Kerncentrale Tihange Uranium als energiebron

Kerncentrale Tihange Uranium als energiebron

KERNCIJFERS ELECTRABEL 1 4 945 medewerkers 98,6 TWh verkoop van elektriciteit en aardgas 9 020 MW 2 productiecapaciteit 461 MW capaciteit hernieuwbare energie 2,86 miljoen klanten 419 miljoen EUR investeringen en onderhoud 42,7 TWh 2 productie elektriciteit WAARDEN Gedrevenheid Engagement Durf Verbondenheid 1 jaar 2013/productiecapaciteit en medewerkers midden 2014 2 aandeel Electrabel

HOOFDROLSPELER IN HET BELGISCHE ENERGIELANDSCHAP Sociaal engagement Strijd tegen de energiearmoede, gelijke kansen, toegang tot werk, solidariteit, sociale integratie, bescherming van het leefmilieu, opwaardering van het culturele erfgoed. Electrabel is de leidende energieonderneming in België. Ze maakt deel uit van de GDF SUEZ Groep, een wereldleider voor energie. De onderneming produceert elektriciteit met een performant, veilig en betrouwbaar productiepark en verkoopt en levert elektriciteit, aardgas en energiediensten. Die activiteiten worden geoptimaliseerd door verrichtingen van Energy Management & Trading op de energiemarkten. Electrabel biedt haar klanten op maat gesneden, efficiënte en innovatieve energieoplossingen en -diensten aan. De onderneming is een belangrijke werkgever en investeerder en levert een significante bijdrage aan de Belgische economie en samenleving. Ze investeert in onderzoek en innovatie om een antwoord te bieden op de nieuwe energiebehoeften en -uitdagingen van morgen: een meer duurzame elektriciteitsproductie, een rationeler verbruik, een intelligent elektriciteitssysteem. Electrabel is meer dan een eeuw verankerd in de Belgische samenleving en ze neemt haar sociale verantwoordelijkheid ten volle op, met een bijzondere aandacht voor de kansarmen in de maatschappij. Productie van elektriciteit > Lokaal en gediversifieerd park Verkoop van gas en elektriciteit > Innovatieve diensten en oplossingen Centrale Tihange 2

LOKALE PRODUCENT, DICHT BIJ ZIJN KLANTEN Zeebrugge Zandvliet Power Sint-Gillis-Waas Rodenhuize Pathoekeweg Doel Volvo Cars Knippegroen Herdersbrug Wondelgem Volvo Trucks Poperinge Izegem Zwevegem Frasnes-lez-Anvaing Leuze-Europe Dour Lochristi Quévy Saint-Ghislain Drogenbos Kerncentrale Klassieke centrale Warmtekracht Spaarbekkencentrale STEG (stoom- en gasturbine) Windpark Zonnepanelen (>0,2 MW) Biomassa (klassieke centrale) Waterkrachtcentrale (situatie midden 2014) 3 Centrale Tihange DS Textile BASF Hoogstraten Schelle Gembloux Amercoeur Kasterlee Perwez Ford Genk Tihange Awirs Lanaken Coo 90 elektriciteitscentrales Bütgenbach Bullange 1 e producent van groene energie in België Strategische diversificatie Electrabel beschikt in België over haar eigen gediversifieerd productiepark met een capaciteit van 9 020 MW. Het bestaat voornamelijk uit aardgasgestookte centrales met hoog rendement (stoom- en gasturbines, warmtekracht), performante kerncentrales en installaties die werken met hernieuwbare energiebronnen. De diversificatie op het vlak van technologie en brandstof laat toe de bevoorrading van de klanten te verzekeren tegen stabiele voorwaarden en met respect voor het milieu. Beperkte ecologische voetafdruk De ecologische voetafdruk van deze energiemix, waarvan 64% zonder CO 2 -uitstoot, is beperkt en behoort tot de kleinste in Europa. Met haar 50 windparken, waterkrachtcentrales, fotovoltaïsche installaties en biomassacentrales, die samen een capaciteit van 461 MW hebben, is Electrabel ook de grootste producent van groene energie van het land. Het belang van de hernieuwbare energiebronnen zal verder groeien door de talrijke offshore en onshore projecten die worden ontwikkeld. Het productiepark van Electrabel stoot minder CO 2 uit dan het gemiddelde van de parken van de energiebedrijven in Europa.

ENERGIE OPLOSSINGEN VOOR IEDEREEN Watt Watchers Het facebookplatform Watt Watchers van Electrabel is met 26 000 fans uitgegroeid tot dé community voor mensen die bewuster met energie willen omgaan en met elkaar energietips delen. Electrabel heeft in België, haar historische thuismarkt, 2,86 miljoen klanten elektriciteit en/of gas. Haar portefeuille is uitgespreid over alle marktsegmenten: residentieel, professioneel, KMO s, industrie, publieke instellingen Innovatieve diensten en oplossingen Naast competitieve prijzen, wil de onderneming zich onderscheiden door de kwaliteit van haar dienstverlening met een permanente aandacht voor de klanten. Electrabel zoekt constant naar innovatieve diensten en oplossingen om het energieverbruik en de ecologische voetafdruk te verlagen. Haar aanbod gaat van energie-efficiënte producten en toepassingen, over groene energie tot duurzame mobiliteit. De onderneming besteedt bijzondere aandacht aan nabijheid. Om aan de verwachtingen van haar klanten tegemoet te komen, biedt ze hen een grote bereikbaarheid via verschillende kanalen: unieke gesprekpartners voor bedrijven, een eigen contact center gevestigd in België, een website met persoonlijke toegang, een netwerk van erkende partners Consumenten zijn steeds op zoek naar innovatieve oplossingen om energie te besparen. Het Smart-gamma van Electrabel komt daaraan tegemoet: www.electrabel.be/smart Centrale Tihange 4

436 kernreactoren Wereldwijd zijn er 436 kernreactoren in werking, verdeeld over 30 landen. Ze zorgen voor 1/8 e van de mondiale elektricteitsproductie (IAEA, juli 2014). KERNCENTRALE TIHANGE

EEN BEETJE GESCHIEDENIS Werf van Tihange 3. Constructie van het reactorgebouw Eind de jaren 60 opteerde België voor een elektriciteitsproductie deels op basis van kernenergie. Het verbruik kende een aanhoudende en significante groei en de fossiele brandstoffen konden niet langer als de enige optie worden beschouwd om aan deze energievraag te beantwoorden. Deze beleidskeuze leidde tot de bouw van vier kernreactoren in Doel en drie in Tihange. In 1968 werd de bestelling geplaatst voor de bouw van centrale Tihange 1. Haar ingebruikname in 1975 kwam op een gepast moment om de aardolieafhankelijkheid van België te beperken. Tihange 2 werd in dienst gesteld midden 1983 en Tihange 3 werd in gebruik genomen in september 1985. De eerste eenheid, Tihange 1, is de eigendom 50/50 van EDF en Electrabel. Deze samenwerking tussen Frankrijk en België had al een eerste realisatie gekend op dit domein met de oprichting van kerncentrale Chooz in Frankrijk. De eenheden Tihange 2 en Tihange 3 zijn de mede-eigendom van Electrabel (89,8%) en EDF Luminus. Electrabel zorgt voor de exploitatie. De centrale is gebouwd op de rechteroever van de Maas, naast de stad Hoei en op 25 km ten zuidwesten van Luik. De gekozen locatie voldoet aan alle noodzakelijke veiligheidseisen voor de inplanting van een kerncentrale met een groot vermogen. Talrijke gedetailleerde studies werden vooraf uitgevoerd. Ze richtten zich vooral op de kwaliteit en de stabiliteit van de bodem en de ondergrond, de beschikbaarheid van water uit de Maas, de weersomstandigheden en de natuurlijke en menselijke omgeving. TIHANGE 3 TIHANGE 2 Wist u dat? Het Belgische federale parlement heeft beslist dat de reactoren van Tihange 1, 2 en 3 uit dienst moeten genomen worden respectievelijk in 2025, 2023 en 2025 na veertig jaar werking (Tihange 2 en 3) of vijftig jaar werking (Tihange 1). TIHANGE 1 Centrale Tihange 6

WELKE VOORDELEN BIEDT HET GEBRUIK VAN KERNENERGIE? Het gebruik van kernenergie voor de elektriciteitsproductie is een belangrijke factor voor de energievoorziening die zowel economisch als energetisch voordelen biedt, en die een significante bijdrage levert aan de strijd tegen de klimaatopwarming: het zorgt voor een elektriciteitsproductie 24 uur op 24, vrijwel 365 dagen per jaar; het vermindert de afhankelijkheid van grote leveranciers van fossiele brandstoffen (olie, steenkool, aardgas); het vertraagt de uitputting van fossiele brandstoffen; het is vandaag in België een van de goedkoopste bronnen om elektriciteit te produceren; het laat toe om grote hoeveelheden elektriciteit te produceren zonder de uitstoot van CO 2 ; het beperkt de noodzaak om elektriciteit te moeten invoeren; het creëert een grote directe en indirecte tewerkstelling. 7 Centrale Tihange Wist u dat? Vanaf midden de jaren 90 nestelen slechtvalken op een van de koeltorens van centrale Tihange. Deze roofvogels beschouwen ze als alternatieve nestplaats voor steile rotswanden, hun natuurlijke biotoop. Controlezaal

Wist u dat? 69% van de elektriciteitsproductie door Electrabel gebeurt zonder uitstoot van CO 2, voornamelijk door de inzet van kerncentrales.

HOE WERKT EEN KERNCENTRALE VAN HET TYPE PWR 1? Hoe wordt elektriciteit geproduceerd? In een elektriciteitscentrale wordt de elektrische energie geproduceerd door een reeks energieomzettingen. Door de verbranding van brandstof (chemische energie) of een kernsplijting (kernenergie) ontstaat warmte (thermische energie) die water omzet in stoom. Deze stoom drijft een turbine aan (mechanische energie) die een alternator aan het draaien brengt. De alternator zet de mechanische energie om in elektrische energie. Het werkingsschema van een kerncentrale gelijkt sterk op dat van een klassieke thermische centrale. In deze laatste gebeurt de productie van warmte door het verbranden van steenkool, aardgas, biomassa in een ketel. In een kerncentrale ontstaat de warmte door een kernsplijtingsproces in de splijtstofstaven die in een kernreactor staan. 1. Pressurized Water Reactor of drukwaterreactor 9 Centrale Tihange Kernsplijting omzetting van kernenergie in thermische energie Alle materie bestaat uit atomen die opgebouwd zijn uit een kern waaromheen elektronen draaien. De kern zelf is opgebouwd uit protonen en neutronen. In een kernreactor komt thermische energie vrij door het splijten van de kernen van zware atomen, zoals die van uranium. Die splijting wordt tot stand gebracht door de uraniumkernen te beschieten met neutronen die de juiste snelheid hebben. Bij elke splijting van een kern komen er twee of drie neutronen vrij die op hun beurt weer nieuwe splijtingen kunnen veroorzaken en op die manier zorgen voor een kettingreactie. In een kernreactor moet men een gecontroleerde kettingreactie tot stand brengen, waarbij na elke splijting slechts één nieuw neutron een nieuwe splijting veroorzaakt. Daarom moet het teveel aan neutronen dat in de reactor vrijkomt, worden weggewerkt. Door boorzuur toe te voegen aan het water dat door de reactorkuip stroomt (het water van de primaire kring) en door regelstaven in de reactorkuip neer te laten, kan men neutronen absorberen en zo de reactie regelen. Door alle regelstaven tegelijk in de reactor te laten vallen, zal de reactie binnen 1,3 seconden stilvallen. Splijtstofelementen

1 Eén neutron. 3 Het neutron raakt de kern van een uraniumatoom. 3 miljoen De volledige splijting van 1 kg uranium-235 levert 3 000 000 meer thermische energie op dan de verbranding van 1 kg steenkool. 2 Het water in de reactorkuip remt de snelheid van het neutron af; daardoor zal het neutron de atoomkern kunnen raken. 4 Daarop ontstaat een splijtingsproces waarbij energie vrijkomt onder de vorm van warmte en straling. Daarbij ontstaan splijtingsproducten, alsook schieten nieuwe neutronen weg die op hun beurt uraniumatoomkernen zullen raken. Dit herhaalt zich keer op keer, vandaar de term kettingreactie. Centrale Tihange 10

Werkingsprincipe van PWR-reactoren Een kerncentrale van het type PWR zoals in Tihange, heeft drie kringen met water die volledig van elkaar gescheiden zijn. Bijna 2/3 van de kernreactoren wereldwijd zijn van dit type. Het water en de stoom van de secundaire kring komen nooit in contact met het water van de primaire kring Wist u dat? Er bestaan meerdere types van kernreactoren waaronder: PWR: drukwaterreactor of hogedrukreactor (Tihange) BWR: kokendwaterreactor (Fukushima) RBMK: lichtwater-gekoeldegrafiet-gemodereerde-reactor (Tsjernobyl) A B D C 3 1 2 7 4 6 5 3 2 11 Centrale Tihange 1 I Primair circuit 2 Secundair circuit 3 Tertiair circuit A B C D Reactor Stoomgenerator Turbine Condensor

26 1 Reactor 11 Lagedrukturbine 2 Splijtstofstaven 12 Condensor 3 Regelstaven 13 Voedingspomp 4 Drukregelvat 14 Alternator 5 Stoomgenerator 15 Bekrachtiger 6 Primaire pomp 16 Transformator 9 16 17 24 7 Voedingswater primair circuit 8 Voedingswater secundair circuit 9 Stoom 10 Hogedrukturbine 17 Hoogspanningslijn 18 Koelwaterbron (Maas) 19 Watervang 20 Koud koelwater 21 Opgewarmd koelwater 22 Koeltoren 23 Opwaartse luchtstroom 10 11 14 24 Waterdamp 25 Lozing koelwater 26Verbruiker 12 15 22 8 21 13 20 23 25 19 18 Centrale Tihange 12

Splijtstof Centrale Tihange gebruikt uranium als splijtstof. In de natuur bestaat uranium onder de vorm van drie isotopen 1 : 99% uranium-238, 0,7% uranium-235 en een zeer kleine fractie uranium-234. De kern van uranium-235 is splijtbaar, maar die van uranium-238 niet. Het uraniummengsel dat in de mijnen wordt gewonnen, wordt verrijkt tot het ongeveer 4% uranium-235 bevat: dat is de ideale concentratie om een kettingreactie in stand te houden in een PWR-reactor. Reactor: warmte produceren De reactor is een grote, dikwandige stalen kuip, waarin zich de splijtstofstaven bevinden die gevuld zijn met kleine splijtstoftabletten met uraniumoxide. De staven zijn gebundeld in elementen die verticaal in de reactor worden geplaatst. De warmte die vrijkomt bij de splijting van de uraniumkernen wordt opgenomen door het water van de primaire kring. Het water verhit tot zeer hoge temperatuur meer dan 300 C maar gaat niet koken en vormt zich niet om tot stoom omdat een drukregelvat het onder een grote druk van ongeveer 155 bar houdt. Vandaar de benamning hogedrukreactor. Wist u dat? Na vier jaar is de bruikbare energie uit de nucleaire brandstof uitgeput en wordt ze vervangen. 13 1. Isotopen zijn elementen met dezelfde chemische eigenschappen, maar met een verschillende atoommassa: ze hebben hetzelfde aantal protonen maar een verschillend aantal neutronen. Reactorkuip - Vervanging van de brandstof

Stoomgeneratoren Machinezaal met stoomturbine en alternator Stoomgeneratoren: warmtewisselaars Het warme water van de primaire kring wordt naar een warmtewisselaar geleid, de stoomgenerator, een cilindrisch reservoir waarin duizenden pijpen in omgekeerde U-vorm zijn gemonteerd. Het water circuleert door deze pijpen en geeft zijn warmte af aan het water van de secundaire kring dat langsheen de buitenzijde van de pijpenbundel stroomt. Dit water warmt op en gaat over in stoom die wordt gebruikt om een turbine aan te drijven die gekoppeld is aan een alternator. Nadat het water van de primaire kring zijn warmte-energie in de stoomgenerator heeft overgedragen, stuwt een primaire pomp het in gesloten kring terug naar de reactor. Stoomturbine: van thermische naar mechanische energie De stoom die de stoomgeneratoren verlaat, drijft één of meerdere stoomturbines aan, die bestaan uit een reeks schoepen gemonteerd op een as. Door de druk van de stoom op de schoepen gaat de as aan hoge snelheid draaien. De stoomturbines bestaan uit een hogedruklichaam en meerdere lagedruklichamen. De stoom ontspant dus in opeenvolgende fasen. In het hogedruklichaam vermindert de stoom druk van ongeveer 60 bar tot circa 10 bar. Vervolgens ontspant de stoom in het lagedruklichaam tot een druk van amper 0,05 bar aan de uitgang. Wist u dat? Naargelang het vermogen worden twee, drie of vier stoomgeneratoren per reactor ingezet. Turbine 14

De rotoren draaien aan een constante snelheid van 1 500 omwentelingen/minuut om steeds een nauwkeurige netfrequentie van 50 Hz te verkrijgen. Alternator: elektriciteit produceren vanuit mechanische energie Een alternator die gekoppeld is aan de turbine en erdoor wordt aangedreven, produceert uiteindelijk de elektriciteit. Hij bestaat uit een rotor die ronddraait binnen een vaste stator. De rotor is een elektromagneet die door gelijkstroom wordt bekrachtigd. De stator bestaat uit een vaste cilinder met koperen wikkelingen, waarin een driefasige wisselstroom wordt opgewekt door de draaibeweging van de rotor. Transformatoren Om de elektriciteit met zo weinig mogelijk verliezen naar de gebruikers te brengen, voeren transformatoren de spanning aan de uitgang van de alternator op tot 380 kv. Vervolgens bereikt de stroom, via het elektriciteitsnetwerk en transformatorenstations, de klant op de gewenste spanning. Alternator Transformator

Controlezaal Condensor en koeltoren: gesloten koelkring De condensor is een warmtewisselaar met duizenden buisjes waardoor het koelwater van de tertiaire kring stroomt dat aan een externe bron wordt onttrokken (in Tihange, de Maas). De stoom die van de turbine komt, passeert langs de buisjes, geeft zijn warmte af aan het koelwater, koelt af en condenseert tot water. Dat kan vervolgens terug naar de stoomgenerator worden geleid om er opnieuw tot stoom te worden verhit. Het opgewarmde koelwater wordt van de condensor naar een koeltoren gestuurd waar het door contact met een opstijgende luchtstroom (natuurlijk schoorsteeneffect) wordt afgekoeld. Het merendeel van dit water wordt in een bekken onderaan de koeltoren verzameld en opnieuw naar de condensor geleid. Slechts een kleine fractie (1,5%) verdampt en ontsnapt als een damppluim bovenaan de toren. Controlezaal De controlezaal is het brein van de kerncentrale. Van hieruit meten, regelen en sturen operatoren 24 uur op 24 het geheel van de installaties. Starten, stoppen en moduleren van het vermogen gebeurt centraal. In de controlezaal worden ook de gepaste maatregelen genomen in geval van mogelijke incidenten. Centrale Tihange 16

VEILIGE UITBATING, EEN BLIJVENDE PRIORITEIT Nucleaire veiligheid omvat het geheel van maatregelen dat wordt genomen opdat de activiteit van de centrale geen nefaste invloed op de mens en zijn omgeving zou hebben. Ze maakt het ook mogelijk om de werking van de installaties op lange termijn te verzekeren. Vanaf het concept en de bouw van de installaties wordt alles in het werk gesteld om te vermijden dat een significante hoeveelheid radioactieve materie vrijkomt in de omgeving. Het principe van redundantie Bovendien houdt het concept van de centrale rekening met de mogelijkheid dat een bepaalde uitrusting faalt. Daarom bestaan alle uitrustingen die belangrijk zijn voor de veiligheid minstens in tweevoud. Dit is het principe van redundantie: het voorkomt dat een panne van één onderdeel de veiligheid van de centrale in het gedrang brengt. 17 Toegang reactorgebouw

Splijtstof vijf keer verpakt Een reeks van vijf opeenvolgende inkapselingen schermt het uranium en de hoogradioactieve splijtingsproducten volledig af. 1 Eerst is het uraniumoxide tot splijtstoftabletten samengeperst. 2 De tabletten zitten op hun beurt in splijtstofstaven, hermetisch dichtgelast. 3 Meerdere staven samen vormen splijtstofelementen die in het reactorvat staan; dat vat bestaat uit een 25 cm dikke stalen kuip. 5X De brandstof is vijf keer verpakt om de uitstoot van radioactiviteit te verhinderen. 4 Een eerste primaire insluitwand belet dat mogelijke radioactiviteit uit het reactorgebouw ontsnapt; hij kan weerstaan aan sterke druk van binnenuit. 5 Een tweede insluitwand uit gewapend beton beschermt de installaties tegen ongevallen van buiten. Hij is ontworpen om te kunnen weerstaan aan verschillende soorten incidenten of accidenten zoals bijvoorbeeld een ontploffing, een overstroming, een aardbeving, de impact van een vliegtuig. Tussen beide omhulsels zorgt onderdruk ervoor dat geen radioactiviteit ongecontroleerd naar buiten kan. Centrale Tihange 18

De mens centraal De dagelijkse uitbating van centrale Tihange gebeurt door hoog gekwalificeerd personeel. Werknemers in de controlezaal moeten in het bezit zijn van een speciale licentie die elke twee jaar wordt hernieuwd en die aantoont dat ze bekwaam zijn om de centrale te besturen. Operatoren behalen ze na een intensieve en specifieke opleiding en een doorgedreven training op simulator, en het slagen in een examen in aanwezigheid van een onafhankelijk controleorganisme. Bovendien moeten ze periodiek een medisch onderzoek doorlopen dat hun fysieke geschiktheid attesteert. Jaarlijks worden er tevens interne en externe noodplanoefeningen georganiseerd met betrokkenheid van het personeel van de centrale. Het personeel van de vele externe bedrijven die in Tihange werken uitvoeren, moet ook een opleiding doorlopen om te beantwoorden aan dezelfde criteria over basiskennis als de medewerkers van Tihange. Kerncentrale Tihange heeft een eigen opleidingscentrum met een full-scope simulator die de werking van de centrale met grote precisie en tot in het kleinste detail kan nabootsen. Simulator 19 Centrale Tihange

Noodplanoefening Tienjaarlijkse veiligheidsherziening Herladen van het hart van de reactor met nieuwe nucleaire brandstof Naast de permanente interne controles en de regelmatige revisies gebeurt er tienjaarlijks een grondige herziening van het niveau van de veiligheid, overeenkomstig de bepalingen van de uitbatingsvergunning. Externe controles De Belgische nucleaire installaties zijn onderworpen aan externe controles door het Federaal agentschap voor nucleaire controle (FANC) en zijn filiaal Bel V. De kernindustrie is internationaal een van de strengst gereguleerde activiteiten. Het Internationaal atoomenergieagentschap (IAEA) en de Europese gemeenschap voor atoomenergie (Euratom) houden toezicht op de veiligheid van de installaties en waken erover dat kernenergie uitsluitend voor vreedzame doeleinden wordt ingezet. Centrale Tihange 20

NATUURLIJKE EN KUNSTMATIGE STRALING De mens is doorlopend blootgesteld aan natuurlijke ioniserende stralingen. Ze zijn vooral afkomstig van radioactieve stoffen in de bodem en in bouwmaterialen, van voedingsproducten en kosmische stralen. Er bestaat ook ioniserende straling die kunstmatig wordt opgewekt bijvoorbeeld bij het gebruik van radioactieve bronnen in de geneeskunde (zoals X-stralen), in de industrie of bij de productie van elektriciteit in een kerncentrale. Bij de splijting van een atoomkern in meerdere fragmenten in een kernreactor komt niet alleen warmte vrij maar wordt ook ioniserende straling uitgezonden. Wat is ioniserende straling? Ioniserende straling is een vorm van energie die wordt uitgezonden door een radioactief element. Wanneer ze in contact komt met materie (lucht, water, levend organisme) kan hierin een ionisatie 1 gebeuren. Die kan nefast zijn voor de gezondheid van levende wezens want bij hogere dosissen kan ze de lichaamscellen op onomkeerbare wijze beschadigen. 1. Ionisatie is het proces waarbij een atoom of molecuul uit ongeladen toestand een elektron kwijtraakt of er een bij krijgt en als gevolg daarvan verandert in een ion. Straling meten De meeteenheid voor radioactiviteit is de becquerel (Bq). Een hoeveelheid materie waarvan 1 atoomkern per seconde vervalt, dit wil zeggen van structuur verandert, heeft een activiteit van 1 becquerel. Een andere eenheid die wordt gebruikt om de stralingsenergie te meten die wordt geabsorbeerd door levend weefsel en die rekening houdt met de schadelijkheid van de straling voor het organisme is de sievert (Sv). Omdat de sievert overeenkomt met een vrij grote dosis gebruikt men als eenheid meestal een duizendste (millisievert of msv) of miljoenste (microsievert of µsv) van een sievert. Omdat straling een gezondheidsrisico kan inhouden, is de wettelijke reglementering hierover bijzonder streng. Een gewone burger mag een maximale stralingsdosis van 1 msv per jaar oplopen. Voor wie beroepshalve met straling in contact komt, bedraagt de wettelijke norm 20 msv per lopend jaar en 100 msv over een periode van vijf jaar. αβγ De ioniserende stralingen die het vaakst voorkomen zijn alfa-, bèta- en gammastralen. Alfadeeltjes zijn het meest schadelijk maar dringen niet erg diep door in de materie. Een blad papier volstaat om ze tegen te houden. Gammastralen ioniseren het minst maar dringen het diepst door. Om zich ertegen te beschermen is een dikke laag lood of beton nodig. 21 Centrale Tihange

Kerncentrale Tihange heeft voor haar medewerkers streefcijfers vastgelegd die beneden de wettelijke limiet liggen: 10 msv lichaamsdosis/12 lopende maanden (dosis geabsorbeerd in centrale Tihange) 18 msv lichaamsdosis/12 lopende maanden (inbegrepen dosissen geabsorbeerd in andere installaties) Natuurlijke straling STRALING in het dagelijkse leven 10 Ongewoon hoge natuurlijke stralingsdosis in Guarapari, Brazilië 5 Gemiddelde jaarlijkse dosis luchtvaartpersoneel (800 vlieguren/jaar) Eten/drinken Radongas inhalatie Kosmische straling Gebouwen/ bodem Bron: www.dbcp.gov.hk 2,4 Jaarlijkse natuurlijke achtergrondstraling 0,08 Vlucht Hong Kong naar Noord-Amerika Effectieve dosis (in msv) 10 1 0,1 0,01 20 6,6 1 0,6 0,13 Kunstmatige straling Limiet jaarlijkse dosis voor beroepshalve blootgestelden Gemiddelde dosis CT-scan Limiet jaarlijkse dosis voor het breed publiek (uitgezonderd medische blootstelling) Gemiddelde dosis voor een radiografie van de buik Gemiddelde dosis voor een mammografie 0,05 Gemiddelde dosis voor een radiografie van de borst Centrale Tihange 22

HET BEHEER VAN RADIOACTIEF AFVAL Bij de uitbating van een kerncentrale wordt radioactief afval geproduceerd, wat betekent dat het bestanddelen omvat die ioniserende stralingen uitzenden (radionucliden). Deze afvalstromen worden in categorieën ingedeeld gebaseerd op hun levensduur (na een bepaalde tijd verliezen de radionucliden hun stralingsenergie) en het niveau van de radioactiviteit. Categorie A afval groepeert laag- of middelradioactief afval met korte levensduur (halveringstijd 1 minder dan 30 jaar). Dit is onder meer werkkledij, handschoenen, veiligheidsschoenen, maskers, filters, laboratoriumafval Categorie B afval omvat laag- en middelradioactief afval met lange levensduur (halveringstijd van meer dan 30 jaar). Het merendeel ervan komt vrij bij het fabriceren, onderzoeken en verwerken van splijtstoffen en omvat ook filters en harsen van de zuiveringssystemen van het primaire circuit. In 2006 heeft de Belgische regering besloten om het laagen middelactief afval met korte levensduur finaal op te bergen in een oppervlaktebergingsinstallatie op het grondgebied van de gemeente Dessel. In 2013 heeft NIRAS de toelating gevraagd voor de definitieve berging van dit categorie A afval. Categorie C afval bestaat uit hoogradioactief afval dat vooral afkomstig is van het opwerken van bestraalde splijtstoffen. Ze vereisen de hoogste bescherming tijdens hun afvoer, verwerking en opslag. In België staan NIRAS (Nationale instelling voor radioactief afval en verrijkte splijtstoffen) en haar dochteronderneming Belgoprocess in voor het beheer van het radioactief afval afkomstig van kerncentrales, industriële en medische toepassingen en onderzoekscentra. Opslag vaten geconditioneerd radioactief afval in centrale Tihange 1. De halveringstijd is de tijdsduur waarin de helft van de atoomkernen van een radionuclide tot een stabiele vorm vervalt. 23 Centrale Tihange

99 % van het totale volume radioactief afval is laag- en middelradioactief. Laag- en middelradioactief afval Electrabel beschikt over haar eigen installaties die haar toelaten om zelf een groot deel van haar afvalstoffen te behandelen. Laag- en middelradioactief vloeibaar en vast afval wordt verwerkt in het water- en afvalbehandelingsgebouw dat zich op de site van de centrale bevindt. Waterfilters, laagradioactieve harsen en slib worden in speciale afvalvaten met beton gemengd. Het afval vormt op die manier één geheel met het beton. Deze wijze van immobilisatie van afval noemt men ook conditionering. De vaten worden tijdelijk op de site opgeslagen vooraleer te worden overgebracht naar Belgoprocess. Het vast persbaar afval wordt samengedrukt en voor verdere verwerking naar Belgo process afgevoerd. Versnipperen is een andere mogelijkheid. Dan wordt het afval in een speciaal uitgeruste verbrandingsoven bij Belgoprocess verbrand. Vloeibaar laagactief afval wordt indien mogelijk behandeld en opnieuw gebruikt, geloosd na behandeling of geconditioneerd door indamping voor verdere verwerking. Het beperken van de hoeveelheid laag- en middelradioactief afval is een permanente doelstelling van kerncentrale Tihange. De hoeveelheden zijn echter sterk afhankelijk van geplande onderhoudsactiviteiten en projecten. In 2013 werd door kerncentrale Tihange 97 m 3 aan laag- en middelradioactief afval geproduceerd. Behandeling radioactief afval Centrale Tihange 24

Wist u dat? Het SCK CEN verricht samen met NIRAS onderzoek naar de haalbaarheid van de berging van hoogradioactief afval in diepe kleilagen. Daarvoor werd in Mol op 225 meter onder de grond het laboratorium HADES gebouwd. Desactivatiebekken 25 Centrale Tihange Hoogradioactief afval van gebruikte brandstof Na verloop van 54 maanden, het moment waarop de brandstof uit de reactor wordt gehaald, heeft ze slechts een gedeelte van haar energie vrijgesteld. De gebruikte splijtstof uit de drie reactoren wordt momenteel onder water opgeslagen in één van de zeven desactivatiebekkens aanwezig op de site van Tihange, in afwachting van een beslissing van de overheid over het statuut van gebruikte splijtstoffen met betrekking tot hun eventuele opwerking of evacuatie als radioactief afval.

Milieuverklaring Centrale Tihange brengt elk jaar een EMAS-milieuverklaring uit (Eco-Management and Audit Scheme) waarin de milieuresultaten van de site worden beschreven, waaronder de productie en het beheer van het radioactief afval. Het rapport is beschikbaar op de Electrabel website. Een exemplaar kan worden aangevraagd in kerncentrale Tihange. Opslagrek met gebruikte brandstof in een desactivatiebekken

Kerncijfers centrale Tihange Site van 70 hectares 3 kernreactoren in dienst genomen in 1975 (Tihange 1), 1983 (Tihange 2) en 1985 (Tihange 3) Totaal vermogen 3 016 MW Tihange 1: 962 MW Tihange 2: 1 008 MW Tihange 3: 1 046 MW Jaarlijkse productie 20 miljard kwh, of ongeveer 30% van de elektriciteitsproductie in België Medewerkers 1 050 direct 800 indirect permanent 1 500 indirect tijdens revisies Kerncentrale Tihange Avenue de l Industrie 1-4500 Tihange Verantwoordelijke uitgever: Electrabel n.v., Florence Coppenolle Contact : Tél. +32 2 518 61 11 Foto s: A. Pierot, L. Freché, JC Coppe, D. Closon, R. Vanden Berghe, A. Meyssonnier, R. Job, B. Sebille, D. Mossiat, D. Philippe, Agence O2 Druk: Antilope Printing n.v., Lier (België) Oktober 2014 D/2014/7.208/11 Gedrukt met plantaardige inkt. Het papier- en kartonafval en de gebruikte offsetplaten worden gerecupereerd en gerecycleerd. Simón Bolívarlaan 34, 1000 Brussel, België www.engie.be