De laatste show. 2 e graad aso LUISTEREN - Schema publiek/verwerkingsniveau

Transcriptie

1 Les 1 Vooraf 1.1 Een leerlijn voor luisteren? In een mensenleven is luisteren de meest gebruikte vaardigheid. Volwassenen besteden hun communicatietijd als volgt: 45% luisteren, 30% spreken, 16% lezen en 9% schrijven. In de eindtermen en de leerplannen zit een duidelijke leerlijn voor luisteren. De leerlingen in de derde graad zijn geen onbeschreven blad. Al van in de basisschool krijgen zij allerlei luisterstrategieën aangeleerd. Op de site van het Departement Onderwijs geeft de overheid een overzicht van de uitgangspunten die aan de grondslag liggen van de eindtermen bij elk vak. Wanneer we de uitgangspunten voor het vak Nederlands voor de verschillende graden bestuderen ontdekken we een leerlijn voor de luistervaardigheid. Een assenstelsel met als horizontale as het verwerkingsniveau en als verticale as het, de partner van de communicatie, legt de leerlijnen voor de vaardigheden vast. 1e graad aso LUISTEREN - Schema /verwerkingsniveau on leeftijdgeno(o)te(n) -een uiteenzetting van de leraar -een dialoog, een polyloog -een jeugdprogramma, jeugdnieuws via radio en/of tv-instructies -een telefoongesprek -een discussie -een oproep tot activiteit -ontspannende teksten -reclameboodschappen 2 e graad aso LUISTEREN - Schema /verwerkingsniveau on leeftijdgeno(o)te(n) -uiteenzettingen, - probleemstellingen -feiten, evenementen -presentaties van info -persoonlijke ervaringen en interesses -instructies -informatieve programma's, interviews, praatprogramma's, journaals -activerende boodschappen -standpunten, meningen

2 3 e graad aso LUISTEREN - Schema /verwerkingsniveau on -uiteenzettingen -probleemstellingen -leerstofonderdelen -diverterende teksten -verslagen van feiten en ervaringen -informatieve uiteenzettingen -activerende boodschappen -probleemoplossende discussies Kijken Kijkvaardigheid wordt steeds belangrijker. We leven in een multimediale wereld die rijker is dan louter beluisterde of geschreven of gedrukte tekst. Onder kijkvaardigheid verstaan we de vaardigheid in het omgaan met de visuele tekens (vaak, maar niet altijd gekoppeld aan de akoestische) van allerlei vormen van beeldtaal: visuele poëzie; schilderkunst, fotografie, televisie, (muzikale) video(clip), beeldreclame, strip, film, soap, theater, multimediale podiumkunst Vandaar dat we kijken als een aspect binnen de vakcomponenten opnemen in de eindtermen. Kijken wordt geïntegreerd met allerlei taalactiviteiten bij taalvaardigheden en literair lezen. Informatieverwerking vraagt steeds meer om een samenspel van lezen én kijken, c.q. luisteren én kijken. Denken we aan het volgen van het journaal of een tv-documentaire, het interpreteren van het non-verbale gedrag van een spreker. Kijkvaardigheid is een middel om leerlingen te vormen tot kritische consumenten van de actuele beeldcultuur en hen hiermee weerbaar te maken tegen de soms vervlakkende invloed van die beeldcultuur. Dit veronderstelt een minimale kennis van en inzicht in de beeldtaal. 1.2 Luisteren in de derde graad Strategisch luisteren Wanneer de leerlingen starten in de derde graad hebben ze al enkele jaren gewerkt met de zogenaamde OVUR-strategie. Deze strategie hebben ze in verschillende lessen en contexten toegepast. Het nieuwe leerplan voor de eerste graad vermeldt deze strategie expliciet en maakt ze concreet door ze onder andere toe te passen op het onderwijs in de verschillende vaardigheden De leerkracht ziet er bovendien op toe dat de leerlingen de transfer naar verschillende toepassingen maken. De strategieën die een leerling krijgt aangeleerd in bijvoorbeeld een luisteropdracht kan hij ook toepassen op een schrijfopdracht Luisteren Overzicht van de leerstofonderdelen luisteren Basisvaardigheden 1 Concentreren Deelvaardigheden: het luisterproces 2 Oriënteren op het luisteren 3 Inhoud verkennen 4 Informatie verwerken 5 Reflecteren op de gesproken tekst 6 Reflecteren op het luisteren Bonset, Nederlands in de onderbouw; p Een bedenking Uit al het voorgaande blijkt duidelijk dat we voor de competentieontwikkeling op het gebied van luisteren net zoals voor de andere competenties ervoor kiezen om de leerlingen een aantal strategieën bij te brengen. We zijn ervan overtuigd dat de leerlingen steun krijgen van de strategieën. Uit de lespraktijk leren we wel dat zeker op het niveau van de tekstafhankelijke vragen er nog een heleboel factoren spelen die mee het verschil bepalen tussen goede en mindere

3 luisteraars. We denken hierbij aan de wereld- en achtergrondkennis van de leerlingen, hun interessegebieden en hun intellectuele, emotionele, verbale en non-verbale intelligentie. Wat veel leerkrachten dagelijks vaststellen voor het lezen, namelijk dat je door veel te lezen je woordenschat vergroot en gevoel ontwikkelt voor stijl- en genre-kenmerken, kortom dat je door kilometers te maken een betere lezer wordt, geldt waarschijnlijk ook voor de andere vaardigheden. Het is goed dat een leerkracht ook dit in het achterhoofd houdt. 2 Een luisterles Op de volgende pagina s tonen we een uitgewerkt voorbeeld. We starten met een koppeling aan het leerplan; in het vet vermelden we de belangrijkste elementen die in de les aan bod komen. Daarna geven we de hand-outs voor de leerlingen. 2.1 Verwijzing naar het leerplan Tekstsoort,, niveau Diverterende tekst Onbekend Beoordelend niveau Verwijzing naar het leerplan Leerplan 3de graad aso-tso-kso D/2006/0279/ Luisteren Tekstsoorten op structurerend niveau 1 De leerlingen kunnen luisteren naar uiteenzettingen en probleemstellingen door een volwassene m.b.t. een leerstofonderdeel bestemd voor leeftijdgenoten en ze kunnen die schriftelijk weergeven (cf. schrijven). (ET aso/kso/tso 1) op beoordelend niveau 2 De leerlingen kunnen via diverse media en multimediale informatiedragers luisteren naar de volgende tekstsoorten bestemd voor een : diverterende teksten, zoals praatprogramma s; informatieve teksten, zoals verslagen van feiten en ervaringen; persuasieve teksten, zoals standpunten en meningen in probleemoplossende discussies; activerende boodschappen, zoals reclameboodschappen. (ET aso/kso/tso 2) Strategieën 3 De leerlingen kunnen verschillende strategieën aanwenden om aan on woorden betekenis toe te kennen. Het gaat om het gebruiken van: de context; de eigen voorkennis; de principes van woordvorming (afleiding, samenstelling, kennis van vreemde talen); het woordenboek. (ET aso/kso/tso 3) 4 Bij de planning, uitvoering van en bij de reflectie over de luistertaken kunnen de leerlingen: hun luisterdoel(en) bepalen; het (de) tekstdoel(en) vaststellen; hun voorkennis inzetten; onderwerp en hoofdgedachte identificeren; gericht informatie selecteren en ordenen; bijkomende informatie vragen; inhoudelijke en functionele relaties tussen tekstonderdelen vaststellen; de functie van bijgeleverde visuele informatie vaststellen (koppeling kijken); het taalgebruik van de spreker inschatten; aandacht tonen voor het non-verbale gedrag van de gesprekspartner / spreker. (ET aso/kso/tso 4)

4 5 De leerlingen kunnen de geschikte luisterstrategieën toepassen naar gelang van hun luisterdoel(en), achtergrondkennis en tekstsoort (oriënterend, zoekend, globaal en intensief). (ET aso/kso/tso 5) tijdens het luisteren voor zichzelf vragen formuleren en onthouden / noteren; bij het beluisteren van een tekst de structuur daarvan in haar grote lijnen herkennen. Attitudes 6 De leerlingen zijn bereid om: te luisteren; een onbevooroordeelde luisterhouding aan te nemen; een ander te laten uitspreken; te reflecteren over hun eigen luisterhouding; het beluisterde te toetsen aan eigen kennis en inzichten. (ET aso/kso/tso 6) 2.2 Les - de laatste show hand outs Oriënteren/voorbereiden -Wat weet je over het programma? Wie is de presentator? Wat komt er aan bod in het programma? Op welke zender wordt het uitgezonden? Wanneer wordt het uitgezonden? Wie kijkt er soms naar het programma? -Je gaat een fragment van een 10-tal minuten te zien krijgen uit het programma. De presentator (gastvrouw) is Frieda Van Wijck; in deze uitzending werd zij bijgestaan door Urbanus. Frieda Van Wijck interviewt Katja Retsin. Wat weet je over deze drie mensen? Kun je hen kort typeren? Bekijk eerst even de vragen die je zal moeten beantwoorden nadat je het fragment hebt bekeken. Je krijgt een aantal vragen die te maken hebben met HOE het programma gemaakt is. Je zal dus aandachtig moeten kijken. Er zijn ook enkele vragen over de INHOUD van het interview. Je zal dus ook aandachtig moeten luisteren. Op sommige vragen kun je misschien al een antwoord geven voor je het fragment hebt gezien. Uitvoeren Vragen bij het fragment Vragen over HOE het programma gemaakt is 1 Hoe wordt de gast aangekondigd en hoe stapt zij het programma binnen? Op welke manier wordt haar entree begeleid? 2 Denk je dat het programma live wordt uitgezonden? Waarom wel? Waarom niet?

5 3 Hoe ziet het decor eruit? Waaraan doet de inrichting van het decor je denken? 4 Wat is volgens jou de rol van Urbanus in het programma? 5 Hoe wordt het interview luchtig gehouden? 6 Hoe wordt het interview in beeld gebracht? Welke camerastandpunten worden er gebruikt? Vragen over de INHOUD van het interview 7 Wat is de aanleiding om Katje Retsin in het programma te interviewen? Welke opmerking geeft Urbanus over de cameraman bij TMF? Waarnaar verwijst hij met die opmerking? 9 Welke bekentenis doet Katra Retsin over de start van het programma Katja s mailbox? Vind je dit verrassend? 10 Welke mensen stuurden veel brieven naar Katja s mailbox? Frieda van Wijck suggereert de reden waarom deze mensen zoveel brieven stuurden. Welke reden suggereert zij? 11 Wat is de titel van het nieuwe boek van Katja Retsin? Waarnaar verwijst deze titel? 12 Waaraan doet deze titel je denken? Waarover gaat het boek? 13 Urbanus geeft eigenlijk wat kritiek op de manier waarop de foute en de juiste kleding in beeld wordt gebracht tijdens de stylingtips? Wat is zijn kritiek? 14 Vind je zijn kritiek terecht? Wat zegt dit over het programma/het boek? 15 Heb je iets geleerd uit de stylingtips? Verwoord een tip in je eigen woorden? Reflecteren -Was het moeilijk om tegelijk te letten op HOE het programma is gemaakt en om aandacht te hebben voor de INHOUD? -Welke tekstsoort zou je op dit interview kleven? Waarom? -informatieve tekst -beïnvloedende tekst -emotieve tekst -activerende tekst -diverterende tekst