Opleiding Duurzaam Gebouw: Stimuli en hinderpalen voor doeltreffende renovaties Leefmilieu Brussel Participatief proces voor ontwerp van een stedelijk renovatieproject: Tivoli Duurzame wijk Arnaud Bilande Perferia
Tivoli Duurzame wijk Bockstael Tivoli Duurzame wijk Tour & Taxis
Noordwijk
Tivoli Duurzame wijk Economie en werkgelegenheid Wijk Greenbizz (workshops en broedmachine voor groene ondernemingen) 271 geconventioneerde woningen 126 sociale woningen verspreid over 5 huizenblokken 2 crèches 1.000 m 2 handelszaken Een wijkplein (2.000 m²) en 3 nieuwe straten Alternatieve woningen verspreid over 2 huizenblokken (buiten promotieopdracht)
De actoren van het project Maître d ouvrage / Bouwheer Chargé de la mission de participation / verantwoordelijke voor de participatieopdracht 2 promoteurs / projectontwikkelaars (Pargesy & ImmoBam) 4 bureaux d architectes / architectenbureaus (Atelier 55, Atlante, Cerau en Y+Y) 1 paysagiste/ landschapsarchitect (Eole) des bureaux techniques technische studiebureaus
Enkele duurzame principes Passief- of nulenergiegebouwen; Fysiek gesloten, maar visueel open huizenblokken; Een belangrijke plek voor planten en biodiversiteit; Doordacht waterbeheer (recuperatie van regenwater, infiltratie, ); Collectieve dimensie binnen de huizenblokken (dakmoestuinen, gedeelde tuinen, gemeenschappelijke wasplaatsen, ); Voorrang voor voetgangers en fietsers in de publieke ruimten; En participatie!
Vijf doelstellingen die CityDev in het bestek naar voor schuift 1. Een duurzame wijk creëren waar mensen willen wonen, waar ze zich goed voelen; 2. De bestaande wijk en de bewoners ervan opnemen in de nieuwe wijk en bewustmaken van de problematiek van duurzaam gedrag; 3. De nieuwe wijk en de bewoners ervan opnemen in de nieuwe wijk en bewustmaken van de problematiek van duurzaam gedrag; 4. De sociale samenhang garanderen; 5. Een voorbeeldwijk creëren. Komen tot een wijkapparaat (collectief van bewoners die kunnen communiceren met de overheidsinstanties) Bijdragen tot de ontwikkeling van de bevoegdheden van CityDev inzake participatie voor toekomstige projecten
Resultaat over 4 jaar 2011 Oproep tot het indienen van offertes voor de participatieopdracht (voorzien over 2 jaar) 2012 Start van de participatieaanpak zonder de projectontwikkelaars en de architecten + Start van de promotieopdracht 2013-2014 Annulering van de promotieopdracht ten gevolge van een beroep en plotse stopzetting van de participatie / weer op gang brengen van de opdracht en nieuw beroep Juli 2014 Toekenning van de opdracht aan Parbam November 2014 Herstart van de workshops met de projectontwikkelaars en de architecten Indiening van de stedenbouwkundige vergunning April 2015
Uitdagingen vastgesteld door Periferia in het begin van de opdracht Werken in overleg met de wijkbewoners en de mensen die hier zullen komen wonen Ontwikkeling van een wijkdimensie die zich niet beperkt tot huisvesting Samenwerken met een complex aantal institutionele actoren, die het niet noodzakelijk altijd met elkaar eens zijn Een wijkapparaat opbouwen dat de op gang gebrachte dynamiek kan voortzetten Bijdragen aan de ontwikkeling van de bevoegdheden van de GOMB Duidelijk zijn over de plekken waar participatie mogelijk zal zijn Vooruitlopen op wat zal gebeuren na de 2 jaren van het project 9
Hoe gaat participatie concreet in zijn werk? Informatiesessies: over het project en Greenbizz Workshops met verschillende actoren: mobiliteit, huisvesting, projecten in de omgeving, openbare ruimte, Dagen in de wijk en de openbare ruimte Openterreindagen om een voorproefje te geven van het project Gelegenheden voor ontmoeting met actoren uit de wijk (verenigingen, scholen, bewoners, administratie, ) Een lokaal Een blog: www.tivoli.brussels Een newsletter Informatieborden en een huis-aan-huisblad Informatie Voorstel Maar geen gezamenlijke beslissing
terreindagen om een oefje te geven van het t
12
De groep Duurzame wijken Een denkgroep die bestaat uit academici en verenigingen Een denkdag in oktober 2015 Een bezoek aan de wijk l Union (Roubaix) Beschikking over een ruimte om na te denken over en wat afstand te nemen van het proces Follow-up van de participatie door een onderzoeker Dit heeft gezorgd voor inbreng in/afstand ten opzichte van het proces in opbouw 14
Bezoek aan l Union 15
Wat stellen we vast na 4 jaar? (1/2) Ongeveer 500 mensen hebben deelgenomen aan de workshops/ sessies/evenementen; Mensen met verschillende achtergronden zijn bereikt en betrokken; Goede informatie over het project en de uitdagingen ervan met betrekking tot de wijk; Enthousiasme en een positieve belangstelling van de wijkbewoners voor het project; Een relatieve weerslag op het project (weinig evolutie tussen de selectie van het project en het uiteindelijke project), maar veel punten die tijdens de workshops werden besproken, komen terug in het gekozen project; Een aantal aspecten ontbreekt in het project (wijkzaal, ruimte voor de jeugd, ), terwijl hier toch op werd aangedrongen en dit aanvankelijk ook werd voorzien Actoren binnen Citydev bewustgemaakt en opgeleid voor participatie. 16
Wat stellen we vast na 4 jaar? (2/2) Tijdsaspecten die moeilijk kunnen worden beheerd: met zeer lange periodes en zonder mogelijkheden tot tussenkomst (beroep, aanstelling projectontwikkelaar, ) en zeer korte periodes met veel uitdagingen (opstelling van plannen); Het is moeilijk de verschillende actoren rond de tafel te brengen (gemeente Brussel-Stad was afwezig, bijvoorbeeld); Er is geen mogelijkheid om iets te ondernemen buiten de participatiemomenten (inname van het terrein); Het is moeilijk samenwerken met mensen die men niet kent ; Sommige voorstellen konden niet zo ver gaan als voorzien, omdat de timing te strak was; Moeilijke communicatie over gevoelige aspecten en wisselende transparantie Werk op lange termijn dat tot buiten de grenzen van het project strekt. 17
Participatie in een stadsrenovatieproject van grote omvang Mogelijk? Zeer verschillende tijdsaspecten en tempo s (participatie en opstelling van een stadsproject) Noodzaak van goede coördinatie en vooraf nadenken Hoe samenwerken tijdens periodes waarin het project stilligt wegens een lopend beroep (wettelijke aspecten) Soms ondoorgrondelijke selectieprocessen (zwarte doos) Vereist transparantie en communicatie, zelfs wanneer het om gevoeligere/negatievere punten gaat Huiver bij de actoren (participatie is altijd ) Vereist begeleiding door een externe (onafhankelijke?) partij Interne werking/bedrijfscultuur slecht afgestemd op participatie (log, diensten met een eilandmentaliteit, ) Vereist begeleiding van de overheidsactoren, om de werking te laten evolueren
Vragen en bemerkingen als stof voor uitwisselingen Staat participatie borg voor sociale cohesie? Is de participatie bedoeld om een project erdoor te krijgen? Is participatie een middel om mensen bewust te maken voor duurzame ontwikkeling? Participatie op welke schaal (project, wijk, stad, )? Participatie, zelfs wanneer het om gevoelige aspecten gaat?
Interessante tools, websites enz.: www.tivoli.brussels (blog over het project waarop alle documenten en verslagen samengebracht zijn) www.periferia.be (tab appui méthodologique - Publications) 20
Contact Arnaud Bilande Projectverantwoordelijke Periferia aisbl Kolomstraat 1 1080 Brussel 02/544 07 93 arnaud@periferia.be www.periferia.be 21