KW4: Van leegstaande bedrijfshal tot sportieve hotspot Inspirerend voorbeeldproject voor succesvolle herbestemming! Door: Maurice Hengeveld Er liggen kansen om leegstaande gebouwen en terreinen om te vormen tot sportlocatie. In de gemeente Utrecht bijvoorbeeld ging recent KW4 van start, een sportcluster in één van de leegstaande gebouwen van het voormalige OPG-complex. De realisatie van deze sportieve hotspot vergde een lange adem, maar het resultaat mag er zijn en de vooruitzichten zijn veelbelovend. Maatschappelijke meerwaarde Skatepark Utrecht, Boulderhal Sterk en Circus DIEDOM trekken sinds kort gezamenlijk op. Onder de naam KW4 bundelen zij vanaf december 2013 hun krachten voor het creëren van een unieke sportieve hotspot. Het skatepark en de boulderhal zijn al enige tijd succesvol gevestigd in het tot voor kort leegstaande, voormalige complex van de Onderlinge Pharmaceutische Groothandel (OPG) aan de Koningin Wilhelminalaan in Utrecht Zuidwest. Met de komst van Circus DIEDOM als nieuwe gebruiker leek het de initiatiefnemers niet meer dan vanzelfsprekend om zich als collectief te presenteren. KW4 is daarmee een aansprekend voorbeeld van duurzame herbestemming door middel van sociaal ondernemerschap, waarbij met een 'steuntje' in de rug en de bereidwillige medewerking van de Gemeente en Provincie Utrecht economisch rendabele diensten worden opgebouwd met een maatschappelijke meerwaarde, in dit geval sportaanbod. Concrete stappen De sobere uitstraling van het industriële pand Koningin Wilhelminalaan, gelegen aan de rand van een distributiegebied in transformatie, verraadt weinig tot niets van de sportieve bedrijvigheid en gemoedelijke sfeer binnen. Daar is het druk, een groep enthousiaste boulderaars probeert het door Boulderhal Sterk die dag gebouwde nieuwe circuit. Iets verderop in hetzelfde gebouw, verborgen achter de originele scheidingswanden, is Skatepark Utrecht gevestigd. Onder toezicht van vaste beheerders wordt daar door betrokken docenten les gegeven aan beginnende skaters. In de ruimte tussen boulderhal en skatepark zijn de bouwactiviteiten nog gaande voor de komst van Circus DIEDOM binnenkort als derde gebruiker. 1
Juiste chemie KW4 is simpelweg vernoemd naar ons adres Koningin Wilhelminalaan 4, stelt Lars Roon, bestuursvoorzitter van Skatepark Utrecht. Wij zitten hier al weer vanaf augustus 2012, maar met de komst van Boulderhal Sterk in september 2013 en Circus DIEDOM, dat binnenkort van start gaat, ontstond vrij snel de behoefte aan een gezamenlijke uitstraling. Er zit een duidelijke overlap in onze doelgroepen die maakt dat deze stap bijna vanzelfsprekend is, maar er heerst ook een prettige onderlinge chemie die samenwerken erg leuk maakt. De passie voor wat we doen staat bij eenieder hier voorop. Wij zijn ervan overtuigd dat de samenwerking onze initiatieven een extra boost gaat geven! De snel gegroeide populariteit van zowel het skatepark als de boulderhal wijst inderdaad in die richting. Roon: Ik verwacht dat we in eerste instantie veel aan elkaar zullen hebben op het gebied van evenementen en het aanbieden van sportarrangementen voor bijvoorbeeld scholen. Dat is ook het eerste waar we op zullen inzetten. Skatepark Utrecht Skatepark Utrecht is een skateboardpark. Het streetparcours is ontworpen door skateboardend Utrecht, met als uitgangspunt dat het een interessant park moet zijn voor alle niveau s. Er vinden regelmatig kleine aanpassingen plaats om het park interessant te houden. Naast de grootste gebruikersgroep (skateboarders) zijn inliners ook welkom binnen de openingstijden. Voor BMX ers is de donderdag gereserveerd. Het uitdagende parcour van Skatepark Utrecht beslaat 1.500 m2. Onder leiding van betrokken en ervaren docenten wordt skateles gegeven aan deelnemers tussen de 6 en 12 jaar, maar ook oudere skaters kunnen aansluiten. Lange adem De plannen voor een nieuw te realiseren locatie voor jongerencultuur en -sport voor de stad en provincie Utrecht dateren al van jaren terug. Het was de volhardende groep initiatiefnemers van Skatepark Utrecht die in 2009 op aangeven van Jonathan Schouten, aan de Koningin Wilhelminalaan een geschikte locatie vond. Roon: Schouten was eerder betrokken bij de oprichting en bouw van Skatepark The Yard achter het Centraal Station Utrecht en later bij Skatepark A2 Wherehouse in Papendorp. Hij heeft een neus voor locaties met potentie. Zijn gevoel bleek wederom juist! Om op Koningin Wilhelminalaan 4 aan de slag te kunnen waren allereerst partners nodig. Die vond het Skatepark Utrecht in samenwerking met sociaal innovator Rob Nillezen. Hij startte in 2010 het initiatief MovePlex, een vernieuwende hotspot voor urban culture. 10 veelbelovende cultuur- en sportinitiatieven voor jongeren zouden er samenwerken binnen een nieuwe broedplaats in het voormalige OPG-complex. Het concept zou tevens dienen als voorloper in de herontwikkeling van 2
de Merwedekanaalzone Zuid van distributie- naar stedelijk gebied. Van de participerende sportorganisaties van het eerste uur, zijn uiteindelijk 3 sportorganisties overgebleven waarmee de sportieve hotspot met een nieuwe naam, KW4, een feit is. De eerste bewoner In één van de hallen van het voormalige OPG-complex werd met de inzet van een leger vrijwilligers in vijf maanden tijd op 1.500 m2 een uitdagend skatepark gerealiseerd, dat in augustus 2012 haar deuren opende voor het publiek. Het traject daarnaartoe was er één van de lange adem, licht Roon toe. Nadat Skatepark The Yard moest wijken voor sloop en uiteindelijk failliet werd verklaard, nam Stichting Skatepark Utrecht in 2010 het stokje over. Een deel van de bestuursleden, voorheen ook betrokken bij The Yard, nam ook de subsidieaanvraag over en wist zich succesvol te richten op de realisatie van het indoor skatepark. Een grote groep skaters vanuit heel het land én daarbuiten weet ons inmiddels te vinden. Met de lancering van KW4 beschikt Utrecht in één klap over een stedelijk, provinciaal en zelfs landelijk voorbeeldproject op het gebied van sport en beweging, inspirerend ondernemerschap, binnenstedelijke (her)ontwikkeling, jeugd en gezondheid én talentontwikkeling. Nieuwe buren Met de komst van Boulderhal Sterk kreeg het pand aan de Koningin Wilhelminalaan een tweede spectaculaire sport binnen de muren. Ook hier speelde een lang voortraject en bleek het doorzettingsvermogen van initiatiefnemers Fleur Derks, Jelmer Pelt en Roberto Ackermann een onmisbare eigenschap bij de totstandkoming. Derks: Jelmer en ik waren, beiden vanuit onze passie voor het boulderen, al langere tijd op zoek naar een geschikte locatie en financiële middelen. Daarbij hadden wij, gezien het specifieke karakter van de sport, een behoorlijk aantal eisen. Eerder was bijvoorbeeld een locatie binnen de Spoorzone langs de Tweede Daalsedijk in Utrecht in beeld. Binnen die zone, in eigendom bij NS Poort, waren van oorsprong spoor gerelateerde bedrijven als wisselbouw gevestigd. Vestiging op dat terrein bleek, als onderdeel van een groter gebiedsplan, voor alle partijen echter te complex. Het was uiteindelijk Ackermann, eerder betrokken bij het Moveplex-initiatief, die de huidige locatie onder de aandacht bracht en daar samen met ons werk van maakte. Een periode van hard werken brak aan, maar kijk nu het is prachtig geworden en we trekken veel enthousiaste bezoekers. Circus DIEDOM Al langere tijd actief als dé circusschool van Utrecht was het uiteindelijk Circus DIEDOM, die vanuit de gemeente toestemming kreeg om zich als derde gebruiker in het pand te vestigen. Jasper Riedeman, directeur en docent bij het circus geeft uitleg over zijn keuze. DIEDOM geeft al geruime tijd vanaf negen locaties in de stad les aan beginnende circusartiesten en gevorderde jongleurs en acrobaten. Ook lessen voor jongeren met een lichamelijke- en/of verstandelijke beperking staan sinds enige tijd op het programma. Onze bestaande locaties zijn echter allemaal te klein voor DIEDOM om, naast het bestaande lesprogramma, een al langer gewenste verdere ontwikkeling te realiseren. Met de nieuwe locatie, mede via Rob Nillezen in gang gezet, komt die ontwikkeling nu 3
eindelijk wel voor ons in beeld. Inmiddels is een start gemaakt met de realisatie van de voor DIEDOM noodzakelijke voorzieningen in het pand, zoals compartimentering, waterleidingen, sanitair en verwarming. Inzet op evenementen Over de te verwachten voordelen van de samenwerking binnen KW4 zijn de initiatiefnemers het meer dan eens. Pelt: Met de ter beschikking gestelde provinciale subsidie gaan we onze entree vernieuwen zodat die vanaf de weg duidelijk zichtbaar en uitnodigender wordt. Onze boulderhal zit aan de wegkant, DIEDOM en het skatpark hebben hun entree in de naast het pand gelegen steeg. Ook daar komt dus meer nadruk op. Het recent op de groene punt onder de Balijebrug, direct voor onze deur, aangelegde skatepad kan wellicht een toevoeging krijgen met bijvoorbeeld een klimwand en een balanceerlijn. Daarmee ontstaat een verbinding met de directe omgeving. Onze organisaties hebben zowel individueel als gezamenlijk een creatief, uitdagend én sportief karakter. Het zijn actieve subculturen met elk een gericht eigen netwerk. Vanuit dat netwerk weten onze doelgroepen ons al goed te bereiken. Met gezamenlijke festivals, open dagen en andere activiteiten, zoals sportarrangementen voor bijvoorbeeld scholen, verwachten wij de komende tijd daarnaast ook een breder publiek aan te spreken. Boulderhal Sterk Boulderen is de meest spectaculaire tak binnen de klimsport. Een boulder is een korte klimroute op een wand van maximaal 4,5 meter hoog. De weg naar boven is een fysieke puzzel die je met techniek, kracht en denkvermogen oplost. Dikke valmatten onder de boulderwand zorgen voor je veiligheid. Voor boulderen is dus geen klimgordel, klimpartner of klimdiploma nodig. Dit maakt de sport erg laagdrempelig. Ook beginners kunnen zich uitstekend vermaken. Het principe van boulderen is erg simpel: sportschoenen aan en je kan zo aan de slag! Boulderhal Sterk heeft ruim 500m2 boulderwand met 9 circuits. De 9 circuits hebben voor ieder niveau wat te boulderen, van makkelijk naar moeilijk. Naast de circuits zijn er ook uitgebreide trainingsfaciliteiten speciaal voor de boulderaars die écht sterk willen worden. Er is onder andere een trainingswand, stokjesbord, campusbord en vingerborden. Landelijke trend De formule van KW4 past in een landelijke trend waarbij leegstaande gebouwen worden omgevormd tot, dikwijls tijdelijke, sportlocaties. Eerder gaf bijvoorbeeld de provincie Gelderland een inspiratieboekje uit met voorbeelden uit de praktijk van kansen voor tijdelijke sportieve binnen- en buitenruimte. Daarin valt onder andere te lezen: Waar momenteel veel ontwikkel- en bouwplannen stilliggen dienen zich kansen aan om leegstaande gebouwen en terreinen om te vormen tot sportlocatie. Dergelijk initiatieven kunnen ervoor zorgen dat lelijke plekken in de stad verdwijnen en er 4
tegelijkertijd ruimte ontstaat om te sporten en bewegen. Het ontbreekt gemeenten, woningbouwcorporaties en andere belanghebbenden echter vaak aan goede voorbeelden op het gebied van sport en aan kennis op het gebied van herbestemmen in het algemeen. Daaruit blijkt, dat ook elders in Nederland met interesse wordt gekeken naar voorbeeldprojecten. Handig in dat kader zijn de tips & tricks op het gebied van herbestemmen die in het inspiratieboekje uitvoerig aandacht krijgen. Circus DIEDOM Circus DIEDOM is al geruime tijd dé circusschool van Utrecht. Balanceren op het slappe koord, de grote houten bal of de eenwieler. Jongleren met doekjes, ballen, knotsen of de diabolo. Acrobatiek in de trapeze of de spectaculaire tissue. Circus DIEDOM kiest voor het aanleren van klassieke circustechnieken, verrijkt met dans, mime en theater. Op negen locaties in de stad én binnenkort ook vanuit KW4, worden lessen verzorgd voor zowel de beginnende circusartiest als voor de gevorderde jongleur of acrobaat. Na een paar jaar kunnen cursisten meedoen in de voorstellingsgroep van Circus DIEDOM, waar ook aandacht wordt gegeven aan presenteren en spelen voor publiek. Er is ook een lesprogramma voor jeugd met een lichamelijke- of verstandelijke beperking. Succesfactoren Inmiddels kan ook KW4 als inspirerend voorbeeldproject worden gezien. Waar gemeenten zich, volgens het inspiratieboekje, dikwijls nog te veel focussen op problemen rond tijdelijke bestemming bleek de gemeente Utrecht meer dan bereid om mee te denken in het geval van KW4. Naast die bereidwilligheid bleek ook de terugschaling van het eerdere Moveplex-concept naar een light versie essentieel bij de realisatie. Maar er zijn meer succesfactoren te benoemen, zoals bevlogen initiatiefnemers met oog voor kansen en mogelijkheden, het bieden van nieuwe, interessante vormen van sport, goede samenwerking en afspraken met pandeigenaar gemeente Utrecht én samenwerking met de doelgroepen. Dat is in het geval van KW4 ook allemaal van toepassing, vinden de initiatiefnemers. Al die factoren samen hebben het voor ons mogelijk gemaakt dit prachtconcept te realiseren. We staan dan ook te trappelen om het succes verder uit te bouwen en hebben er het volste vertrouwen in dat we daarin slagen! KW4 is mede mogelijk gemaakt door: 5