MEDEDELINGEN SECUNDAIR ONDERWIJS

REGIO WEST-VLAANDEREN Baron Ruzettelaan 435, 8310 Brugge-Assebroek 050 37 26 75 www.kobrugge.be www.katholiekonderwijs.vlaanderen MEDEDELINGEN SECUNDAIR ONDERWIJS NIEUWSBRIEF DUITS 2015-2016-7 Beste collega s Zoals afgesproken op de voorstelling van de nieuwe leerplannen tweede en derde graad aso op 20 april 2016 in d Abdij vind je in deze nieuwsbrief de hand-out van de presentatie van Leen Pil, voorzitter van de leerplancommissie Duits. Bij een aantal dia s geven we nog wat bijkomende uitleg. In bijlage vind je ook een kruistabel in pdf-formaat die als uitgangspunt kan dienen voor het samenstellen van het jaarplan Duits tweede graad. Het document voor de derde graad volgt later. Wie het document in word-formaat wenst, kan dit bij ons eenvoudig aanvragen met vermelding van de naam van de school. Een aantal leraren liet ondertussen weten dat zij van de presentatie niet op de hoogte waren. De aankondiging via de nieuwsbrief Duits hebben zij dus gemist. Sinds enkele jaren verschijnt de nieuwsbrief enkel nog via de website van Katholiek Onderwijs Vlaanderen regio West-Vlaanderen (DPB-Brugge). Daarom deze oproep aan de directies en de vakverantwoordelijken om deze nieuwsbrief Duits nog eens uitdrukkelijk aan de betrokken vakleraren en collega s aan te bevelen en/of door te sturen. De link naar de mededelingen is: http://www.dpbbrugge.be/secundair/mededelingen.aspx Misschien kan het nuttig zijn om de collega s er nog eens op te wijzen dat zij op de mededelingen ook kunnen inschrijven, waardoor zij automatisch verwittigd worden als er nieuwe mededelingen verschijnen. Dit is de link: http://www.dpbbrugge.be/secundair/mededelingen_inschrijven.aspx In deze nieuwsbrief staan we zoals gewoonlijk ook nog even stil bij een aantal actuele thema s en bijhorende webadressen. Je zal merken dat er ook dit keer heel wat interessant materiaal beschikbaar is. Alles Gute De vakbegeleiding Duits 1 van 12

1 De nieuwe leerplannen Duits 1.1 Inleiding Zoals vroeger al meegedeeld zijn de nieuwe leerplannen Duits tweede graad aso en eerste leerjaar derde graad aso theoretisch vanaf 1 september 2016 van kracht. De definitieve goedgekeurde versie van beide leerplannen verwachten we echter pas in de loop van deze maand of in mei. De uitgeverijen Pelckmans, Die Keure en Van In zijn op basis van voorlopige versies volop bezig om aangepast of aanvullend materiaal klaar te stomen. Die Keure belooft een update van Alles im Griff tegen september 2016 voor het vierde jaar en tegen september 2017 voor de derde graad, Van In brengt voor september 2016 aanvullend materiaal bij Alles Klar en belooft tegen september 2017 een nieuwe methode, gebaseerd op de huidige Alles Klar. Pelckmans actualiseert Bestimmt niet, maar brengt een nieuwe methode, Spitze, waarvan op dit ogenblik een paar proefhoofdstukken van het vierde jaar gepubliceerd zijn. In september 2017 zou dan de derde graad verschijnen. Zoals bij de start van elk nieuw leerplan mogen we vanuit de inspectie een gedoogperiode van een jaar verwachten. Wat uiteraard niet wegneemt dat zoals altijd het leerplan bepalend is en niet het handboek en dat er in de jaarplannen duidelijk aanzetten moeten terug te vinden zijn dat men zijn lespraktijk aan het bijsturen is. We denken hier heel expliciet aan het zichtbaar maken van het werken aan strategieën, aan een grotere variatie in tekstsoorten, aan het werken op verschillende verwerkingsniveaus en de aandacht voor taaltaken. Het zijn allemaal aspecten die je vrij gemakkelijk los van het handboek kan aanpakken omdat enkele daarvan ook op het niveau van de didactiek te situeren zijn. 1.2 Commentaar bij de dia s In bijlage 1 vind je de hand-out van de presentatie van 20 april. Bij een aantal dia s hoorde wat bijkomende commentaar, die we hieronder systematisch voor jullie hebben opgelijst. We vragen jullie uitdrukkelijke aandacht voor dia 31 in verband met Landeskunde/Interkulturelles. Dia 6: het nieuwe leerplan is expliciet voor de pool moderne talen. Het is dus niet bedoeld voor de éénuursrichtingen Duits uit het complementaire gedeelte in de niet-talenrichtingen. Dat neemt evenwel niet weg dat het voor die richtingen inspirerend kan werken. De visie en de uitgangspunten zijn immers dezelfde: vreemdetalenonderwijs is in Europa en dus ook in Vlaanderen communicatief taalonderwijs. De herwerking van het leerplan 4 aso was nodig om qua lay-out, opbouw en vooral qua metataal aan te sluiten bij het leerplan van de derde graad aso. De leerplancommissie kreeg de toelating het te herschrijven op voorwaarde dat ze aan de visie en de doelstellingen niets wezenlijks veranderde. Dia 9: de visie is die van het Europees Referentiekader waarbij de taalleerder in het leerproces op de eerste plaats gezien wordt als een taalgebruiker. De focus ligt daarbij op de boodschap, zowel productief als receptief. De aan te brengen kenniselementen staan in functie van die boodschap. De doelstellingen leiden uiteindelijk tot taaltaken. Van de leerling wordt daarbij een streven naar correctheid verwacht (attitude). De leerling wordt ook gestimuleerd in zijn groei naar zelfstandigheid. Er worden specifieke aanzetten gegeven om bv. zijn woordenschat zelfstandig uit te breiden, via bv. gedifferentieerde opdrachten. Zo kan je de leerling bijvoorbeeld uitdagen zijn woordenschat bij het thema hobby of beroep te personaliseren. 2 van 12

Dia 10/11: het c-niveau is het niveau Muttersprachler en dus voor niet-duitstalige leerlingen niet haalbaar. Onze eisen variëren van niveau A1 tot B1. In een beperkt aantal situaties zal via uitbreiding en/of verdieping een B2 mogelijk zijn Dia 12: Een interessant instrument om zicht te krijgen op de verschillende niveaus zijn de Kann-Beschreibungen uit het boek Profile Deutsch. We kunnen het boek dan ook aan elke vakgroep aanbevelen. Meer info vind je hier: http://www.klett-sprachen.de/profiledeutsch/t-1/9783126065184. Met behulp van de bijgevoegde CD-rom kan je zowel de taalhandelingen als de woordenschat filteren naargelang van het gewenste niveau. Voor 4 aso mag je rekenen op maximaal 25 lesuren (1u/week). De basisdoelstellingen zullen zich met dit beperkt aantal lesuren dan ook beperken tot een A1-niveau. Niet alles wat A1 is, zal je echter binnen dit lesurenpakket kunnen realiseren. Voor 5 en 6 aso: het basisniveau is receptief B1, productief A2. Meer kan je hier niet verwachten, omdat dit ook de niveaus voor Engels zijn. Uitgangspunt is hier wel een totaal curriculum van 5 uur (1 u 4 aso en 2 x 2 uur in de derde graad zoals in de officiële lessentabellen). Wie meer uren heeft, kan via uitbreiding en verdieping uiteraard iets verder gaan. De meerwaarde van de verwantschap met het Nederlands voor bv. de receptieve vaardigheden is in de leerplannen niet meer opgenomen, omdat nu expliciet rekening gehouden wordt met de zeer heterogene beginsituatie door het groeiend aantal allochtonen, zeker in grootstedelijke gebieden. Dia 14: er wordt in de pedagogisch-didactische wenken bij dit leerplan expliciete aandacht besteed aan de specifieke eindtermen (SET). In tegenstelling tot vroeger is er geen kruisjestabel meer met een opgelegde verdeling tussen de verschillende talen, maar kunnen de taalvakgroepen E-F-D nu in onderling overleg zelf beslissen wat ze waar realiseren. In het leerplan Frans staat verkeerdelijk dat dit tussen E en F moet gebeuren. Het gaat wel degelijk om E, F en D. In de wenken wordt uitgebreid aandacht besteed aan de kansen voor Duits. De vele voorbeelden moeten dit ondersteunen. (zie ook dia 36 en volgende) Dia 16: uitbreiding en verdieping zijn bedoeld voor zij die meer dan 4 uren hebben in het totale curriculum van de derde graad en voor taalsterke leerlingen. Dia 17: de verdieping zit hier in de toevoeging: een persoonlijke mening weergeven. Dia 18: strategieën en attitudes werden expliciet opgenomen. De servicedocumenten die de vakbegeleiding hiervoor de voorbije jaren ontwikkelde, blijven gelden en werden hier niet opnieuw opgenomen. Het gaat om de documenten: Evaluatie in het vak Duits van 2014 en Matrix leerplangebonden attitudes Duits van 2014. Ook de strategieën, opgenomen in het document Werken aan leerlijnen van 2014, blijven van toepassing. Wie de documenten niet heeft, kan ze via mail bij ons opvragen: chris_decock@telenet.be (let op de underscore). In het leerplan is ook heel uitdrukkelijk het begrip plezier opgenomen. Lees-, luister-, spreek-, gespreks- en schrijfplezier bereik je maar als het materiaal voldoende leerlingbetrokken en levensnabij is. 3 van 12

Dia 19: de verwerkingsniveaus. Voor 4 aso zullen die zich vooral situeren op beschrijvend niveau, voor de derde graad op beschrijvend en structurerend niveau en in de uitbreiding/verdieping ook op beoordelend niveau. Beschrijvend niveau: De informatie wordt opgenomen of weergegeven zoals ze wordt aangeboden: in de informatie als dusdanig wordt geen transformatie aangebracht. Dat is o.m. het geval als een verhalende tekst beluisterd of gelezen wordt om kennis te nemen van de plot. Een voorbeeld op productief niveau is een verslag uitbrengen over een gebeurtenis zoals ze zich heeft voorgedaan, m.a.w. in chronologische volgorde. Structurerend niveau Er is een actieve inbreng in de wijze waarop de informatie wordt aangeboden of gepresenteerd. Dat betekent dat de leerling bepaalde elementen uit het geheel selecteert, er een nieuwe ordening in aanbrengt of in een verkorte versie weergeeft. Naargelang van het spreek- en schrijfdoel en van het publiek, geeft men aan de tekst een welbepaalde structuur mee. Beoordelend niveau Op dit niveau is de leerling in staat de tekst te beoordelen. Dat gaat verder dan het formuleren van een eigen mening. Het impliceert steeds het inbrengen van een tweede perspectief : men confronteert de aangeboden informatie met een andere bron die hetzelfde onderwerp behandelt of met de eigen voorkennis die men rond het onderwerp al heeft opgedaan, of men stemt de eigen tekst af op informatie die door anderen in de communicatie werd ingebracht. Het kan ook gaan om het toetsen van de mening van verschillende leerlingen of het toetsen van verschillende bronnen die in één tekst zijn samengebracht. Dia 20/21: met attitudes en strategieën moet bewust en expliciet worden omgegaan. Dit zal zich veelal situeren in de didactiek van het lesgeven zelf. Dia 24/25/26: de leerplannen vragen uitdrukkelijk aandacht voor de verschillende tekstsoorten en daarbinnen voor de verschillende teksttypes. Een bouwhandleiding en een recept horen beiden tot dezelfde tekstsoort (prescritief), maar tot een ander teksttype. Het is uiteraard niet de bedoeling dat we binnen elke tekstsoort alle teksttypes behandelen, wel dat we een keuze maken uit het aanbod dat aangereikt wordt. Aan de hand van een overzichtelijke kruisjestabel wordt duidelijk wat bij welke tekstsoort op welk niveau verwacht wordt. Die samenvattende kruisjestabellen zijn een gemakkelijke weg om het eigen materiaal te checken. Dia 27/28: de tekstkenmerken zijn te interpreteren als een continuüm. Het begrip tekstdekking bij de tekstkenmerken staat voor het aantal woorden die gekend moeten zijn om een tekst echt te kunnen ontsluiten. Voor globaal begrip moet een lezer rond de 90% van de woorden uit een tekst kennen of via decodering kunnen achterhalen, al kan dat percentage wat variëren met de hoeveelheid achtergrondkennis die hij heeft. Voor gedetailleerd begrip ligt dat percentage rond de 95%, ook weer met enige variatie. (Bron: Teksten op maat, woorden op maat. Les 176, april 2012) Spreektempo: soms kan je het spreektempo aanpassen. Dat is bijvoorbeeld het geval bij Deutsche Welle, waar je o.a. langsam gesprochene Nachrichten hebt. 4 van 12

Dia 30: bepalend voor een taaltaak is dat ze een open opdracht heeft, doelgericht gericht en op een doelpubliek toegesneden is en gesitueerd is binnen een bepaalde context. De basis van taaltaken zijn taalhandelingen. Een aantal organisch met elkaar verbonden taalhandelingen maken dan een taaltaak uit. Dia 31: NIEUWE FOCUS. Het aspect Interkulturelles wordt in dit leerplan uitdrukkelijk anders ingevuld dan vroeger. Het gaat duidelijk niet meer om Tatsachen, die deel zouden uitmaken van een geschiedkundige of geografische benadering, maar om die gegevens die nuttig zijn voor een goed begrip van de communicatie. Het gaat dus niet langer om een loutere beschrijving van steden, streken of historische gebeurtenissen, maar om een selectie van gegevens die de leerling in staat moet stellen om de actualiteit te begrijpen. We hanteren hierbij het begrip relevantie. In de huidige context van migratie en vluchtelingenproblemen kan een stukje geschiedenis over de Berlijnse Muur en de muren in Europa zeer relevant zijn, voor zoverre de link naar vandaag gelegd wordt. Bij een uitwisselingsproject met een school uit Aachen of een educatieve uitstap naar Aachen kunnen toeristische, geografische of historische gegevens over Aachen en omgeving relevant zijn; geïsoleerde lessen over Duitstalige regio s of steden daarentegen niet. Dia 32: stereotypen. Denk bijvoorbeeld aan het beeld dat Duitsland het land bij uitstek zou zijn van de rechtsradicalen. Bij literatuur lezen we dat de leerling een klein aanbod uit de Duitstalige literatuur moeten/kunnen ontdekken. Ontdekken houdt duidelijk niet in kapot analyseren. Uiteraard zal er hier ook aan de grote namen uit de literatuur gedacht worden, maar evengoed kan het hier gaan om gedichten, liederen die bij de thema s aansluiten. Dia 33: het achterliggende principe voor de taalkundige component is frequentie EN relevantie. Wat aan grammatica en lexicale kennis hebben we nodig om iets te kunnen. De communicatieve situatie en/of de taaltaak bepaalt welke grammaticale en lexicale items we aanbrengen en hoe volledig we daarin moeten zijn. Zo komen adjectieven frequent voor, maar ook met foute uitgangen is de communicatie duidelijk. De relevantie is dus laag. Daarom ook dat het adjectief niet tot de basis behoort. Zo zal in 4 aso de du/sie-vorm frequenter aan bod komen dan de ihr-vorm. Zo kan in de derde graad de Konj II herleid worden tot de Konj II van haben en sein, würde en de modale werkwoorden. Het zal vooral op het inoefenen aankomen in bepaalde situaties: wat zou je doen, als Dia 34: bemerk dat het adjectief, de genitief en het betrekkelijk voornaamwoord als Verwendungsgrammatica enkel voorkomen bij de verdieping, dus bij die leerlingen die meer dan 4 u Duits hebben in het totale curriculum van de derde graad. Dia 35: ook voor de woordenschat geldt dus frequent EN relevant. Misschien komen bepaalde sporttermen frequent voor, maar zijn ze voor die leerlingengroep niet, maar voor één bepaalde leerling wel relevant. Differentiëren en personaliseren zal daar dan de boodschap zijn. Men wijst hier uitdrukkelijk ook op het inzetten van strategieën. Dia 36: SET. Kan je heel vaak realiseren of minstens mee ondersteunen via educatieve uitstappen. De SET worden in het leerplan cursief met nummers aangegeven. Daar liggen kansen om aan de SET te werken. Het gaat dus niet om verplichtingen, maar om suggesties. Uiteindelijk zal in samenwerking met de vakgroepen Engels en Frans beslist moeten worden wie, wat, waar en hoe realiseert. 5 van 12

Dia 38: SET. Denk bv. aan de klankverschuiving die je in het vierde jaar al als decoderingsstrategie kunt aanbrengen, zonder ze uit te werken: p-t-k worden f-s-ch: diep/tief dat/das ik/ich. In het tweede leerjaar van de derde graad kunnen leerlingen dat dan in een verdiepingsuur misschien verder verkennen. We denken hier ook aan het bestuderen van het verloop van een communicatie, bijvoorbeeld vertrekkend vanuit een vergelijking tussen een gesprek en een interview. Dia 42: kernbegrippen voor 4 aso zijn: kennismaken, plezier beleven en uitnodigen om verder te leren. In de basisdoelstellingen is geen plaats voor expliciet grammaticaonderwijs. Dia 44: de pedagogisch-didactische wenken zijn in een apart servicedocument opgenomen. Wij wijzen uitdrukkelijk op het belang van dit document om het leerplan correct te interpreteren. Er zijn in het document trouwens heel wat voorbeelden opgenomen. Dia 45: de documenten waarnaar verwezen wordt, kan je via eenvoudige mail aanvragen. Vermeld ook altijd de naam van de school. Chris_decock@telenet.be (let op de underscore). Dia 46: hier verwijzen we ook nog even naar het document Werken aan leerlijnen van de vakbegeleiding uit 2014. 2 Interessante thema s 2.1 Die Jugend Bron: http://www.spiegel.de/schulspiegel/jugend-studie-so-denken-junge-menschen-indeutschland-a-1089407.html Die neue Sinus-Studie fühlt Jugendlichen auf den Zahn: Was bewegt sie? Welche Identitäten entwickeln sie? An welchen Werten orientieren sie sich? Der Tenor der Studie ist für viele überraschend: Während Generationen vor ihnen sich möglichst provokant gegen die eigenen Eltern positionierten, betonen 14- bis 17-Jährige heute, dass sie sein möchten "wie alle". Sie legen Wert auf einen gesellschaftlichen Kanon aus "Freiheit, Aufklärung, Toleranz und sozialen Werten". Subkulturen, mit denen früher die Alten geschockt werden sollten, sind auf dem Rückzug. Meer info: http://www.spiegel.de/schulspiegel/sinus-jugend-studie-so-ticktdeutschlands-jugend-2016-a-1089288.html We herinneren ook nog even aan de Shellstudie van eind vorig jaar: http://www.spiegel.de/schulspiegel/shell-jugendstudie-politik-interessiert-jugendlichedoch-a-1057403.html 6 van 12

2.2 Die Umwelt Bron: http://www.heute.de/yougov-umfrage-deutsche-wollen-gebuehr-fuerplastiktueten-zahlen-42883942.html Die meisten Deutschen sind dafür, dass Plastiktüten im Einzelhandel nicht mehr länger umsonst abgegeben werden. 80 Prozent fänden es "sehr gut" oder "eher gut", dass immer mehr Geschäfte Geld für die Kunststofftaschen nehmen. 53 Prozent sind sogar dafür, sie komplett zu verbieten. Bij het artikel horen ook twee korte video s over Plastikmüll verschmutzt Rhein en 100 Millionen Tonnen Müll im Meer. 7 van 12

Titel / thema tekst / toets Datum van de les Bijlage 1 Kruistabel ter inspiratie voor het opmaken van een jaarplan Duits voor het 2 e leerjaar van de 2 e graad aso De leerlingen kunnen LUISTERVAARDIGHEID IPN Lu 1 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten het onderwerp bepalen Lu 2 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten de hoofdgedachte achterhalen Lu 3 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten met een luisteropdracht relevante informatie selecteren Lu 4 op beschrijvend niveau in een kort, zeer eenvoudig gesprek hun gesprekspartner voldoende begrijpen om deze te woord te staan Lu 5 strategieën efficiënt inzetten om hun luisterdoel te bereiken Lu 6 hun functionele kennis inzetten en uitbreiden en nadenken over taal en taalgebruik Lu 7* Ze zijn bereid om onbevooroordeeld te luisteren in het Duits Lu 8* Ze stellen zich open voor de socioculturele wereld van anderen 8 van 12

Lu 9* Ze staan open voor verschillen en gelijkenissen in leefwijze tussen de eigen cultuur en de cultuur van een streek waar Duits gesproken wordt. LEESVAARDIGHEID Le 1 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten het onderwerp bepalen Le 2 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten de hoofdgedachte achterhalen Le 3 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten de gedachtegang volgen Le 4 op beschrijvend niveau van informatieve, prescriptieve, narratieve teksten relevante informatie selecteren Le 5 hun functionele kennis inzetten en uitbreiden en reflecteren over taal en taalgebruik Le 6 strategieën efficiënt inzetten om hun leesdoel te bereiken Le 7* Ze zijn bereid om onbevooroordeeld te lezen in het Duits Le 8* Ze stellen zich open voor de socioculturele wereld van anderen Le 9* Ze staan open voor verschillen en gelijkenissen in leefwijze tussen de eigen cultuur en de cultuur van een streek waar Duits gesproken wordt SPREEK- en GESPREKSVAARDIGHEID Spr 1 op beschrijvend niveau aan de hand van Redewendungen informatie geven over zichzelf, over andere personen en over de omgeving Gespr 1 op beschrijvend niveau gebruikmaken van elementaire omgangsvormen en beleefdheidsconventies 9 van 12

Gespr 2 op beschrijvend niveau deelnemen aan een gesprek door vragen, antwoorden en uitspraken te begrijpen, erop te reageren, zelf vragen te stellen, antwoorden te geven en uitspraken te doen Gespr 3 op beschrijvend niveau een eenvoudig gesprek beginnen, voeren en afsluiten. Spr 2-Gespr 4 bij het spreken en het uitvoeren van spreek- en gesprekstaken hun functionele taalkennis inzetten en uitbreiden en hierbij reflecteren over taal en taalgebruik Gespr 5 efficiënt strategieën inzetten Spr 3-Gespr 6* Ze tonen bereidheid en durf om te spreken in het Duits Spr 4-Gespr 6* Ze tonen bereidheid tot taalverzorging SCHRIJFVAARDIGHEID Schr 1 op beschrijvend niveau namen en woorden neerschrijven Schr 2 op beschrijvend niveau met hulpmiddelen zeer korte boodschappen schrijven Schr 3 op beschrijvend niveau met hulpmiddelen persoonlijke, ook digitale correspondentie voeren. Schr 4 bij het schrijven en het uitvoeren van schrijftaken hun functionele taalkennis inzetten en uitbreiden en hierbij reflecteren over taal en taalgebruik Schr 5 bij het schrijven de gepaste strategieën inzetten Schr 6* Ze tonen bereidheid en durf om te schrijven in het Duits Schr 7* Ze tonen bereidheid tot taalverzorging 10 van 12

INTERCULTURELE COMPETENTIE IC 1 Ze tonen belangstelling voor de aanwezigheid van Duits in hun leefwereld, ook buiten de school, en voor de socioculturele wereld van de taalgebruikers IC 2 verschillen en gelijkenissen onderscheiden in leefwijze tussen de eigen cultuur en de cultuur van een streek waar Duits gesproken wordt. IC 3 Ze doen kennis op over Duitstalige landen en regio s en over aspecten van het dagelijks leven IC 4 gangbare stereotiepe voorstellingen toetsen aan de werkelijkheid WOORDENSCHAT Wo 1 lexicale elementen functioneel inzetten om de voor hen relevante receptieve taaltaken (luisteren en lezen) zo correct mogelijk uit te voeren Wo 2 lexicale elementen functioneel inzetten om de voor hen relevante productieve taaltaken(spreken, gesprekken voeren en schrijven) uit te voeren Wo 3 bij het uitvoeren van taaltaken hun functionele taalkennis inzetten en uitbreiden en hierbij in beperkte mate reflecteren over taal en taalgebruik Wo 4 Ze zijn zich bewust van enkele morfologische aspecten/principes van woordvorming Wo 5 bij het uitvoeren van taaltaken strategieën inzetten Wo 6* Ze zien het belang in van lexicale correctheid en streven naar taalverzorging 11 van 12

GRAMMATICA Gr 1 Ze maken kennis met en verwerven een voorlopig inzicht in de opvallendste kenmerken van het Duits morfo-syntactische systeem (Verstehensgrammatik) Gr 2 Ze kunnen enkele grammaticale vormen als vaste uitdrukking gebruiken bij het uitvoeren van de spreek- en schrijftaken (Verwendungs-grammatik) Gr 3 Ze kunnen bronnen hanteren waarmee ze deze kenmerken in het geheel kunnen situeren Wie de word-versie van het document wil, zodat hij/zij rechtstreeks in het document kan werken, stuurt een mailtje met als onderwerp Kruistabel en in de mail de vermelding van de naam van de school aan chris_decock@telenet.be (let op de underscore) 12 van 12

Voorstelling & toelichting nieuwe leerplannen Duits Brugge 20-04-2016 Wat je mag verwachten Aanleiding Voor wie en wanneer? Beginsituatie De nieuwe leerplannen Leerlijnen Pedagogisch-didactische wenken Vragen 2 Naam van de spreker of dienst 1

Aanleiding Europees referentiekader voor talen (ERK) Visietekst MVT Eenvormigheid binnen MVT à Zelfde opbouw en begrippenkader als in leerplannen Frans en Engels gewenst 3 Leerplan D/2016/. Voor 4 de jaar aso Voor wie en wanneer? In werking op 1 september 2016 Vervangt het leerplan met referentie 2002/0279/009 Bereidt voor op de 3 de graad aso 4 Naam van de spreker of dienst 2

Leerplan Duits derde graad aso met pool Moderne talen 5 Voor wie en wanneer? Leerplan D/2016/13.758/007 http://ond.vvkso-ict.com/leerplannen/ doc/duits-2016-007.pdf Voor alle leerlingen van 3 de graad aso in de richtingen met de pool Moderne talen In werking op 1 september 2016 Vervangt het leerplan met referentie 2006/0279/030. Sluit aan bij en bouwt verder op het leerplan van het 4 de jaar aso. 6 Naam van de spreker of dienst 3

Profiel leerling Moderne talen Voor talen geen cesuur op het einde van de tweede graad Positieve oriëntering: leerlingen en klassenraad zijn zich bewust van de verbredende en de verdiepende doelstellingen voor de pool Moderne talen Samen met Engels en Frans bekijken 7 Profiel leerling Moderne talen Wat wordt van leerlingen verwacht op het einde van de tweede graad? interesse en motivatie (bereidheid om extra opdrachten luisteren en lezen uit te voeren, om teksten te bestuderen...) bereidheid en aanleg om talen te bestuderen op een abstracter niveau nieuwsgierigheid naar andere culturen en bereidheid om met native speakers te communiceren autonomie in het taalverwervingsproces, inzet van leerstrategieën taalvaardigheid op hoger verwerkingsniveau 8 Naam van de spreker of dienst 4

Visie Doel is communicatie Taalleerder is een taalgebruiker ERK Taaltaken Focus op de betekenis en het begrijpen en overbrengen van boodschappen Streven naar correctheid (attitude) Groei naar zelfstandigheid 9 Opbouw en samenhang: niveaus van ERK 10 Naam van de spreker of dienst 5

Opbouw en samenhang: Niveaus ERK 4 de jaar aso Receptieve vaardigheden: basisdoelstellingen op niveau A1 Productieve vaardigheden: basisdoelstellingen op niveau A1 3 de graad aso Receptieve vaardigheden: basisdoelstellingen op niveau B1 + mogelijkheid tot V/U Productieve vaardigheden: basisdoelstellingen op niveau A2 + mogelijkheid tot V/U 11 1 Heterogene beginsituatie De school heeft het adviesleerplan van 4 de jaar Duits aso gevolgd à Beginsituatie 3 de graad: receptieve vaardigheden: A1 van het ERK, voor sommigen met uitbreiding naar het A2-niveau. à Voor productieve vaardigheden: bepaalde aspecten van het A1-niveau. 12 Naam van de spreker of dienst 6

Heterogene beginsituatie 2 De school heeft adviesleerplan van 4 de jaar aso niet gevolgd à schooleigen oplossingen: Bv. in het eerste trimester van het eerste leerjaar van de derde graad een verkort inlooptraject of een graaduur Duits aanbieden. 13 Leerplandoelstellingen ( eindtermen) Algemene doelstellingen Communicatieve vaardigheden Interculturele component Taalkundige component SET (Specifieke Eindtermen) De nieuwe leerplannen 14 Naam van de spreker of dienst 7

Samenhang met andere MVT Dezelfde sleutelbegrippen als in leerplannen Frans en Engels: Basis verdieping - uitbreiding Verwerkingsniveaus Strategieën Tekstsoorten Teksttypes Tekstkenmerken Taaltaken Specifieke eindtermen (SET) 15 Basis verdieping/uitbreiding Basisniveau dat elke leerling dient te halen Bijkomende differentiatie via uitbreidingsen verdiepingsdoelstellingen 4 uur Duits in het totale curriculum taalsterke leerlingen 16 Naam van de spreker of dienst 8

Leerplan 3 de gr aso: basis en verdieping Bv. Schrijfvaardigheid: Naast basisdoelstellingen (B) + ook heel wat verdiepende doelstellingen (V) Doelstelling (B) S 2: vertrouwde personen, dingen en situaties op een begrijpbare manier beschrijven Mogelijke schrijftaken: Personen beschrijven, eigen hobby beschrijven en zeggen wat men daarvoor nodig heeft, de ligging van de eigen woning en de woning zelf beschrijven... Doelstelling (V) S 17: over onderwerpen uit het persoonlijke dagelijkse leven schrijven en persoonlijke mening weergeven Mogelijke schrijftaken: Op een eenvoudige manier mening over een film weergeven in een e-mail aan een Duitse vriend/vriendin ons schoolsysteem kort toelichten 17 Opbouw en samenhang: wat centraal in leerplan de vijf vaardigheden (luisteren, lezen, spreken, gesprekken voeren en schrijven) centraal. Voor elke vaardigheid de volgende doelstellingen (geïntegreerd): specifieke doelstellingen gepaste strategieën (luister-, lees-, spreek- en schrijfstrategieën + leerstrategieën) attitudes Luister- en leesplezier worden nagestreefd Spreek- en schrijfplezier 18 Naam van de spreker of dienst 9

19 Verwerkingsniveaus 19 Strategieën Le 9 Leerstrategieën zich blijven concentreren ondanks het feit dat ze niet alles begrijpen; relevante informatie aanduiden; digitale en niet-digitale hulpbronnen en gegevensbestanden raadplegen; Leesstrategieën onduidelijke passages herlezen; het leesdoel bepalen en hun leesgedrag erop afstemmen; gebruikmaken van ondersteunende (talige en niet-talige) gegevens binnen en buiten de tekst; hypothesen vormen over de inhoud en de bedoeling van de tekst; Compensatiestrategieën de vermoedelijke betekenis van transparante woorden afleiden; de vermoedelijke betekenis van onbekende woorden afleiden uit de context. 21 Naam van de spreker of dienst 10

Strategieën Spr 4, Gespr 10 Leerstrategieën het spreekdoel bepalen en hun taalgebruik erop afstemmen; zich blijven concentreren ondanks het feit dat ze niet alles kunnen verwoorden; bij de voorbereiding, digitale en niet-digitale hulpbronnen (woordenboeken, grammatica s ) kritisch raadplegen en de gevonden informatie correct gebruiken; digitale en niet-digitale hulpbronnen en gegevensbestanden (een woordenlijst, een woordenboek, een encyclopedie ) efficiënt raadplegen en rekening houden met de gevonden informatie. Spreek- en gespreksstrategieën het spreekdoel bepalen en hun taalgebruik erop afstemmen; eventueel een spreekplan opstellen; bij een gemeenschappelijke spreektaak: - afspraken maken over inhoud en formulering (taal); - elkaars inbreng in de tekst opnemen; - elkaars voorbereiding evalueren, corrigeren; indien nodig, gebruik maken van een sjabloon en/of sleutelwoorden; gebruikmaken van non-verbaal gedrag; gebruikmaken van ondersteunend visueel en auditief materiaal; Compensatiestrategieën ondanks moeilijkheden via omschrijvingen de correcte boodschap overbrengen; 22 Attitudes W 5 zien het belang in van lexicale correctheid en streven naar taalverzorging; zijn bereid om de woordenschat voor voor hen relevante situaties zelfstandig uit te breiden. 23 Naam van de spreker of dienst 11

Tekstsoorten 24 Teksttypes Voorbeelden Liefdesbrief Liefdesgedicht Handleiding Reclameboodschap. 25 Naam van de spreker of dienst 12

schema 26 tekstkenmerken 27 Naam van de spreker of dienst 13

tekstkenmerken 28 29 Naam van de spreker of dienst 14

Taaltaken Taalhandeling persoonlijke ervaringen, plannen en gebeurtenissen beschrijven Van taalhandeling naar taaltaak Op weg naar school vertel je in een gesprek met een medeleerling wat je in het weekend gedaan hebt. (combinatie van taalhandelingen: een kort gesprek beginnen, op gang houden en afsluiten; in gesprekken over vertrouwde thema s op vragen reageren ) 30 Interculturele component à kennis en attitudes die van belang zijn in de contacten en de communicatie met de Duitstalige wereld en met anderstaligen in het algemeen: vertrouwdheid met aspecten van het dagelijkse leven, de gewoonten, de waarden, de cultuur à Vooral aandacht voor die facetten die belangrijk zijn bij talige communicatie. 31 Naam van de spreker of dienst 15

Doelstellingen: interculturele competentie Leerplan 3 de graad aso IC 1: onderscheiden verschillen en gelijkenissen in leefwijze tussen de eigen cultuur en de cultuur van een streek waar Duits de taal van de communicatie is. (SET 7) IC 2: maken kennis met Duitstalige landen en regio s, met aspecten van de geschiedenis voor zover ze relevant zijn voor hun leefwereld en/of aansluiten bij de actualiteit. (SET 4, 5, 6, 7) IC 3: toetsen stereotypen over de Duitstalige wereld aan de werkelijkheid. (SET 4, 5, 6, 7) IC 4: ontdekken een klein aanbod uit de Duitstalige literatuur. (SET 9 ) 32 Doelstellingen: taalkundige component Grammatica Een communicatieve aanpak! à In dienst van de vaardigheidstraining. à Een formele aanpak van de grammatica kost veel tijd en rendeert bovendien weinig. à Criteria bij keuze: à Belang voor communicatie à Frequentie 33 Naam van de spreker of dienst 16

Doelstellingen: taalkundige component Grammatica Verdieping Sommige elementen uit de Verstehensgrammatik kunnen enkel in dienst van de vaardigheidstraining als Verwendungsgrammatik geleerd worden: bv. adjectiefverbuiging, genitief, betrekkelijke voornaamwoorden. 34 Doelstellingen: taalkundige component Woordenschat Een communicatieve aanpak! Criteria voor keuze : frequentie + relevantie Basis: ERK-niveau A1 + A2 Inzetten van strategieën zoals gebruik maken van kennis van andere talen context hulpmiddelen 35 Naam van de spreker of dienst 17

Specifieke eindtermen (SET) SET decretale doelen specifiek gedeelte van de studierichting, i.c. M.V.T. Verbreding van de communicatieve vaardigheden uit de basisvorming verdieping van de reflectie op: taal en communicatie; taal en cultuur; taal als systeem. 36 SET Verbreding Communiceren over een breed gamma van onderwerpen alle vaardigheden à meer materiaal, meer leerstof Met een voldoende rijk en genuanceerd taalgebruik 37 Naam van de spreker of dienst 18

SET Verdieping Taalfenomenen verdiepend bestuderen, beschouwen, verwerken en uitdrukken om zo inzicht te verwerven in - de taal als systeem - de relatie taal en cultuur - de wijze waarop communicatie functioneert 38 SET Hoger beheersingsniveau Tekstkenmerken Verwerkingsniveau Evaluatie Talige autonomie 39 Naam van de spreker of dienst 19

Specifieke eindtermen (SET) Ook in het vak Duits enkele SET realiseren. Overleg en samenwerking met collega's Engels en Frans! 40 Specifieke eindtermen (SET) Duits: bescheiden bijdrage tot realisatie van de SET. De SET worden gelezen in samenhang met de leerplandoelstellingen en veronderstellen een hoger beheersingsniveau. Bij elke vaardigheid wordt vermeld welke SET aan bod kan komen. Bij ped. did. wenken heel wat suggesties. 41 Naam van de spreker of dienst 20

Leerplan 4 de jaar aso Leerling maakt kennis met Duits, heeft plezier in het leren van Duits en heeft zin om verder Duits te leren. 42 Bronnenlijst In het leerplan Digitale lijst: http://duitsmvt.jimdo.com/ 43 Naam van de spreker of dienst 21

Pedagogisch-didactische wenken Apart service-document Toelichting en suggesties bij didactische aspecten Zie ook service-document Evalueren in het vak Duits Zie ook service-document Leerplangebonden attitudes in het vak Duits 44 Leerlijnen In de leerplannen: leerplandoelstellingen Via nagestreefde ERK-niveaus Via tekstkenmerken Via beheersingsniveaus (beschrijvend, structurerend, beoordelend) Via basis, verdieping en uitbreiding Via reproductie à transfer à creatiefcommunicatieve fase & taaltaak In de lesaanpak Via verminderde ondersteuning Via evaluatiecriteria 45 Naam van de spreker of dienst 22