Antwoorden werkbladen www.hnbm.nl/onderwijs/jheronimus-bosch Naam:... De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado. Naar het museum Jullie gaan met de klas naar het museum. In het museum bekijk je werken en tekeningen van. Jullie mogen hem gewoon Jeroen noemen. Jouw klas krijgt een rondleiding in het museum. De rondleiding is extra leuk, als je al veel weet van Jeroen. Dus doe je best en veel plezier! Bekijk de film en de afbeeldingen via www.hnbm.nl/onderwijs/jheronimus-bosch/. Bekijk hier de film online Het Noordbrabants Museum 01. 1. Bekijk de film. Je mag tijdens het kijken op een kladblaadje opschrijven wat je ziet en hoort. Beantwoord daarna de vragen: a. Noem een voorbeeld van een museumregel:... b. Wat vind jij bijzonder aan de kunstwerken van Jeroen?... c. Wat is er bijzonder aan de tentoonstelling in het museum?... Kijken naar Goed kijken naar een kunstwerk is best lastig. Als iemand vraagt: Wat zie je?, is het moeilijk om alleen dingen te zeggen die je ziet. Voor je het in de gaten hebt, zeg je iets dat je denkt. Daarom ga je nu in tweetallen oefenen met kijken. Bekijk met een tweetal online het drieluik Het laatste oordeel. a. Schrijf vijf dingen op die je ziet. Kijk in stilte, ieder voor zich. b. Schrijf vijf dingen op die je niet hebt opgeschreven, maar je maatje wel. c. Zoek samen vijf dingen die jullie geen van beiden (nog) hebben opgeschreven. middenpaneel Het laatste oordeel 101-1. Stad Brugge, Groeningemuseum. Foto: Rik Klein Gotink voor het BRCP. Wat zie jij? 1... Wat zag je maatje? 1... Wat zien jullie samen? 1...... Beste leerkracht,.. Niveau en gebruik naar eigen inschatting. Kies voor print, computer. of digibord. Pas vragen aan naar werkvormen die passen bij uw klas. Veel plezier en tot ziens in het museum! Tim Veldhuis
Naam:... Naam:... De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado.. Schilder en knip je eigen Bosch Monsters.. Kijk nog een keer naar het drieluik Het Laatste oordeel. a. Vouw een A papier in drieën zoals hiernaast. a. Waar denk jij dat het over gaat? (Niet praten, zelf nadenken!).. b. Vouw je papier weer open... c. Schilder - of teken - een fantasie monster: onder-benen, middenarmen, boven-hoofd. b. Waar denkt je maatje dat het over gaat? (Overleg zachtjes met elkaar.) d. Knip het papier (als het droog is) in drie gelijke delen... e. Ruil stukjes monster met elkaar, bijvoorbeeld zo: laat één stuk liggen op je plek. Loop met de andere twee stukken rond. Elke keer als je iemand tegenkomt ruil je één van de twee stukken met elkaar. Tijd om? Ga terug naar je plaats: dit zijn jouw drie stukjes monster.. c. Wat vragen jullie je samen af? middenpaneel Het laatste oordeel 101-1. Stad Brugge, Groeningemuseum. Foto: Rik Klein Gotink voor het BRCP. De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado... e. Maak een tentoonstelling van alle nieuwe monsters in je klas.. Tekening: Caroline Verweij De tijd van Monsters We weten niet precies in welk jaar Jeroen geboren werd. We weten wel wanneer hij is gestorven: 11. In 01 is dat dus precies 00 jaar geleden. Jeroen is vooral bekend door alle monsters die hij tekende en de. Het lijken allemaal fantasiewezens, maar hij heeft ze niet helemaal zelf verzonnen! In zijn schetsen tekende Jheronimus stukjes van verschillende echte dieren aan elkaar vast. Bijvoorbeeld een vis met vleugels en mensenbenen. Google maar eens op monsters jheronimus bosch. a. Welk monster vind je het engst? Leg uit waarom. Midden op de markt kregen veroordeelde misdadigers hun straf. Regelmatig liepen er geestelijken in optocht over de markt en langs zijn huis naar de Sint Jan.... b. Welk monster vind je het grappigst? Leg uit waarom. Veel mensen werden rijk van de handel op de markt en in de stad. Ze kochten grote huizen aan de markt. Mensen gaven ook geld aan de kerk. Van dat geld kochten de kerk veel mooie dingen, bijvoorbeeld ijen van Jeroen. c. Wat voor gevoel geeft dit kunstwerk jou? Leg uit waar dat door komt. d. Als je in dit kunstwerk zou kunnen kruipen, welke plek zou je dan kiezen en waarom? Zet de nummers van de afbeelding bij de juiste omschrijving. Tijd van Steden en Staten Jeroen woonde in een huis aan de markt. Voor zijn deur stonden de kooplieden op de markt. Iets verderop was het stadhuis. Daar vergaderden de stadsbestuurders.. Kijk nog een keer naar het drieluik Het Laatste oordeel.. Bekijk Het ij de Lakenmarkt. Marktkramen van de lakenhandelaren. Waterput. Schandpaal waaraan gestraften te kijk werden gezet. Botermarkt. 1 Eiermarkt. Armen krijgen stof van Franciscus, de beschermheilige van de lakenwevers. 1 Anoniem, De Lakenmarkt, omstreeks 10. Huizen van kooplei en ambachtslieden met uitgestalde koopwaar onder de luifels.
Naam:... Naam:... De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado. Wie was Drieluiken Jeroen woonde en werkte in een swerkplaats in s-hertogenbosch. Hij leefde aan het einde van de middeleeuwen. Zijn ouders kwamen uit Aken in Duitsland. Daarom was de achternaam van de familie van Jeroen Van Aken. Jeroen heette dus eigenlijk Jeroen van Aken. Maar op zijn kunstwerken gebruikte Jeroen zijn eigen woonplaats als achternaam:. Zo wisten mensen van buiten de stad waar Jeroen woonde: in s-hertogenbosch. Handig als ze een ij bij hem wilden bestellen. Grootvader Jan, Katherina Oom Thomas, Broer Goessen, Kathelijn Oom Jan, Broer Jan, Oom Hubrecht Jheronimus, Aleit van de Meervenne Oom Goessen, Zus Herberta Vader Anthonius, Aleit van der Mynnen Mechtelt Zus Katherina Neefje Jan, & beeldsnijder Neefje Thonis, 9. Vul de ontbrekende woorden in. Controleer je antwoorden door nogmaals te kijken naar de film. middeleeuwen In de. den de meeste s op hout. Zo n paneel hing niet aan de muur maar vormde twee of drieluik samen met andere panelen meestal een... Dat kon je op tafel zetten of dichtklappen en meenemen op. Bekijk de stamboom en beantwoord de vragen: kerk dicht reis. In de hingen vaak grote drieluiken die normaal gesproken... waren. Dan zag je alleen een a. Hoe heette de opa van Jeroen? grijs open ing op de buitenkant in de kleur Op feestdagen ging het drieluik... en kreeg je de binnen- Jan... kant van de panelen te zien. b. Hoeveel broers en zussen had Jeroen? zussen, broers... c. Wat valt je op als je naar het beroep van de familieleden van Jeroen kijkt? Verhalen uit de bijbel In de tentoonstelling zijn veel drieluiken te zien. Een voorbeeld van een drieluik is De Hooiwagen. Op het linker paneel zie je het verhaal van het paradijs. In de middeleeuwen geloofden bijna alle mensen in God. De meeste mensen konden niet lezen of schrijven. Ze konden de verhalen in de Bijbel dus niet zelf lezen. Daarom werden de verhalen ged en getoond in de kerk. Zo konden alle mensen ze zien. Jeroen de ook verhalen uit de Bijbel, bijvoorbeeld het verhaal van het paradijs. De meesten van zijn familieleden... zijn van beroep....... Stamboom van. De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado. 10. Bekijk de binnenzijde van De Hooiwagen en beantwoord de volgende vragen. a. Het rechterpaneel stelt de hel voor. Waaraan kun je dat zien? Maker: onbekend. C Titel: Jheronimus Bos paintre. Wat is het: Portret tekening. Jaartal: ongeveer 10. We weten niet precies hoe Jeroen er uit zag. Sommige mensen denken dat in zijn kunstwerken kleine zelfportretjes verstopt zitten. Jeroen de inderdaad vaak een man met een spitse neus. Kan dit misschien Jeroen zelf zijn? vuur, duivels, folteringen 8. Bekijk de drie afbeeldingen van Jeroen. b. Op het middelste paneel zie je een hooiwagen. Wat doen de mensen die je ziet? a. Zet de juiste letters bij de tekst. Maker: August Falise. A Titel: Jeroen Bosch. Wat is het: standbeeld. Jaartal: 190 b. Waarom weten we niet zeker of afbeelding A en C echt lijken op Jeroen? De Hooiwagen, circa 11 Drieluik; olieverf op paneel Museo Nacional del Prado, Madrid Foto: Rik Klein Gotink voor het BRCP. Ze zijn pas na de dood van Jeroen... gemaakt... c. Denk je dat afbeelding B lijkt op de echte Jeroen? Waarom wel/niet? B Maker: Nee: we weten niet zeker of het een... Titel: detail van De verzoeking van de heilige Antonius. zelfportret is en hij t zichzelf... Wat is het: paneeling... Jaartal: onbekend. De mensen vechten met elkaar om het Binnenzijde hooi te pakken te krijgen. c. Het goud-gele hooi staat symbool voor geld. Wat probeerde Jeroen ons te vertellen? De mensen zijn alleen maar bezig met ruzie maken om geld (het hooi) in plaats... van zich te richten op god in de hemel. Zonder dat ze het doorhebben zijn de mensen op weg naar de hel.... misschien wel mooier dan hij echt was. Buitenzijde...
Naam:... Naam:... De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado. De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado. Heiligen Het leven van Jezus Jeroen de veel heiligen. In de tentoonstelling zijn er een flink aantal te zien. Hier zie je De Heilige Christophorus. Jeroen maakte veel ijen over het leven van Jezus. Jezus vond dat alle mensen lief voor elkaar moesten zijn. Hij deed nooit iemand kwaad en was goed voor de mensen om hem heen. Toen de mensen honger hadden, maakte hij uit het niets brood voor iedereen. Hij kon een blinde weer laten zien en liet zelfs iemand weer terugkomen uit de dood. Veel mensen geloofden dat Jezus de zoon van God was. Jeroen vond dat alle mensen net zo n goed leven moeten leiden als Jezus. 11. Bekijk de afbeelding en beantwoord de volgende vragen: a. Welk stuk van het ij vind je het beste gelukt en waarom?......... 1. Bekijk De Aanbidding der Koningen online en beantwoord de volgende vragen. Werk in tweetallen. a. Welk verhaal over Jezus zie je hier? b. Welk stuk van het ij vind je niet zo goed gelukt en waarom? Na de geboorte van Jezus komen de drie koningen op bezoek om Jezus te eren............., De heilige Christophorus 190-10. Museum Boijmans Van Beuningen, Rotterdam. Foto: Rik Klein Gotink voor het BRCP. c. Wat is een heilige? Je mag met elkaar overleggen. b. Doe om de beurt de houding van iemand op het ij na en blijf doodstil staan, als een standbeeld. Iemand die op een bijzondere manier het voorbeeld van Jezus... c. Kunnen jullie raden welk figuur op het ij de ander nadoet? heeft gevolgd en na zijn dood heilig is verklaard.......... Aanbidding der koningen ca. 1 New York, Metropolitan Museum of Art John Stewart Kennedy Fund, 191. Kijk nogmaals naar het ij De Heilige Christophorus. Christophorus loopt door een rivier. Op zijn rug draagt hij een kind naar de overkant. Het is een stukje van een verhaal. Hoe zou de rest van het verhaal gaan? Wie is het kind, denk je? En waarom zou Christophorus hem over het water dragen? Jeroen de vaak de pijn van Jezus. Daarmee herinnerde hij de mensen aan wat Jezus voor hen heeft gedaan. Jezus heeft zich voor de mensen opgeofferd. De mensen moeten daarvoor dankbaar zijn, vond Jeroen. De onderstaande afbeeldingen komen van verschillende werken van Jeroen. Ze gaan allemaal over het einde van het leven van Christus, maar ze staan in de verkeerde volgorde. d. Verzin een verhaal dat past bij het ij. Schrijf het op en vraag je leerkracht daarna om het echte verhaal. Eigen antwoord van de leerling. Dit is het echte verhaal: Er was eens een reus uit Kanaän. Eerst werkte hij voor een koning, maar die was bang voor de duivel. Toen ging hij werken voor de duivel, maar die was bang voor Jezus. Maar de reus kon Jezus niet vinden. Een kluizenaar raadde hem aan voor Jezus te gaan werken door mensen naar de overkant van een rivier te dragen. Op een dag droeg hij een Details uit A: De Hooiwagen (Madrid), B: Ecce homo (Frankfurt), C: Heilige Johannes op Patmos (Berlijn) en D: Kruisdraging (Madrid). klein kind naar de overkant. De rivier begon te kolken en het kind werd zo zwaar dat de reus 1. Wat denk jij dat de juiste volgorde van de afbeeldingen is? bijna verdronk. Hij bereikte met de grootste moeite de overkant. Daar bleek het kind Jezus 1:... :... B D zelf te zijn. Het was zo zwaar doordat hij de zonden van alle mensen van de wereld met :... C :... A zich meedroeg.
Naam:... De Hooiwagen, Madrid, Museo Nacional del Prado. Met speciale medewerking van het Museo Nacional del Prado. Onder de verf Op een houten paneel de Jeroen een onderlaag. Deze onderlaag was gemaakt van gemalen krijt gemengd met lijm gemaakt van botten van dieren. Daar de hij met losse penseelstreken de ondertekening op. De ondertekening is een soort schets. Daaroverheen de hij een bijzondere dunne laag olieverf. Als olieverf uitdroogt, wordt de verf een beetje doorzichtig. Daardoor kun je in het werk van Jeroen nu de ondertekening soms al met je blote ogen zien. 1. Bij één van de dieren op De Marskramer is de ondertekening goed te zien. Teken dat dier hier na: De marskramer circa 100 Olieverf op paneel Museum Boijmans Van Beuningen, RotterdamFoto: Rik Klein Gotink voor het BRCP Het Bosch Research and Conservation Project (BRCP) Zes jaar geleden is er een groot onderzoek gestart. Het onderzoek heet het Bosch Research and Conservation Project (BRCP). De onderzoekers zijn deskundigen uit verschillende landen. Samen hebben ze bijna alle werken van Jeroen op dezelfde manier onderzocht. Ze hebben een aantal spannende ontdekkingen gedaan! Hiervoor gebruiken ze de allermodernste camera-technieken. Ook zijn er een flink aantal werken gerestaureerd. De resultaten van het onderzoek zijn te zien op de tentoonstelling in het museum. Op de tentoonstelling kun je dus de geheimen onder de verf ontdekken. Ben je nieuwsgierig naar zo n ontdekking? Ontdek de geheimen van het drieluik van de Gekruisigde martelares. In dit ij zijn later twee figuren overged! Kun jij ze vinden? 1. Ga naar http://boschproject.org/ en zoek de figuren onder de verf en teken ze na. fragment Gekruisigde martelares Drieluik; olieverf op paneel Gallerie dell Accademia, Venetië Foto: Rik Klein Gotink voor het BRCP. 8