Samenvatting visie op stadsdeeltafels Rondetafelconferentie Dinsdag 23 november 2010, van 14.00-17.00 uur Bijlmer Parktheater
Voorgeschiedenis, het waarom van de stadsdeeltafel Inwoners van Amsterdam Zuidoost met problemen op psychisch, sociaal- economisch en psychosociaal gebied kennen niet altijd de weg naar ondersteuning. Dat kan verschillende redenen hebben. Ze zijn het niet gewend om hulp te vragen, ze weten niet waar ze naar toe moeten of ze weten niet dat ondersteuning bestaat. En als ze de weg al weten, is de hulpverlening niet altijd succesvol. Soms doet een bewoner een beroep op hulpverlening, maar blijken zijn problemen zo complex dat hulp weinig oplevert. Soms stemmen zorgverleners hun werk onvoldoende op elkaar af. Terwijl juist hulpvragers met meervoudige en complexe problemen voordeel hebben van een integrale benadering en goede coördinatie van het aanbod, zodat zij de hulp als één geheel ervaren. Ook hulpverleners hebben hier baat bij: dubbel werk wordt voorkomen en problemen sneller gesignaleerd. De zorg en hulpverlening in Zuidoost bestaat nu uit een groot aantal voorzieningen, uitgevoerd door verschillende organisaties en op verschillende niveaus. Voor elk probleem bestaat een gespecialiseerde loket. Ongeveer 80% van de bewoners heeft daar geen probleem mee; zij vinden hun weg wel. Mensen die kampen met meervoudige problemen hebben het lastiger. Zij hebben onvoldoende vaardigheden om van de ingewikkelde zorgstructuur gebruik te maken en verdwalen. Tussen de zorg en hulpverleners en zorgniveaus is vaak onvoldoende afstemming. Dat komt onder andere door de verdeling van verantwoordelijkheden, verschillende financieringsstromen en organisatievereisten. Het leidt tot versnippering en daarmee tot ineffectiviteit en frustraties, zowel bij de mensen voor wie de hulp is bedoeld als voor de zorgverleners die de hulp moeten bieden. Bijvoorbeeld doordat problemen te laat bekend zijn en dan kunnen ontsporen. Of omdat meervoudige problemen niet in samenhang maar in delen worden aangepakt. Zorgvragers worden van het kastje naar de muur gestuurd en de zorgvraag is niet opgelost. Het zorgaanbod was het vertrekpunt, niet de zorgvraag. Om het zorgaanbod beter op elkaar af te stemmen, zijn er de afgelopen jaren steeds meer multidisciplinaire overleggen gekomen. Deze overleggen of casuïstiektafels zijn ingericht op basis van aandachtsveld (criminaliteit, overlast, isolement, geweld, zorg), gebied (buurtnetwerken) en leeftijd (jeugd, gezinnen, volwassenen). Bij een deel van deze casuïstiektafels heeft het stadsdeel de procesregie, bij een ander deel ligt de regiefunctie bij externe partijen. De casuïstiektafels bleken niet de ultieme oplossing. Sterker, ze zorgen op hun beurt ook voor versnippering. Het gevoel is dat er teveel overleggen zijn, de activiteiten overlappen elkaar. De afbakening tussen de casuïstiektafels is niet scherp genoeg en er zijn veel dubbelingen in methodieken, protocollen en convenanten. Bovendien gebruikt niet iedereen dezelfde registratiesystemen waardoor er tijd en kennis verloren gaat bij het oplossen van een zorgvraag. Dat moet anders kunnen.
De nieuwe structuur: de stadsdeeltafel De casuïstiektafels moeten worden omgevormd. De uitgangspunten voor deze nieuwe overlegstructuur zijn helder: 1. Extra regie door het stadsdeel op het proces van samenwerking, de coördinatie van zorg en het terugdringen van het aantal overlegmomenten door het instellen van drie stadsdeeltafels met elk kernpartners (bij alle overleggen aanwezig) en schilpartners (alleen aanwezig als het nodig is): Eén stadsdeeltafel voor gezinnen: regie ligt bij de coördinator risicogezinnen. Eén voor volwassenen: regie ligt bij de coördinator van het Meldpunt Zorg & Overlast. Eén voor jong volwassenen (17+): regie ligt bij een nieuw aan te stellen coördinator. De stadsdeeltafels zijn aan zet als problemen complex of hardnekkig zijn of stagnatie in de zorg ontstaat. Het Jeugdnetwerk 12+ gaat op in de stadsdeeltafels. Dat geldt ook voor de persoonsgerichte zorg aan drugsverslaafden en jongeren met hinderlijk of crimineel gedrag 2. Goede afstemming en samenhang tussen de stadsdeeltafels onderling en tussen de stadsdeeltafels en de relevante frontoffices, de ketennetwerken en het lokale veld. De stadsdeeltafels vormen geen extra laag maar de verbinding in de bestaande zorgstructuur. 3. Elke stadsdeeltafel werkt op dezelfde manier. Met dezelfde werkprocessen, standaardmethodieken, hetzelfde privacyprotocol en escalatiemodel. Bij voorkeur werken de stadsdeeltafels ook met één registratie- en cliëntvolgsysteem, waarvan de verwijsindex (Matchpoint) een essentieel onderdeel van vormt. 4. Het leveren van snelle en volledige beleidsinformatie wordt makkelijker door de eenduidige registratie en organisatie. Hierdoor is voortgang goed te monitoren en zijn de resultaten te evalueren en te verantwoorden. Op basis van deze gegevens kunnen signalen worden afgegeven aan aanbieders over de effectiviteit van hun aanpak en het hulpverleningsaanbod. 5. De stadsdeeltafels krijgen een logische plek in de stadsdeelorganisatie, als back office van het Loket Zorg en Samenleven, Kansrijk Zuidoost en andere frontoffices. Kortom: Een stadsdeeltafel is meer dan een casusoverleg. Het gaat om procesregie, het zorgen dat er een effectief, integraal plan van aanpak komt en dat er afspraken met zorg en hulpverleners worden gemaakt en nagekomen. Als het reguliere werk niet tot een oplossing leidt, is het de beurt aan de stadsdeeltafel.
De voordelen Kwaliteit Door versterking van de regie op samenwerking en resultaten zal de doorlooptijd per casus afnemen. En door het evalueren van de resultaten wordt geleerd van vorige cases zodat toekomstige cases beter kunnen worden aangepakt. De hulpvrager is eerder geholpen en de kwaliteit van de dienstverlening neemt toe omdat het om een afgestemd antwoord op al zijn problemen gaat. Transparantie In plaats van de zes bestaande casuïstiektafels onder regie van het stadsdeel komen er drie stadsdeeltafels. Door de indeling naar leeftijd en de korte lijnen is het helder waar nulde en eerstelijns instellingen met vragen of aanmeldingen naar toe moeten. Over de casustoedeling en de aanpak van overlappende problemen worden afspraken gemaakt door de coördinatoren van de stadsdeeltafels. Doordat een gezamenlijk registratie- en cliëntvolgsysteem wordt gebruikt is uitwisseling van gegevens eenvoudig. De klant centraal, outreachend werken Het werkveld brengt de coördinator op de hoogte als de situatie zo ernstig en complex is dat extra inzet noodzakelijk wordt. Naast het ontvangen van signalen zal de coördinator risicogevallen en zorgmijders actief volgen. Met name bij de groep jong volwassenen wordt ingezet op outreachend werken.
Drie in plaats van twee stadsdeeltafels De stedelijke beleidslijn van de Sociale Alliantie gaat uit van twee stadsdeeltafels, één voor Jeugd en Gezin en één voor Volwassenen. Stadsdeel Zuidoost richt daarnaast een derde tafel op voor jongeren tussen de 17+ en 25 jaar. Deze afbakening is geen harde lijn. De problemen van jong volwassenen eindigen niet altijd bij deze leeftijdsgrenzen. Waarom is deze derde stadsdeeltafel nodig? Stadsdeel Zuidoost is een jong stadsdeel met relatief veel jong volwassenen (33,8% van de bewoners is jonger dan 25 jaar, in Amsterdam ligt dat op 28,6%). Er is een veelheid aan probleemsituaties. Zuidoost kenmerkt zich onder andere door een grote diversiteit aan nationaliteiten (126), er zijn veel alleenstaande ouders (54%) en er zijn relatief veel mensen met ontwikkelingsachterstanden. Daarnaast laat onderzoek zien dat Zuidoost ongunstig scoort als het gaat om jeugdcriminaliteit, ontwikkeling in de schoolloopbaan, aantal vroegtijdige schoolverlaters, aantal jongeren dat een baan vindt in Zuidoost en het aandeel jongeren in een schuldhulpverleningstraject. Bij veel multiprobleem jongeren worden tussen de 17+ en 25 jaar psychiatrische en psychosociale problemen zichtbaar. Gezien hun leeftijd zou deze groep gebruik moeten maken van de volwassenenzorg. Uit verschillende onderzoeken en praktijkervaringen (bijvoorbeeld uit de aanpak Intensivering Jeugd in Zuidoost) blijkt dat deze jongeren een andere vorm van hulpverlening nodig hebben. De meeste multiprobleem jongeren hebben geen zin om hulp te zoeken, ze hebben vaak een hulpverleningsgeschiedenis en zijn niet meer gemotiveerd. Dat terwijl de volwassenenzorg vraaggericht werkt. Voor de jongeren werkt een outreachende aanpak het beste, in combinatie pedagogische en coachende begeleiding bij praktische zaken en het ontwikkelen van een sociaal netwerk. Uiteraard worden bij de opzet van deze derde stadsdeeltafel de resultaten van de ontwikkeling van de Veiligheidshuizen en het onderzoek van de stedelijke initiatiefgroep 18+ meegenomen. Naast de drie stadsdeeltafels blijven er ketennetwerken bestaan die aanbod coördineren voor specifieke doelgroepen, zoals mensen met dementie of zwerfjongeren. De betekenis van de buurtnetwerken 12- wordt in 2011 nog onderzocht.
De drie stadsdeeltafels nader bekeken Door de tafels in te richten op leeftijdsgroep en niet op aandachtsveld wordt het aantal van zes casuïstiektafels waarover het stadsdeel de regie voert teruggebracht tot drie stadsdeeltafels. Per stadsdeeltafel zijn er accentverschillen. Wat houdt dat per leeftijdsgroep in? Stadsdeeltafel 1: Jeugd en Gezin Deze stadsdeeltafel bestaat uit het lokaal gezinsoverleg (LGO). De doelgroep van deze stadsdeeltafel bestaat uit de risico- en multiprobleemgezinnen (MPG) niveau 1 van de MPG-aanpak zonder jeugdbeschermingsmaatregel en geïndiceerde zorg. De regie van de stadsdeeltafel Jeugd en Gezin ligt bij de coördinator risicogezinnen. Het uitgangspunt is dat wat regulier kan, regulier wordt opgepakt. De aanpak en werkwijze zijn voor alle drie de stadsdeeltafels hetzelfde. Daarbij is de MPGaanpak die door stad en stadsdelen samen met betrokken uitvoerders is ontwikkeld, leidend. Deze aanpak voorziet ook in een escalatiemodel. Partners Altra, AMC de Meren (Arkin), Bascule, Bureau Jeugdzorg, DWI, GGD (vangnet Jeugd), Zorgcoördinator Ketenunit, MaDi, MEE, Politie regio Amsterdam-Amstelland, Spirit. Als de praktijk uitwijst dat er meer partners nodig zijn, wordt de lijst uitgebreid. Stadsdeeltafel 2: Volwassenen Deze stadsdeeltafel bestaat uit het huidige Groot Overleg (GO) van het Meldpunt Zorg & Overlast. De doelgroep van de stadsdeeltafel Volwassenen bestaat uit volwassen burgers met meervoudige en/of complexe problemen die ertoe leiden dat zij overlast veroorzaken. De regie van deze stadsdeeltafel ligt bij de coördinator van het bestaande Meldpunt Zorg & Overlast. Het uitgangspunt is ook hier dat wat regulier kan, regulier wordt opgepakt. De aanpak en werkwijze worden voor alle drie de stadsdeeltafels hetzelfde. Daarbij is de MPG-aanpak die door stad en stadsdelen samen met betrokken uitvoerders is ontwikkeld, richtinggevend met voor de stadsdeeltafel Volwassenen extra aandacht voor de overlast en veiligheidsdimensies. Dit betekent dat er ook voor deze stadsdeeltafel een escalatiemodel komt. Partners AMC de Meren (Arkin), Cordaan Thuiszorg, DWI, GAZO, GGD (vangnet Jeugd en Vangnet en Advies), Jellinek (Arkin), Kansrijk Zuidoost, Leger des Heils, MaDi (schuldhulpverlening), MEE, Politie regio Amsterdam-Amstelland, Steunpunt Huiselijk Geweld, Woningcorporaties (De Alliantie, Eigen Haard, de Key, Rochdale, Stadgenoot en Ymere). Een aantal partijen is vaste deelnemer. Anderen nemen deel als de casus daartoe aanleiding geeft. Stadsdeeltafel 3: Jong Volwassenen (17+) Tot de doelgroep van de stadsdeeltafel Jong Volwassenen behoren bewoners van 17 jaar en ouder met meervoudige en/of complexe problemen die kunnen leiden tot criminaliteit en/of overlast. Voor de regie van de stadsdeeltafel Jong Volwassen wordt een nieuwe functie gecreëerd. Ook hier geldt dat wat regulier kan, ook regulier gedaan wordt. Naast het ontvangen van signalen levert de coördinator 6
een bijdrage aan de doorontwikkeling van aanpak, methodiek en aanbod voor jong volwassenen, mede in vervolg op het actieplan Intensivering Jeugd. De aanpak en werkwijze worden voor alle drie de stadsdeeltafels hetzelfde. Daarbij is de MPG-aanpak die door stad en stadsdelen samen met betrokken uitvoerders is ontwikkeld, richtinggevend. Deze aanpak voorziet ook in een escalatiemodel. Partners Politie regio Amsterdam-Amstelland, Openbaar Ministerie, Zorgcoördinator Ketenunit, GGD, GGZ, de Bascule, Bureau Jeugdzorg, Willem Schrikker Groep, Reclassering Nederland, Verslavingszorg, DWI, UWV, MaDi, Spirit, Streetcornerwork, MEE, Bureau Leerplicht. Een aantal partijen behoort tot de kernpartners, anderen nemen deel als de casus daartoe aanleiding geeft. Als de praktijk uitwijst dat er meer partners nodig zijn, wordt de lijst uitgebreid. 7
Wat moet er gebeuren voordat het zover is Om tot drie stadsdeeltafels te komen is een aantal acties gewenst. Samenwerkingsafspraken met kernpartners Om de stadsdeeltafels succesvol te laten zijn, zijn committent en medewerking van kernpartners van groot belang. Stadsdeel en partners moeten tot niet-vrijblijvende en sluitende afspraken komen over samenwerking. De rondetafelconferentie op 23 november is de eerste stap. Hier praten kernpartners op managementniveau over een visie op een sluitende aanpak voor kinderen/gezinnen en (jong) volwassen, over de inrichting van de drie stadsdeeltafels en worden er kaderstellende afspraken gemaakt over operationele zaken, zoals werkproces, casemanagement, registratie, monitoring en effectmeting. Dit leidt tot een overzicht van heldere randvoorwaarden voor samenwerking. Afstemming tussen stadsdeeltafels, front offices en andere ketennetwerken. Onder de regie van het stadsdeel moeten samenwerkingsafspraken worden gemaakt met de front offices, met andere ketennetwerken en partners als de eerstelijnszorg, scholen en Openbaar Ministerie. Het stadsdeel zal hiertoe het initiatief nemen. Standaardisering werkwijze De stadsdeeltafels worden alle drie op dezelfde manier ingericht en maken gebruik van dezelfde werkwijzen, van een zelfde escalatiemodel, een overkoepelend convenant, en een informatie- en registratiesysteem. Deze punten maken deel uit van de implementatie van het Dienstverleningsmodel Sociaal Domein (Sociale Alliantie) en wordt stedelijk opgepakt. De afspraken, gemaakt tijdens de rondetafelconferentie van 23 november, worden hierin meegenomen. Personeel en organisatie De drie stadsdeeltafels krijgen elk een coördinator. De regie van de stadsdeeltafel Jeugd en Gezin ligt bij de coördinator risicogezinnen, die van de stadsdeeltafel Volwassenen bij de coördinator van het Meldpunt Zorg & Overlast. Voor de regie van de stadsdeeltafel Jong Volwassenen wordt een functie gecreëerd. Verder moeten de functie- en competentieprofielen van de coördinatoren worden afgestemd en moeten de stadsdeeltafels in de back office van het Loket Zorg en Samenleven en andere frontoffices in het stadsdeel worden geïntegreerd. De acties die daarvoor nog nodig zijn: Het ontwikkelen van een functie- en competentieprofiel, De werving en aanstelling van een coördinator stadsdeeltafel Jong Volwassenen, Het inrichten van de administratieve ondersteuning voor de stadsdeeltafels, Deskundigheidsbevordering van coördinatoren en ondersteunend personeel. Communicatie In de realisatiefase worden de Wmo-adviesraad en de Regiegroep Zorg en Samenleven van stadsdeel Zuidoost gevraagd om mee te denken over de visie en het realisatieplan. Ook het overkoepelend convenant dat eind 2010 wordt verwacht wordt aan hen voorgelegd. Uiteraard worden de raadscommissie Welzijn, de stadsdeelraad en het Dagelijks Bestuur van stadsdeel Zuidoost tijdens de 8
realisatiefase op de hoogte gehouden. Het draagvlak en succes van de stadsdeeltafels is afhankelijk van goede communicatie en betrokkenheid van de partners en bekendheid van de regierol van de stadsdeeltafels bij nulde, eerste en tweede lijn. Uiteraard moeten bewoners de weg richting hulp en ondersteuning kunnen vinden. Daarom is ook na instelling van de stadsdeeltafels communicatie richting bewoners, instellingen en maatschappelijke organisaties essentieel. De communicatie wordt door de afdeling communicatie van Stadsdeel Zuidoost gecoördineerd. Ambtelijke organisatie Er is een ambtelijke projectgroep ingesteld. Daarin hebben de coördinatoren van de stadsdeeltafels, beleidsambtenaren/projectleiders van programma s met een direct raakvlak met de stadsdeeltafels en een communicatieadviseur zitting. De projectgroep is verantwoordelijk voor alles wat er moet gebeuren voor de stadsdeeltafels startklaar zijn. Planning Een aantal acties is al in gang gezet, een aantal moet nog worden gedaan. De planning van de standaardisering van de werkwijze is afhankelijk van de planning van de Sociale Alliantie die op stedelijk niveau met richtinggevende adviezen komt over werkproces, werkwijze, escalatiemodel en convenant. Cluster van acties Planning 1. Samenwerkingsafspraken partners Okt 2010 - jan 2011 2. Afstemming tussen stadsdeeltafels, front offices en andere ketenpartners Sep - dec 2010 3. Standaardisering werkwijze Sep - jan 2011 4. Personeel en organisatie Sep - jan 2011 5. Communicatie Juni 2010 - jan 2011 6. Uitrol stadsdeeltafels Vanaf jan 2011