoorzieningen chronisch zieken en gehandicapten 2
Inleiding Op 8 juli 2014 is de Eerste Kamer akkoord gegaan met de nieuwe Wet maatschappelijke ontwikkeling (Wmo 2015) De wet schrijft voor dat voor 1 november 2015 een verordening en een beleidsplan is vastgesteld. Gezien het feit dat het huidige Wmo beleidsplan 2012-2015 Hilversum voor iedereen nog steeds actueel is voor de huidige Wmo taken, is ervoor gekozen om een aanvullende nota te maken die aan de nieuwe wettelijke eisen voldoet. Deze aanvulling beperkt zich derhalve tot de nieuwe taken die gemeente op basis van de Wmo 2015 krijgt die niet zijn genoemd in het huidige Wmo beleidsplan 2012-2015 of in andere reeds vastgestelde kaderstellende documenten van de raad. De nota Vrijwillige inzet en informele zorg zal separaat aan u worden voorgelegd. Deze nota biedt het kader voor Mantelzorgondersteuning. In de bijlage wordt de wettelijke opdracht schematisch weergegeven. Deze aanvullende nota richt zich op de transitie voor de korte termijn. Veel zaken zullen in 2014 nog verder uitgewerkt moeten worden. In 2015 zal een nieuw integraal beleidsplan worden opgesteld voor de periode 2016-2020 die meer de geest van transformatie zal ademen. 1. Nieuwe doelgroepen en bestaande kaders 1.1 Nieuwe doelgroepen De Wmo 2015 is niet een totaal andere wet dan de huidige Wmo. Veel onderdelen uit de Wmo 2015 zijn al bekend vanuit de huidige Wmo. Met het verdwijnen van de AWBZ en het overhevelen van taken en budgetten wordt de groep inwoners van Hilversum die vormen van ondersteuning ontvangt, wel meer divers en uitgebreider dan onder de oude Wmo. Het gaat bij de nieuwe groepen in de Wmo 2015 om inwoners met (een combinatie van): psychiatrische problemen of aandoeningen, bijvoorbeeld mensen met schizofrenie, autisme of manisch-depressiviteit; verstandelijke handicap, zoals een licht verstandelijke beperking of syndroom van Down; psychogeriatrische problemen, bijvoorbeeld Alzheimer en andere vormen van dementie; somatische aandoeningen, lichamelijke beperkingen (functionele verbetering nog mogelijk) als gevolg van ziekten of ouderdom, bijvoorbeeld blindheid als gevolg van onopgemerkte suikerziekte of hartfalen of longaandoeningen; lichamelijke beperkingen waarbij geen functionele verbetering mogelijk is en sprake is van een ziekte of aandoening van het zenuwstelsel en bewegingsapparaat, zoals niet-aangeboren hersenletsel als gevolg van een ongeval, multiple sclerose; zintuigelijke handicap, mensen met een visuele en/of auditieve beperking. Voor deze groepen zal op basis van een nieuwe verordening de ondersteuning of begeleiding worden ingekocht die noodzakelijk is. 1.2 Nieuwe aanvraagprocedure De Wmo 2015 brengt ook een ander wijze van aanvragen met zich mee. Deze werkwijze wordt ingepast in de bestaande gekantelde werkwijze van het integrale loket. Binnen deze nieuwe procedure wordt onderscheid gemaakt tussen de onderzoeksfase welke vooraf gaat aan de aanvraag en een besluitfase na het indienen van de aanvraag. Burgers kunnen bij het loket een melding doen wanneer zij problemen ervaren die betrekking hebben op het sociale domein. Op dat moment start de onderzoeksfase. Het onderzoek richt zich dan ook op het functioneringsprobleem (of problemen) van de cliënt en op het oplossen ervan. Vraagverheldering vindt plaats vanuit het principe 1 gezin, 1 plan, 1 regisseur en wordt zodanig georganiseerd, dat de burger slechts één maal zijn verhaal hoeft te doen. Het resultaat van de onderzoeksfase is een onderzoeksverslag. Naar aanleiding van het onderzoeksverslag kan een aanvraag worden ingediend. Het resultaat van deze besluitfase is een beschikking. Tegen de beschikking staat de bestaande procedure van beroep en bezwaar open. In de procesverordening van de gemeente Hilversum is deze werkwijze juridisch geborgd. 3
2. Aanvullende kaders In de bijlage is in schema aangegeven voor welke onderdelen al kaders zijn vastgesteld door de gemeenteraad in het verleden ten aanzien van de huidige Wmo. De aanvullende onderwerpen in deze nota zijn onder te verdelen in: A. Samenhang in de sociale leefomgeving: het verbinden van netwerken. B. Integrale toegang C. Samenhang en kwaliteit in individueel maatwerk A. Samenhang in de sociale leefomgeving: het verbinden van netwerken. Samenwerking in de eerste lijn: De wet schrijft voor dat de samenwerking met zorgverzekeraars en zorgaanbieders met het oog op een zo integraal mogelijke dienstverlening wordt georganiseerd. De samenwerking met eerstelijns zorgaanbieders zoals huisartsen en wijkverpleegkundigen in de Regio Gooi & Vecht wordt op dit moment verkend. Doel is samenhang en samenwerking tussen de hulpverleners en financiers met het effect dat de cliënt efficiënter en beter ondersteund en verzorgd wordt. Afronding is voorzien in het najaar van 2014. Op drie niveaus wordt gewerkt aan het vormgeven van samenwerking: Allereerst in de wijk tussen de mensen die de daadwerkelijke ondersteuning geven: de wijkverpleegkundige, maatschappelijk werker, 1 e lijns zorg (bijvoorbeeld fysiotherapeuten, diëtisten, psychologen) maar ook bijvoorbeeld de wijkagent en niet te vergeten mantelzorgers. Ten tweede is de nauwe samenwerking tussen de indicerende professionals van groot belang: de huisarts en de consulent van de integrale toegang. Tenslotte zullen zorgverzekeraars en gemeenten afspraken moeten maken over de wijze waarop processen en mandaten worden ingericht. Op alle niveaus is het streven de samenhang te borgen zodat inwoners met zowel medische als sociale vragen zo goed en efficiënt mogelijk ondersteund en doorverwezen worden. Maatschappelijke Opvang als algemene voorziening Onder de nieuwe Wmo wordt het product maatschappelijke opvang een maatwerkvoorziening. In de nieuwe Wmo verordening zijn hierover bepalingen opgenomen. Na indicatie bij de integrale toegang volgt een plan van aanpak. Het kan voorkomen dat cliënten bewust kiezen voor een bestaan als daken thuisloze. Hierbij zal in de eerste instantie de ondersteuning gericht zijn op het motiveren van cliënten voor ondersteuning en een vaste verblijfplaats. Vaak hebben deze cliënten eenn langdurige geschiedenis van psychosociale en/of psychische problematiek en behandelingen zonder resultaten. Voor deze groep is de opvang niet bedoeld. Wel borgt het college dat er een inloopvoorziening beschikbaar is. Deze vorm van opvang wordt maximaal aangeboden voor 10 dagen per maand. Hierbij wordt aangesloten bij de huidige praktijk. Daarnaast wordt tijdens de winterperiode bij extreme weersomstandigheden onderdak op basis van bed, bad en brood aangeboden. B. Integrale toegang Onafhankelijke Clientondersteuning: De zachte landing Naar aanleiding van de landelijke afspraken over de transitie van MEE clientondersteuning hebben de gemeenten in de regio Gooi en Vechtstreek afspraken gemaakt over de continuïteit van (onafhankelijke) cliëntondersteuning voor mensen met een beperking en de hoogte van het gegarandeerde budget. Ten aanzien van cliëntondersteuning ziet de regio voor MEE drie taken: 1. Het bieden van kortdurende cliëntondersteuning vóór het loket als basisvoorziening (individueel en/of collectief). De ondersteuning is gericht op het versterken van de eigen kracht van cliënten en het versterken van hun sociale netwerk. 4
2. Het versterken van informele cliëntondersteuning door het faciliteren en ondersteunen van ervaringsdeskundigheid. 3. De ondersteuning van gemeenten met kennis en expertise ten behoeve van de doelgroep van MEE in de gemeentelijke integrale toegang. Voor de uitvoering van de bovenstaande taken bieden de regiogemeenten in 2015 een budgetgarantie van 75% ten opzichte van het budget in 2014. De exacte invulling van de taken is onderwerp van overleg met MEE. De regiogemeenten hebben afgesproken dat het jaar 2015 zal worden beschouwd als een overgangsjaar waarin zij samen toewerken naar een zachte landing en continuïteit van ondersteuning voor de cliënten van de doelgroep. Daarnaast willen de gemeenten in 2015 meer zicht krijgen op de inhoud en resultaten van de dienstverlening van MEE en de aansluiting daarvan op de lokale situatie. De diensten worden in 2015 opnieuw bezien en gepositioneerd in het kader van de vormgeving van (onafhankelijke) cliëntondersteuning voor alle kwetsbare inwoners. C. Samenhang en kwaliteit in individueel maatwerk Nieuw in te kopen maatwerkvoorzieningen Op basis van de nota De Transformatie in het sociaal domein van eind 2013 en de nota inkoop sociaal domein van eind 2012 is het inkooptraject Begeleiding gestart. De al eerder vastgestelde kaders van de raad zijn hierin opgenomen: De vraag van de gebruiker staat centraal. Vanaf het begin van het inkoopproces wordt de gebruiker betrokken. Kennis en mogelijkheden voor innovatie worden uit de markt gehaald De gemeenten kopen zo eenvoudig en transparant mogelijk in. De inkoop en het contractbeheer gebeuren zoveel mogelijk in regionaal verband. Ten behoeve van de nieuwe groepen worden diverse producten ingekocht bij zorgaanbieders voor de door de Wmo 2015 voorgeschreven onderdelen. Het gaat om inkoop begeleiding, dagactiviteit en kortdurende verblijf Jeugdwet & Wmo 2015. Het uitgangspunt is daarbij opgenomen dat met inzet van begeleiding, waaronder dagbesteding, mensen zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven functioneren in lijn met het huidige Wmo beleid. De inwoner met een hulpvraag heeft daarbij een grote mate van keuzevrijheid in aanbieders. Beschermd wonen Met de komst van de Wmo 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor het beschermd wonen. De AWBZ functie beschermd wonen gaat over in een nieuwe gemeentelijke (maatwerk)voorziening. De (maatwerk)voorziening moet erin voorzien dat de betrokkene indien dat kan en zo snel als mogelijk weer in staat is zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. De maatwerkvoorziening geldt voor alle gevallen waarin iemand problemen heeft met zijn zelfredzaamheid en participatie, of beschermd wonen of opvang nodig heeft. Beschermd wonen is een gezamenlijke verantwoordelijkheid van de tien gemeenten Blaricum, Bussum, Eemnes, Hilversum, Huizen, Laren, Muiden, Naarden, Weesp en Wijdemeren. Deze gezamenlijke verantwoordelijkheid is wettelijk toebedeeld en wordt vormgegeven vanuit de regionale samenwerking. 5
De inkomsten voor beschermd wonen verlopen via (centrum)gemeente Hilversum. Voor inwoners wordt de toegang tot beschermd wonen lokaal ingevuld. Dit brengt zowel kansen als risico s met zich mee. De kansen zitten in de integrale aanpak en verbinding met andere (voorliggende) voorzieningen. Beschermd wonen gaat gepaard met werk, inkomen, schulden, onderwijs, etc. en biedt daardoor veel mogelijkheden als de voorziening dicht tegen andere voorzieningen aanligt, zoals bijvoorbeeld begeleiding en dagactiviteit. De gezamenlijke aanpak stimuleert de goede samenwerking en communicatie tussen de regiogemeenten. De risico s zitten voornamelijk op het financiële vlak. Hoewel de overheveling niet gepaard gaat met een bezuiniging, zijn er wel risico s in de samenwerking te benoemen. Voor kleine gemeenten heeft een kleine verschuiving in het gebruik van de voorziening grote gevolgen voor het budget en het financiële risico. Deze risico s worden vanuit de gezamenlijke verantwoordelijkheid en de lokale toegang gezamenlijk gedragen. Dit betekent: a. Gezamenlijk inkopen en beheren van de voorziening; b. Gezamenlijk risico s (voor en nadelen) dragen op de inkomsten / uitgaven; c. Gezamenlijk inrichten risico-verevening. Voor- en nadelen worden tussen de gemeenten verdeeld op basis van een passende verdeelsystematiek. Er wordt toegewerkt naar een contract met één aanbieder waar wordt ingezet op innovatie, differentiatie in aanbod en extramuralisering. Maatwerkvoorziening chronisch zieken. Het kabinet heeft besloten om twee regelingen met betrekking tot chronisch zieken af te schaffen. Een gedeelte van de middelen komt over naar de gemeenten. Het gaat om: - de Wet tegemoetkoming chronisch zieken en gehandicapten (Wtcg). Via de Wtcg was geregeld dat chronisch zieken en gehandicapten gecompenseerd worden voor de extra kosten die zij maken door gezondheidsproblemen. - de compensatie eigen risico (CER). Om mensen met hoge zorgkosten tegemoet te komen, bood de overheid sinds 2008 de Compensatie Eigen Risico (CER). Gemeenten krijgen van het kabinet beleidsvrijheid om ondersteuning 'op maat' te regelen, passend bij de individuele behoeften en mogelijkheden van de cliënt, gericht op zelfredzaamheid en participatie, via Wmo-voorzieningen en/of inkomensondersteuning (individuele bijzondere bijstand). De beoogde maatwerkregeling heeft raakvlakken met de transitie AWBZ en de Participatiewet. Huidige rechthebbenden komen wettelijk straks niet automatisch in aanmerking voor ondersteuning. Op dit moment wordt het idee uitgewerkt om de beschikbare middelen voor chronisch zieken onder de bijzondere bijstand te brengen. Kanttekening hierbij is nog dat zorgverzekeraars momenteel werken aan de ontwikkeling van een speciale polis voor chronisch zieken en gehandicapten die mogelijk door de gemeente afgesloten kan worden als collectieve voorziening. Ook dit idee wordt meegenomen in het beleid voor 2015. 6
Wettelijke opdracht op basis van Wmo 2015 Het plan beschrijft de beleidsvoornemens inzake door het college te nemen besluiten of te verrichten handelingen die erop gericht zijn: Huidige of toekomstige kaders de sociale samenhang, de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking te bevorderen, de veiligheid en leefbaarheid in de gemeente te bevorderen, alsmede huiselijkgeweld te voorkomen en te bestrijden; Beleidsnota maatschappelijke Zorg Transformatie in het sociaal domein mantelzorgers en andere vrijwilligers te ondersteunen; Nota Vrijwillige inzet en informele zorg vroegtijdig vast te stellen of ingezetenen maatschappelijke ondersteuning behoeven; te voorkomen dat ingezetenen op maatschappelijke ondersteuning aangewezen zullen zijn; algemene voorzieningen te bieden aan ingezetenen die maatschappelijke ondersteuning behoeven; maatwerkvoorzieningen te bieden ter ondersteuning van de zelfredzaamheid en participatie aan ingezetenen van de gemeente die daartoe op eigen kracht, met gebruikelijke hulp, met mantelzorg of met hulp van andere personen uit hun sociale netwerk niet of onvoldoende in staat zijn maatwerkvoorzieningen te bieden aan personen die niet in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving en beschermd wonen of opvang behoeven in verband met psychische of psychosociale problemen of omdat zij de thuissituatie hebben verlaten, al dan niet in verband met risico s voor hun veiligheid als gevolg van huiselijk geweld. Subsidieafspraken met aanbieders algemene voorzieningen Beleidskader maatschappelijke Zorg Beleidskader beschermd wonen (in ontwikkeling) 7
Aanvullende nota Dat cliënten zo lang mogelijk in de eigen leefomgeving kunnen blijven Nota Transformatie in het sociaal domein Huidig aanbod maatwerkvoorzieningen Nieuw in te kopen producten begeleiding op basis van vastgesteld inkoopbeleid Dat cliënten die beschermd wonen of opvang ontvangen, een veilige woonomgeving hebben en, indien mogelijk, weer in staat zijn zich op eigen kracht te handhaven in de samenleving. In het plan wordt aandacht gegeven aan een zo integraal mogelijke dienstverlening op het gebied van maatschappelijke ondersteuning, publieke gezondheid, zorg, jeugdhulp, onderwijs, welzijn, wonen, werk en inkomen In het plan wordt aandacht gegeven aan de samenwerking met zorgverzekeraars en zorgaanbieders als bedoeld in de Zorgverzekeringswet met het oog op een zo integraal mogelijke dienstverlening In het plan wordt aandacht gegeven aan keuzemogelijkheden tussen aanbieders voor degenen aan wie een maatwerkvoorziening wordt verstrekt, in het bijzonder voor kleine doelgroepen de toegankelijkheid van voorzieningen, diensten en ruimten voor mensen met een beperking. Het plan gaat in op Onafhankelijke clientondersteuning Beleidsplan Maatschappelijke Zorg Beleidskader beschermd wonen (in ontwikkeling) Aanvullende nota Transformatie in het sociaal domein Aanvullende nota Nota Transformatie in het sociaal domein Meegenomen in bestek begeleiding Aanvullende nota Afspraken met MEE Het plan gaat in op Maatwerkvoorziening chronisch zieken Aanvullende nota 8