Werkgelegenheid in Westfriesland Augustus 2014

Werkgelegenheid in Westfriesland Augustus 2014

Colofon Uitgave I&O Research Van Dedemstraat 6c 1624 NN Hoorn Tel.nr. 0229-282555 Rapportnummer 2014-2042 Datum Augustus 2014 Opdrachtgever De Westfriese gemeenten Auteurs Drs. Jaap Bouwmeester Roy van der Hoeve, MSc. Bestellingen Exemplaren zijn verkrijgbaar bij de opdrachtgever

1. Inleiding In het kader van de regionale statistische dienstverlening houdt I&O Research voor de samenwerkende Westfriese gemeenten statistische gegevens bij over een aantal belangrijke onderwerpen zoals bevolkingsontwikkeling, onderwijs, inkomen, werkgelegenheid en woningmarkt. De verzamelde cijfers zijn terug te vinden op de website www.westfriesegemeenten.nl. De vergelijkbaarheid met eerdere jaren is echter hierdoor onder druk komen te staan. Wel is er met het beschikbaar komen van de nieuwste cijfers over 2013 (per 1-4-2014) een goede vergelijking met 2012 te maken. Verder brengen we publicaties uit waarin de belangrijkste ontwikkelingen zijn beschreven. Voor u ligt het rapport over de werkgelegenheidsontwikkeling in Westfriesland. Andere publicaties in deze serie zijn: - Demografische ontwikkeling en bevolkingsprognose voor Westfriesland; - Leerlingen in het basis-, voortgezet en speciaal onderwijs; - Onderwijs in Westfriesland; - Inkomensontwikkeling Westfriesland. In deze publicatie over de werkgelegenheidsontwikkeling gaan we achtereenvolgens in op: - bedrijven in Westfriesland; - banen in de regio; - beroepsbevolking en forensisme; - werkzoekenden. In 2012 heeft er een update en opschoning van het Noord-Hollandse werkgelegenheidsregister plaatsgevonden met als gevolg dat er een aanzienlijk aantal nieuwe (voornamelijk kleinere) vestigingen aan het bestand zijn toegevoegd. Tevens is het aantal personeelsleden van andere bedrijven geactualiseerd. Dit zorgde voor een toename in het aantal geregistreerde bedrijven en het aantal banen in 2012. Door deze verandering sluiten de cijfers beter aan bij de actualiteit. 1

2. Bedrijven in de regio Aantal bedrijfsvestigingen daalt licht in vergelijking met 2012 Eind 2013 telde Westfriesland 18.640 vestigingen met minimaal 1 werkzame persoon. Bijna een derde van de bedrijven is gevestigd in Hoorn. Samen met Medemblik zorgt Hoorn voor meer dan de helft van het aantal bedrijfsvestigingen in de regio. In het aantal bedrijfsvestigingen is in alle Westfriese gemeenten een lichte daling te zien. In 2012 was hier nog een lichte stijging waar te nemen als gevolg van bedrijfsverplaatsingen, fusies en overnames en administratieve redenen (zie inleiding). Tabel 1 Aantal bedrijfsvestigingen per gemeente Toe- /afname t.o.v. 2012 Drechterland 1.813 1.870 1.843-1.4% Enkhuizen 1.711 1.752 1.716-2.1% Meer startende bedrijven dan faillissementen De afgelopen jaren was het saldo van startende bedrijven en faillissementen steeds positief. In 2013 is dit verschil wel kleiner geworden als gevolg van een flinke daling in het aantal startende bedrijven ten opzichte van het jaar ervoor. In 2012 verloren 650 werknemers hun baan als gevolg van faillissementen. In 2013 is dit aantal opgelopen tot meer dan 700 arbeidsplaatsen. Tabel 2 Aantal starters en faillissementen in Westfriesland starters 391 438 308 faillissementen 82 114 111 saldo 310 324 197 Bron: Trendmonitor Hoorn, I&O Research 2014 + Kamer van Koophandel & Faillissementen.com Hoorn 5.970 6.145 6.032-1.8% Koggenland 2.140 2.172 2.136-1.7% Medemblik 4.318 4.390 4.375-0.3% Opmeer 1.111 1.133 1.108-2.2% Stede Broec 1.453 1.470 1.430-2.7% Totaal 18.516 18.932 18.640-1.5% 2

Meer dan helft vestigingen actief in bouw, handel en zakelijke dienstverlening De zakelijke dienstverlening, de handel en de bouw zijn de grootste sectoren in de regio, afgemeten aan het aantal vestigingen. De zorg en het onderwijs tellen relatief weinig vestigingen, maar zijn wel goed voor een substantieel deel van de werkgelegenheid (zie hoofdstuk 3). Vergeleken met voorgaande jaren laten bijna alle sectoren een afname zien in het aantal vestigingen. De grootste daling is te zien in de financiële dienstverlening, gevolgd door de industrie en de horeca. In de zakelijke dienstverlening is als enige sector zelfs sprake van een lichte stijging ten opzichte van 2012. Tabel 3 Aantal bedrijfsvestigingen naar hoofdactiviteit Toe-/ afname t.o.v. 2012 landbouw 1.597 1.590 1.553-2,3% industrie 1.033 1.028 984-4,3% bouwnijverheid 3.068 3.132 3.131 0,0% handel en reparatie 3.338 3.416 3.310-3,1% horeca 528 527 506-4,0% transport 420 426 424-0,5% financiële diensten 368 362 341-5,8% informatie en communicatie 778 812 801-1,4% zakelijke diensten 3.635 3.763 3.779 0,4% overheid 23 23 23 0,0% onderwijs 616 632 630-0,3% zorg 1.306 1.362 1.331-2,3% overige diensten 1.806 1.859 1.827-1,7% totaal 18.516 18.932 18.640-1,5% Eén op de zes bedrijven actief in kansrijk cluster Voor noordelijk Noord-Holland zijn vijf kansrijke economische clusters benoemd, die door hun stuwende functie van grote waarde zijn voor de regionale economie. Dit zijn de agribusiness, maritiem/offshore, energy (duurzame energie), health en leisure (vrije tijd). Van de vijf kansrijke clusters met grote economische betekenis, is de agribusiness getalsmatig het grootste. Het gaat in totaal om meer dan 2.000 ondernemingen. Daarnaast zijn er bijna 900 ondernemingen actief in de recreatieve en toeristische sector. Het aantal bedrijven in de clusters maritiem en energy is beperkt. Dat geldt ook voor vestigingen in het cluster health, maar hierbij zit een aantal grote werkgevers waardoor er wel sprake is van een substantiële werkgelegenheid (zie hoofdstuk 3). Tabel 4 Aantal bedrijfsvestigingen naar cluster Toe-/ afname t.o.v. 2012 Agribusiness 2.109 2.104 2.049-2,6% Leisure 871 885 867-2,0% Energy 51 49 47-4,1% Health 142 143 140-2,1% Maritiem 134 133 132-0,8% subtotaal clusters 3.307 3.314 3.235-2,4% Overige sectoren 15.209 15.618 15.405-1,4% totaal 18.516 18.932 18.640-1,5% 3

Ontwikkeling vestigingen naar cluster Vrijwel alle kansrijke clusters laten een daling zien in de ontwikkeling van het aantal vestigingen vergeleken met 2012. In de maritieme en de energy clusters zijn de ontwikkelingen het scherpst doordat er in deze sectoren relatief weinig vestigingen zitten. Figuur 1 Ontwikkeling vestigingen per cluster 104 102 Ontwikkeling vestigingen naar aantal werknemers Als we het aantal vestigingen afzetten naar grootte is er sprake van een lichte groei in de 1-manszaken. In de middelgrote bedrijven is een daling zichtbaar en in de grote bedrijven (meer dan 10 personen) is het aantal werknemers stabiel. Figuur 2 Aantal vestigingen naar grootte (aantal fulltime en parttime werknemers) 12.000 10.000 100 98 96 agribusiness leisure energy health 8.000 6.000 4.000 1 werknemer 2 t/m 10 meer dan 10 94 maritiem 2.000 92 90 overig 0 4

3. Banen in de regio Aantal banen neemt af in regio In totaal telt Westfriesland 83.702 arbeidsplaatsen, waarvan 68.854 plaatsen voor tenminste 12 uur per week. Deze verhouding is al jaren stabiel. De werkgelegenheid concentreert zich in de gemeenten Hoorn en Medemblik. In deze gemeenten wonen ook de meeste inwoners. Hoorn heeft als centrumgemeente het grootste aantal banen. In vrijwel alle Westfriese gemeenten is er sinds 2012 een daling te zien in de werkgelegenheid. In Koggenland is deze afname het grootst, terwijl in Opmeer en Stede Broec sprake is van een lichte toename. In de hele regio is er een daling zichtbaar van 2,5%. Tabel 5 Aantal banen naar gemeente Toe- /afname t.o.v. 2012 Drechterland 6.234 6.435 6.246-2,9% Enkhuizen 8.000 8.156 7.990-2,0% Hoorn 32.452 33.088 31.977-3,4% Koggenland 9.106 8.992 8.232-8,5% Medemblik 19.219 19.172 19.176 0,0% Opmeer 4.523 4.514 4.529 0,3% Stede Broec 5.697 5.527 5.552 0,5% Totaal 85.231 85.884 83.702-2,5% 5

Werkgelegenheid naar sector De meeste werkgelegenheid in de regio is te vinden in de sector handel- en reparatie. Hierna leveren de zorg en de zakelijke dienstverlening de meeste arbeidsplaatsen. Hoewel in absolute zin niet de grootste sectoren, zijn de agrarische sector en de bouwnijverheid bovengemiddeld vertegenwoordigd in de regio. Ten opzichte van 2012 is in alle sectoren een daling te zien in het aantal arbeidsplaatsen. In de financiële dienstverlening vond de grootste afname plaats (6%), gevolgd door transport en bouwnijverheid (beiden 5%). Tabel 6 Aantal arbeidsplaatsen naar hoofdactiviteit Toe-/ afname t.o.v. 2012 landbouw 6.552 6.523 6.275-3,8% industrie 8.974 8.946 8.897-0,5% bouwnijverheid 9.739 9.301 8.854-4,8% handel en reparatie 17.938 18.391 18.214-1,0% horeca 3.187 3.220 3.244 0,7% transport 3.168 3.309 3.147-4,9% financiële diensten 1.829 1.709 1.602-6,3% informatie en communicatie 1.463 1.553 1.489-4,1% zakelijke diensten 9.654 9.820 9.510-3,2% overheid 2.504 2.389 2.360-1,2% onderwijs 5.206 5.155 5.145-0,2% zorg 11.197 11.714 11.253-3,9% overige diensten 3.820 3.854 3.712-3,7% totaal 85.231 85.884 83.702-2,5% Werkgelegenheid naar cluster Van de vijf clusters heeft de agribusiness de grootste betekenis voor de werkgelegenheid in Westfriesland. Tezamen zijn deze clusters goed voor bijna een kwart van de werkgelegenheid in de regio. Ondanks dat het aantal banen in deze clusters afneemt is er sprake van een toename van dit aandeel op de totale werkgelegenheid in de regio. Tabel 7 Aantal banen per cluster Toe-/ afname t.o.v. 2012 Agribusiness 12.939 13.166 13.008-1,2% Leisure 3.368 3.374 3.382 0,2% Energy 386 383 376-1,8% Health 2.512 2.644 2.331-11,8% Maritiem 604 608 644 5,9% subtotaal clusters 19.809 20.175 19.741-2,2% Subtotaal clusters (%) Overige werkgelegenheid 65.422 65.709 63.961-2,7% totaal 85.231 85.884 83.702-2,5% 6

Banenontwikkeling naar cluster In vergelijking met 2012 laten de meeste clusters een lichte daling zien in de banenontwikkeling. Uitzonderingen hierop zijn de maritieme/offshore cluster, waar een stijging vanaf 2011 zichtbaar is en de health cluster. In de laatste is na 2012 een flinke daling in de werkgelegenheid te zien. Figuur 4 Figuur 3 Banenontwikkeling per cluster 108 106 104 102 100 98 96 94 92 agribusiness leisure energy health maritiem overig 90 bron: Agriboard Noord-Holland Noord 7

4.Beroepsbevolking en forensisme Beroepsbevolking In Westfriesland wonen meer dan 200 duizend mensen. Bijna tweederde hiervan behoort tot de zogeheten beroepsgeschikte bevolking. Dit zijn de 15-64 jarigen en wordt ook wel de potentiele beroepsbevolking genoemd. In figuur 5 is te zien hoe deze groep is samengesteld. Van de bijna 135 duizend die tot de beroepsbevolking behoren verricht 93.000 betaalde arbeid. Dat brengt de participatiegraad in de regio op bijna 70 procent. Ruim achtduizend inwoners van Westfriesland hebben geen werk en zijn op zoek naar een baan. Een kwart van de beroepsgeschikte bevolking behoort tot de niet-beroepsbevolking. Dit zijn scholieren, studenten, vervroegd gepensioneerden, arbeidsongeschikten, huisvrouwen/mannen en mensen die minder dan 12 uur werken. De werkende beroepsbevolking heeft voor een belangrijk deel werk buiten de regio zelf. Volgens het laatste onderzoek naar pendel en mobiliteit (Enquête Beroepsbevolking, 2010 I&O Research) werkt 42% ofwel circa 39.000 personen buiten Westfriesland. Mogelijk is dit percentage inmiddels nog wat hoger. Aan de andere kant wordt een deel van de arbeidsplaatsen in de regio bezet door forensen van buiten de regio. Deze inkomende pendel is echter met circa 15 duizend forensen veel bescheidener van omvang. De banenratio in Westfriesland is relatief laag Uit het voorgaande is duidelijk dat Westfriesland meer een woonregio dan een werkregio is. Er zijn in Westfriesland per 100 inwoners 40 banen beschikbaar; deze verhouding ligt onder het landelijke gemiddelde van 47 banen per 100 inwoners (zie tabel 9). In Medemblik, Hoorn en Enkhuizen ligt deze hoger dan in de rest van de regio. Figuur 5 Beroepsbevolking, arbeidsplaatsen en pendel in Westfriesland (afgeronde aantallen) Potentiele beroepsbevolking 15-64 jarigen 135.000 Nietberoepsbevolking 34.000 Niet-werkende werkzoekenden 8.000 Werkende beroepsbevolking 93.000 inkomende pendel Werkt buiten Westfriesland Bron: LISA + CBS (bewerkt) 2014 + I&O Research, Enquête Beroepsbevolking Westfriesland 2010 8.000 Woont en werkt in Westfriesland 54.000 Werkt in Westfr. woont elders 15.000 Arbeidsplaatsen in de regio (> 12 u per week) 69.000 banen 8

Veel werkgelegenheid op reisafstand Het relatief lage aantal banen weerspiegelt zich niet in een hoge werkloosheid. Veel inwoners van de regio hebben werk en vinden dat voor een belangrijk deel buiten de regio. Binnen een reistijd van 60 minuten van Hoorn bevinden zich bijna 1,4 miljoen banen. Vanuit Enkhuizen en Medemblik zijn iets minder banen binnen een uur bereisbaar. In de cijfers is zichtbaar dat Hoorn en Medemblik profiteren van hun ligging dichtbij de A7. Figuur 6 Bereikbaarheid vanuit Westfriesland (Hoorn) Tabel 8 Bereikbaarheid van werkgelegenheid (aantal banen naar reistijd in de ochtendspits) vanuit vanuit vanuit bereikbaar binnen Enkhuizen Hoorn Medemblik 15 min. 19.000 33.000 8.000 30 min. 61.000 191.000 92.000 60 min. 985.000 1.353.000 1.185.000 90 min. 2.565.000 3.075.000 2.754.000 120 min. 4.461.000 4.595.000 4.380.000 Bron: Bereikbaarheidkaart.nl (2008) Bron: Bereikbaarheidkaart.nl (2008) 9

Tabel 9 geeft een overzicht van werkgelegenheid statistieken van Westfriesland naar gemeente. Tabel 9 Overzicht inwoners, beroepsbevolking en potentiele beroepsbevolking Westfriesland op 1 januari 2014 naar gemeente. Inwoners Potentiele beroepsbevolking Werkzame beroepsbevolking Arbeidsplaatsen Arbeidsplaatsen> 12 uur Banenratio (banen per 100 inwoners) Werkzoekenden Drechterland 19.250 12.378 10.000 6.246 5.034 32,4 581 Enkhuizen 18.376 12.014 7.600 7.990 6.709 43,5 806 Hoorn 71.703 47.226 31.200 31.977 26.385 44,6 3.119 Koggenland 22.485 14.456 9.900 8.232 6.741 36,6 692 Medemblik 43.320 27.825 19.200 19.176 15.816 44,3 1.692 Opmeer 11.368 7.233 5.300 4.529 3.650 39,8 338 Stede Broec 21.485 13.730 10.200 5.552 4.519 25,8 819 Totaal 207.987 134.862 93.400 83.702 68.854 40,2 8.047 Bron: LISA + CBS, bewerkt door I&O Research (2014) 10

5. Werkzoekenden Aantal werkzoekenden vlakt af In januari 2013 stonden er in Westfriesland 5.677 niet werkende werkzoekenden ingeschreven. Een jaar later waren dit er 8.047, een toename van 42 procent. Deze toename is sinds begin dit jaar aan het afvlakken tot 7.781 werkzoekenden in juni. Deze ontwikkeling is in alle Westfriese gemeenten te zien. Figuur 7 Ontwikkeling aantal niet-werkende werkzoekenden Bron: UWV Niet werkzame werkzoekenden in Westfriesland 2013: Januari: 5.677 Juni: 6.580 2014: Januari: 8.047 Juni: 7.781 11

Bijlagen Tabel b.1 Arbeidsplaatsen naar hoofdactiviteit en gemeente Arbeidsplaatsen Drechterland Enkhuizen Hoorn Koggenland Medemblik Opmeer Stede Broec Westfriesland landbouw 1.143 115 270 1.353 2.424 340 630 6.275 industrie 295 1.258 3.252 856 2.503 578 155 8.897 bouwnijverheid 1.054 412 2.256 1.781 2.196 658 497 8.854 handel en reparatie 1.035 2.703 6.596 1.055 4.181 1.328 1.316 18.214 horeca 526 382 1.268 314 535 115 104 3.244 transport 212 451 784 197 1.158 179 166 3.147 financiële diensten 52 102 704 142 429 102 71 1.602 informatie en communicatie 77 117 824 145 194 37 95 1.489 zakelijke diensten 690 763 4.120 980 1.996 410 551 9.510 overheid 130 167 1.237 164 331 97 234 2.360 onderwijs 226 379 2.779 321 632 193 615 5.145 zorg 504 586 6.398 611 1.993 342 819 11.253 overige diensten 302 555 1.489 313 604 150 299 3.712 totaal 6.246 7.990 31.977 8.232 19.176 4.529 5.552 83.702 12

Tabel b.2 Vestigingen naar hoofdactiviteit en gemeente Vestigingen Drechterland Enkhuizen Hoorn Koggenland Medemblik Opmeer Stede Broec Westfriesland landbouw 312 39 42 346 576 138 100 1.553 industrie 91 128 268 109 260 61 67 984 bouwnijverheid 294 264 754 434 834 275 276 3.131 handel en reparatie 274 357 1.208 296 711 185 279 3.310 horeca 45 65 189 41 120 19 27 506 transport 44 62 109 35 126 17 31 424 financiële diensten 32 35 124 27 79 18 26 341 informatie en communicatie 65 73 372 72 132 31 56 801 zakelijke diensten 352 355 1.412 394 817 177 272 3.779 overheid 3 2 10 2 2 2 2 23 onderwijs 52 48 291 58 108 33 40 630 zorg 124 117 542 133 246 60 109 1.331 overige diensten 155 171 711 189 364 92 145 1.827 totaal 1.843 1.716 6.032 2.136 4.375 1.108 1.430 18.640 13

Tabel b.3 Arbeidsplaatsen in clusters naar gemeente Arbeidsplaatsen Drechterland Enkhuizen Hoorn Koggenland Medemblik Opmeer Stede Broec Westfriesland kansrijke clusters Agribusiness 1.550 1.928 2.036 1.954 3.686 783 1.071 13.008 Leisure 214 632 1.257 361 631 148 139 3.382 Energy 2 19 247 2 41 23 42 376 Health 15 7 2.223 19 48 13 6 2.331 Maritieme 10 213 148 65 202 4 2 644 subtotaal clusters 1.791 2.799 5.911 2.401 4.608 971 1.260 19.741 overig 4.455 5.191 26.066 5.831 14.568 3.558 4.292 63.961 totaal 6.246 7.990 31.977 8.232 19.176 4.529 5.552 83.702 Tabel b.4 Vestigingen in clusters naar gemeente Vestigingen Drechterland Enkhuizen Hoorn Koggenland Medemblik Opmeer Stede Broec Westfriesland kansrijke clusters Agribusiness 384 97 134 395 718 172 149 2.049 Leisure 73 106 345 69 187 36 51 867 Energy 2 7 16 2 10 6 4 47 Health 10 7 72 9 27 9 6 140 Maritieme 7 57 26 7 32 1 2 132 subtotaal clusters 476 274 593 482 974 224 212 3235 overig 1.367 1.442 5.439 1.654 3.401 884 1.218 15.405 totaal 1.843 1.716 6.032 2.136 4.375 1.108 1.430 18.640 14