Uitgebreide toelichting van het meetinstrument Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) 1 september 2010 Review: Dagmar Schulte Susanne Brasseler Veerle Scholtes Invoer: Eveline van Engelen 1 Algemene gegevens Het meetinstrument heeft betrekking op de volgende categorieën Lichaamsregio Onderste extremiteit Aandoening (ICD) Domein Menselijk functioneren (ICF) Bewegingsapparaat Sensorische functies en pijn, Activiteiten algemeen, Bewegingssysteem Korte beschrijving De 'Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index' is een door de patiënt zelf in te vullen vragenlijst bestaande uit 24 vragen. De vragenlijst meet de invloed van gon-/ coxartrose op pijn, stijfheid en lichamelijk functioneren en heeft betrekking op de afgelopen 48 uur. De wijze van scoring is op een 5-puntslikertschaal of op een VAS-schaal afhankelijk van de versie. 1-3 Doelgroep Patiënten met gon- en coxartrose 1 Auteur: Oorspronkelijke versie N. Bellamy (1982) Nederlandse versie VU medisch centrum Amsterdam 2 2 Doel van het meetinstrument Evaluatief/ effectiviteit
3 Soort/ Vorm van het meetinstrument Vragenlijst Opbouw vragenlijst totaal 24 items, subcategorie Pijnindex (5 items), Stijfheid van het gewricht (2 items), Lichamelijk functioneren (17 items) Invulinstructie Meetniveau per item: wijze van score verschilt per versie Bij de LK 3.0: 5 punt Likert-schaal, bij de VA 3.0 een 10 punt VAS-schaal, bij de LK 3.0S en de VA 3.0S wordt de patiënt gevraagd, uit ieder deelgebied een item te kiezen, waarop evaluatief gemeten wordt.) WOMAC LK 3.0: ordinaal, WOMAC VA 3.0: interval 4 Verkrijgbaarheid Opvraagbaar bij www.meetinstrumentenzorg.nl Geschatte kosten Gratis te downloaden Copyright ja 5 Methodologische kwaliteit Interne consistentie Gehele lijst De interne consistentie van de Engelstalige versie wordt door Lingard et al enkel als hoog beschreven. 12 Per subcategorie Interne consistentie van de Nederlandstalige WOMAC 2 : - Subcategorie Pijn : Cronbach s α: 0.88, N=180, populatie patiënten met heup osteoarthritis wachtend op een H-TEP. - Subcategorie Lichamelijk functioneren : Cronbach s α: 0.96, N=180, populatie patiënten met heup osteo- arthritis wachtend op een H-TEP. - Subcategorie Pijn: Populatie patiënten met heup of knie osteo-arthritis wachtend op een arthroplastiek, N=474, Cronbach s α: 0.84 18 Reproduceerbaarheid Betrouwbaarheid (reliability) De test hertest betrouwbaarheid is berekend met Kendalls tau c statistic: 1 Subcategorie lijst: pijn: 0.68 (Likert schaal) en 0.64 (VAS) stijfheid: 0.48 (Likert schaal) en 0.61 (VAS) lichamelijk functioneren: 0.68 (Likert schaal) en 0.72 (VAS). Test-hertest betrouwbaarheid van de Nederlandstalige WOMAC 2 - Subcategorie Pijn : ICC: 0.77, N=180, populatie patiënten met heup osteo-arthritis wachtend op een H-TEP - Subcategorie Lichamelijk functioneren : ICC: 0.92, N=180, populatie patiënten met heup osteo-arthritis wachtend op een H-TEP. Test-hertest betrouwbaarheid (periode: onbekend): Populatie patiënten met heup of knie osteo-arthritis wachtend op een artheroplastiek, N=36, ICC: 0.77 18
Overeenkomst (agreement) WOMAC discrimineert tussen patiënten met goede en slechte functie (sensitiviteit 77%, specifiteit 76%). 8 Validiteit Content validity Criterion validity Construct validity De correlatie tussen de WOMAC en diverse andere meetinstrumenten zoals de Lequesne, de modified Doyle index, de Bradburn Index of Well Being en de McMaster Health Index Questionnaire is berekend. 1,3 In de onderzoeken uitgevoerd door Bellamy et al. is een hoge correlatie gevonden tussen: 1. deelgebied pijn en Lequesne pijn, Lequesne lichamelijk functioneren en jointtenderness(modified Doyle Index). 1,3 2. deelgebied stijfheid en Lequesne stijfheid, Lequesne pijn, Lequesne lichamelijk functioneren en joint tenderness(modified Doyle Index). 1 Deelgebied stijfheid en Lequesne stijfheid en Lequesne pijn. 3 3. deelgebied lichamelijk functioneren en Lequesne lichamelijk functioneren, Lequesne stijfheid, Lequesne pijn, joint tenderness(modified Doyle Index), Bradburn Index of Well Being en social component of the McMaster Health Index Questionnaire (MHIQ). 1,3 De correlatie (Pearson r) tussen de Nederlandstalige WOMAC en diverse andere meetinstrumenten is onderzocht bij patiënten met heup osteo- arthritis wachtend op een H- TEP (n=180) 2 : - Correlatie subcat Pijn met de HAQ-DLV (Pijn): 0.39 2 - Correlatie subcat Pijn met de HHS-DLV (Pijn): 0.39 2 - Correlatie subcat Lichamelijk functioneren met de HAQ-DLV (Pijn): 0.46 2 - Correlatie subcat Lichamelijk functioneren met de Dutch-AIMS 2 (Lopen en buigen): 0.62 2 - Correlatie, subcat Lichamelijk functioneren met de HAQ-DLV (Beperkingen): 0.67 2 - Correlatie subcat Lichamelijk functioneren met de HHS-DLV (Functie): 0.49 Discriminant validiteit In diverse onderzoeken wordt de discriminant validiteit van de WOMAC subschaal lichamelijk functioneren t.o.v. de subschaal pijn in twijfel getrokken. Uit diverse onderzoeken is namelijk gebleken dat er een hoge correlatie (Pearson r: 0.70-0.84) blijkt te bestaan tussen deze twee subschalen en andere aan pijn gerelateerde meetinstrumenten. Het lijkt dus zeer waarschijnlijk dat de scores op de subschaal lichamelijk functioneren worden beïnvloed door de pijnbeleving van patiënten. 16,17 Responsiviteit / longitudinale validiteit Op het deelgebied pijn, stijfheid en lichamelijk functioneren is significant vooruitgang te boeken over een periode van 6 weken 1,3 en 6 maanden: 3 pijn -> T 1 - T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.019), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001). 1 T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.005), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001). T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.001), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001). 3
stijfheid -> T 1 - T 6: Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.03 0.004), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001 0.013). 1 T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.019), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001). T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.001), VAS (Wilcoxon s test, p < 0.001). 3 lichamelijk functioneren -> T 1 - T 6: Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.01 0.027), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001 0.044). 1 T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.001 - <0.05), VAS (Wilcoxon s test, p 0.001 - <0.05). T 6 : Likert schaal (Wilcoxon s test, p 0.001 - < 0.004), VAS (Wilcoxon s test, p < 0.001). 3 Veranderingen in WOMAC pijn en functie tonen significant sterkere correlatie met tevredenheid, waargenomen verbetering kwaliteit van het leven en waargenomen gezondheidstoestand dan veranderingen op Knee Society knie / pijn score en SF- 36 lichaamspijn score (r = 0.34 0.44, p < 0.001 en r = 0.40 0.52, p < 0.001). 12 De WOMAC is even responsief als de Doyle index en de Lequesne Index. Dit is getoetst door de t-waarde van de drie vragenlijsten met elkaar te vergelijken. Hierbij is gebruik gemaakt van de relative efficiency (RE): 0.55-1.91. 4 De WOMAC is responsiever dan klinische testen (50-foot walking time, intermalleolar straddle, intercondylar distance, total rage of motion). RE: 1.08 141.61. 3 6 Hanteerbaarheid/ Feasibility Taal Engels Benodigdheden vragenlijst en pen Randvoorwaarden Benodigde tijd Gebruikershandleiding Verkrijgbaar. 15 7 Normgegevens 8 Overige gegevens Onderzoek naar de methodologische kwaliteit van een computerversie 6 en een Duitse versie 10,13 van de WOMAC is verricht. De eerste versie van de WOMAC bevat tevens de deelgebieden sociaal functioneren en emotionaal functioneren. Deze zijn naar onderzoek weggelaten in de huidige versie. 1 De correlatie van de LK3.0 en de VA3.0 is per deelgebied berekend met pearsons correlatie coëfficiënt (0.56 0.91). 1,3 9 Literatuurlijst 1. Bellamy N, Watson Buchanan, Goldsmith CH. Validation study of WOMAC: a health status instrument for measurering clinically important patient relevant outcomes to antirheumatic drug therapy in patients with osteorthritis of the hip or knee. J Rheumatol 1988; 15: 1833-1840. 2. Roorda LD, Jones CA, Waltz M, Lankhorst GJ, Bouter LM, van der Eijken JW, Willems WJ, Heyligers IC, Voaklander DC, Kelly KD, Suarez-Almazor ME. Satisfactory cross
cultural equivalence of the Dutch WOMAC in patients with hip osteoarthritis waiting for arthroplasty. Ann Rheum Dis 2004; 63:36-42 3. Bellamy N, Watson Buchanan, Goldsmith CH, Campbell J, Stitt L. Validation study of WOMAC: a health status instrument for measurering clinically-important patient-relevant outcomes following total hip or knee arthroplasty in osteoarthritis.j Ortho Rheumatol 1988; 1: 95-108. 4. Bellamy N, Kean WF, Buchanan WW, Gerecz-Simon E, Campbell J. Double Blind Randomized Controlled Trial of Sodium Meclofenamate (Meclomen) and Diclofenac Sodium (Voltaren): Post Validation reapplication of the WOMAC Osteoarthritis Index. J Rheumatol 1992; 19: 153-9. 5. Bellamy N. Outcome Measurement in Osteoarthritis Clinical Trials. J Rheumatol 1995; (suppl 43) 22: 49-51. 6. Griffiths G, Bellamy N, Bailey WH. A comparative study of the relative efficiency of the WOMAC, AIMS and HAQ instruments in evaluating the outcome of total knee arthroplasty. Inflammopharmacology 1995; 3: 1-6. 7. Bellamy N, Campbell J, Stevens J, Pilch L, Stewart C, Mahmood Z. Validation Study of a Computerized Version of the Western Ontario and McMaster Universities VA 3.0 Osteoarthritis Index. J Rheumatol 1997; 24: 2413-5. 8. Martin DP, Engelberg R, Agel J, Swiontkowski MF. Comparison of the Musculoskeletal Function Assessment Questionnaire with the Short Form-36, the Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index, and the Sickness Impact Profile Health- Status Measure. J Bone Joint Surg Am 1997; 79-A(9): 1323-1335. 9. Roos EM, Klassbo M, Lohmander LS. WOMAC Osteoarthritis Index. Reliability, validity, and responsiveness in patients with athroscopically assessed osteoarthritis. Scand J Rheumatol 1999; 28: 210-5. 10. Theiler R, Sangha O, Schaeren S, Michel BA, Tyndall A, Dick W, Stucki G. Superior responsiveness of the pain and function sections of the Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index (WOMAC) as compared to the Lequesne-algofunctional Index in patients with osteoarthritis of the lower extremities. Osteoarthritis and Cartilage 1999; 7: 515-519. 11. Wolfe F, Kong SX. Rasch analysis of the Western Ontario MacMaster Questionnaire (WOMAC) in 2205 patients with osteoarthritis, rheumatoid arthritis, and fibromyalgia. Ann Rheum Dis 1999; 58 (9): 563-8. 12. Lingrad EA, Katz JN, Wright RJ, Wright EA, Sledge CB. Validity and Responsiveness Of The Knee Society Clinical Rating System In Comparison With The SF- 36 And WOMAC. J Bone Joint Surg Am 2001; 83-A (12): 1856-1864. 13. Stucki G, Meier D, Stucki S, Michel BA, Tyndall AG, Dick W, Theiler R. Evaluation einer deutschen Version des WOMAC (Western Ontario und McMaster Universities) Arthroseindex. Z Rheumatol 1996; 55: 40-49. 14. Roos, Roos, Lohmander. WOMAC osteoarthritis index: additional dimensions for use in subjects with post- traumatic osteoarthritis of the knee. Osteoarthritis Cartilage 1999; 7: 216-221. 15. Bellamy N. WOMAC Osteoarthritis User s Guide. London, Ontario, Canada, Victoria Hospital, 1995. 16. Yong-Hao Pua, Sallie M. Cowan, Tim V. Wrigley, Kim L. Bennell. Discriminant Validity of the Western Ontario and McMaster Universities Osteoarthritis Index Physical Functioning Subscale in Community Samples With Hip Osteoarthritis. Arch Phys Med Rehabil October 2009; Vol 90: 1772-1777 17. Wright AA, Hegedus EJ, Baxter DG, Abbott JH. Measurement of function in hip osteoarthritis: Developing a standardized approach for physical performance measures. Physiotherapy Theory and Practice 2010: 1 10 18. Stratford PW, Kennedy DM, Woodhouse LJ, Spadoni GF. Measurement properties of the WOMAC LK 3.1 pain scale. OsteoArthritis and Cartilage 2007; 15: 266-272