oncepten en contexten in de nieuwe programma's Delft voor Docenten 6 december 2012 Berenice Michels Lucia Bruning
oncepten en contexten in de nieuwe programma's - inhoud 1. oncepten, contexten en concept-context 2. oncept-context in de nieuwe examenprogramma's 3. oncept-context in lesmaterialen: concept-context venster 4. Het concept-contextvenster in de les (werkvormen) 5. Het concept-contextvenster in de nieuwe boeken
oncept-context in Nederland KNAW-advies, 2003 Onderscheid 'kernconcepten en kernvaardigheden' enerzijds en 'relevante maatschappelijke en wetenschappelijke contexten' anderzijds. Bètavernieuwing, 2003 2010 (KNAW, 2003a en 2003b) Economie, Maatschappijwetenschappen
oncepten Definitie: Mentale beelden die verwijzen naar belangrijke ideeën uit het vakgebied (Boersma et al., 2006) Kernconcepten 'gewone' concepten vakbegrippen onceptuele vakstructuur
onceptuele vakstructuur VB K VB K K VB VB VB
Waarom aandacht voor kernconcepten en vakstructuur? Kerncurriculum in plaats van overzichtscurriculum Terugdringen overladenheid Meer ruimte voor keuzes en verdieping Afname dominantie E (KNAW, 2003) Structureren en doorgronden vakstructuur leidt tot inzichtelijk leren (Gollub et al., 2002) Versterken van samenhang (intern en tussen vakken)
ontexten Definitie: Omgeving waarin het leren plaatsvindt een voor leerlingen betekenisvolle situatie of probleem (Boersma et al., 2006) Onderverdelingen naar keuze, functie, oorsprong, relevantie en gebruik ontext in een vak kan voor ander vak concept zijn en v.v. Volledig contextloos-onderwijs?
Waarom contexten? 1. Vakoverstijgende contexten: mogelijkheden voor samenhang tussen vakken 2. Actuele en relevante contexten Bijdrage aan betekenisvol leren Motiverend (in elk geval voor een deel van de leerlingen) 3. ontexten geven betekenis aan concepten: context bepaalt mede wat leerlingen leren (Gollub et al., 2002; Brown et al., 1989) 4. Leren voor het leven transfer wendbaarheid recontextualiseren 3&4: Wisselwerking tussen concepten en contexten
Wisselwerking concepten contexten (concept-context) concepten worden wendbaar toegepast in geven betekenis aan contexten
Waarom concept-context? Visie Leerdoel Leerinhoud
Leerdoel(en) Wendbaar toepassen van (voorgeschreven) concepten in (wisselende, al dan niet voorgeschreven) contexten Eindtermen
oncept-context in examenprogramma natuurkunde De kandidaat kan (voorgeschreven) concepten gebruiken / toepassen / etc. in contexten (niet gedefinieerd) fysische verschijnselen / begrippen / etc (niet gedefinieerd) gebruiken / toepassen in de (voorgeschreven) context (voorgeschreven) concepten gebruiken / toepassen / etc. in de onder andere (voorgeschreven) context 12
Eindtermen scheikunde Domeinindeling: Vaardigheden (A) onceptuele basis (B-D) ontextuele toepassing (E-G) 13
Leerinhoud wendbaar toepassen ontext K K K ontext ontext
oncept-contextvenster: model (Bruning & Michels) Doel: laten zien dat er vele mogelijkheden zijn om te komen tot contextconcept onderwijs Gebruik als handvat voor een discussie over oncept-context in de (les)praktijk ontwikkelaars bij het vormgeven van lesmateriaal docenten bij de keuze van lesmateriaal Model: vereenvoudigde weergave van de werkelijkheid!
Model-ontwikkeling K K K ontext ontext
Model: twee vragen, vier kwadranten Twee vragen: Wat bepaalt de inhoudselectie van het materiaal? context of conceptuele vakstructuur / conceptenlijst Wat bepaalt de inrichting van het materiaal (oa. leerlingactiviteiten)? context of conceptuele vakstructuur / conceptenlijst Vier antwoorden, vier kwadranten, een venster Inhoudselectie: boven onder Inrichting materiaal: links- rechts
Selectie van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Selectie: conceptueel Selectie: conceptueel Inrichting: conceptueel Inrichting: contextueel ontexten: voorbeelden, toepassingen, illustratie Inrichting van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Inrichting van de leerinhoud: ontextueel Selectie: contextueel Selectie: contextueel Inrichting: conceptueel Inrichting: contextueel oncepten: gereedschap Selectie van de leerinhoud: ontextueel
Inrichting van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Het concept-contextvenster Selectie van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) onceptuele vakstructuur centraal; Meerdere contexten als voorbeeld bij concepten Illustratieve context ontext op afstand oncepten volgen uit context, ook concepten buiten de context; oncepten uit verschillende vakken of deelgebieden; Eén context als basis & toepassing, maar ook andere contexten; Vakstructuur herkenbaar in inrichting A D B ontext volgt uit concepten; Eén context maar ook concepten buiten de context; entrale context herkenbaar in inrichting; Vakstructuur herkenbaar in selectie Verbindende context entrale context Eén context; Alle concepten volgen uit context; oncepten uit verschillende vakken of deelgebieden; entrale context herkenbaar in inrichting; Vakstructuur losgelaten. Inrichting van de leerinhoud: ontextueel SLO, 2011: Berenice Michels, Lucia Bruning Selectie van de leerinhoud: ontextueel
Selectie van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Inrichting van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Inrichting van de leerinhoud: ontextueel Selectie van de leerinhoud: ontextueel SLO, 2011: Berenice Michels, Lucia Bruning
Toepassing concept-contextvenster: keuze kwadrant - Voorkeur docent Voorkeur leerling(en) Havo/vwo Leerstijl Gewenning Gewoonte, vakcultuur
Toepassing concept-contextvenster: keuze kwadrant E/SE E: A/B SE: /D Doel lessen(serie), A/D: benadrukken conceptuele vakstructuur B/: benadrukken contextuele toepassingen /D: benadrukken samenhang tussen vakken (inter-/multidisciplinair) Fase in het leerproces / recontextualiseren Aanleren: B//D (A minder geschikt) Oefenen en controleren: A/B/D ( minder geschikt)
Toepassing concept-contextvenster: werkvormen A/D: benadrukken conceptuele vakstructuur, conceptueel begrip oncept cartoons (start) oncept mapping Ranking tasks B/: benadrukken contextuele toepassingen Mindmapping (start) Presentaties, Eigen vragen, eigen onderzoek /D: benadrukken samenhang tussen vakonderdelen / vakken Samenwerkend leren i.c. expertmethode : concept als gereedschap Just-in-time teaching draailessen
Toepassing concept-contextvenster: methodes Scheikunde hemie hemie Overal Nova Scheikunde Natuurkunde ( ) Newton Nova Natuurkunde Overal Natuurkunde Pulsar Stevin Systematische natuurkunde
Opdracht Bekijk met een paar collega's de boeken Voorwoord / instructies voor gebruik Inhoudsopgave Opbouw hoofdstukken en paragrafen: teksten, opdrachten, plaatjes ontexten aanwezig? Hoe, waar? Terugkomend of niet? Wisselende contexten of centrale context? onceptuele vakstructuur herkenbaar? Hoe, waar? Uit een of meerdere (deel/vak)gebieden? Relatie conceptenkeus - context onclusie: kwadrant (hele boek, wisselend per hoofdstuk)
Inrichting van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Het conceptcontextvenster Selectie van de leerinhoud: onceptueel (vakstructuur) Pulsar Overal-na h-overal Nova na (enkele hfd) h-overal (hfd7-v4) Illustratieve context ontext op afstand A D B Nova na Nova - sk Newton (?)?? Verbindende context entrale context Inrichting van de leerinhoud: ontextueel SLO, 2011: Berenice Michels, Lucia Bruning Selectie van de leerinhoud: ontextueel
Meer weten? ontact: Lucia Bruning l.bruning@slo.nl Berenice Michels b.michels@slo.nl