HUWELIJK & MIGRATIE Beeldvorming over partnerkeuze bij allochtone jongeren

HUWELIJK & MIGRATIE Beeldvorming over partnerkeuze bij allochtone jongeren Project 3BAO Academiejaar 2005 2006

HUWELIJK & MIGRATIE Beeldvorming over partnerkeuze bij allochtone jongeren Project 3BAO Academiejaar 2005 2006

HUWELIJK & MIGRATIE Beeldvorming over partnerkeuze bij allochtone jongeren Koning Boudewijnstichting PRIC Projectbegeleider Projectverantwoordelijke Project Team Intern Leden projectgroep Greet Van der Wielen Anita Martens Gerard Gielen 1. Katleen Bartholomé 2. Stefanie Granturchi 3. Ann Michiels 4. Bart Schouteden 5. Ruth Vandewaerde Project 3BAO Academiejaar 2005 2006

Voorwoord Met vijf personen hebben we gedurende enkele maanden samengewerkt om dit project over Huwelijk & Migratie vorm te geven. We realiseren ons dat we hierin niet geslaagd zouden zijn zonder de steun van enkele mensen. We willen graag deze mensen bedanken. Speciale dank gaat uit naar de Koning Boudewijnstichting die ons de kans heeft gegeven aan dit fantastische project deel te nemen. Dank voor hun blijk van interesse door onze school te bezoeken om met ons kennis te maken en voor de financiële tegemoetkoming voor onze onkosten met betrekking tot het project. Daarbuiten gaat eerst en vooral onze dank uit naar Anita Martens, projectverantwoordelijke en jaarverantwoordelijke van de derde opleidingsfase orthopedagogie aan de KHLim, voor haar ondersteuning, raad en begeleiding tijdens het proces. Ook willen we Gerard Gielen, onderzoekscoördinator en docent aan de KHLim, eerst en vooral bedanken voor zijn projectvoorstel bij de Koning Boudewijnstichting en het onderhouden van contacten bij de stichting. Zonder hem was er geen project geweest. Ook voor het ontwerpen van de website www.huwelijkenmigratie.khlim.be, zijn tips bij de concrete uitwerking van het project, voor zijn steun en in het bijzonder voor zijn hulp bij het ontwerpen en verwerken van de enquêtes. Om af te sluiten danken wij hem ook voor onze deelname aan de studiedag rond huwelijk en migratie die zal doorgaan op 16 februari 2006 in het provinciehuis te Hasselt. Vervolgens richten we een woord van dank tot Elly Leus, theoriebegeleider en docente aan de KHLim, en Greet Van der Wielen, projectbegeleider, voor hun concrete tips en kritische noten bij de theoretische onderbouw van ons project. Eveneens danken we enkele medewerkers van het PRIC, namelijk Havva Duman, Dirk Janssen Sevin Murat en Els Vandenbuys voor hun medewerking aan de projectindiening bij de Koning Boudewijnstichting. Dank voor hun ondersteuning en ideeën rond de methodieken van de praatsessies en het vorm geven en afnemen van de vragenlijst. Onze dank gaat ook uit naar Marijke Vertessen, leerkracht aan een middelbare school, voor haar zoektocht naar kandidaten voor de praatgroepen en voor de tijd die ze voor ons vrijmaakte. De leerlingen die aan de praatgroepen hebben deelgenomen en deze die even tijd vrijmaakten om onze enquête in te vullen willen we ook bedanken want zonder hun hadden we onze resultaten niet kunnen bereiken. Dit geldt ook voor hun leerkrachten die tijd voor ons wilden vrijmaken tijdens hun lessen. Graag willen we ook Tarýk Tunçay, diens assistent, de student Umut Yanardag en de andere leden van zijn studentenvereniging aan de Hacettepe University te Ankara bedanken voor de tijd die ze vrijmaakten, voor de hulp en voor hun gastvrijheid tijdens onze studiereis. Ze bezorgden ons vele leerrijke ervaringen. Tot slot vinden we het ook belangrijk om een dankwoord te richten aan alle familieleden, vrienden, kennissen en partners voor hun steun en voor hun hulp bij het organiseren van de studiereis. Katleen, Stefanie, Ann, Bart en Ruth 4

Inhoudstafel Voorwoord... 4 Inhoudstafel... 5 Inleiding... 8 Theoretische onderbouw... 9 1 Schets van migratiegeschiedenis in België... 9 1.1 Algemeen... 9 1.1.1 Emigraties... 9 1.1.2 Immigraties... 9 1.2 Historisch bekeken... 9 1.2.1 Voor 1920... 9 1.2.2 Van 1920 tot 1940... 10 1.2.3 Van 1946 tot 1956... 10 1.2.4 Van 1956 tot 1969... 11 1.2.5 De jaren '70... 11 1.2.6 De jaren '80... 12 1.2.7 De jaren '90... 12 1.3 Conclusie... 12 2 Soorten huwelijken... 13 2.1 Algemeen... 13 2.2 Huwelijk uit liefde... 13 2.3 Gearrangeerd huwelijk... 13 2.4 Gedwongen huwelijk... 13 2.5 Importhuwelijk... 13 2.6 Schijnhuwelijk... 14 2.7 Gemengd huwelijk... 14 2.8 Holibi-huwelijk... 14 2.9 Religieus huwelijk... 14 2.10 Polygaam huwelijk... 14 2.11 Conclusie... 15 3 Het huwelijk... 16 3.1 Algemeen... 16 3.2 Het huwelijk volgens de wet... 16 3.2.1 De Belgische huwelijkswetgeving... 16 3.2.1.1 De verloving... 16 3.2.1.2 Het huwelijk... 16 3.2.2 De Marokkaanse huwelijkswetgeving... 18 3.2.2.1 Het huwelijk... 18 3.2.2.2 Rechten en plichten van de echtgenoten... 19 3.2.3 De Turkse huwelijkswetgeving... 19 3.2.3.1 De verloving... 19 3.2.3.2 Het huwelijk... 19 3.2.3.3 Rechten en plichten van de echtgenoten... 20 3.3 Het huwelijk volgens de islam... 20 3.3.1 Het vinden van een partner... 21 3.3.2 Bruidsschat... 21 3.3.3 Rechten en plichten... 21 3.3.4 Wat is een geschikte partner?... 22 3.3.5 Aanzoek en verloving... 22 3.3.6 De huwelijkssluiting... 22 5

3.3.7 Regels betreffende het huwelijk in de islam... 23 3.4 Het huwelijk volgens de turkse en de marokkaanse cultuur... 24 3.4.1 Het Marokkaanse huwelijksfeest... 24 3.4.2 Hennadag... 24 3.4.3 De dag van het grote feest.... 25 3.4.4 Het Turkse huwelijksfeest.... 26 3.5 Conclusie... 26 4 Gekozen partners... 28 4.1 Algemeen... 28 4.2 Een huwelijk of een opleiding... 28 4.2.1 Een nieuw leven en het huis uit... 28 4.2.2 Uitstel en afstel... 28 4.2.3 Wie is de ware?... 28 4.3 Conclusie... 29 5 Generatieverschillen... 30 5.1 Algemeen... 30 5.2 De generaties... 30 5.3 Generatieverschillen in partnerkeuze... 30 5.4 Generatieverschillen: gemengd huwelijk... 32 5.5 Conclusies... 32 6 Huwelijk en migratie... 33 6.1 Algemeen... 33 6.2 Huwen met iemand uit het land van herkomst met de bedoeling zich in België te vestigen... 33 6.3 Gezinsvorming... 33 6.3.1 Voorwaarden... 33 6.3.2 Procedure... 33 6.3.3 Nodige documenten om een visum te verkrijgen... 34 6.3.4 Enkele opmerkingen... 34 6.4 Gezinshereniging... 34 6.4.1 Voorwaarden... 34 6.4.2 Procedure... 34 6.4.3 Gezinshereniging met iemand met dubbele nationaliteit... 35 6.4.4 Gezinshereniging met iemand die enkel de Turkse of Marokkaanse nationaliteit heeft... 35 6.4.4.1 Voorwaarden... 35 6.4.4.2 Procedure... 35 6.5 Nationaliteitsverandering?... 35 6.5.1 Voorwaarden... 35 6.5.2 Nodige documenten... 35 6.5.3 Procedure... 36 6.6 Conclusie... 36 7 Gevolgen voor het gemengde echtpaar op verschillende vlakken... 37 7.1 Algemeen... 37 7.2 Gemengde paren gewoon of anders... 37 7.3 Vraaggesprek... 37 8 Seksualiteit... 38 8.1 Algemeen... 38 8.2 Verliefdheid... 38 8.2.1 Hoe staat de islam tegenover verliefdheid? Wat zegt de Koran hierover?... 38 8.3 Relatievorming... 38 8.3.1 Hidjâb: scheiding der seksen... 38 8.3.2 Partnerkeuze... 38 8.4 Seksualiteit... 39 6

8.4.1 Is seksuele voorlichting effectief?... 39 8.4.2 Informatiebronnen... 40 8.5 Seksueel contact seksuele ervaring... 40 8.6 Conclusie... 41 Implementatie... 42 1 Praatgroepen... 42 1.1 Voorbereiding praatgroepen... 42 1.2 Voorbereiding methodiek... 42 1.3 Uitwerking en uitvoering van de methodiek in de praatgroepen... 43 1.4 Sessie 1: Flaps maken... 43 1.5 Sessie 2: Flaps bespreken... 44 1.6 Sessie 3: Het spel... 45 1.6.1 De meisjessessie... 46 1.6.2 De jongenssessie... 49 1.7 Conclusie... 51 2 Enquête... 53 2.1 Voorbereiding en opstellen van de enquête... 53 2.2 het Afnemen van de enquête... 53 2.3 Resultaten van de enquête... 54 2.4 Conclusie... 58 Internationale studie en de leereffecten naar het project... 59 1 Verantwoording van de keuze voor een bepaald land in functie van het project... 59 2 Onze reis in een notendop... 59 2.1 Zaterdag: vertrek... 59 2.2 Maandag: bezoek universiteit... 59 2.3 Dinsdag: enquete en praatsessie... 59 2.4 Woensdag... 63 2.5 Donderdag... 63 3 Conclusie... 63 Vergelijkende resultaten van de praatgroepen en enquêtes in België en Turkije... 65 1 Praatgroepen... 65 1.1 Jongens... 65 1.2 Meisjes... 65 2 Enquêtes... 65 2.1 Jongens... 65 2.2 meisjes... 66 Algemeen besluit... 67 Bijlagen... 68 1 Bijlage 1: Interviews... 68 1.1 Interview met gemengd getrouwd koppel... 68 1.2 Interview met I.... 69 2 Bijlage 2: Vragen en categorieverdeling spel België... 71 3 Bijlage 3: Begeleidingsbrief bij de enquête... 75 4 Bijlage 4: De enquête... 76 5 Bijlage 5: Resultaten van de enquête in België... 78 6 Bijlage 6: De Turkse enquête... 100 7 Bijlage 7: Vragen en categorieverdeling spel Turkije... 102 8 Bijlage 8: Resultaten van de enquête in Turkije... 106 Bronvermelding literatuurlijst... 124 1 B o e k e n... 124 2 I n t e r n e t s i t e s... 124 7

Inleiding In april 2005 lanceerde de Koning Boudewijnstichting een projectoproep tot voorstellen om de thematiek huwelijk en migratie te onderzoeken. Het projectvoorstel van de KHLim werd weerhouden. Dit voorstel hield onderzoek en vorming in ten aanzien van de problematiek huwelijk en migratie van allochtonen regio Limburg. Omdat men in de media vaak begrippen als gedwongen huwelijken, gearrangeerde huwelijken, schijnhuwelijken, hoorde en nog hoort, was men benieuwd om te zien of bepaalde huwelijkstradities zich al dan niet in de derde generaties voortzetten. Het gedeelte van het onderzoek dat wij voor onze rekening namen, bestond uit een onderzoek naar de houding van allochtone jongeren m.b.t. de keuze van een partner en het huwelijk én hulp bij de organisatie van de studiedag. Ons onderzoek bestond enerzijds uit de afname van een vragenlijst en anderzijds uit het plaatsvinden van enkele praatgroepen met jongeren uit de derde graad van het secundair onderwijs. Daarenboven hebben we in Turkije met dezelfde middelen onderzocht hoe studenten daar t.a.v. het huwelijk staan. We zijn begonnen met een grondige literatuurstudie om zo meer achtergrond te hebben in de thematiek. De belangrijkste informatie ervan hebben we gebundeld in deel 1, de theoretische onderbouw. Hierin geven we onder meer de geschiedenis van migratie in België, soorten huwelijken, het huwelijk volgens de verschillende wetgevingen, culturen en de islam en generatieverschillen rond het huwelijk weer. Ook andere aspecten die verband houden met het huwelijk van allochtonen zoals seksualiteit; de regelgeving rond het huwelijk en migratie en de gevolgen voor het echtpaar komen in dit deel aan bod. De implementatie van het project is terug te vinden in deel 2 van dit boek. Hierin wordt de organisatie van de praatgroepen d.m.v. verschillende sessies geschetst. Vervolgens beschrijven we enkele voorzichtige conclusies die we uit de sessies trekken. Hierna komt de opgestelde vragenlijst en de resultaten die na de afname en verwerking naar boven kwamen aan bod. In het laatste deel vindt u onze ervaringen van het internationale studieproject te Ankara terug. Niet alleen vermelden we hier onze bezoeken en belevingen, maar we vergelijken ook de resultaten uit ons onderzoek over de houding van de studenten ten aanzien van het huwelijk met die van de praatgroepen uit België. Ten slotte bevinden zich nog enkele documenten in bijlagen om zo een zicht te geven op de activiteiten en andere nuttige informatie die tijdens onze projectverwerking hebben verricht. 8

Theoretische onderbouw 1 Schets van migratiegeschiedenis in België In dit hoofdstuk geven we eerst een algemeen beeld van de emigratie en migraties van België. Hierna wordt er chronologisch een schets van de immigratie van België omschreven. Aan het eind van dit hoofdstuk beschrijven we de belangrijkste conclusies. 1.1 ALGEMEEN 1.1.1 Emigraties Een weergave van de situatie van Belgische emigranten in de 19e en 20e eeuw helpt de immigratie te begrijpen. Belgische emigranten vertrekken immers vaak vanuit dezelfde achtergrondsituatie als migranten uit andere landen. Het zijn niet enkel persoonlijke motieven die tot emigratie aanzetten, ook de politieke, sociale en economische situatie zijn van doorslaggevend belang. Hoewel er weinig nauwkeurige statistische cijfers beschikbaar zijn en de Belgen in het buitenland vaak werden verward met Nederlanders, Fransen of Duitsers mogen we stellen dat de voornaamste emigraties uit België gericht waren naar Frankrijk, Noord-Amerika, Latijns-Amerika en Kongo. Als typisch Belgisch verschijnsel ging dit eveneens gepaard met een "Interne Migratie" vanuit Vlaanderen naar Wallonië. 1.1.2 Immigraties De Belgische geschiedenis kent ook veel immigratie. Niet alleen in de twintigste eeuw komt dit verschijnsel voor. Voor de WO I oefende ons land een zekere aantrekkingskracht uit, het was namelijk centraal gelegen en heel toegankelijk. België was voor vele emigranten uit Centraal- en Oost-Europa een eerste stopplaats op hun trek naar de "Nieuwe Wereld". Ons land kende al een tijd een vredestoestand. Hierdoor lokte België ook heel wat internationale organisaties die er hun zetel kwamen vestigen. Verder was ons land gekend om zijn degelijk secundair en hoger onderwijs dat relatief goedkoop was. 1.2 HISTORISCH BEKEKEN 1.2.1 Voor 1920 Volgens Vandaele J. (1999) telde België 95.000 vreemdelingen in 1846. Bij de eeuwwisseling groeide dit aantal tot ongeveer 212.500 vreemdelingen en in 1910 waren er 254.000 allochtone inwoners. Kenmerkend voor deze periode is dat meer dan 80 % van deze immigranten uit buurlanden afkomstig zijn, in 1910 waren er 32 % Fransen, 28 % Nederlanders en 22 % Duitsers. Hun beroepen waren erg verschillend, van huishoudelijke kracht en fabrieksarbeiders tot ambachtelijke, commerciële of intellectuele zelfstandigen. Van de landen die België niet omringen, vormden de Italianen de grootste groep. Vandaele zegt dat er in 1910, 4.490 in België verbleven. Ook zij hadden diverse beroepen, met een overwicht van leurders, ijsventers, orgeldraaiers en stukadoors. Voor de gewone man die weinig of niet met vreemde culturen geconfronteerd werd, vertegenwoordigde de Italiaan de "vreemdeling. Alleen onder de studentenbevolking waren er Russen, Zuid-Amerikanen en Japanners. Kort voor de WO I bestond de helft van de studenten aan de Luikse Ingenieursschool uit Russen. Rond 1900 telde België ook heel wat politieke vluchtelingen van verschillende afkomst, Italiaanse en Poolse nationalisten, Duitse, Russische en Armeense vluchtelingen. De vreemdelingenpolitie zag toe op de stiel van de vreemdelingen zodat mogelijke schendingen van het neutrale statuut van België zouden vermeden worden. WO I heeft het aantal vreemdelingen doen dalen van 250.000 in 1910 tot ongeveer. 150.000 in 1920. 9

1.2.2 Van 1920 tot 1940 Sinds 1920 begon men buitenlandse arbeidskrachten aan te werven voor de naoorlogse wederopbouw. De daling van 1920 was al snel niet meer te zien en 10 jaar later, in 1930, waren er al 319.000 vreemdelingen. Wat in deze jaren opvalt, is de verandering van landen die immigreren naar ons land, steeds meer migranten komen van buiten onze omliggende buurlanden. Men werft uit verder gelegen Zuid- en Oost-Europese landen. Naast 50.000 Polen en 30.000 Italianen waren er ook enkele duizenden Joegoslaven, Hongaren, Tsjechen en Roemenen. Bij deze migranten bevonden zich ook heel veel politieke vluchtelingen, vooral Russische emigranten, Italiaanse antifascisten, Hongaarse en Spaanse vluchtelingen, Duitse antinazi s en Duitse, Poolse, Hongaarse en Roemeense Joden. De economische depressie in 1929 deed de immigratie vertragen, doch kende de Belgische economie in 1936 een heropflakkering. In Limburg werden nieuwe steenkoolmijnen geopend. Opnieuw werden vreemde arbeidskrachten, voornamelijk uit Italië, aangetrokken. Deze vreemdelingen waren plattelandsbewoners met weinig ervaring op het gebied van sociale gelijkheid. Ze vormden een welgekomen oplossing. In Wallonië waren de Belgische arbeiders beter georganiseerd, ze wilden niet naar de Limburgse mijnen verhuizen. Ze zagen hun kinderen liever in beter betaalde en aangenamere sectoren werken. In 1937 waren al meer dan een vijfde van de mijnwerkers vreemdelingen. Ook de diamant-, de textielnijverheid en de lederbewerking namen arbeiders via kleinere bedrijven aan. 1.2.3 Van 1946 tot 1956 Na de tweede wereldoorlog werd er gestart met de wederopbouw van het land. De voornaamste energiebron was op dat moment steenkool. Het patronaat Fedechar (Federation des Associations Charbonnières) en de Belgische overheid wilden de steenkoolproductie doen stijgen. Het probleem hier was dat de steenkoolmijnen niet bemand geraakten. Dus werden de Duitse krijgsgevangenen en de collaborateurs in de mijnen tewerkgesteld. Op 20 juni 1946 werd te Rome een Belgisch - Italiaans overkomst ondertekend dat 50.000 Italiaanse arbeiders voor de Belgische steenkoolmijnen gingen werken. De immigratie werd goed georganiseerd en gecontroleerd. In 1946 to1949 werden volgen Vandaele J. 77.000 Zuid-Italianen en 20.000 Polen naar België gehaald. Ze werden eerst in eigen land medisch onderzocht alvorens door de Fedechar goedgekeurd te worden. De kolenslag werd dank zij de vreemdelingen gewonnen. De ontginning van steenkool was heel arbeidsintensief en de vreemdelingen waren goedkope arbeidskrachten. In 1947 telde België 367.600 vreemdelingen. In 1948 sloeg de economische crisis toe. Tussen 1950 en 1954 werd 10 % van de werkende bevolking werkloos. De immigratiereglementering werd strenger. Nochtans bleek duidelijk dat de Belgische werklozen de open plaatsen in de steenkoolmijnen niet wilden innemen. Aan looneisen werd niet toegegeven en de syndicale eisen over arbeidsomstandigheden en veiligheidsmaatregelen bleven slecht. De Italianen bleken onmisbaar voor de mijnen. Het harde, ongezonde, en vooral gevaarlijke werk eiste regelmatig slachtoffers. Op 8 augustus 1956 vond de ramp van de "Charbonnage du Bois du Cazier" te Marcinelle plaats. De ramp eiste 262 dodelijke slachtoffers, 136 waren Italianen. De Italiaanse emigratiedienst eiste strengere veiligheidsmaatregelen en weigerde nog nieuwe Italianen naar België te sturen. De Belgische overheid en het patronaat gingen niet op de eisen in. 10

1.2.4 Van 1956 tot 1969 Augustus 1956 was een keerpunt in de immigratie uit het zuiden van Italië. In deze periode van hoog economische gevoeligheid ontstond er een evenwichtstoring op de arbeidsmarkt. In vele sectoren was er nood aan ongeschoolde arbeidskrachten. De activiteiten verplaatsten zich meer naar de zware industrie, naar de grote steden waar vooral de bouwsector volop actief was, naar de havengebieden, de textiel, de persoonsverzorging. Hiervoor werden nieuwe landen gecontacteerd, eerst Spanje en Griekenland, nadien Marokko en ten slotte Turkije. Tussen de landen van herkomst en het gastland werden overeenkomsten gesloten, afspraken over de rechten van de inwijkelingen in verband met de arbeidskaart, het verblijf en de sociale zekerheid werden gemaakt. Tijdens de jaren 60 werden ongeschoolden mensen uit Noord-Afrika en Turkije naar België gehaald. In opdracht van het Ministerie van Arbeid en Tewerkstelling gaf het Belgisch Instituut voor Informatie en Documentatie in 1964 een brochure uit; "Vivre et travailler en Belgique". De inleiding van deze brochure luidde als volgt: "Arbeiders, welkom in België! U denkt eraan in België te komen werken? Wellicht heeft U reeds de 'grote beslissing' genomen? Wij, Belgen, zijn verheugd dat U aan ons land de bijdrage van uw arbeidskracht en uw intelligentie komt leveren. (...) Uitwijken naar een land dat onvermijdelijk met het uwe verschilt, brengt enkele aanpassingsproblemen met zich mee. Deze aanvankelijke moeilijkheden zullen veel vlotter overwonnen worden indien U een normaal leven, dit wil zeggen een familiaal leven leidt. België is een land waar de arbeid goed beloond wordt, waar het comfort op een hoog niveau ligt, vooral voor hen die in gezinsverband leven. (...) In elk geval willen wij U nogmaals verzekeren: de arbeiders uit streken van de Middellandse Zee zijn welkom onder ons in België." De folder gaf verder informatie over de arbeidsvergunningen, de streken en sectoren waar er vraag was naar arbeid en regelingen over kinderbijslag en de sociale zekerheid. Ook werd de migrant ingelicht over het gezinsleven in België en over de vrijheid van godsdienst. Opmerkelijk was het aandringen op de gezinsimmigratie. Veel gastarbeiders kwamen als toeristen het land binnen en gingen vervolgens op zoek naar werk. Ze werden vaak illegaal in dienst genomen en via medische goedkeuring werden ze in orde gebracht. Om verder misbruik van illegale indienstneming te voorkomen ging de overheid in februari 1967, onder druk van de vakbonden, de verblijfswetgeving opnieuw strenger toepassen. Het systeem was echter niet sluitend en de immigratie bleef aanhouden. Er ontstond een nieuwe economische crisis. Ze ging gepaard met de beruchte olieboycot of petroleumcrisis. 1.2.5 De jaren '70 De economische crisis bleef duren. België besloot om in 1974 over te gaan tot een totale immigratiestop, die vandaag nog steeds van kracht is. Bij het bekendmaken van deze maatregel werden ongeveer 10.000 mensen geregulariseerd. De vreemdelingen die al in België woonden, kregen arbeidskaarten en verblijfsvergunningen. Nieuwkomers kwamen hiervoor niet meer in aanmerking. Enkel hooggeschoolde migranten kregen nog een arbeidsvergunning, zoals Japanners, Noord-Amerikanen en Zweden. Door de immigratiestop had men gehoopt dat het hele migratieprobleem van het begin van de jaren 70 zichzelf wel zou oplossen. Men had in het begin van de jaren zestig bij de aanwerving van de vele migranten onvoldoende rekening gehouden met de sociale netwerken en verwantschap van de Noord - Afrikaanse en Turkse migranten. Als zij hun thuisland gingen bezoeken, brachten deze migranten allerlei Westerse dingen van welstand mee. Dit oefende een aantrekkingskracht uit op de achtergeblevenen. Het gevolg van de immigratiestop van 1974 is dat de gemeenschappen van gastarbeidersmigranten evolueren tot inburgerende etnische minderheden. 11

1.2.6 De jaren '80 Er zijn heel wat signalen die wijzen op een toenemende inburgering in onze samenleving van etnische minderheden, ex-immigranten uit de jaren 1960 en 1970 en vroeger. Enkele van die tekens zijn: De toenemende eigendomsverwerving vooral bij Italianen en Spanjaarden maar ook bij Marokkanen en Turken, wat wijst op permanent verblijf. 1.2.7 De jaren '90 Het toenemende aantal gemengde huwelijken, vooral bij Spaanse en Italiaanse migranten. De toename van het demografische belang van de tweede- en zelfs derde generatie, voor wie de cultuur van herkomst vooral een zaak van familiale aard wordt. In 1981 is al 36,5 % van de vreemdelingen in België geboren. Het stijgende aantal naturalisaties, dat volwaardige deelname aan de samenleving mogelijk maakt. In de jaren 80 waren er gemiddeld rond 5.200 asielaanvragen per jaar. In de jaren 90, door toenemende druk komt de asielprocedure tot een gemiddelde van 18.000 per jaar. Het asiel wordt niet meer gekenmerkt door aanvragen uit Azië en Afrika, maar verschuift, na het wegvallen van het IJzeren Gordijn, naar het Europese vasteland. 1999 scoort het hoogst met 35.778 aanvragen, waarvan 70 % Oost-Europeanen zijn, hoofdzakelijk Kosovaren. Er vormen zich open en gesloten centra voor uitgeprocedeerde personen, voor asielzoekers en illegalen. Om de vele fouten van de asielprocedure te verhelpen, beslist de regering eind 1999 om tot een verblijfsregularisatie over te gaan. Er werden voor de procedure ongeveer 35.000 dossiers ingediend. 1.3 CONCLUSIE Voor WOI immigreerden vooral personen uit de buurlanden naar België. Tijdens de naoorlogse wederopbouw werft België meer en meer migranten van buiten onze omliggende buurlanden. Ook bij de opening van de steenkoolmijnen in Limburg rekruteert België vreemde arbeidskrachten, vooral uit Italië. Door de slechte werkomstandigheden weigerde Italië na verloop van tijd nog volk te sturen. Hierdoor en doordat er een evenwichtstoornis op de arbeidsmarkt kwam, ging België nieuwe landen contacteren. Eerst Spanje en Griekenland, nadien Marokko en Turkije. Tijdens de jaren 70 kwam door een aanhoudende economische crisis er een migratiestop, die tot de dag van vandaag nog steeds geldt. Vanaf de jaren 90, door het wegvallen van het ijzeren gordijn verschuift de asielaanvraag naar Oost-Europa. In dit hoofdstuk hebben we gezien dat velen België als nieuwe thuishaven beschouwde. Naast een woning, vrienden en werk, is het huwelijk belangrijk voor de integratie. Hoe dit gebeurde en gebeurt bij migranten in België wordt beschreven in het volgende hoofdstuk. 12

2 Soorten huwelijken 2.1 ALGEMEEN In de literatuur zijn er heel wat omschrijvingen te vinden betreffende de verschillende huwelijksvormen. Je kunt iemand huwen uit liefde, uit dwang of omdat je ouders iemand hebben gevonden van wie ze denken dat het een goede partner voor je zal zijn. Er zijn echter ook mensen die met een andere drijfveer dan het huwelijk zelf een huwelijk sluiten. Bijvoorbeeld om een verblijfvergunning te verkrijgen of omdat ze hun familie betere kansen willen geven. 2.2 HUWELIJK UIT LIEFDE Deze vorm van huwelijk is ons het best gekend. Twee personen worden verliefd op elkaar. Er volgt een verlovingsperiode waarna het koppel uit vrije wil en uit liefde met elkaar in het huwelijk treden. 2.3 GEARRANGEERD HUWELIJK In de literatuur vinden we hierover het volgende (Shadid & van Koningsveld, 1998, 114). Het arrangeren van een huwelijk is binnen de traditionele setting in eerste instantie een zaak van de ouders. De toekomstige partners spelen hierbij geen substantiële maar een formele rol. De huwbare partners zijn zowel op economisch als sociaal vlak afhankelijk van hun ouders. Als de vader zijn toestemming geeft voor het aangaan van het huwelijk, kan de selectieprocedure beginnen. De ouders selecteren de toekomstige bruid en regelen de formaliteiten. Het huwelijksaanzoek aan de vader van het meisje vindt op een directe wijze plaats wanneer het een endogaam huwelijk betreft (Van Dale (1995): het onderling huwen van leden van een zelfde stam, sociale stand e.d.), of wanneer het meisje uit een iets meer bescheiden sociaal-economisch milieu afkomstig is. In alle andere gevallen vindt het aanzoek plaats op indirecte wijze. De goedkeuring is niet enkel afhankelijk van de vader van het meisje. Andere familieleden worden eveneens gehoord. In de meeste gevallen, wordt de mening van het meisje zelf ook gevraagd. Wanneer zij echter niet akkoord gaat met de keuze van haar familie, gaat het huwelijk in meestal niet door. 2.4 GEDWONGEN HUWELIJK Hierbij worden beide partners of één van de partners (veelal het meisje) gedwongen om te trouwen. Dit is in vrijwel alle islamitische landen verboden, maar dat wil natuurlijk nog niet zeggen dat het niet voorkomt. Er wordt aangegeven dat er een duidelijk onderscheid moet gemaakt worden tussen gedwongen huwelijken en gearrangeerde huwelijken. Zowel de man als de vrouw hebben hun verplichtingen in het huwelijk. Bij de man zijn ze van materiële en gedragsmatige aard. Bij de vrouw bestaan haar verplichtingen ten opzichte van haar man uit gehoorzaamheid, bescherming en verzorgingsplicht. Er zijn ook gemeenschappelijke verplichtingen. Die bestaan voornamelijk uit wederzijds respect, het accepteren van de gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de opvoeding van de kinderen, de wederzijdse bescherming en het stimuleren van elkaar in het naleven van de religieuze normen. Ook de plicht tot seksuele gemeenschap valt hieronder. 2.5 IMPORTHUWELIJK Een importhuwelijk is een huwelijk waarin iemand getrouwd is met een persoon die hij/zij uit het land van herkomst heeft gehaald. Dat land hoort niet bij de EU. Dit fenomeen komt veel voor bij de Turkse en Marokkaanse minderheden. Hun ouders verwachten dat hun zoon/dochter trouwt met een neef of nicht. Via dit huwelijk ontleent zich namelijk de mogelijkheid om hun familie te laten migreren naar een Europees land, waar dat ze meer (financiële) kansen krijgen. 13

2.6 SCHIJNHUWELIJK Er is sprake van een schijnhuwelijk wanneer blijkt dat de intentie van een huwelijk bij één van de partners niet gericht is op het tot stand brengen van een duurzame leefgemeenschap, maar enkel gericht is op het verkrijgen van een verblijfvergunning. Deze verblijfvergunning kan dan enkel verkregen worden door het huwelijk. Uit volgende factoren zou je kunnen opmaken dat het om een schijnhuwelijk gaat: het ontbreken van een leefgemeenschap het ontbreken van een bijdrage aan de verantwoordelijkheden van het huwelijk echtgenoten die elkaar nooit hebben ontmoet echtgenoten die een verkeerde weergave geven van elkanders persoonlijkheid gebrek aan een gemeenschappelijke taal het betalen van een geldbijdrage om het huwelijk af te sluiten indien er reeds schijnhuwelijken waren of onregelmatigheden in het verblijf In sommige gevallen heeft één van beide partners geen weet dat de andere partner haar/hem huwt omwille van de papieren. 2.7 GEMENGD HUWELIJK Onder gemengde huwelijken verstaan wij een huwelijksverband dat wordt aangegaan door twee personen van een verschillende nationaliteit en/of religie. We kunnen de lijn echter nog verder doortrekken en stellen dat zelfs een huwelijk tussen een autochtone persoon en een persoon van dezelfde herkomst, maar wonend in een ander land, een gemengd huwelijk is, aangezien er toch sprake is van enige cultuurverschillen. Deze huwelijken hebben veel kans op falen, juist door deze cultuurverschillen. 2.8 HOLIBI-HUWELIJK. Een holibi-huwelijk is een huwelijk dat wordt voltrokken tussen twee mensen van hetzelfde geslacht. In België bestaat de mogelijkheid voor zulk een huwelijk, maar in Islamitische landen berust hier een groot taboe op. Een huwelijk of relatie tussen twee mensen van hetzelfde geslacht is daar dus onmogelijk volgens de wet. 2.9 RELIGIEUS HUWELIJK Het gebeurt dat partners niet voor de wet huwen, maar enkel een religieus huwelijk sluiten. Dit kan zowel in alle Europese als Islamitische landen. Er zijn echter uitzonderingen op deze regel. In Nederland en België kent men onderscheid tussen het burgerlijke huwelijk en het kerkelijke huwelijk. Het burgerlijke huwelijk moet altijd voorafgaan aan het kerkelijke huwelijk. Religieuze huwelijken hebben nooit wettelijke gevolgen. Dit houdt dus in dat je voor de wetgever als ongehuwd wordt beschouwd. Het heeft ook enkele gevolgen voor onder andere de kinderen die uit dit huwelijk voortvloeien en de goederen die tijdens het huwelijk verzameld worden. 2.10 POLYGAAM HUWELIJK Een polygaam huwelijk is een huwelijk dat wordt aangegaan met meerdere vrouwen. Met andere woorden: een man mag met meerdere vrouwen huwen. Dit soort van huwelijk kan volgens de Belgische wet niet. Vrijwel alle islamitische landen, met uitzondering van Tunesië, staan toe dat een man meerdere malen huwt. De modaliteiten hiervan verschillen echter van land tot land. Marokko behoort in dit opzicht tot de 14

moslimlanden die aan de man alle vrijheid laten om zelf te beslissen een polygaam huwelijk aan te gaan. In andere landen dan Syrië, Irak en Somalië is de toestemming van de rechter vereist, die de financiële draagkracht van de man beoordeelt en eventueel de motieven van de polygamie. We kunnen concluderen dat de islam het toelaat dat een man meerdere vrouwen huwt, onder de voorwaarde dat ze er allemaal mee akkoord gaan, dat hij zijn vrouwen op een gelijkwaardige manier behandelt en dat hij hen financieel kan onderhouden. Dit principe wordt in elk islamitisch land anders toegepast en is afhankelijk van de wetgeving. 2.11 CONCLUSIE We vonden het belangrijk dat in het licht van ons project de verschillende huwelijksvormen kort ter sprake kwamen. Dit omdat we een ruimer beeld wouden schetsen van de verschillende vormen waarin een huwelijk kan aangegaan worden. Er verschillende drijfveren om iemand te huwen. Het is belangrijk wanneer er sprake is van een huwelijk, dat de partners op de hoogte zijn van elkaars motieven en dat ze er mee akkoord gaan. In het volgende hoofdstuk gaan we verder in op verschillende aspecten van het huwelijk, onder andere de wetgeving. 15

3 Het huwelijk 3.1 ALGEMEEN In dit hoofdstuk komen achtereenvolgens het huwelijk volgens de wet, het huwelijk volgens de islam en het huwelijk volgens culturen aan bod. We bekijken de verschillende invalshoeken op het huwelijk om zo een beeld te krijgen van welke factoren een invloed kunnen hebben op de partnerkeuze, de verloving en de ceremonies van het huwelijk zelf. 3.2 HET HUWELIJK VOLGENS DE WET In dit deel schetsen we de Belgische, Marokkaanse en Turkse huwelijkswetgeving. Dit doen we om een zodanig uitgebreid en volledig mogelijk beeld te geven van de verschillende wetgevingen. De Marokkaanse wetgeving komt kort aan bod omdat we dit toch wel relevant vinden en zo een beeld hebben op de achtergrond van antwoorden uit de praatgroepen. De Turkse wetgeving is nuttige voorkennis voor de studiereis naar Ankara. 3.2.1 De Belgische huwelijkswetgeving In het boekje De rechten van het paar uitgegeven door Test Aankoop (1995) worden de rechten en plichten van het paar m.b.t. verschillende facetten van het huwelijk weergegeven. We vernoemen en beschrijven hieronder degene die we waardevol vinden om een gefundeerde achtergrond op te bouwen. 3.2.1.1 De verloving Voordat twee mensen samen in het huwelijksbootje stappen, zijn ze vaak al een poosje verloofd. Wanneer beide partners immers de belofte hebben uitgesproken om met elkaar in het huwelijk te treden, zijn ze verloofd. Ook aan een verloving zijn enkele juridische bepalingen gekoppeld. Allereerst is het belangrijk om te weten dat men een verloving niet kan beschouwen als een contract. Als één van de verloofden zijn belofte dus intrekt, moet de andere zich erbij neerleggen, want één van de basisvereisten van het huwelijk is dat beide partners vrij moeten toestemmen om in het huwelijk te treden. 3.2.1.2 Het huwelijk Hiermee bedoelen we het burgerlijke huwelijk, het geen door de wetgever als rechtsgeldig wordt beschouwd. Het burgerlijke huwelijk gaat het eventuele kerkelijke vooraf. Vooraleer men in het begeerde huwelijksbootje kan stappen, moeten de partners aan een aantal voorwaarden voldoen: Toestemming van de echtgenoten: beide partners moeten in het huwelijk willen treden en moeten persoonlijk aanwezig zijn op het gemeente- of stadhuis om hun toestemming te geven. Elkaar het jawoord geven moet als doel hebben om een duurzame levensgemeenschap aan te gaan wat wil zeggen dat men niet in het huwelijk mag treden als men enkel tot doel heeft om in België te verblijven. Ongehuwde staat: beide partners mogen niet (meer) gehuwd zijn. Beletselen van bloed- of aanverwantschap: Aanverwantschap is de band die bestaat tussen iemand die gehuwd is en de bloedverwanten van zijn partner evenals de relatie van iemand tot de echtgenoten van zijn bloedverwanten. In rechte lijn is een huwelijk altijd verboden (vader en dochter). In zijlijn is trouwen verboden tot en met de derde graad. Zo mogen broer en zus, oom en nicht niet trouwen. Bij dit laatste kan de Koning ontheffing verlenen als er daarvoor ernstige redenen zijn. Volle neef en nicht mogen trouwen. Tussen aanverwanten in rechte lijn is hetzelfde principe geldig. Schoonvader en schoondochter mogen niet huwen, ook niet na het overlijden van de zoon. In de zijlijn is het principe echter 16

geldig tot de tweede graad, d.w.z. tussen schoonbroer en schoonzus, maar dit valt weg na het overlijden van de echtgenoot die de band deed ontstaan. Bij gewone adoptie, d.w.z. dat er nog banden met de oorspronkelijke familie zijn, mag degene die adopteert niet trouwen met de geadopteerde en zijn afstammelingen en met de echtgenoot van de geadopteerde. Huwelijken tussen het geadopteerde kind en de kinderen van degene die adopteert en huwelijken tussen het geadopteerde kind met andere geadopteerde kinderen, mogen in de regel ook niet, maar men kan hiervoor vrijstelling verkrijgen. Leeftijd: beide partners moeten 18 jaar zijn. Er bestaat geen maximumleeftijd voor het huwelijk. Instemming van anderen dan de partners: bij meerderjarige verloofden is er van dit principe geen sprake. Bij minderjarige verloofde(n) is de instemming van de ouders van de minderjarige(n) vereist. Huwelijk van een minderjarige: de jeugdrechtbank kan de verloofde(n) vrijstellen van de leeftijdsregel indien er ernstige redenen (bijv. zwangerschap) voor zijn. Als ouders niet instemmen met het huwelijk, kan de rechter een vervangende toestemming geven waardoor de trouwpartij kan doorgaan. Niet alleen zijn er bepaalde voorwaarden voor de partners, maar er zijn ook enkele vormvereisten bij het wettelijke huwelijk. Kort wil dit zeggen dat de verloofden een aantal documenten, nl. een recent afschrift van hun geboorteakte, een getuigschrift van woonplaats en eventueel het huwelijkscontract dat afgesloten is bij de notaris (huwelijksvermogensstelsel) bij zich moeten hebben. Ook wordt voor het eigenlijke huwelijk een afkondiging aangeplakt aan de deur van het gemeentehuis van de woonplaats van beide echtgenoten. Een dergelijke afkondiging moet minstens 10 dagen voor het huwelijk gebeuren, is één jaar geldig én de periode start steeds op een zondag. De bedoeling van een dergelijke afkondiging is iedereen op de hoogte te stellen dat de partners zullen huwen. In de praktijk zijn er echter weinig personen die een aankondiging lezen. Tot slot verloopt het huwelijk in de gemeente waar één van de partners woont in een bepaalde vorm. Er zijn twee meerderjarige getuigen aanwezig bij het huwelijk. De ambtenaar van de burgerlijke stand duidt de partners op hun wederzijdse rechten en plichten en vraagt of ze elkaar tot echtgenoot willen nemen. Wanneer ze hun jawoord hebben gegeven, verklaart de ambtenaar ze in de echt verenigd en maakt de huwelijksakte op. Vervolgens ontvangen de echtgenoten hun trouwboekje. Wanneer de ambtenaar tot de conclusie komt dat de partners niet voldoen aan de huwelijksvoorwaarden, kan hij weigeren het huwelijk te sluiten. Dit is belangrijk in het licht van de schijnhuwelijken. Als deze koppels nog willen trouwen kunnen ze zich wenden tot de rechtbank van eerste aanleg en de ambtenaar oproepen. We willen ook even stilstaan bij de mogelijkheid om zich te verzetten tegen het huwelijk. Wie? Eén van de partners Vader en moeder van de echtgenoten, als zij er niet zijn, de grootouders Als er geen ouders, grootouders zijn, kunnen de meerderjarige broers, zussen, ooms, tantes, volle neven en nichten zich verzetten. De enige redenen tot verzet kunnen toestand van krankzinnigheid of geestelijke achterstand zijn. De voogd, maar enkel omwille van dezelfde redenen als de broers, zussen, Het parket, als de openbare orde in gedrang dreigt te komen. Hoe? Degene die verzet wil aantekenen, neemt contact op met de deurwaarder. Deze maakt een akte op waarin o.a. de wettige reden voor het verzet staat vermeld. Dit document wordt vervolgens overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand en beide echtgenoten. Gevolgen: Zolang het verzet niet opgeschort is, kunnen de partners niet huwen. De opheffing kan op twee manieren gebeuren nl. als degene die zich verzette vrijwillig toch toestemming verleent en als de rechtbank oordeelt dat er geen huwelijksbeletsel is. Wanneer een huwelijk gesloten is en men nadien vaststelt dat er ernstige tekortkomingen in de voorwaarden betreffende de partners of de vormvereisten zijn, kan men ook een huwelijk nietig verklaren. Volstrekte nietigheid: er is geen toestemming van beide echtgenoten om te trouwen. Wie? Iedere belanghebbende kan de procedure van nietigverklaring starten. 17

Wanneer? Er staat geen termijn op het vorderen van een nietigverklaring, behalve als de minderjarige die getrouwd is zonder ontheffing van de leeftijdsvereiste intussen 18 jaar en zes maanden oud is. Betrekkelijke nietigheid: er is gebrekkige toestemming van beide of één echtgeno(o)t(en). Wie? Enkel de echtgenoot die niet volledig geëngageerd is, kan om een nietigverklaring vragen. Wanneer? Er staat geen termijn op het vorderen van een nietigverklaring, behalve als de minderjarige die getrouwd is zonder ontheffing van de leeftijdsvereiste intussen 18 jaar en zes maanden oud is. Of wanneer de echtgenoten al zes maanden samenwonen. Waar vragen: Men kan zich wenden tot de rechtbank van eerste aanleg Gevolgen: In tegenstelling tot een echtscheiding blijven er geen gevolgen na het huwelijk bestaan, men tracht deze uit te wissen. Hier bestaat een uitzondering op indien er kinderen uit het huwelijk zijn voortgekomen. We vinden het ook belangrijk om te weten dat de handelingsbekwaamheid van de echtgenoten niet wijzigt. Voorts hebben beide echtgenoten enkele plichten zoals elkaar trouw zijn en de bijstandsverplichting. Hier gaan we niet op in omdat we dit niet relevant vinden in het licht van ons onderzoek. 3.2.2 De Marokkaanse huwelijkswetgeving We willen kort even de Marokkaanse wetgeving aanhalen omdat we zo een vollediger beeld scheppen van de verschillende wetgevingen. We geven hier kort de wetgeving rond het huwelijk weer omdat er over de regelgeving van de verloving zeer weinig eenduidige informatie terug te vinden is. Deze informatie halen we uit een artikel van Samenleving en Politiek (feb. 05, jg. 12, nr.2). De Marokkaanse huwelijkswetgeving vindt men terug in de Moudawana, namelijk de codificatie van het islamitische familie- en erfrecht. In deze Moudawana wordt gezegd dat het burgerlijk en religieus huwelijk samenvallen. Wat men in de Moudawana ook terugvindt, is de regeling rond de bruidsgave. Sinds februari 2004 is er in Marokko echter een nieuw familierecht van kracht. Deze herziening zou gunstig zijn voor de rechten van de vrouw, want het streven naar gelijkheid tussen man en vrouw is het kernprincipe van het nieuwe familierecht. Het nieuwe familierecht heeft als gevolg dat voor de toepassing ervan, de rechter en het openbaar ministerie een zeer actieve rol moeten vervullen. Opdat het familierecht uniform en efficiënt uitgevoerd zou worden, richt men in heel Marokko familierechtbanken met de nodige kennis van het nieuwe recht op. 3.2.2.1 Het huwelijk Het huwelijk op zich zou deels overeenstemmen met de Belgische wet omdat een eerste voorwaarde betreffende het huwelijk is dat beide partners instemmen om te trouwen. In het Marokkaanse recht sprak men over de verplichte aanwezigheid van twee getuigen (idem Belgisch recht) en een huwelijksvoogd (wilaya). Om te kunnen huwen was de aanwezigheid van de voogd van de vrouw (meestal haar vader, eventueel een broer of oom) verplicht om een wettelijk huwelijk te kunnen sluiten. Nu kan de meerderjarige vrouw door het nieuwe familierecht zelf en onafhankelijk beslissen of ze een voogd wil hebben bij haar huwelijk en ze mag die voogd vrij kiezen. Zoals in België is in het nieuwe familierecht de huwelijksleeftijd voor beide partners op 18 jaar gebracht. Vroeger mocht een meisje op 15-jarige leeftijd trouwen. Deze verandering is in het kader van het vermijden van gedwongen huwelijken. Marokkaanse mannen konden voor februari 2004 meerdere vrouwen huwen. Voor deze praktijken heeft men nu ook een aantal wetten gemaakt. Zo kan een man slechts een tweede huwelijk sluiten als hij door de rechter hiervoor gemachtigd is en bepaalde strikte voorwaarden naleeft. De redenen voor een tweede huwelijk moeten bovendien gewichtig zijn bijv. indien de echtgenote geen kinderen kan krijgen. De rechter gaat na of er geen onrecht is opgetreden t.a.v. de eerste vrouw en de kinderen uit het huwelijk. Voorts moet de man zijn eerste vrouw inlichten van zijn voornemen om opnieuw te trouwen én moet de 18

nieuwe echtgenote weten dat haar toekomstige echtgenoot al getrouwd is. Is de eerste vrouw niet akkoord met dit nieuwe huwelijk, dan kan ze een echtscheiding aanvragen. 3.2.2.2 Rechten en plichten van de echtgenoten Het kernprincipe van het nieuwe familierecht is het streven naar gelijkheid tussen man en vrouw. Dit komt als volgt tot uiting: Gedeelde verantwoordelijkheid: Vroeger was de man alleen verantwoordelijk voor het gezin. Gelijke rechten: De afschaffing van de gehoorzaamheidsplicht van de vrouw valt hierin. Bovendien moet de vrouw niet meer om het minste toestemming aan haar man gaan vragen. Gelijke plichten: De vrouw staat nu ook mee in voor de huishoudelijke lasten en de opvoeding en het onderhoud van de kinderen. 3.2.3 De Turkse huwelijkswetgeving Hier baseren we ons op de Nederlandse vertaling van het Turks burgerlijk wetboek dat in werking trad op 1 januari 2002. We vergelijken enkel de bepalingen met de eerder besproken Belgische huwelijksbepalingen. 3.2.3.1 De verloving Hier wordt eveneens gesteld dat een verloving pas ontstaat indien man en vrouw toestemmen om te trouwen. Voorts zijn de wettelijke bepaling rond het eindigen van de verloving en de daaraan gekoppelde materiële en morele schadevergoeding en de teruggave van geschenken dezelfde als de Belgische voorschriften. 3.2.3.2 Het huwelijk Ook in het Turkse recht zijn enkele voorwaarden om in het huwelijk te treden opgenomen: Toestemming om te trouwen: Beide partners moeten in het huwelijksbootje willen stappen. Leeftijd: Partners mogen niet trouwen voordat ze de leeftijd van 17 jaar hebben bereikt. Een rechter kan om zeer beduidende redenen toestemming verlenen, maar hoort indien dit mogelijk is de vader, moeder of voogd van de minderjarige. Onderscheidingsvermogen: De partners moeten over onderscheidingsvermogen beschikken. Verwantschap: De bepalingen inzake verwantschap komen overeen met de Belgische. Het is echter niet duidelijk of men voor het huwelijk tussen oom en nicht ontheffing zou kunnen verkrijgen zoals in België het geval is. Eerder huwelijk: Ook hier moet men een bewijs leveren dat het vorige huwelijk beëindigd is. In dit recht is er ook een bepaling rond het huwelijk met een intussen vermiste persoon opgenomen. De echtgenoot van een vermiste persoon mag niet trouwen voor een rechter dat huwelijk ontbonden heeft. Een vrouw mag na de ontbinding van haar vorige huwelijk niet binnen de 300 dagen erna opnieuw trouwen. Deze wachtperiode kan eindigen door het bevallen van een kind. In Turkije geldt het net zoals in België dat één van de partners (mondeling of schriftelijk) aangifte doet in de woonplaats van één van de partners. Beide partners moeten eveneens een aantal documenten bij zich hebben, namelijk hun identiteitsbewijs, een uittreksel uit het bevolkingsregister, eventueel het bewijs van de beëindiging van het vorige huwelijk, ev. toestemming van de rechter (minderjarige). Als de aangifte niet in de juiste vorm gebeurt of er zijn wettelijke bezwaren dan wordt deze afgewezen. Het huwelijk zelf vindt plaats op het op het gemeentehuis (evlendirme dairesi: huwelijkskantoor). Er zijn een huwelijksambtenaar en twee meerderjarige handelingsbekwame getuigen aanwezig. Man en vrouw bevestigen mondeling dat ze met elkaar willen trouwen, de ambtenaar verklaart dat het huwelijk volgens de wet heeft plaatsgevonden en overhandigt het trouwboekje aan de echtgenoten. Zonder dit trouwboekje kunnen de echtgenoten geen religieus huwelijk hebben. In het Turkse familierecht zijn ook enkele regelingen rond ongeldige huwelijken opgenomen. Gronden voor een nietigverklaring zijn het nog getrouwd zijn; het handelingsonbekwaam zijn, het hebben van een geestelijke stoornis die het huwelijk kan beletten en een verwantschap tussen de echtgenoten die volgens de 19

wet verboden is. Redenen voor een relatief nietig huwelijk zijn het tijdelijk ontbreken van het onderscheidingsvermogen, de dwaling, het bedrog en de bedreiging. Bij dit laatste wordt bedoeld dat de echtgenoot om de nietigverklaring kan vragen als die onder bedreiging met een ernstig gevaar voor de aantasting van het leven, gezondheid, eer en fatsoen van zichzelf met het huwelijk heeft ingestemd. Ook als een van zijn verwanten met het huwelijk heeft ingestemd, kan het huwelijk nietig verklaard worden. Het niet houden aan de wachttijd of het niet voldoen aan de vormvereisten van het huwelijk (alinea hierboven) is geen reden voor een nietig verklaring van het huwelijk. Elke belanghebbende kan om een nietigverklaring verzoeken, maar een ongeldig huwelijk komt enkel door de beslissing van de rechter tot een einde. De gevolgen van dit huwelijk blijven tot de beslissing van de rechter. 3.2.3.3 Rechten en plichten van de echtgenoten De huwelijksgemeenschap: Echtgenoten zijn verplicht om te zorgen voor het geluk van hun huwelijk, de verzorging en opvoeding van hun kinderen. Beide partners moeten ook samenleven, elkaar trouw zijn en behulpzaam zijn. Deze behulpzaamheid uit zich ook in het samen dragen van de uitgaven m.b.t. het samenleven en de opvoeding van de kinderen. Elke partner draagt bij naar zijn vermogen. Dit komt overeen met het Belgische recht. Vertegenwoordigingsbevoegdheid: Elk van de echtgenoten vertegenwoordigt elkaar indien het gaat om de gewoonlijke benodigdheden i.v.m. het samenleven. We weten niet wat dit concreet wil zeggen. Rond andere benodigdheden moet de echtgenoot bevoegd zijn verklaard door zijn partner of door de rechter. Indien in het belang van de gemeenschap niet langer gewacht kan worden op de toestemming van de andere echtgenoot, moet de echtgenoot zijn partner vertegenwoordigen. ook indien de toestemming wegens ziekte of afwezigheid van de ander of wegens soortgelijke redenen niet verkregen kan worden, is de echtgenoot ook bevoegd om zijn partner te vertegenwoordigen. Als de echtgenoot de vertegenwoordigingsbevoegdheid overschrijdt of erin tekortschiet, kan een rechter op verzoek van de andere echtgenoot deze bevoegdheid ontnemen of beperken. Deze beslissing kan onder gewijzigde omstandigheden ook worden herzien. Beroep en bedrijf van de echtgenoten: Net zoals in het Belgische recht heeft een echtgenoot geen toestemming van zijn wederhelft nodig om een beroep naar zijn keuze uit te oefenen. Er wordt echter wel vermeld dat men rekening moet houden met de vrede en de belangen van de huwelijksgemeenschap. Rechtshandelingen van de echtgenoten: Tenzij de wet anders bepaalt, mag ieder van de echtgenoten alle soorten rechtshandelingen met elkaar en met derden aangaan. Hier hoort ook de bescherming van de woning bij. Deze regelgeving lijkt sterk op de Belgische. De bescherming van de huwelijksgemeenschap: Er zijn enkele voorschriften opgenomen wanneer er moeilijkheden zijn rondom het huwelijk. Dit gaat o.a. om de plichten van beiden, om de financiële bijdrage van de partners, om het niet samenleven. Wij willen dit enkel aanstippen. 3.3 HET HUWELIJK VOLGENS DE ISLAM In dit hoofdstuk willen we een beeld schetsen van het huwelijk volgens de Islam, enkele regels betreffende het huwelijk voorstellen en enkele begrippen uit het islamitische huwelijk verklaren. Het huwelijk neemt in de Islam een heel belangrijke plaats in de samenleving in. Iedere volwassene moslim heeft de plicht om te trouwen, behalve als hij belemmerd wordt door bijvoorbeeld gezondheidsredenen. Het huwelijk moet op liefde en begrip gebaseerd zijn en het is de ideale voorwaarde voor een goede opvoeding van kinderen. In het huwelijk zijn er regels en aanbevelingen opgesteld die een huwelijk met Allah s hulp zullen doen slagen. In het teken van ons onderzoek en onze studiereis werpen we enkel een blik op het huwelijk volgens de islam. Dit doen we bewust omdat we de praktische uitwerking van ons onderzoek enkel toepassen op de islamitische jongeren. Ook het feit dat we op studiereis naar Turkije geweest zijn en onze ervaringen willen linken aan de theorie en de praktische toepassingen die we in België hebben opgedaan, speelt hierbij een rol. 20