2012
Rapportage 2012 Regio Twente Albert Groen Grontmij Drs. Sjoerd Zegers Ir. Peter Bergmans Mei 2012
Voorwoord Voor u ligt de Twente Toerisme Monitor 2012. Dit is de derde in een reeks van jaarlijkse rapportages, waarin de stand van zaken van de toeristisch-recreatieve sector wordt belicht. Aan de hand van landelijke databronnen wordt een beeld gegeven van de stand van zaken in de dagrecreatieve sector, de verblijfsrecreatieve sector en de werkgelegenheid die toerisme en recreatie genereren in Twente. In deze rapportage staan wederom de meest recente cijfers voor Twente. De voorgaande rapportages met deels verouderde gegevens dienen dan ook niet meer gebruikt te worden. Ten aanzien van de voorgaande rapportages dient nog een opmerking te worden geplaatst. In voorgaande rapportages is aan de hand van toen bekende gegevens en inschattingen een beeld gegeven van de cijfers van de toeristisch-recreatieve sector in Twente. Daarbij zijn soms uitsplitsingen gemaakt op subregio en gemeenteniveau, waarvan achteraf blijkt dat deze onvoldoende nauwkeurig en betrouwbaar zijn. De reden hiervoor is een te geringe respons in de originele data van CVO en CVTO. Nieuw inzicht in deze respons heeft geleid tot een aanpassing van de methodiek, in overleg met NBTC-NIPO, de leverancier en beheerder van deze data. In deze rapportage van 2012 is dit nieuwe inzicht verwerkt, zodat de data representatief en betrouwbaar is. Hierdoor zijn enkele uitsplitsingen die in voorgaande rapportages nog aanwezig waren, komen te vervallen. Tevens zijn enkele cijfers met terugwerkende kracht aangepast. Daarnaast is bij een aantal analyses in verband met respons gebruik gemaakt van gemiddelden van clusters van drie jaar. Indien dit het geval is, staat dit bij de gegevens vermeld. Deze methode heeft een afvlakkende werking op de cijfers. In deze rapportage zijn de meest recente cijfers weergegeven, en is ook voor de trendanalyse de nieuwe methodiek gehanteerd. Voorgaande edities van de Twente Toerisme Monitor komen hiermee te vervallen. Bij het raadplegen van cijfers is het belangrijk te weten wat de cijfers precies betekenen. Door een verschil van definitie kan een cijfer tussen rapportages afwijken van elkaar, terwijl ze ogenschijnlijk over hetzelfde gaan. Over de vergelijkbaarheid van de onderzoeksresultaten tussen deze rapportage en rapportages van andere organisaties is in bijlage 3 meer informatie opgenomen.
Samenvatting Twente Toerisme Monitor 2012 Methodiek Bronnen Landelijke R&T standaard LISA: Landelijk Informatiesysteem Arbeidsplaatsen (LISA) CBS: Statistiek Logiesaccommodaties (SLA), Statistiek Inkomend Toerisme (SIT) NBTC-NIPO Research: ContinuVakantieOnderzoek (CVO), ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) Provincie/RBT: Recreantenatlas Vergelijkbaarheid en representativiteit Er wordt gebruik gemaakt van landelijke cijfers en een gestandaardiseerde manier van rapporteren. Hierdoor zijn de cijfers vergelijkbaar met regio s die dezelfde methodiek gebruiken. Verschillen met rapportages van andere instanties zijn mogelijk door een verschil in definitie. Veelal is het niet meetellen van de Sallandse Heuvelrug bij Twente de reden voor een verschil. Bij de meting van 2012 is gebruik gemaakt van een deels nieuwe methodiek, omdat nieuw inzicht in de respons dit vereist, om betrouwbare informatie weer te geven. Waarover gaat de TTM 2012? Dagrecreatieve activiteiten Toeristische overnachtingen bij verblijfsaccommodaties Profilering gasten Werkgelegenheid Benchmark met andere toeristisch-recreatieve gebieden en met landelijke cijfers: Achterhoek Oost-Brabant / Noord en Midden Limburg, Rijk van Nijmegen Veluwe en Veluwerand Groningse, Friese en Drentse zandgronden Zuid-Limburg Kerncijfers Dagrecreatie (meting 2010-2011 t.o.v. meting 2008-2009) Activiteiten door Nederlanders in Twente is ruim 42 miljoen, daling met 9%. Bestedingen rond de 714 miljoen euro, waarvan 616 miljoen euro door Nederlanders en de rest door buitenlanders, daling van 30% voornamelijk door daling van de bestedingen per persoon per activiteit. Benchmark: daling van aantal activiteiten is hoger dan het landelijk gemiddelde en vergelijkbaar met de regio s Veluwe en Veluwerand en Groningse, Friese en Drentse zandgronden. Daling in bestedingen is het hoogste van alle onderzochte gebieden. Recreantenatlas: Gezellig lime ( even lekker weg met elkaar ), uitbundig geel ( samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten ) en ingetogen aqua ( brede interesse, ruimdenkend en engagement ) zijn de grootste bezoekersgroepen in Twente. Rustig groen ( rust nemen in eigen omgeving ) is ondervertegenwoordigd.
Verblijfsrecreatie (meting 2011 t.o.v. meting 2010) Aantal overnachtingen ligt rond de 3 miljoen, wat een daling is van 3%. Bestedingen tijdens overnachtingen komen in totaal uit op ruim 125 miljoen euro (Nederlanders en buitenlandse gasten samen). Dit is een daling van 10%. Benchmark: daling in aantal overnachtingen is hoger dan het landelijk gemiddelde; daling in bestedingen is aanzienlijk groter dan het landelijk gemiddelde en het grootste van de onderzochte gebieden. Recreantenatlas: Gezellig lime ( gezellig en sportief, maar een tikkeltje rustiger ) en uitbundig geel ( spontaan, gezellig en sociaal ) zijn de belangrijkste bezoekersgroepen in Twente. Ten opzichte van Overijssel lijkt gezellig lime ondervertegenwoordigd en uitbundig geel oververtegenwoordigd in Twente. De binnenlandse vakantieganger in Twente is zeer goed vergelijkbaar met het gemiddelde in Nederland. Totaal bestedingen Totaal toeristisch-recreatieve bestedingen in Twente 2011: 840 miljoen euro (Nederlanders en buitenlandse gasten). Consumentenonderzoek 2009 Dagrecreatie p.p.p.d. 34,67 euro (28,16 exclusief overnachting) Verblijfsrecreatie p.p.p.d. 54,92 euro (23,30 euro voor overnachting) Werkgelegenheid (meting 2011 t.o.v. meting 2010) Totaal 16.591 werkbare personen in de toerisme en recreatiesector. Daling van 1% ten opzichte van 2010. De werkgelegenheid in deze sector is goed voor 6% van de totale werkgelegenheid in Twente.
Inhoudsopgave Voorwoord Samenvatting 1 Inleiding... 1 1.1 1.2 Aanleiding... 1 Twente Toerisme Monitor... 1 1.3 Doelstelling onderzoek... 1 1.4 Werkwijze... 2 1.5 Leeswijzer... 3 2 Dagrecreatie... 5 2.1 Inleiding... 5 2.2 Ondernomen activiteiten door Nederlanders in Twente... 5 2.2.1 Activiteiten door Nederlanders in Twente... 5 2.2.2 Vergelijking met andere toeristengebieden... 6 2.3 Bestedingen tijdens activiteiten door Nederlanders in Twente... 7 2.3.1 Bestedingen tijdens activiteiten door Nederlanders in Twente... 7 2.3.2 Vergelijking met andere toeristengebieden... 8 2.4 Activiteiten en bestedingen inclusief buitenlanders in Twente... 9 2.5 Bestedingen inclusief vaste kosten in Twente... 9 2.6 Recreantenatlas dagrecreatie... 9 3 Verblijfsrecreatie... 11 3.1 Inleiding... 11 3.2 Overnachtingen door Nederlanders in Twente... 11 3.2.1 Overnachtingen per subregio... 11 3.2.2 Overnachtingen per categorie... 12 3.2.3 Vergelijking met andere toeristengebieden... 13 3.3 Bestedingen tijdens overnachtingen door Nederlanders in Twente... 14 3.3.1 Bestedingen tijdens overnachtingen per subregio... 14 3.3.2 Bestedingen tijdens overnachtingen per categorie... 15 3.3.3 Vergelijking met andere toeristengebieden... 15 3.4 Overnachtingen en bestedingen inclusief buitenlanders in Twente... 16 3.5 Recreantenatlas verblijfsrecreatie... 17 4 Werkgelegenheid... 19 4.1 Inleiding... 19 4.2 Werkgelegenheid in de toerisme- en recreatiesector in Twente... 19 4.2.1 Werkgelegenheid per categorie... 19 4.2.2 Werkgelegenheid per subregio... 20 4.2.3 Werkgelegenheid per gemeente... 21 4.2.4 Vergelijking met andere toeristengebieden... 22 5 Totalen 2011... 25 5.1 Inleiding... 25 5.2 Totalen toerisme- en recreatiesector in Twente 2011... 25
Inleiding Bijlage 1 Toeristengebieden Bijlage 2 Indeling dagrecreatieve activiteiten Bijlage 3 Vergelijkbaarheid van onderzoeksresultaten Bijlage 4 Methode recreantenatlas
1 Inleiding 1.1 Aanleiding Recreatie en toerisme zijn speerpunten in het gemeentelijke en regionaal beleid in Twente. Door de toeristisch-recreatieve mogelijkheden van Twente beter te benutten, kan de economische impact van de branche toenemen. Voor het formuleren van gefundeerd beleid en het monitoren van effecten is voor Twente cijfermateriaal van groot belang. In 2009 is de Regio Twente gestart met de Twente Toerisme Monitor (TTM). De doelstelling van de TTM is het periodiek en structureel bieden van relevant cijfermateriaal voor de Regio Twente op basis waarvan regionaal en gemeentelijk beleid opgesteld en geëvalueerd kan worden. De TTM maakt deel uit van het Uitvoeringsprogramma Vrije Tijd (UVT) en wordt door Regio Twente uitgevoerd, in samenwerking met de veertien Twentse gemeenten. 1.2 Twente Toerisme Monitor De TTM omvat twee onderdelen: een consumentenonderzoek (1 x per vier jaar) dat ingaat op bezoekerskenmerken, activiteiten, motieven, waarderingen et cetera; een secundair onderzoek (jaarlijks) naar bezoekers- en overnachtingaantallen, werkgelegenheid en bestedingen. In 2009 is zowel het consumentenonderzoek als het secundair onderzoek voor het eerst uitgevoerd. Voor 2010, 2011 en 2012 worden vervolgrapportages opgesteld, waarin de meest recente cijfers uit secundair onderzoek worden gerapporteerd. Anders dan in voorgaande jaren is er dit jaar voor gekozen om het jaar van uitgifte te hanteren op de cover / in de titel. In deze rapportage, de Twente Toerisme Monitor 2012, worden de cijfers van 2011 gerapporteerd, evenals de trend over de voorgaande jaren. 1.3 Doelstelling onderzoek Doelstelling van het onderzoek voor 2012 is het uitvoeren van het secundair onderzoek, waarbij de volgende aandachtspunten aan de orde komen: de activiteiten tijdens een dagtocht en bezoekersaantallen van toeristische voorzieningen; de overnachtingen bij verblijfsaccommodaties; de bestedingen tijdens een dagtocht en een vakantie; de werkgelegenheid in de recreatie- en toerismesector. een uitwerking van de recreantenatlas voor de regio Twente. Het onderzoek wordt, net als de twee eerdere metingen, uitgevoerd conform de Landelijke R&T-standaard (IPO). Pagina 1
Inleiding Gemeenten in Twente Noordoost Twente Dinkelland Losser Oldenzaal Tubbergen Sallandse Heuvelrug Hellendoorn Rijssen-Holten Stedenband Twente Almelo Borne Enschede Hengelo Zuid-Twente Haaksbergen Hof van Twente Twenterand Wierden 1.4 Werkwijze Het secundair bronnenonderzoek is uitgevoerd volgens De Landelijke R&T Standaard die is opgesteld door het IPO. Deze standaard geeft een voorstel voor het berekenen van bestedingen en werkgelegenheid, waarbij onderlinge vergelijkbaarheid met andere gebieden voorop staat. Voor dagrecreatie (uitjes) wordt gerekend met activiteiten van twee uur of langer. De benodigde bronnen voor het secundair onderzoek zijn bij de volgende partijen opgevraagd: Dagrecreatie Provincie/RBT: Recreantenatlas 1 Meest recente cijfers: 2010-2011 Twente Toerisme Monitor Consumentenonderzoek Meest recente cijfers: 2009 ContinuVrijeTijdsOnderzoek (CVTO) Meest recente cijfers: 2010-2011 Dit onderzoek wordt elke twee jaar uitgevoerd en werkt met breukjaren Verblijfsrecreatie CBS: Statistiek Logiesaccommodaties (SLA) Meest recente cijfers: 2011 CBS: Statistiek Inkomend Toerisme (SIT) Meest recente cijfers: 2005, op basis van inflatie bewerkt voor 2011 Provincie/RBT: Recreantenatlas Meest recente cijfers: 2010-2011 NBTC-NIPO Research: ContinuVakantieOnderzoek (CVO) Meest recente cijfers: 2011 1 Nieuw in 2012, uitleg methode in bijlage 4 Pagina 2
Inleiding Werkgelegenheid LISA: Landelijk Informatiesysteem Arbeidsplaatsen (LISA) Meest recente cijfers: 2011 De resultaten van Twente worden vergeleken met de resultaten van andere, vergelijkbare gebieden. Deze zogenaamde benchmarkgebieden zijn gekozen op basis van hun min of meer vergelijke omvang en / of toeristisch-recreatief product. Bij het raadplegen van cijfers is het belangrijk te weten wat de cijfers precies betekenen. Door een verschil van definitie kan een cijfer tussen rapportages afwijken van elkaar, terwijl ze ogenschijnlijk over hetzelfde gaan. Over de vergelijkbaarheid van de onderzoeksresultaten tussen deze rapportage en rapportages van andere organisaties is in bijlage 3 meer informatie opgenomen. 1.5 Leeswijzer In hoofdstuk 2 komen de resultaten voor dagrecreatie aan de orde. De cijfers voor verblijfsrecreatie komen in hoofdstuk 3 aan bod. Vervolgens wordt de werkgelegenheid in de recreatie en toerismesector in hoofdstuk 4 toegelicht. In hoofdstuk 5 volgt een samenvatting van de belangrijkste resultaten. Pagina 3
Pagina 4
Dagrecreatie 2 Dagrecreatie 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen de resultaten voor dagrecreatie aan de orde. Deze resultaten zijn gebaseerd op gegevens uit de CVTO-databank van NBTC-NIPO. Dit is een onderzoek dat elke twee jaar uitgevoerd wordt. De meest recente cijfers zijn uit 2010-2011. Als dagrecreatieve activiteit worden in dit onderzoek meegenomen de uitstapjes van 2 uur of langer, conform de Landelijke R&T standaard. De indeling van de activiteitcategorieën is opgenomen in bijlage 2. De cijfers in dit hoofdstuk zijn afgerond op tonnen. 2.2 Ondernomen activiteiten door Nederlanders in Twente 2.2.1 Activiteiten door Nederlanders in Twente In Twente werden in 2010-2011 op jaarbasis 42.000.000 dagrecreatieve activiteiten ondernomen van 2 uur of langer door Nederlanders. In vergelijking met 2008-2009 is het aantal activiteiten gedaald met 9%. Deze daling volgt op een daling van 12% in 2008-2009. Grafiek 1 Ontwikkeling ondernomen activiteiten in Twente door Nederlanders * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2006/2007 2008/2009 2010/2011 Tabel 1 Ontwikkeling ondernomen activiteiten in Twente door Nederlanders * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) (* 1.000) Aantal Verschil t.o.v. voorgaande jaar Verschil in % 2006/2007 52.500 - - 2008/2009 46.100-6.400-12% 2010/2011 42.000-4.100-9% Pagina 5
Dagrecreatie 2.2.2 Vergelijking met andere toeristengebieden Twente is niet de enige toeristische regio die te kampen heeft met een verlies in dagrecreatieve activiteiten. Wordt Twente vergeleken met enkele min of meer vergelijkbare toeristische gebieden in Nederland, dan valt op dat op de Achterhoek na alle regio s te kampen hebben met een verlies van het aantal activiteiten. Overijssel in totaal, waar Twente deel van uitmaakt, laat ook een afname zien. De daling van het aantal activiteiten is conform het landelijke beeld, al is het verlies in Twente groter. Grafiek 2 Ondernomen activiteiten door Nederlanders in verschillende toeristengebieden * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) 140.000 120.000 100.000 80.000 60.000 40.000 20.000 0 Tw ente Overijssel Veluw e en Veluw e-rand Achterhoek Gr., Fr. en Drentse zandgronden O-Brab, N-, M- Limb, Rijk van Nijmegen Zuid-Limburg 2006/2007 2008/2009 2010/2011 Tabel 2 Ontwikkeling ondernomen activiteiten door Nederlanders in verschillende toeristengebieden * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) (* 1.000) 2006/2007 2008/2009 2010/2011 Abs. Abs. Verschil t.o.v. Verschil t.o.v. Abs. vorig jaar vorig jaar Twente 52.500 46.100-12% 42.000-9% Overijssel 101.600 92.500-9% 80.700-13% Veluwe en Veluwerand 86.000 73.700-14% 68.000-8% Achterhoek 39.600 39.500 0% 40.200 2% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 60.400 55.700-8% 51.600-7% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 117.700 102.400-13% 99.300-3% Zuid-Limburg 65.200 61.800-5% 54.400-12% Nederland 1.632.100 1.451.800-11% 1.394.400-4% Pagina 6
Dagrecreatie 2.3 Bestedingen tijdens activiteiten door Nederlanders in Twente 2.3.1 Bestedingen tijdens activiteiten door Nederlanders in Twente Gasten die in Twente een dagrecreatieve activiteit komen ondernemen, geven geld uit. Deze zogenaamde bestedingen in Twente tijdens een activiteit zijn weergegeven in onderstaande grafiek. In totaal is er in 2010 2011 in Twente 616.100.000 euro uitgegeven aan dagrecreatieve activiteiten (exclusief vaste kosten, zoals kosten voor de auto, abonnementen etc., deze worden verderop in dit hoofdstuk meegenomen). Ten opzichte van 2008 2009 is dit een daling van 30%. Dit is een forse daling die voornamelijk te wijten is aan een daling in de gemiddelde besteding per activiteit. Deze zijn namelijk ongeveer 4,50 euro gedaald. Worden de bestedingen vergeleken met 2006 2007, dan valt op dat de bestedingen in 2010 2011 op hetzelfde niveau liggen. Toch zijn de bestedingen in 2010-2011 ook aanzienlijk lager dan in 2006 2007, namelijk zo n 21%. Grafiek 3 Ontwikkeling bestedingen door Nederlanders exclusief vaste kosten tijdens activiteiten in Twente in euro s * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) 1.000.000 900.000 800.000 700.000 600.000 500.000 400.000 300.000 200.000 100.000 0 2006/2007 2008/2009 2010/2011 Tabel 3 Ontwikkeling bestedingen door Nederlanders exclusief vaste kosten tijdens activiteiten in Twente in euro s * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) (* 1.000) Gemiddelde bestedingen per persoon Totaal Verschil t.o.v. voorgaande jaar per activiteit Verschil in % 2006/2007 14,96 784.700 - - 2008/2009 19,14 881.800 97.100 12% 2010/2011 14,66 616.100-265.700-30% Pagina 7
Dagrecreatie 2.3.2 Vergelijking met andere toeristengebieden De meeste toeristische regio s hebben te maken met teruglopende bestedingen. Landelijk zijn de bestedingen ook teruggelopen met 2%. De daling in Twente is echter wel aanzienlijk groter. Zoals eerder aangegeven is de belangrijkste reden hiervoor de daling van de bestedingen per persoon. Deze lagen in het verleden hoger dan in vele andere gebieden (19,14 euro) en zijn nu afgenomen tot een bedrag meer in lijn met het landelijke gemiddelde (Twente: 14,66 euro, landelijk gemiddelde: 16,20 euro). Grafiek 4 Ontwikkeling bestedingen door Nederlanders exclusief vaste kosten tijdens activiteiten in verschillende toeristengebieden in euro s * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) 2.000.000 1.800.000 1.600.000 1.400.000 1.200.000 1.000.000 800.000 600.000 400.000 200.000 0 Tw ente Overijssel Veluw e en Veluw e-rand Achterhoek Gr., Fr. en Drentse zandgronden O-Brab, N-, M- Limb, Rijk van Nijmegen Zuid-Limburg 2006/2007 2008/2009 2010/2011 Tabel 4 Ontwikkeling bestedingen door Nederlanders exclusief vaste kosten tijdens activiteiten in verschillende toeristengebieden in euro s * 1.000 (bron: CVTO 2006-2007, 2008-2009, 2010-2011) (* 1.000) 2006/2007 2008/2009 2010/2011 Abs. Abs. Verschil t.o.v. Verschil t.o.v. Abs. vorig jaar vorig jaar Twente 784.700 881.800 12% 616.100-30% Overijssel 1.723.300 1.516.500-12% 1.156.000-24% Veluwe en Veluwerand 1.287.300 1.152.700-10% 1.077.800-7% Achterhoek 564.200 512.100-9% 592.600 16% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 643.400 675.300 5% 589.000-13% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 1.711.500 1.560.600-9% 1.642.400 5% Zuid-Limburg 963.500 980.600 2% 944.800-4% Nederland 25.956.200 23.037.000-11% 22.589.600-2% Pagina 8
Dagrecreatie 2.4 Activiteiten en bestedingen inclusief buitenlanders in Twente In de statistieken van het CVTO zijn alleen uitstapjes van Nederlanders opgenomen. Om toch iets te kunnen zeggen over het aandeel buitenlandse gasten en bestedingen, schrijft de Landelijke R&T standaard een methode voor, die met behulp van een consumentenonderzoek het aandeel buitenlanders inschat. In het kader van de TTM 2009 is een consumentenonderzoek gehouden. Dit is de meest recente informatie ter berekening van het aandeel buitenlanders. Aanname hierbij is dat de verhouding tussen Nederlandse en buitenlandse gasten niet is gewijzigd sinds 2009. Met bovenstaande rekenmethode wordt het aantal buitenlandse uitstapjes in Twente geschat op 2.600.000. Het totaal aantal uitstapjes in Twente in 2010 2011 komt hiermee uit op jaarlijks 44.600.000. Bij de bestedingen wordt eenzelfde rekenmethode gehanteerd. Uit de berekening blijkt dat 97.900.000 euro aan bestedingen door buitenlanders per jaar gemaakt zijn in de periode 2010-2011. De totaal bestedingen voor 2010-2011 komen hiermee uit op 714.000.000 euro. Tabel 5 Activiteiten * 1.000 en bestedingen exclusief vaste kosten tijdens activiteiten in Twente door Nederlanders en buitenlanders in euro s * 1.000 (bron CVTO 2010-2011, TTM 2009) (* 1.000) Totaal Nederlanders Totaal buitenlanders Totaal Activiteiten 42.000 2.600 44.600 Bestedingen 616.100 97.900 714.000 * Aantal activiteiten door buitenlanders berekend aan de hand van de verhouding tussen Nederlandse Respondenten en buitenlandse respondenten uit het consumentenonderzoek TTM 2009 Resultaten buitenlandse gasten zijn indicatief. ** Buitenlandse bestedingen berekend aan de hand van verhouding tussen Nederlandse respondenten en buitenlandse respondenten uit het consumentenonderzoek TTM 2009, en de aangegeven bestedingen van buitenlandse respondenten. Resultaten buitenlandse gasten zijn indicatief. 2.5 Bestedingen inclusief vaste kosten in Twente In bovenstaande bestedingen zijn alleen de uitgaven tijdens de dagtocht meegenomen. Vaak worden er echter voorafgaand aan de dagtocht al kosten gemaakt, bijvoorbeeld voor vervoer naar de activiteit, lidmaatschapskosten, contributie en abonnementen. Dit zijn de zogenaamde vaste kosten. Om een totaalbeeld te krijgen van de bestedingen aan dagtochten in Twente, dienen deze kosten meegenomen te worden. Deze zijn in onderstaande tabel weergegeven. De vervoerskosten zijn hierbij de hoogste kostenpost. Ten opzichte van 2008 2009 zijn de vaste kosten toegenomen, onder andere dankzij een toename van de vervoerskosten. Tabel 6 Bestedingen tijdens ondernomen activiteiten inclusief vaste kosten in Twente door Nederlanders en buitenlanders in euro s * 1.000 (bron CVTO 2010-2011, TTM 2009) (* 1.000) Totaal Twente Bestedingen exclusief vaste kosten 714.000 Vaste kosten 146.500 Totaal bestedingen 860.500 2.6 Recreantenatlas dagrecreatie De Recreantenatlas geeft op basis van psychologische en sociologische kenmerken een uitgebreid profiel van dag- en verblijfsrecreanten. In bijlage 4 is de methode en zijn de profielen nader beschreven. De volgende kleuren worden onderscheiden: Uitbundig geel: Samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten Gezellig lime: Even lekker weg met elkaar Rustig groen: Even rust nemen in eigen omgeving Ingetogen aqua: Brede interesse, ruimdenkend en engagement Pagina 9
Dagrecreatie Stijlvol en luxe blauw: Luxe, stijlvol ontspannen, sport en social network Ondernemend paars: Cultuur, historie, verrassing en inspiratie Creatief en inspirerend rood: Creatieve, uitdagende en inspirerende ervaringen Voor de inwoners van Twente is een profiel gemaakt. Zo n 70% van de dagrecreatieve activiteiten wordt uitgevoerd in een straal van 20 km van het woonadres. De eigen inwoners zijn daarmee voor een belangrijk deel bepalend voor de recreatieactiviteiten in de regio. Grafiek 5 Verdeling BSR-segmenten in Twente, Overijssel en Nederland 2010 2011 (Bron: Trendsheet Vrije tijd, GOBT 2011) 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Tw ente Overijssel Nederland Rood Geel Lime Groen Aqua Blauw Paars Tabel 7 Verdeling BSR-segmenten in Twente, Overijssel en Nederland 2010 2011 (Bron: Trendsheet Vrije tijd, GOBT 2011) Rood Geel Lime Groen Aqua Blauw Paars Twente 5% 20% 27% 13% 18% 10% 8% Overijssel 5% 19% 26% 16% 18% 9% 8% Nederland 6% 18% 24% 16% 17% 9% 9% Gezellig lime ( even lekker weg met elkaar ), uitbundig geel ( samen actief bezig zijn, uitgaan en genieten ) en ingetogen aqua ( brede interesse, ruimdenkend en engagement ) zijn de grootste segmenten in Twente. Ten opzichte van Overijssel en Nederland is het segment rustig groen ( rust nemen in eigen omgeving ) ondervertegenwoordigd. Gezellig lime ( even lekker weg met elkaar ) is in Twente oververtegenwoordigd. Pagina 10
3 Verblijfsrecreatie 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen de resultaten voor verblijfsrecreatie aan de orde. Deze resultaten zijn gebaseerd op gegevens uit de CVO-databank van NBTC-NIPO. Dit is een onderzoek dat elk jaar uitgevoerd wordt. De meest recente cijfers zijn uit 2011. In deze databank wordt onderscheid gemaakt tussen overnachtingen op vaste standplaatsen en op toeristische plaatsen. In dit rapport komen de toeristische overnachtingen aan de orde. 3.2 Overnachtingen door Nederlanders in Twente 3.2.1 Overnachtingen per subregio In totaal zijn er in 2011 in Twente 2.970.000 toeristische overnachtingen ondernomen door gasten uit Nederland. Ten opzichte van 2010 is het aantal overnachtingen gedaald met 3%. Wordt een periode van 5 jaar bekeken, dan is het aantal overnachtingen nagenoeg niet veranderd. In onderstaande grafiek worden de overnachtingen uitgesplitst naar de Twentse subregio s. De meeste overnachtingen worden ondernomen in de Sallandse Heuvelrug, al laat deze regio over de laatste jaren een licht dalende trend zien. Noordoost Twente laat daarentegen een stijgende trend zien over de afgelopen jaren. Grafiek 6 Toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per subregio * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) * 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2007 2008 2009 2010 2011 Sallandse heuvelrug Noordoost-Tw ente Stedenband Tw ente * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd Pagina 11
Verblijfsrecreatie Tabel 8 Ontwikkeling toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per subregio * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) (* 1.000) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Sallandse Heuvelrug * 1.128 1.144 1.095 1.078 1.040-4% -8% Noordoost-Twente * 637 687 761 829 907 9% 42% Stedenband Twente * 865 890 778 683 660-3% -24% Zuid-Twente ** - - - - - - - Totaal Twente 2.964 3.028 2.722 3.076 2.970-3% 0% * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd ** geen waarden i.v.m. te geringe respons 3.2.2 Overnachtingen per categorie In onderstaande grafiek zijn verschillende accommodatietypen weergegeven, waarbij de lijn het verloop van het aantal overnachtingen weergeeft. In Twente worden de meeste overnachtingen genoten in bungalows. In 2011 waren de bungalowovernachting goed voor bijna de helft van alle overnachtingen in Twente. Ten opzichte van 2010 heeft de bungalowsector een verlies gehad. Over de afgelopen vijf jaar is het aantal overnachtingen in hotels / B&B toegenomen. Grafiek 7 Toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per categorie * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) * 1.600 1.400 1.200 1.000 800 600 400 200 0 2007 2008 2009 2010 2011 Hotel / B&B Bungalow / appartement Kamperen toeristisch * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd Tabel 9 Ontwikkeling toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per categorie * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) (* 1.000) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Hotel, Pension/B&B * 611 672 689 684 674-1% 10% Bungalow, app. * 1.446 1.497 1.363 1.400 1.358-3% -6% Camping toeristisch * 1.065 1.037 967 977 1.058 8% -1% * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd Pagina 12
Verblijfsrecreatie 3.2.3 Vergelijking met andere toeristengebieden In onderstaande grafiek wordt het aantal overnachtingen vergeleken met het aantal overnachtingen in andere toeristengebieden in Nederland. De daling van het aantal overnachtingen in Twente ten opzichte van 2010 is groter dan het landelijk gemiddelde. Deze trend in Twente is vergelijkbaar met de Achterhoek en de Groningse, Friese en Drentse zandgronden. Over de afgelopen 5 jaar laten de cijfers zien dat het aantal overnachtingen gelijk is gebleven in Twente. Dit is een positiever beeld dan het landelijke gemiddelde en doet het daarmee beter dan Veluwe en Veluwerand en de Achterhoek Grafiek 8 Ontwikkeling toeristische overnachtingen door Nederlanders in verschillende toeristengebieden * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) 10.000 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 2007 2008 2009 2010 2011 Tw ente Overijssel Veluw e en Veluw e-rand Achterhoek Gr., Fr. en Drentse zandgronden O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen Zuid-Limburg Tabel 10 Ontwikkeling toeristische overnachtingen door Nederlanders in verschillende toeristengebieden * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) (* 1.000) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Twente 2.964 3.028 2.722 3.076 2.970-3% 0% Overijssel 6.739 6.588 6.180 6.811 7.142 5% 6% Veluwe en Veluwerand 7.189 7.296 8.422 7.515 6.604-12% -8% Achterhoek 2.692 2.450 2.406 2.651 2.608-2% -3% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 8.113 7.886 8.546 8.583 8.349-3% 3% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 7.502 6.686 7.779 7.128 7.890 11% 5% Zuid-Limburg 4.526 4.182 4.230 3.983 4.554 14% 1% Nederland 71.541 68.153 70.625 70.743 69.699-1% -3% Pagina 13
Verblijfsrecreatie Tabel 11 Toeristische overnachtingen per categorie door Nederlanders in verschillende toeristengebieden * 1.000 (bron: CVO 2011) (* 1.000) Bungalow / Kamperen Overig toeristisch Hotel / B&B appartement toeristisch Twente 18% 47% 34% 1% Overijssel 11% 44% 43% 2% Veluwe en Veluwerand 14% 53% 30% 3% Achterhoek 10% 46% 39% 5% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 13% 62% 25% 0% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 8% 66% 25% 0% Zuid-Limburg 30% 50% 20% 0% Nederland 13% 54% 31% 3% 3.3 Bestedingen tijdens overnachtingen door Nederlanders in Twente 3.3.1 Bestedingen tijdens overnachtingen per subregio In 2011 is in Twente 108.777.000 euro uitgegeven tijdens toeristische overnachtingen. Dit zijn bestedingen inclusief vaste kosten. Ten opzichte van 2010 laten de bestedingen een daling van 10% zien. De bestedingen laten over de afgelopen 5 jaar een grillig patroon zien, echter wel een lichte stijging ten opzichte van 2007. Grafiek 9 Bestedingen tijdens toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per subregio in euro s * 1.000 (bron: CVO 2011) * 45.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2007 2008 2009 2010 2011 Sallandse heuvelrug Noordoost-Tw ente Stedenband Tw ente * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd Pagina 14
Verblijfsrecreatie Tabel 12 Ontwikkeling bestedingen tijdens toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per subregio in euro s * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) (* 1.000) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 Verschil 2011 t.o.v. 2007 Sallandse Heuvelrug * 30.691 36.181 34.701 39.053 36.346-7% 18% Noordoost-Twente * 24.749 26.286 27.971 30.228 31.950 6% 29% Stedenband Twente * 32.795 37.767 36.246 34.238 31.030-9% -5% Zuid-Twente ** - - - - - - - Totaal Twente 105.886 125.340 100.493 120.972 108.777-10% 3% * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd ** geen waarden i.v.m. te geringe respons 3.3.2 Bestedingen tijdens overnachtingen per categorie De stijging van het aantal overnachtingen in de afgelopen vijf jaar is terug te zien in het aantal overnachtingen per type overnachting. Alle vormen laten een stijging zien. De bungalowsector laat de grootste stijging zien. Grafiek 10 Ontwikkeling bestedingen tijdens toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per categorie in euro s * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) * 60.000 50.000 40.000 30.000 20.000 10.000 0 2007 2008 2009 2010 2011 Hotel / B&B Bungalow / appartement Kamperen toeristisch * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd Tabel 13 Ontwikkeling bestedingen tijdens toeristische overnachtingen door Nederlanders in Twente per categorie in euro s * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) (* 1.000) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Hotel, Pension/B&B * 44.681 49.505 48.433 49.542 46.756-6% 5% Bungalow, app. * 41.230 47.137 44.556 49.121 45.281-8% 10% Camping toeristisch * 21.515 21.248 21.471 20.081 22.892 14% 6% * gemiddelden voor clusters van 3 jaar gerapporteerd 3.3.3 Vergelijking met andere toeristengebieden In de volgende grafiek worden de bestedingen vergeleken voor verschillende toeristengebieden. Vorig jaar had Twente een groei van de bestedingen. Daarvan is in 2011 een deel ingeleverd. Het valt op dat het verlies van bestedingen in Twente groter is dan het landelijk gemiddelde. Echter de trend over de afgelopen 5 jaar is positiever. Pagina 15
Verblijfsrecreatie Ten opzichte van andere toeristische regio s is Twente vergelijkbaar met de Achterhoek en Zuid-Limburg. Twente laat een positiever resultaat zien over de afgelopen vijf jaar dan de Veluwe en Veluwerand en Oost Brabant, Noord en Midden Limburg en Rijk van Nijmegen. Grafiek 11 Ontwikkeling bestedingen tijdens toeristische overnachtingen door Nederlanders in verschillende toeristengebieden in euro s * 1.000 (bron: CVO 2007 2011) 300.000 250.000 200.000 150.000 100.000 50.000 0 2007 2008 2009 2010 2011 Tw ente Overijssel Veluw e en Veluw e-rand Achterhoek Gr., Fr. en Drentse zandgronden O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen Zuid-Limburg Tabel 14 Ontwikkeling bestedingen tijdens toeristische overnachtingen door Nederlanders in verschillende toeristengebieden per categorie in euro s * 1.000 (bron: CVO 2007-2011) (* 1.000) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Twente 105.886 125.340 100.493 120.972 108.777-10% 3% Overijssel 207.308 225.258 196.850 221.678 230.003 4% 11% Veluwe en Veluwerand 249.252 234.498 272.052 219.190 215.840-2% -13% Achterhoek 80.652 74.652 68.509 77.020 83.932 9% 4% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 249.567 245.829 281.483 264.072 268.915 2% 8% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 264.686 236.371 280.564 232.755 249.030 7% -6% Zuid-Limburg 215.708 209.283 213.687 214.603 224.304 5% 4% Nederland 2.420.316 2.397.061 2.489.387 2.486.687 2.465.568-1% 2% 3.4 Overnachtingen en bestedingen inclusief buitenlanders in Twente In het CVO-onderzoek zijn alleen overnachtingen en bestedingen van Nederlanders meegenomen. Echter, ook buitenlanders komen naar Twente om te overnachten. Om voor deze groep toch een schatting te kunnen maken, is conform de Landelijke R&T standaard de methode Wagenaar toegepast, die gebruik maakt van statistieken van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Uit deze berekening blijkt dat naar schatting de buitenlandse gasten goed zijn voor onge- Pagina 16
Verblijfsrecreatie veer 123.000 overnachtingen in 2011. Hiermee komt het totaal aantal toeristische overnachtingen in Twente uit op 3.093.000 overnachtingen. De bestedingen van buitenlanders worden geschat op 17.820.000 euro, waarmee de totaal bestedingen uitkomen op 126.597.000 euro. Tabel 15 Toeristische overnachtingen * 1.000 en bestedingen in euro s * 1.000 door Nederlanders en buitenlanders in Twente (bron: CVO 2011, CBS 2011) (* 1.000) Totaal Nederlanders * Totaal buitenlanders ** Totaal overnachtingen ** Overnachtingen 2.970 123 3.093 Bestedingen 108.777 17.820 126.597 * op basis van CVO ** op basis van SLA en SIT 3.5 Recreantenatlas verblijfsrecreatie De Recreantenatlas geeft op basis van psychologische en sociologische kenmerken een uitgebreid profiel van dag- en verblijfsrecreanten. Een nadere omschrijving van de methode en de kleuren is in bijlage 4 opgenomen. De volgende kleuren worden onderscheiden: Uitbundig geel: spontaan, gezellig en sociaal Gezellig lime: gezellig en sportief, maar een tikkeltje rustiger Rustig groen: lekker doen waar je zin in hebt, rust nemen, gewoon en herkenbaar Ingetogen aqua: rustig, inspirerend en ruimdenkend Avontuurlijk paars: gewoon is niet goed genoeg, bijzonder en een tikje wild De atlas is op verschillende regionale niveaus uitgevoerd. In onderstaande tabel zijn hiervan voor alle vakanties in Twente de resultaten opgenomen. Hierbij dient te worden opgemerkt dat de steekproefgrootte voor Twente 294 respondenten bedraagt. Een uitsplitsing naar subregio binnen Twente geeft vanwege de steekproefgrootte een onbetrouwbaar beeld. Grafiek 12 Verdeling BSR-segmenten in Twente, Overijssel en Nederland 2010-2011 (Bron: NBTC-NIPO (bewerkt Grontmij)) 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Tw ente Overijssel Nederland Geel Lime Groen Aqua Paars Pagina 17
Verblijfsrecreatie Tabel 16 Verdeling BSR-segmenten in Twente, Overijssel en Nederland 2010-2011 (Bron: NBTC-NIPO (bewerkt Grontmij)) Geel Lime Groen Aqua Paars Twente 23% 29% 15% 14% 19% Overijssel 20% 33% 14% 16% 18% Nederland 23% 28% 16% 16% 17% Gezellig lime ( gezellig en sportief, maar een tikkeltje rustiger ) en uitbundig geel ( spontaan, gezellig en sociaal ) zijn de grootste segmenten in Twente. Ten opzichte van Overijssel lijkt gezellig lime ondervertegenwoordigd en uitbundig geel oververtegenwoordigd in Twente. De binnenlandse vakantieganger in Twente is zeer goed vergelijkbaar met het gemiddelde in Nederland. Ten opzichte van de andere toeristische regio s in Nederland heeft Twente geen uitgesproken hoge of lage scores op de verdeling over de BSR-segmenten. Grafiek 13 Verdeling BSR-segmenten in verschillende toeristengebieden 2010-2011 (Bron: NBTC-NIPO) 35% 30% 25% 20% 15% 10% 5% 0% Tw ente Tw ente, Salland en Vechtstreek Veluw e en Veluw erand Achterhoek Groningse, Friese en Drentse Oost- Brabant,Noorden Midden- Zuid-Limburg zandgronden Limburg en Rijk van Nijmegen Geel Lime Groen Aqua Paars Tabel 17 Verdeling BSR-segmenten in verschillende toeristengebieden 2010-2011 (Bron: NBTC-NIPO) Geel Lime Groen Aqua Paars Twente 23% 29% 15% 14% 19% Twente, Salland en Vechtstreek 22% 31% 14% 17% 17% Veluwe en Veluwerand 23% 32% 16% 13% 16% Achterhoek 21% 28% 10% 23% 17% Groningse, Friese en Drentse zandgronden 25% 32% 17% 11% 15% Oost-Brabant,Noorden Midden-Limburg 24% 30% 17% 13% 17% en Rijk van Nijmegen Zuid-Limburg 25% 22% 16% 16% 20% Pagina 18
Werkgelegenheid 4 Werkgelegenheid 4.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen de resultaten voor werkgelegenheid aan de orde. Deze resultaten zijn gebaseerd op gegevens uit de LISA-databank. Dit is een databank die voor elk jaar het aantal werkzame personen weergeeft. Deze werkgelegenheid is in de LISA-databank ingedeeld in zogenaamde SBI-codes. Conform de Landelijke R&T-standaard zijn deze categorieën bij elkaar opgeteld tot enkele hoofdcategorieën die van toepassing zijn op de toerisme- en recreatiesector. 4.2 Werkgelegenheid in de toerisme- en recreatiesector in Twente 4.2.1 Werkgelegenheid per categorie In totaal zijn er in 2011 in Twente 16.591 werkzame personen geweest in de toerisme- en recreatiesector. Hiervan was het grootste deel, namelijk 60%, full time (meer dan 12 uur per week) in de toerisme- en recreatiesector werkzaam. Slechts een klein deel was uitzendkracht. Ten opzichte van 2010 is de werkgelegenheid in de toerisme- en recreatiesector afgenomen met 1%. De trend over de afgelopen vijf jaar laat echter een stijging zien, en wel van 1%. Grafiek 14 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in Twente per type (bron LISA 2011) 12.000 10.000 8.000 6.000 4.000 2.000 0 Full time Part time Uitzendkracht Pagina 19
Werkgelegenheid Grafiek 15 Ontwikkeling werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in Twente (bron: LISA 2007 2011) 16.800 16.750 16.700 16.650 16.600 16.550 16.500 16.450 16.400 16.350 16.300 2007 2008 2009 2010 2011 4.2.2 Werkgelegenheid per subregio In onderstaande grafiek is de werkgelegenheid in de toerisme- en recreatiesector weergegeven per Twentse subregio. Hier valt te zien dat de regio Stedenband Twente verreweg de meeste werkgelegenheid in deze sector heeft. Ten opzichte van 2010 heeft deze regio ook de groei gekend, van 2%. In de regio Sallandse Heuvelrug is de werkgelegenheid afgenomen met 12% ten opzichte van vorig jaar. De trend van de afgelopen vijf jaar in deze regio laat een daling van 17% zien. In Twente als geheel is de werkgelegenheid in de toerisme- en recreatiesector 6% van de totale werkgelegenheid (alle sectoren samen). Dit percentage ligt in de meeste regio s rond de 5% à 6%. In de regio Noordoost Twente is het percentage hoger, namelijk 8%. Grafiek 16 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in Twente per subregio (bron: LISA 2011) 9.000 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0 Sallandse Heuvelrug Noordoost- Tw ente Stedenband Tw ente Zuid-Tw ente Pagina 20
Werkgelegenheid Tabel 18 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in Twente per type per subregio (bron: LISA 2011) Full time Part time Uitzendkracht Totaal R&T Percentage totaal sector werkgelegenheid Sallandse Heuvelrug 1.155 625 40 1.820 6% Noordoost-Twente 1.754 1.752 86 3.592 8% Stedenband Twente 5.720 2.602 227 8.550 5% Zuid-Twente 1.399 1.123 108 2.630 6% Totaal Twente 10.028 6.101 462 16.591 6% Tabel 19 Ontwikkeling werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in Twente per subregio (bron: LISA 2007 2011) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Sallandse Heuvelrug 2.188 2.078 2.025 2.062 1.820-12% -17% Noordoost-Twente 3.604 3.752 3.662 3.665 3.592-2% 0% Stedenband Twente 8.050 8.289 8.238 8.417 8.550 2% 6% Zuid-Twente 2.622 2.641 2.581 2.551 2.630 3% 0% Totaal Twente 16.465 16.760 16.506 16.695 16.591-1% 1% 4.2.3 Werkgelegenheid per gemeente In onderstaande grafiek is de werkgelegenheid per gemeente weergegeven. Hieruit wordt duidelijk dat de grote gemeenten uit de Stedenband Twente de meeste werkgelegenheid in de recreatie- en toerismesector hebben. Enschede heeft de hoogste werkgelegenheid, met 4.437 werkzame personen in de sector. De toerisme- en recreatiesector is het belangrijkste voor de gemeenten Dinkelland, Hof van Twente en Losser, met een aandeel van 9% of meer van de totale werkgelegenheid in de gemeente. Grafiek 17 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector per Twentse gemeente (bron: LISA 2011) 5.000 4.500 4.000 3.500 3.000 2.500 2.000 1.500 1.000 500 00 Almelo Borne Dinkelland Enschede Haaksbergen Hellendoorn Hengelo Hof van Twente Losser Oldenzaal Rijssen-Holten Tubbergen Twenterand Wierden Pagina 21
Werkgelegenheid Tabel 20 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector per Twentse gemeente per type (bron: LISA 2011) Full time Part time Uitzendkracht Totaal R&T Percentage totaal sector werkgelegenheid Almelo 1.162 434 47 1.643 4% Borne 187 162 06 354 6% Dinkelland 619 636 54 1.309 12% Enschede 3.131 1.204 103 4.437 6% Haaksbergen 267 195 04 465 5% Hellendoorn 507 297 15 820 6% Hengelo 1.241 803 72 2.115 5% Hof van Twente 637 574 62 1.273 9% Losser 371 262 21 654 9% Oldenzaal 476 458 10 944 5% Rijssen-Holten 648 327 25 1.001 6% Tubbergen 287 396 02 685 8% Twenterand 265 111 23 399 4% Wierden 230 243 19 492 7% Totaal Twente 10.028 6.101 462 16.591 6% Ten opzichte van 2010 laat Twente als geheel een daling van de werkgelegenheid zien van 1%. Wordt deze ontwikkeling per gemeente bekeken, dan valt op dat de gemeenten Tubbergen en Hellendoorn het grootste verlies aan werkgelegenheid hebben (respectievelijk 16% en 14% ten opzichte van 2010) en de gemeenten Losser en Twenterand de grootste stijging (respectievelijk 9% en 7%). Over de afgelopen vijf jaar laten de gemeenten Haaksbergen, Tubbergen en Hellendoorn de grootste daling in werkgelegenheid zien en de gemeente Twenterand de grootste stijging. Tabel 21 Ontwikkeling werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector per Twentse gemeente (bron: LISA 2007 2011) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Almelo 1.572 1.546 1.544 1.583 1.643 4% 4% Borne 315 319 330 342 354 4% 13% Dinkelland 1.275 1.362 1.310 1.320 1.309-1% 3% Enschede 4.133 4.311 4.348 4.366 4.437 2% 7% Haaksbergen 521 494 474 468 465-1% -11% Hellendoorn 1.120 981 976 955 820-14% -27% Hengelo 2.030 2.112 2.015 2.126 2.115 0% 4% Hof van Twente 1.252 1.228 1.219 1.219 1.273 4% 2% Losser 592 607 613 602 654 9% 10% Oldenzaal 967 948 923 928 944 2% -2% Rijssen-Holten 1.068 1.098 1.049 1.106 1.001-10% -6% Tubbergen 770 834 816 813 685-16% -11% Twenterand 336 379 368 375 399 7% 19% Wierden 514 539 520 490 492 0% -4% Totaal Twente 16.465 16.760 16.506 16.695 16.591-1% 1% 4.2.4 Vergelijking met andere toeristengebieden In de volgende grafiek is de werkgelegenheid in de toerisme- en recreatiesector voor verschillende toeristengebieden weergegeven. Bijna alle gebieden laten een stijging van de werkgelegenheid zien over de afgelopen 5 jaar. Twente heeft met 1% relatief een geringe groei ten opzichte van de andere regio s en ligt tevens onder het landelijk gemiddelde van 6%. Pagina 22
Werkgelegenheid Grafiek 18 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in verschillende toeristengebieden (bron: LISA 2007 2011) 495.000 490.000 485.000 480.000 475.000 470.000 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 2007 2008 2009 2010 2011 Tw ente Veluw e en Veluw e-rand Gr., Fr. en Drentse zandgronden Zuid-Limburg Overijssel Achterhoek O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen Nederland Pagina 23
Werkgelegenheid Tabel 22 Werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in verschillende toeristengebieden per type (bron: LISA 2011) Full time Part time Uitzendkracht Totaal R&T Percentage totaal sector werkgelegenheid Twente 10.028 6.101 462 16.591 6% Overijssel 18.733 11.560 940 31.233 6% Veluwe en Veluwerand 16.341 9.675 592 26.609 6% Achterhoek 6.904 5.281 361 12.546 6% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 10.276 5.659 1.255 17.190 6% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 19.448 15.379 1.396 36.223 7% Zuid-Limburg 12.414 7.219 748 20.381 7% Nederland 316.870 159.605 17.233 493.707 6% Wordt de ontwikkeling van de werkgelegenheid in 2011 ten opzichte van 2010 bekeken, dan laat de regio Twente een daling zien, net als de regio s Overijssel en de Groningse, Friese en Drentse zandgronden. De daling in Twente is afwijkend van de landelijke trend, die een stijging van 1% laat zien. Tabel 23 Ontwikkeling werkgelegenheid toerisme- en recreatiesector in verschillende toeristengebieden (bron: LISA 2007-2011) 2007 2008 2009 2010 2011 Verschil 2011 Verschil 2011 t.o.v. 2010 t.o.v. 2007 Twente 16.465 16.760 16.506 16.695 16.591-1% 1% Overijssel 29.838 30.713 30.872 31.560 31.233-1% 5% Veluwe en Veluwerand 25.400 25.984 25.758 26.177 26.609 2% 5% Achterhoek 11.833 12.221 12.404 12.389 12.546 1% 6% Gr., Fr. en Drentse zandgronden 16.926 17.429 17.481 17.639 17.190-3% 2% O-Brab, N-, M-Limb, Rijk van Nijmegen 35.809 36.338 36.473 35.722 36.223 1% 1% Zuid-Limburg 20.803 21.106 20.975 20.424 20.381 0% -2% Nederland 473.133 486.592 486.644 489.245 493.707 1% 4% Pagina 24
5 Totalen 2011 5.1 Inleiding In dit hoofdstuk komen de totalen voor dagrecreatie, verblijfsrecreatie en werkgelegenheid terug in een overzichtelijk schema. Dit schema dient als samenvatting van de voorgaande hoofdstukken. 5.2 Totalen toerisme- en recreatiesector in Twente 2011 In onderstaand schema zijn de totalen weergegeven aangaande dag- en verblijfsrecreatie in Twente. Uit dit schema blijkt dat in 2011 er in Twente 840.597.000 euro aan bestedingen door Nederlanders en buitenlanders gedaan zijn tijdens dag- of verblijfsrecreatieve bezoeken. Tabel 24 Totalen activiteiten, overnachtingen en werkgelegenheid in Twente 2011 (bron: CVTO 2010-2011, CVO 2011, CBS 2011, TTM 2009)* Totaal Nederlanders Totaal buitenlanders * Totaal Aantal activiteiten ** 42.000.000 2.600.000 44.600.000 Aantal overnachtingen 2.970.000 123.000 3.093.000 Aantal werkzame personen - - 16.591 Bestedingen (inclusief vaste kosten) Bestedingen tijdens activiteiten ** 616.100.000,- 97.900.000,- 714.000.000,- Bestedingen tijdens overnachtingen 108.777.000,- 17.820.000,- 126.597.000,- Totaal Bestedingen Twente 2010 724.877.000,- 115.720.000,- 840.597.000,- * Aantallen voor buitenlanders indicatief bepaald ** Cijfers voor activiteiten op basis van CVTO meting 2010-2011 Pagina 25
Pagina 26
Bijlage 1 Toeristengebieden Afbeelding 1 Toeristengebieden in Nederland (bron: CBS 2010) (* benchmarkgebied) * * * * *
Bijlage 2 Indeling dagrecreatieve activiteiten Buitenrecreatie: Recreëren aan water (zee, meer, rivier, plas e.d.)*) Recreëren niet aan water (park, bos e.d.)*) Wandeling voor plezier Fietstocht voor plezier Toertochtjes met de auto Toertochtjes met de motor Tocht met rondvaartboot *) bijv. zonnen, luieren, picknicken, e.d. Waterrecreatie en -sport: Kanoën Roeien Surfen Varen met motorboot / jacht Vissen Zeilen Zwemmen in binnenbad (niet in verenigingsverband) Zwemmen in buitenbad Zelf sporten (niet in verenigingsverband): Atletiek Aquajoggen Badminton Basketbal Biljarten/snooker/poolen Darten Duiken Denksport (bridge, schaken, dammen, etc.) Fitness / aerobic / steps / spinning / etc. Golf Gymnastiek / turnen Handbal Hockey Honkbal / softbal Jeu de Boules Joggen / hardlopen / trimmen Korfbal Mountainbiken Paardensport Schaatsen Schietsport/handboog Skaten / skeeleren Skiën / langlaufen / snowboarden Squash Tafeltennis Tennis Vecht- en verdedigingssport Voetbal Volleybal Wandelsport Waterpolo Wielrennen Sportwedstrijd bezoeken: Betaald voetbalwedstrijd (o.a. ere- en eerste divisie) Professionele wedstrijd andere sport Wellness / beauty / ontspanning (niet in verenigingsverband): Schoonheid- en beauty behandeling Kuurbaden Sauna bezoek Yoga / Tai Chi / Meditatie e.d. Zonnebank Attracties bezocht: Attractiepark / pretpark Ballonvaart ondernomen Dierentuin / vogelpark / zeeaquarium / etc. Kermis Rommelmarkt / vlooienmarkt / zwarte markt Speeltuin Sier- en heemtuin Kinderboerderij Boerderij (agro-toerisme) Evenement bezocht: Beurs / tentoonstelling / show Cultureel evenement / festival Jaarmarkt / braderie / corso Kerstmarkt (alleen in nov. / dec.) Muziek evenement / festival Recreatief winkelen: Factory Outlet Center Gewinkeld in binnenstad Meubelboulevard, woonmall bezocht Cultuur: Ballet / dansvoorstelling bezocht Bezoek aan oudheidkundige objecten Bioscoop of filmhuis bezocht Cabaretvoorstelling bezocht Concert (pop/jazz/blues/rock) bezocht Galerie of atelier bezocht Klassiek concert/opera/operette bezocht Monument / bezienswaardigheid bezocht (zoals kastelen, kerken, dorpen of stadsdelen) Museum bezocht Musical bezocht Toneelvoorstelling bezocht Uitgaan: Bar / café bezoek Bowlen / kegelen Casino, speelhal e.d. Dance- / houseparty Discobezoek Op terras zitten Uit eten in restaurant / eetcafé Uit eten (fastfood / snackbar)
Bijlage 3 Vergelijkbaarheid van onderzoeksresultaten De cijfers zoals gerapporteerd in de Twente Toerisme Monitor 2011 zijn gebaseerd op landelijke informatiebronnen. Bij de analyse is de methode gebruikt, zoals omschreven in de landelijke R&T standaard van het IPO. Door gebruik van landelijke data en een gestandaardiseerde analysemethode, zouden de resultaten uit de Twente Toerisme Monitor vergelijkbaar moeten zijn met rapportages van andere instanties uit Overijssel, indien zij op dezelfde manier analyseren. In de praktijk blijkt echter dat er afwijkingen zijn. Bij het raadplegen van cijfers is het belangrijk te weten wat de cijfers precies betekenen. Door een verschil van definitie kan een cijfer tussen rapportages afwijken van elkaar, terwijl ze ogenschijnlijk over hetzelfde gaan. In het kader van de Twente Toerisme Monitor 2010 is gekeken naar rapportages van andere instanties in Overijssel, zoals de Provincie Overijssel en het voormalige GOBT. Hierbij is getracht de verschillen te verklaren. Voor Twente zijn drie belangrijke redenen gevonden waarom de cijfers van elkaar kunnen verschillen. 1. Dagrecreatie en verblijfsrecreatie In sommige rapportages en persberichten hebben de genoemde aantallen alleen betrekking op verblijfsrecreatie, terwijl andere rapportages, zoals de Twente Toerisme Monitor, zowel dagrecreatie als verblijfsrecreatie rapporteren. 2. Gebiedsafbakening Twente In zowel de rapportages van de Provincie Overijssel als het GOBT worden cijfers voor Twente gerapporteerd. Echter, de afbakening van de regio Twente is hierbij anders dan in de Twente Toerisme Monitor. De provincie en het voormalige GOBT nemen de Sallandse Heuvelrug (gemeenten Hellendoorn en Rijssen-Holten) niet mee bij Twente, terwijl de Twente Toerisme Monitor dit wel doet. De totalen voor Twente zullen tussen deze rapportages dus afwijken van elkaar. 3. Definities De Landelijke R&T standaard schrijft voor hoe de landelijke databronnen gebruikt moeten worden. Hierbij worden bewerkingen van de data voorgeschreven. Bijvoorbeeld worden bij dagrecreatie alleen de activiteiten langer dan 2 uur meegenomen, terwijl in de databron zelf cijfers voorhanden zijn van activiteiten vanaf 1 uur. Bij verblijfsrecreatie wordt onderscheid gemaakt tussen toeristische overnachtingen en overnachtingen op vaste standplaatsen. Worden bij de analyse van de cijfers andere definities gebruikt, dan zal dit leiden tot andere resultaten. Bij de interpretatie van de cijfers is het dus van belang goed te bedenken wat er precies gerapporteerd wordt. De cijfers van de TTM 2011 rapportage zijn op eenzelfde manier gerapporteerd als in de metingen over 2009 en 2010. Hierbij zijn een tweetal kanttekeningen van belang: De cijfers van verblijfsrecreatie wijken af door een aanscherping van de definitie wat wel en niet toeristische overnachtingen zijn. De LISA werkgelegenheidscijfers worden jaarlijks met terugwerkende kracht bijgewerkt. Hierdoor kunnen dus ook voor voorgaande jaren de werkgelegenheidscijfers aangepast zijn.