Vakblad voor diakenen / 20e jaargang, nummer 2 / april 2007 In dit nummer: Helpen waar geen helper is Mission House Amsterdam / de WMO in de praktijk / bajesboot Rotterdam / diaken Joop Herwijnen uit Houten / minicursus: jeugddiaconaat in vijf stappen
Colofon 4 DIAKONIA, 20E JAARGANG, NO. 2, APRIL 2007 Tijdschrift voor hen die plaatselijk actief zijn op diaconaal gebied. UITGEVER Diakonia verschijnt zesmaal per jaar en is een uitgave van de dienstenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland voor het diaconale programma van Kerkinactie. Kerkinactie is het missionaire en diaconale werk in binnen- en buitenland van de Protestantse Kerk in Nederland. Delen van dit werk worden uitgevoerd mede namens tien oecumenisch georiënteerde kerken en organisaties in Nederland. REDACTIERAAD Sjon Donkers, Meta Floor, Jac Franken, Henk van IJken, Riet van der Kooij, Gerda van Leeuwen, Henny Nagelhout (eindredacteur), Jan Ritman, Corinth van Schaik, Ruud Slabbertje (voorzitter), Irene Stok. OPMAAK EN DRUK Roto Smeets GrafiServices, Utrecht. 7 8 ADMINISTRATIEADRES Adressen- en periodiekenadministratie, Postbus 8504, 3503 RM Utrecht, tel. (030) 880 17 25, fax (030) 880 15 84, e-mail: abonnementen@pkn.nl. REDACTIEADRES Postbus 456, 3500 AL Utrecht, tel. (030) 880 17 90, fax (030) 880 14 57, e-mail: h.nagelhout@kerkinactie.nl. ABONNEMENTEN De abonnementsprijs bedraagt 1 12,70 per jaar. Losse nummers 1 2,65. 17 GESPROKEN DIAKONIA Diakonia is ten behoeve van visueel gehandicapten ook verkrijgbaar in gesproken vorm op audiocassettes. Voor een abonnement of een proefcassette kunt u terecht bij de CBB, Postbus 131, 3850 AC Ermelo, tel. (0341) 56 54 77. Daar kunt u ook informatie krijgen over de uitgave in brailleschrift. WEBSITE www.kerkinactie.nl ISSN 0167-1472 De uitgever ziet zich genoodzaakt de abonnementsprijs te verhogen vanwege onder meer gestegen papierkosten. Met ingang van 1 januari kost een abonnement 1 12,70 per jaar. Losse nummers kosten 1 2,65. 2
Van de redactie Inhoud Van de redactie 3 Antenne: Helpende Handen, Enkhuizen 5 Kleurrijk: Mission House, Amsterdam 7 Antenne: De Wet Maatschappelijke Ondersteuning 8 Reacties van lezers 11 Diakoos 11 Op de stoep bij: Joop Herwijnen, diaken in Houten 12 Uit de praktijk: Stichting Present 14 Diakenenpanel: wat doet uw diaconie met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning? 16 Minicursus: opzetten van jeugddiaconaat in vijf stappen 17 Collecte: de Rudolphstichting 20 Liturgiesuggesties bij de collecte 21 Kort 22 Gevangen 24 Helpen waar geen helper is Vele diakenen hielden zich maandenlang bezig met de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Nu deze wet een paar maanden van kracht is, wordt zichtbaar wat de effecten ervan zijn. De rubriek Antenne gaat in op wat u als diaken kunt doen om te zorgen dat de WMO zo zorgvuldig mogelijk uitgevoerd kan worden. Het diakenenpanel kreeg de vraag voorgelegd wat de WMO plaatselijk betekent. De panelleden geven in het kort de ervaringen weer die zij tot nog toe hebben met de gevolgen van de invoering van de wet. De stichting Present beschrijft een nieuwe manier van samenlevingsdiaconaat. Het idee is overgenomen uit Engeland, en inmiddels al een groot succes in diverse plaatsen in ons land. De stichting heeft als uitgangspunt helpen waar geen helper is. Waar er gaten in de hulpverlening vallen, stapt Present in. Zo wordt naastenliefde heel praktisch zichtbaar. Het thema staat ook centraal in De Verdieping, met daarin een interview met Ria Bosch en mevrouw Jorritsma, die beiden enthousiast vertellen over de stichting Helpende Handen uit Enkhuizen. Deze stichting, die al eenentwintig jaar bestaat, werkt met maar liefst honderd vrijwilligers en komt zo nagenoeg nooit handen tekort. In deze uitgave ook aandacht voor de collecte die bestemd is voor jeugdwelzijn. De Rudolphstichting presenteert hier het Ouder en Kind-project. De stichting pioniert al jaren met initiatieven waar de zorg voor kinderen in moeilijke omstandigheden centraal staat. Projecten die slagen, worden vervolgens vaak door de overheid overgenomen. Voor de financiering van deze projecten blijven de collectes hard nodig. De minicursus gaat dit keer over jeugddiaconaat. Aan de hand van voorbeelden van een aantal (catechese)groepen worden vijf stappen beschreven om tot een succesvolle jeugddiaconale activiteit te komen. Diakonia ging op bezoek bij Joop van Herwijnen, diaken in Houten. Deze bruggenbouwer in hart en nieren vertelt aanstekelijk over zijn passie om mensen bij elkaar te brengen. Verbinding loopt als een rode draad door zijn leven. We moeten ons laten leiden door de Geest, maar als we geen inzet tonen, kan de Geest ook niets!, aldus Joop van Herwijnen. En zo is het maar net. Zorg voor elkaar begint bij Gods geest, die ons inspireert en aan het werk zet. Zo komen mensen tot hun recht precies zoals de Schepping bedoeld is. Irene Versnel Eindredacteur ad hoc De Wet Maatschappelijke Ondersteuning is op 1 januari dit jaar in werking getreden. Dit betekent voor veel mensen verbetering van hun situatie omdat hulp-op-maat centraal staat. Toch zullen er altijd mensen zijn die tussen wal en schip dreigen te vallen. Daarom blijft het belangrijk om alert te zijn op signalen die daarop wijzen. Foto: Freek Visser/Kerk in Actie 3
De verbinding Antenne ging op bezoek bij Helpende Handen, waar Ria Bosch vrijwilligerswerk coördineert. Mevrouw Jorritsma is een van de velen die daarbij gebaat is. We nemen iedereen aan Op een smal pand aan de Noorderweg in Enkhuizen staat met grote letters: Stichting Helpende Handen. Ik ben aan het goede adres. Binnen is het een drukte van belang. In de kleine ruimte staat de fotografe al klaar om met vrijwilliger Rutger Huijssoon en mevrouw Jorritsma, die in een rolstoel zit, foto s te maken. Bij de telefoon zit nog een vrijwilliger en even later schuift er een derde aan. Het is een drukte van belang. In de bedrijvigheid vertelt Ria Bosch (63) mij wat Helpende Handen is. Zij is diaken, maar zit hier niet namens de diaconie. Het is gewoon toevallig dat ze diaken en vrijwilliger is. Stichting Helpende Handen is 21 jaar geleden begonnen als een project van de kerk. De bedoeling was om jongeren meer bij de kerk te betrekken door ze iets te laten doen, vertelt Ria. Het idee was dat ze boodschappen zouden doen voor mensen die daar zelf niet toe in staat waren. Maar de mensen die boodschappen nodig hebben, hebben ook een verhaal dat ze kwijt willen en daar hadden niet alle jongeren zin in. Van lieverlee is het werk door oudere vrijwilligers overgenomen en werd Helpende Handen onafhankelijk van de kerk. De klussen bestaan ook allang niet meer alleen uit boodschappen doen. De vrijwilligers leggen ook bezoeken af, gaan mee naar de arts of het ziekenhuis, laten de hond uit, lezen voor of doen administratief werk. Tekst: Ellen van der Kemp, Foto s: Cor Mantel Donateurs Terwijl ik een kopje koffie drink en vol bewondering om me heen kijk naar het werk wat intussen gewoon doorgaat, vertelt Ria verder: We zijn erg blij met deze locatie, maar het is wel een duur pand. Daarom zijn we op zoek gegaan naar donateurs. Daarnaast organiseren we jaarlijks een benefietconcert en sinds kort collecteren we één keer per jaar. Van die donaties moeten we het hebben, want van de gemeente verwachten we niets meer. De gemeente heeft jarenlang mensen die om hulp kwamen naar ons doorgestuurd, zonder dat we een cent subsidie kregen. Tot iemand daar een stokje voor gestoken heeft. Nu krijgen we een kleine bijdrage voor de huurkosten. geen roddelen, hoor. Zo n uitlaatklep is gewoon nodig. Als er iemand overlijdt, nodigen wij de vrijwilligers die met die persoon te maken hebben gehad uit om hun verhaal te komen doen en om af te ronden. Ook dat is een belangrijk aspect van vrijwilligerswerk, legt Ria uit. We nemen iedereen aan; onze tuinman bijvoorbeeld is in de tachtig, maar dat is geen enkel bezwaar Foto's: Henk Roggen Links: Foto Vrijwilligers Van de diaconieën krijgen we ook financiele steun. Die kunnen we goed gebruiken, want de elektriciteit, het water, de koffie en thee: het gaat alles bij elkaar om veel meer geld dan je denkt. Bovendien willen we af en toe ook de vrijwilligers bedanken. We hebben er op het moment honderd, zegt Ria. Hoe we aan zoveel mensen komen? We nemen iedereen aan; onze tuinman bijvoorbeeld is in de tachtig, maar dat is geen enkel bezwaar. Ook laten we weten hoe blij we met vrijwilligers zijn door ze met Kerst een kleinigheidje te geven. Daarnaast werken we met roosters. Je schrikt mensen af als je ze vraagt elke week iets te doen. Als je een aantal mensen hebt en je maakt een rooster, dan hoef je ze maar een keer per maand te vragen. Met onze vrijwilligers hebben we het ook wel eens over de mensen die we hulp geven, want iedereen moet zijn of haar verhaal kwijt kunnen. Er zitten namelijk wel eens lastige mensen bij. Het is Ria komt uit het onderwijs en was daar graag nog werkzaam in geweest. Maar toen ik, na er even tussenuit geweest te zijn, weer in terug wilde, vonden ze me te oud. Ik ging in die tijd wel eens met een vrouw mee naar het ziekenhuis. Ze was angstig en zei dat ze van mij zo rustig werd. Terwijl ik zelf ook heel angstig was. Maar het idee dat ze wat aan mij had, dat deed mij wat. Daarom ben ik dit vrijwilligerswerk gaan doen. Het is een goed alternatief voor het onderwijs! (vervolg op pag. 6) 5
De verbinding Dankzij de vrijwilligers kom ik nog eens ergens Op deze bank zat ik toen ik 19 was, vertelt mevrouw Jorritsma nadat er foto s van haar gemaakt zijn in het park. Het was oorlog en ik was aan het schaatsen toen er een jongen naar me toe kwam die vroeg of ik met hem wilde rijden. We belanden op de bank voor een zoentje en een praatje. In 1946 zijn we getrouwd. Mevrouw Jorritsma is 86 jaar. Ze zit in een verpleeghuis. Letterlijk. Haar ene heup is versleten. Daarom slaapt ze op een opstapstoel, niet op een bed. De rest van de dag is ze voornamelijk aan haar rolstoel gebonden. Eén keer in de week wordt ze opgehaald door een vrijwilliger van Helpende Handen en wordt ze naar de hobbyclub gebracht. Dankzij de vrijwilligers kom ik ergens. Ik heb één dochter en die heeft het erg druk. Ze is bovendien al zestig. De verpleegsters hebben ook geen tijd om met je ergens naar toe te gaan. Je wordt s ochtends geholpen met aankleden en s avonds met uitkleden, je krijgt eten en twee keer per week word je gedoucht. In die douche is geen lift, dus dat is een heel gedoe. De dames zijn heel aardig hoor, maar er zijn steeds weer andere verpleegsters en daar weer stagiaires. Er wordt veel geklaagd, zegt Jorritsma en meteen daarachter aan: Maar er is ook veel om over te klagen! Hobbyclub Ik heb vier mannen, zegt mevrouw Jorritsma lachend. Dat vraagt om uitleg! Ze vertelt: Elke week word ik door een mannelijke vrijwilliger opgehaald. Het zijn er vier in totaal. Om de beurt brengen ze me naar Herfstzon, het verzorgingshuis waar ik eerst woonde. Daar zit de hobbyclub. Zo noem ik het omdat we daar handwerken. Ik kan niet meer zo veel hoor, vanwege de reuma. Een sjaaltje breien gaat nog net. Ik kan niet meer zo veel vanwege de reuma. Maar het gaat er natuurlijk om dat je elkaar weer even ziet en wat kletst. Ik kom daar altijd heel blij van terug. Maar het gaat er natuurlijk om dat je elkaar weer even ziet en wat kletst. Ik kom daar altijd heel blij van terug. Mevrouw Jorritsma zit ondertussen op haar praatstoel. Ze vertelt verder over vroeger: Na de oorlog is mijn man meteen bij Albert Heijn gaan werken. Dat is hij zijn hele leven blijven doen. Hij heeft altijd hard gewerkt en ik ook. Ik had mijn demente schoonmoeder en mijn eigen moeder in huis, en s middags stond ik tussen de kaas en het vleeswaar. Nu ben ik helemaal afhankelijk en dat vind ik heel erg. Lichamelijk is er het een en ander mis, maar mijn verstand is nog helemaal in orde. Ik heb ook een sterke wil. Daarmee red ik het. Met die storm, bijvoorbeeld, ben ik evengoed naar de hobbyclub gegaan. Eigenlijk rekende ik niet op een vrijwilliger. Het ging zo tekeer dat ik dacht: hij zal wel niet komen, maar hij kwam wél. Voor de zekerheid zat ik al klaar, want ik hoopte erop dat hij de storm zou trotseren. Hij zei: als jij door de storm wilt, doen we het. We zijn dus naar toch buiten gegaan. En dat was heerlijk, want anders had ik de hele middag op mijn kamer gezeten We hebben ook een keer meegemaakt dat de lift stuk was, vertelt Rutger Huijssoon, één van de mannen van mevrouw Jorritsma. Maar ze wilde perse naar de hobbyclub. Toen is ze op de trap gaan zitten en heeft ze zich trede voor trede laten zakken. Ik heb de rolstoel de trap af getild. Zij redeneerde: dan neem ik vanavond wel een extra pilletje tegen de pijn. Mevrouw Jorritsma: afhankelijk en onafhankelijk tegelijk. Met haar vier mannen en de goed georganiseerde stichting Helpende Handen redt zij zich prima. Onder de indruk ga ik weer weg. Een mooi verhaal rijker. 6
Kleurrijk Boris en Anja uit Duitsland, Fredrik uit Zweden, Iain uit Engeland, Manon uit België, Laci uit Hongarije: zij vormen samen met huisleidster Naomi het team 2006-2007 van het Mission House Amstelrank. Tekst: Sjaak Teuwissen, foto s: Freek Visser Mission House Amstelrank Jongerendiaconaat dat staat als een huis Het Mission House is een internationale christelijke leefgroep, samengesteld uit jongeren die een diaconaal jaar doen. Zij doen gemiddeld 35 uur per week vrijwilligerswerk in projecten met bijvoorbeeld drugsverslaafden, daklozen, psychiatrisch patiënten, gehandicapten, kinderen en tieners uit sociaal zwakke milieus, of terminaal zieke patiënten. Hun tijdelijke thuis is het Mission House, waar iedereen een eigen slaapkamer heeft en de groep de woon- en eetkamer, de keuken en het sanitair deelt. Het gemeenschapsleven krijgt gestalte in de housemeetings, waar behalve corvee en andere huishoudelijke onderwerpen, aandacht is voor ieders wel en wee, en waar gesprekken rond geloof en zingeving aan de orde komen. Verder onderneemt de groep gezamenlijk activiteiten: fietsen, wandelen, het vieren van feesten als Sinterklaas en Kerst enzovoorts. Ieder jaar krijgt het Mission Houseteam een groepsopdracht mee. Dit jaar is dit: Mission connected. De uitdaging is om samen met andere jongeren(groepen) een aantal stadsbrede jongerenactiviteiten op te zetten, en op basis daarvan tips en adviezen aan de Protestantse Kerk Amsterdam te geven. www.missionhouse.nl www.deschinkel.nl www.protestantsamsterdam.nl 7
Antenne Wet Maatschappelijke Ondersteuning Wat staat de kerken de komende tijd te doen rondom de WMO? Op 1 januari 2007 is de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) van kracht geworden. De afgelopen twee jaar hebben veel diaconieën zich met deze wet bezig gehouden. De invoering van de WMO gebeurde in bijna alle gemeenten beleidsarm. Dat wil zeggen dat de prioriteit ligt bij het goed regelen van huishoudelijke hulp, het invoeren van een centraal loket en het schrijven van de verordening voor de (individuele) voorzieningen. De huishoudelijke hulp werd in 2006 nog geregeld in de AWBZ, de individuele voorzieningen via de Wet Voorzieningen Gehandicapten WVG). Wie daarop in 2006 recht had heeft dat ook in 2007, al moeten daar wel nieuwe aanvragen voor worden ingediend. De gemeente stelt dan opnieuw een indicatie vast. In de loop van 2007 zal moeten blijken of deze drie aandachtspunten goed geregeld zijn of dat bijstelling nodig is. Ook zullen gemeentes dit jaar hun beleidsnota s schrijven. De kerk kan plaatselijk haar betrokkenheid laten blijken door haar eigen bezoekwerkers in te zetten om te onderzoeken of een en ander goed geregeld is. Vervolgens kan de kerk daarover signalen afgeven aan de lokale overheid. In diverse plaatsen heeft de overheid de kerken gevraagd om mee te doen in een adviesraad. Ook kunnen bezoekwerkers in gesprek gaan met ouderen- en gehandicaptenorganisaties en hen vragen naar hun bevindingen en opvattingen. De kerk kan tijdig bij de lokale overheid de beleidsnotities opvragen en daarover vragen stellen, nog ongeacht de eventuele betrokkenheid bij een WMO-adviesraad. Bij voorkeur worden deze activiteiten ontwikkeld samen met andere plaatselijke kerken. KERNGEGEVENS De rooms-katholieke, protestantse en de kleinere christelijke kerken tellen ruim 7 miljoen leden, 6000 lokale parochies en gemeenten, 6500 kerkelijke gebouwen, 5000 voorgangers en 1000 andere kerkelijk werkers. Daarnaast zijn ruim 550.000 mensen actief in het kerklijk vrijwilligerswerk. Kerkgangers doen meer vrijwilligerswerk dan anderen, ook buiten de eigen kerkelijke verbanden. (bronnen: WWR Verkenning: Geloven in het publieke domein, dec. 2006 en SCP: Investeren in vermogen, sociaal en cultureel rapport 2006) Budgetten De gemeente krijgt te weinig geld van de rijksoverheid voor huishoudelijke hulp omdat het budget gebaseerd is op de gegevens van 2005. Sindsdien is de vraag naar huishoudelijke hulp flink gestegen. Dit betekent dat de gemeente het geld hiervoor elders in de begroting moet zien te vinden of dat er bij de indicaties zwaardere afwegingen gemaakt gaan worden. Ook kunnen de vergoedingen via de aanbesteding omlaag gebracht worden. Wie aangewezen is op meerdere vormen van zorg, kan te maken krijgen met zowel de AWBZ als de WMO. Daarbij is het zeer de vraag of deze beide wetten wel op elkaar aansluiten. Centraal loket De invoering van de WMO is de bedoeling dat mensen niet meer van het kastje naar de muur gestuurd worden, maar bij één loket terechtkunnen voor alle vragen op het terrein van wonen, zorg en welzijn. De gemeente kan dit breed of smal invullen. Zo kan er doorverwezen worden naar een zorgverzekeraar, maar een gemeente kan ook zelf contact leggen met een verzekeraar en zaken regelen voor de klant. Bij het opzetten van een centraal loket is het belangrijk om te letten op een aantal dingen. Is er bijvoorbeeld één plaats waar je heen kunt of is een informatiepunt op verschillende plaatsen te vinden? Hoe is de 8
bereikbaarheid? Kan men ook telefonisch of via internet terecht? En komt de ambtenaar ook bij iemand thuis als diegene zelf het huis niet of nauwelijks uit kan? Mantelzorg en vrijwilligerswerk Kerkelijke vrijwilligers hebben in de praktijk vaak weinig behoefte aan allerlei cursussen, maar wel aan het onderling uitwisselen (!) van ervaringen en aan waardering voor hun werk. Vooral voor vrijwilligers die intensieve vormen van hulp en ondersteuning bieden is dit van belang. De overheid kan dit in het kader van de WMO bevorderen en faciliteren. Kerken hebben weinig tot geen contact met de bestaande steunpunten Mantelzorg, waarvan er ongeveer tweehonderd zijn in Nederland. Ook wordt er weinig georganiseerd voor de mantelzorgers in de eigen kerkelijke kring. De Dag van de Mantelzorg - dit jaar op 10 november 2007 - kan aanleiding zijn om iets te organiseren voor en met mantelzorgers. Het kan goed zijn om dit samen met andere organisaties en met ondersteuning van de overheid te doen. Het biedt de gelegenheid om ervaringen uit te wisselen, in beeld te brengen welke vormen van ondersteuning er zijn, en het gemeentelijk beleid kan ter sprake gebracht worden. De vergoeding van Ð 250 voor mantelzorgers die daar recht op hebben, kan ook op deze dag worden uitgekeerd. Kerkelijke sociale kaart Om in gesprek te kunnen gaan met de overheid en met zorginstellingen is het belangrijk dat de kerk weet wat zij op het sociaal-maatschappelijke terrein te bieden heeft. Dit eerste jaar van de WMO kan gebruikt worden om dat te inventariseren. Zet eerst op een rij wat u zo bij elkaar kunt denken en ga vervolgens na of er nog aanvullingen zijn. In de sociale kaart zet u alle basisinformatie zoals een omschrijving van wat u te bieden hebt, adressen, telefoonnummers en de bereikbaarheid, of er kosten aan verbonden zijn enz. Denk bijvoorbeeld aan een voedselbank, ondersteuning bij het invullen van formulieren, aanvullende vrijwillige thuiszorg, een bezoek, een open thee- en koffiemiddag, een klussen- of boodschappendienst of een vrijwilligersdienst waar je terecht kunt met alle mogelijke kleine vragen zoals een reparatie, boodschappen, een boek voorlezen, met iemand gaan wandelen. De gemeente Heerenveen heeft het meerjarenbeleidplan al klaar. In een aantal informatieavonden hebben burgers daar inspraak in gehad. De kerken hebben daar geen aandeel in gehad. Heerenveen heeft nog geen WMO-adviesraad. De heer A. Boer, beleidsadviseur van de gemeente, geeft aan dat de gemeente in de loop van 2007 met allerlei instellingen en organisaties in gesprek gaat over de uitvoering van het WMO beleid. Ook met de kerken zal gesproken worden. In eerste instantie zal het gaan over vraagstukken rondom leefbaarheid, mantelzorg en vrijwilligerswerk. In de gemeente Heiloo zijn de kerken nog niet betrokken bij de WMO. Dit zal, in het kader van burgerparticipatie en enkele van de prestatievelden in 2007, waarschijnlijk wel gaan gebeuren, aldus mevrouw P. Gerritsen, beleidsambtenaar WMO. In Eindhoven zijn er gesprekken geweest met de kerken. Binnenkort is er een informatieavond met een wethouder en de kerken, aldus mevrouw. I. Vermeeren, beleidsmedewerker van de gemeente Eindhoven. Ook hier zijn de eerste aandachtspunten de mogelijke betrokkenheid bij burgerparticipatie en bij vragen over leefbaarheid en vrijwilligerswerk. Tip: zoek op websites van organisaties in uw regio naar actuele informatie over de WMO in uw omgeving. www.overheid.nl 9
Actueel De bajesboot in de Merwehaven te Rotterdam We hebben het contact met de buitenwereld verloren Op de detentieboot in de Merwehaven in Rotterdam, in de volkmond bajesboot geheten, zitten zevenhonderd mannen uit meer dan honderdzeventig verschillende culturen in bewaring. Ze hebben niet de juiste papieren en mogen op grond van de huidige vreemdelingenwetgeving gevangen worden gezet als er voor hen zicht op uitzetting bestaat. Tekst Geesje Werkman DDe gemiddelde verblijfsduur van de gevangenen is ongeveer 110 dagen. Velen zitten er echter aanzienlijk langer. Onlangs heeft de rechtbank besloten dat een half jaar de maximale verblijfsduur is. Zestig procent van de gevangenen wordt vroeg of laat op straat gezet. Velen van hen zitten overigens vast zonder dat er zicht op uitzetting bestond. INFORMATIE Naar aanleiding van een rapport van het justitiepastoraat vinden op dit moment gesprekken plaats tussen justitiepastoraat, de gevangenisdirectie, Exodus, Humanitas en een predikant. Zij hebben een eerste stap gezet naar meer (re)creatieve activiteiten. Er zijn inmiddels fitnesstoestellen besteld. Ook zal de bibliotheek uitgebreid worden. Kerk in Actie ondersteunt dit door het inzamelen van anderstalige boeken en buitenlandse kranten. Meer informatie hierover kunt u krijgen bij Geesje Werkman, tel. (030) 880 17 56 e-mail g.werkman@kerkinactie.nl De detentieboot bestaat uit kale ruimtes in een vaal gelige kleur. Het zijn lage ruimtes over drie verdiepingen met lange, smalle gangen en slecht geverfde deuren en muren. Er hangt niets aan de muur, er staat niets op de vensterbanken. In de activiteitenruimte staan een tafelvoetbalspel, een kast met wat boeken en een televisie. Aan een tafel, met daarop vastgeschroefd de gevangenisregels in diverse talen, staan blauwe plastic stoelen. De bezoekersruimte, die ook dienst doet als kapel en moskee, ziet er al net zo troosteloos uit. De gedetineerden delen vier- en zespersoonskamers met daarin stapelbedden, een televisie, een tafel en wat stoelen, een magnetron en een koelkast. Vanuit de kamer is er, door de tralies heen, uitzicht op de haven. De badkamer wordt gedeeld. Een gedetineerde krijgt 7,50 zakgeld per week. Wie een baantje als bijvoorbeeld schoonmaker op de boot heeft, krijgt daar 7,50 bij. Daarvoor kan bijvoorbeeld een telefoonkaart van 5,- gekocht worden, waarmee vanaf een vast toestel gebeld kan worden. Mobiele telefoons zijn op de detentieboot verboden. Tussen 17.00 en 09.00 uur gaan de kamerdeuren op slot. Rond het middaguur worden de maaltijden verstrekt, die op de kamer opgewarmd kunnen worden. Ook dan zijn de deuren op slot. Het grote aantal gevangenen en de verscheidenheid aan nationaliteiten en levensovertuigingen maken het leven op de boot niet gemakkelijk. Daarbij komt de onzekerheid waar velen mee te maken hebben. Gevangene Larry: Er is geen duidelijkheid over de termijn waarop we worden vrijgelaten. In gevangenissen voor criminelen ligt dit altijd vast, wij verblijven voor langere termijn. Daarnaast zijn we niet of nauwelijks in staat contact te onderhouden met onze gezinnen en kunnen we niet zorgen voor degenen die van ons afhankelijk zijn Ondanks toezeggingen verwacht Larry meer van een Generaal Pardon voor asielzoekers dan van verbetering van de leefomstandigheden op de detentieboot. Links: Xxxx www.vluchtelingenwerk.nl 10
Tips en reacties van lezers Lezers van Diakonia worden van harte uitgenodigd om ideeën, tips en reacties aan andere diakenen door te geven. Reageren kan via postbus 456, 3500 AL Utrecht, e-mail h.van.ijken@kerkinactie.nl Reacties In het decembernummer van Diakonia 2006 vroeg Janette Lodders uit Dronten naar ervaringen van diaconieën die samenwerken met de afdeling Sociale Zaken in hun burgerlijke gemeente, en op welke wijze dit gestalte krijgt. Drie reacties lichten we er graag uit. In Coevorden werkt de diaconie nauw samen met het Algemeen Maatschappelijk Werk. Aan de hand van een door de diaconie samengestelde lijst van benodigdheden kunnen gemeenteleden boodschappen inleveren. Van de opbrengst worden kerstpakketten gemaakt. Leden van de Scouting brengen deze naar cliënten van het Algemeen Maatschappelijk Werk. Gebleken is dat de inzet van de Scouting de drempel om een pakket aan te nemen aanzienlijk verlaagt. In 2007 wordt met de Sociale Dienst bekeken of samenwerking ook daarmee een mogelijkheid is. Naast het verspreiden van kerstpakketten, waren ook de spaaracties van grote supermarkten aanleiding voor het opzetten van een actie. In zowel Coevorden als Genemuiden werden de zegels voor gratis boodschappen ingezameld door de diaconieën. Dit leverde in beide plaatsen een aanzienlijk aantal boodschappenpakketten op, die via de Sociale Dienst en in de eigen gemeente terecht kwamen bij gezinnen die het goed konden gebruiken. Ook in Enkhuizen werken de gezamenlijke diaconieën samen met Maatschappelijk Werk, en daarnaast met de GGZ en met de stichting Helpende Handen, waarover u in De Verbinding meer kunt lezen. Ook via de basisscholen worden adressen verkregen. Bijzonder aan de kerstpakkettenactie in Enkhuizen is de samenwerking met Provider, een methode waarbij tieners jaarlijks een keuze kunnen maken uit een gevarieerd aanbod van catecheseitems. Ook jeugddiaconaat is hier onderdeel van. De tieners helpen vanaf het begin enthousiast mee aan de actie: bij het ophalen van de boodschappen, het inpakken van de pakketten en het verspreiden daarvan. Na het rondbrengen wordt samen nog wat gedronken en worden ervaringen gedeeld. De kerstpakkettenactie is verreweg het populairst onder de tieners. Een belangrijk aspect van het uitdelen van (kerst)pakketten is het waarborgen van privacy. Diaconieën gaan hier op verschillende manieren mee om. In Genemuiden krijgen de betrokken adressen een brief, waarmee een pakket opgehaald kan worden. De brief wordt vervolgens door Sociale Zaken vernietigd. De pakketten die niet opgehaald worden, gaan naar Vluchtelingenwerk, waar ze alsnog een goede bestemming krijgen. In Enkhuizen worden de pakketten rondgebracht door tieners onder leiding van volwassenen, waaronder de vrijwilligers van Provider. Na afloop worden de ervaringen met de tieners doorgenomen. Vaak brengen zij in dit gesprek zelf al de privacy van degenen waar zij een pakket brengen al naar voren. Ervaring is dat zij hier erg zorgvuldig mee omgaan. www.jop.nl/coach DiaKoos Tekst Sjon Donkers Tekeningen Lex Dirkse 11
Op de stoep bij: Joop van Herwijnen, Houten Je laten leiden door de dingen die lukken, hoe klein ook Bevlogen woorden van een diaken in hart en nieren, met verbinding als sleutelwoord. Tekst en foto s Sjon Donkers Diakenen zijn vaak mensen die van nature moeilijk stil kunnen zitten. Dat geldt zeker voor Joop van Herwijnen, diaken in de Protestantse Gemeente in Houten. Gepensioneerd, maar desalniettemin nog twee dagen per week werkzaam als loopbaanbegeleider. Mensen bij elkaar brengen vind ik boeiend, zegt hij, vandaar dat ik nog gewoon blijf werken, ondanks mijn pensioengerechtigde leeftijd. Zijn vrouw zal later zeggen dat hij inderdaad de eerste vakantiedagen, als hij dus even niks hoeft te doen, niet echt gezellig is Verbinden Zijn werk als loopbaanbegeleider komt goed van pas in het diaconale werk. Ik maak er geen reclame voor, maar mensen weten dat ze bij mij terechtkunnen voor advies als zij in de knel zitten op hun werk, zegt hij. Samen zoeken we dan naar een plek waar ze wél gelukkig kunnen zijn. Dat is mijn leus als het gaat om outplacement. En verder komen er regelmatig jongeren uit de gemeente bij me voor bijvoorbeeld een studieadvies. Joop blijkt naast zijn werk fervent amateurarcheoloog. In een Vinex-locatie als Houten is er op archeologisch gebied bijzonder veel te beleven. Neem bijvoorbeeld de recente ontdekking van een Romeinse weg langs de spoorrails. Prachtig. De afgelopen tien jaar is er zo heel wat boven de grond gekomen, vertelt hij enthousiast. Zijn huis hangt dan ook vol met pentekeningen van het vroegere Utrechtse gebied, vóórdat Houten ontstond. Naast mensen bij elkaar brengen, is het dus ook zijn passie om heden en verleden bij elkaar te brengen. Op kerkelijk gebied uit zich dat onder meer in zijn oecumenische instelling. Samen op weg loopt als een rode draad door zijn leven. Al in zijn opvoeding ontmoetten het hervormde en gereformeerde geloofsleven elkaar. Later werd hij voorzitter van de ouderraad van de roomskatholieke basisschool, waar zijn kinderen op zaten omdat er geen protestants christelijke school was. Daarnaast is hij secretaris van de Onze Lieve Vrouwe Broederschap. Deze uit 1479 daterende gemeenschap is van oorsprong rooms-katholiek, werd na de Reformatie protestants, en is sinds 1928 een gemeentelijke verantwoordelijkheid. De Broederschap stelt gelden beschikbaar ter ondersteuning van het jeugdwerk in LIED 477: GEEST VAN HIERBOVEN leer ons geloven, hopen, liefhebben door uw kracht! Hemelse Vrede deel U nu mede aan een wereld die U verwacht! Wij mogen zingen van grote dingen, als wij ontvangen al ons verlangen, met Christus opgestaan. Halleluja! Eeuwigheidsleven zal hij ons geven, als wij herboren Hem toebehoren, die ons is voorgegaan. Halleluja! Houten. Ik vind het uitermate boeiend om allerlei contacten te leggen en te onderhouden, zegt hij. Dan voelt hij zich als een vis in het water. Verbinden blijkt een begrip dat helemaal bij hem past: In het ene werk worden verleden en heden met elkaar verbonden, in het andere mensen. En soms alle twee. Bruggenbouwer Het beeld rijst bij me op van de diaken als bruggenbouwer: iemand die mensen verbindt, bij elkaar brengt. De bijbel wordt ook wel het boek van het verbond genoemd. Een boek over een God die zich, steeds opnieuw, met mensen wil verbinden zoals in het verhaal van de Verbondsluiting met het volk Israël. Een God die bij zijn volk wil zijn, die samen met hen op wil trekken, en die de verbondenheid tussen mensen benadrukt in de Tien Woorden. Verbondenheid die verantwoordelijkheid voor elkaar inhoudt. Als bruggenbouwer ziet Joop het als uiterst belangrijk om anderen de ruimte te geven. Op ons familiewapen staat niet voor niets werk met volharding én verdraagzaamheid. Dat zijn voor mij belangrijke waarden. Ik merk dat bijvoorbeeld in een pluriforme gemeente als Houten. Alleen als je elkaar de ruimte geeft, lukt het. Hij werkte mee aan een oecumenisch welkomstboekje voor nieuwkomers in Houten, waarvan onlangs de vijfde druk verscheen. Alle zeventien kerkgenootschappen die diensten verzorgen in Houten zijn hierin te vinden. Verdraagzaamheid Het werkwoord verdragen is een vorm van dragen en heeft te maken met de zorg voor en het omzien naar elkaar. Ook een heel diaconaal werkwoord dus. Mooie beelden in de Bijbel zijn die van God als een arend die zijn jongen draagt, en Jezus als herder die het verloren schaap terugdraagt. Of het verhaal waarin mensen letterlijk een ander dragen, zoals de zieke man die door zijn vrienden door het dak van het huis waar Jezus was gehesen wordt. Ook de apostelen hechten veel waarde aan de onderlinge verdraagzaamheid. Zo roept Paulus de Efeziërs op elkaar te (ver)dragen in liefde, want liefde verdraagt alles. Verdraagzaamheid heeft voor mij ook te maken met open staan. Voor mensen en voor gebeurtenissen. Je laten leiden door dingen die lukken, hoe klein ook, daar gaat het om. Dat kan van alles zijn. En vaak zijn het juist de kleine dingen die het doen. Daar moet je dus op letten. Inspiratie Het verbinden en open staan voor bijvoorbeeld andere geloofsgemeenschappen uit zich ook in het boekje waar Joop en zijn vrouw dagelijks uit lezen. Een dagboekje met teksten van de Hernhutters, dat jaarlijks in meer dan vijftig talen gedrukt wordt. Zo voel je je wereldwijd verbonden met mensen, maar ook met verleden en heden, want het is inmiddels de 277e druk zegt hij glimlachend. 12
Als mijn oog aan het eind van het gesprek valt op een bandje om zijn pols laat hij mij zien wat er op staat: WWJD. Dat staat voor What would Jesus do? zegt Joop. Ik, en met mij vele anderen, draag dit om bij bepaalde beslissingen even stil te staan om je af te vragen wat Jezus in zo n geval gedaan zou hebben. Dat houdt je geloof scherp. En met een verwijzing naar zijn lied (zie kader): We moeten ons laten leiden door de Geest, maar als we geen inzet tonen, kan de Geest ook niets! Op ons familiewapen staat niet voor niets werk met volharding én verdraagzaamheid www.pghouten.nl 13
uit de praktijk Helpen waar geen helper is Nieuwe mogelijkheden voor samenlevingsdiaconaat Eén van de snelst groeiende diaconale organisaties van de afgelopen jaren is stichting Present. Ze werkt nauw samen met plaatselijke kerken en matcht het aanbod van kerkelijke vrijwilligersgroepen met de hulpvraag van lokale maatschappelijke organisaties. Tekst: Koos van Noppen foto s: stichting Present Rudolf Setz, directeur stichting Present Klein begonnen in 2003, met een lokaal initiatief in Zwolle, groeide de organisatie uit tot een landelijk netwerk met inmiddels 14 stichtingen in onder meer Amsterdam, Utrecht, Amersfoort Assen en Eindhoven. Present ziet diaconaat als een primaire taak van de kerken en biedt met korte, overzichtelijke projecten concrete mogelijkheden voor kerken om diaconaal gemeente-zijn vorm te geven. Landelijk en lokaal ontstaat steeds meer samenwerking tussen Stichting Present en de Protestantse Kerk in Nederland. Rudolf Setz is directeur van Present. Hij nam het idee zeven jaar geleden mee uit Engeland. In Londen is Besom actief; een organisatie waar christenen belangeloos hun talenten, tijd, geld en goederen beschikbaar stellen voor mensen die om wat voor reden in de knel zijn geraakt. De verfrissende aanpak sprak aan en hij dacht: als zo n organisatie in Nederland nog niet bestaat dan zou die er moeten komen. Het basisconcept is eenvoudig, legt Setz uit. Veel mensen zijn bereid om zich in te zetten voor de naaste, maar het komt er in de praktijk vaak niet van. Stel dat een groot deel van de kerkmensen zich in groepsverband een dag per jaar beschikbaar zou stellen om daarmee de naaste te dienen? En dat dit aanbod kan worden gekoppeld aan mensen die daar écht mee geholpen kunnen worden? 14
Links: Er zit veel power in het kerkelijk vrijwilligerswerk, dat is een schat aan sociaal kapitaal Aan de vraagkant begeleiden tal van maatschappelijke organisaties cliënten die juist op kruispunten in hun leven ondersteuning ontberen. Ze kunnen niet terugvallen op familie of vrienden om bijvoorbeeld noodzakelijke klussen in en om het huis op te knappen of ze hebben er de gezondheid of het geld niet voor om het te (laten) doen. Het gaat vaak om basale klussen als verven, behangen, schoonmaken, verhuizen of de tuin een grondige opknapbeurt geven. Een maatschappelijke organisatie kan het geld wel fourneren om verf en behang te kopen, maar als er niemand is die het op de muur smeert dan kom je niet verder. In die situaties en die zijn er veel meer dan je denkt kunnen groepen die zich 1 dag inzetten het verschil maken. Kleinschalig begin Stichting Present begeleidt overzichtelijke projecten zodat aanbod (vanuit kerken) en de vraag bij elkaar komen. In 2003 is het initiatief kleinschalig begonnen, in de gemeente Zwolle, waar het inmiddels stevig verankerd is. Na een schuchter begin met twintig vrijwilligersgroepen per jaar, gaat de huidige begroting uit van 110 (!) groepen per jaar. Als het in een miljoenenstad als Londen werkt, én als het zo in Zwolle aanslaat, moet het elders ook zijn vruchten afwerpen, meent Setz. Present werkt aanbodgericht. Uitgangspunt is dat een groep die zich aanmeldt zelf de datum kan bepalen waarop ze aan de slag wil, maar ook wat ze graag wil doen (schoonmaken, verhuizen, schilderwerk, noem maar op). Vervolgens zoekt Present in samenspraak met de maatschappelijke organisaties een geschikt adres bij dat aanbod. Een medewerker van Present gaat samen met een vertegenwoordiger van de betrokken maatschappelijke organisatie op intakebezoek om te inventariseren wat er moet gebeuren en welke materialen nodig zijn. Doordat de begeleidende instantie er zo nauw bij betrokken wordt is de structurele hulpverlening gewaarborgd. Je moet eigenlijk gewoon een zaterdag meedoen, zegt Setz. Dan zie je het zelf. Ik herinner me dat we een keer met een ploeg aan de slag waren bij een alleenstaande vrouw. De manier waarop ze door het huis liep met het bloemetje dat we voor haar hadden meegenomen, staat op m n netvlies gebrand. De kracht van de Present-aanpak is ongetwijfeld dat ze nauw aansluit bij de huidige trend in het vrijwilligerswerk: flex-werk. Ook in een overvolle agenda is nog altijd gemakkelijker een dagdeel of een dag vrij te maken voor een kortlopende klus dan voor een meer structurele betrokkenheid bij kerkelijk of diaconaal werk. Het zijn grotendeels bestaande groepen (bijvoorbeeld een bijbelstudiegroep, een diaconie, een Alpha-cursusgroep, een wijkkring of een jeugdclub) die zich gezamenlijk aanmelden om een project te doen. Dit individuele aanbod vormt de basis van de Flexgroepen die Stichting Present vervolgens samenstelt. Stichting Present surft mee op de publiciteitsgolf rond de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO). Toch hecht directeur Setz aan de eigen insteek: Heel gemakkelijk wordt er vanuit een negatieve invalshoek naar gekeken. Zo van: De overheid laat gaten vallen, de kerken moeten daar maar op inspringen. Ik benadruk liever een andere kant: er zit veel power in het kerkelijk vrijwilligerswerk, dat is een schat aan sociaal kapitaal. Laten we dat inzetten voor onze naaste in problemen. Fundamenteel voor Present vind ik het besef dat God als goede Vader voor ons zorgt. Van de overvloed die we zelf hebben ontvangen, mogen we delen. Belangeloos. Als een cliënt vraagt waarom we dit werk doen, kan er vanuit gelijkwaardigheid iets verteld worden van de motivatie. Maar in de eerste MINICONFERENTIES Stichting Present kan plaatselijke initiatiefnemers ondersteunen om deze opzet in de eigen woonplaats vorm te geven. Dit voorjaar organiseert Present miniconferenties waar vrijblijvend kennis gemaakt kan worden. Alle avonden starten om 18.30 uur en duren tot 21.00 uur. Eten vooraf is niet nodig! Hieronder staan de plaatsen waar de conferenties gehouden worden. Aanmelden kan telefonisch (0380) 421 39 99) of via de website www.stichtingpresent.nl 23 maart: Zwolle 13 april: Wolvega 20 april: Houten 27 april: s Hertogenbosch 11 mei: Gouda plaats geldt: wij willen jou helpen. Dat is al heel wat. Laat het maar een signaal zijn. Aanvullend Ds. E. J. Veldman, diaconaal predikant van de Protestantse Gemeente Enschede, is nauw betrokken geweest bij de initiatiefgroep van de plaatselijke Stichting Present en heeft meegedaan aan het eerste project. Volgens de predikant kan de aanpak van Present aanvullend werken op het taaie diaconale werk van lange adem. Een dagje Present is meer dan het genereren van een goed gevoel bij de groep die zich heeft aangeboden. Al werkend praat je met elkaar. De werkelijkheid van mensen voor wie het menszijn een probleem geworden is, roept vragen op. Vragen die blijven doorwerken, ook na het dagje Present. En omdat de aanpak een categorie vrijwilligers aantrekt die doorgaans niet thuis is aan de zelfkant, is het oproepen van vragen winst. Kortom: Present versterkt het bestaande diaconale werk. Zeker als het lukt om die vragen te thematiseren in de eigen kerkelijke gemeente. Evert Jan Hazeleger van Kerk in Actie ziet Stichting Present als een goede aanvulling op het samenlevingsdiaconaat. Er wordt samengewerkt in de Michacursus, een basiscursus die ontwikkeld wordt rond diaconaat voor gemeenteleden. Diaconale acties zoals Stichting Present die begeleidt, maken deel uit van deze cursus. De projecten van Present gaan over directe inzet waarbij in ontmoeting tussen mensen diaconaal werk zichtbaar wordt. Links: Jongeren van de Adventskerk uit Enschede bezig met een schoonmaakproject in samenwerking met waterschap, wijkbeheerders en buurtbewoners. www.stichtingpresent.nl 15
1 vraag, 3 diakenen In deze rubriek geven drie diakenen verschillende antwoorden op dezelfde vraag. Dit keer legden we de Wet Maatschappelijke Ondersteuning aan hen voor. Wat doet uw diaconie met de WMO? Nely Molengraaf-Groeneveld, diaken in Emmen Al in een vroeg stadium werd duidelijk dat we ons als diaconie op de WMO moesten voorbereiden. Om de beurt bezochten we daarom informatieavonden en hielden elkaar op de hoogte. We zijn nu bezig met de uitwerking van al deze informatie. Met één initiatief zijn we in de loop van 2006 al begonnen omdat we in elk geval op het gebied van mantelzorg knelpunten voorzagen. In onze gemeente hebben we verschillende mantelzorgers die tot het uiterste gaan in hun verzorging van de naaste. Om hen wat ruimte te kunnen bieden, startte de diaconie een groepje mensen dat ondersteuning en vervanging verzorgde voor de mantelzorgers. Het ging daarbij om kortlopende activiteiten, zoals een bezoek aan een arts, naar de kapper, een zangkoor, gymnastiek en dergelijke. Na één oproep waren er al genoeg aanmeldingen om te kunnen starten. De gesprekken over de WMO leverden ook de vraag op: hoe kunnen we mensen in onze wijk behulpzaam zijn? We besloten om in januari 2007 te starten met een inloop spreekuur voor mensen die een steuntje in de rug kunnen gebruiken of die informatie zoeken over een onderdeel van de WMO. Mensen kunnen er ook terecht met problemen bij het invullen van formulieren van bijvoorbeeld sociale zaken, woningbouwverenigingen of belastingzaken. Dit aanbod hebben we niet alleen via de Wim Prins, diaken in Sliedrecht In november 2006 heeft onze gemeente Sliedrecht samen met de plaatselijke politiek een voorlichtingsbijeenkomst over de WMO gehouden. Alle kerken en de moskee waren uitgenodigd. In januari 2007 was er een bijeenkomst met de Interkerkelijk Diaconale Commissie (IDC), die een fonds beheert voor steun aan inwoners binnen de gemeentegrens van Sliedrecht en geen lid zijn van een kerk. Zelf vertegenwoordig ik onze diaconie in het steunfonds. Beide bijeenkomsten hadden als doel te bekijken hoe kerk en politiek kunnen samenwerken. De voorlopige WMO-raad bestaat o.a. uit Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen, Regionaal Patiënten Consumenten Platform, Ouderenwerk, Protestant Christelijke Ouderen Bond, Gehandicaptenzorg, Nederlandse Patiëntenvereniging en jeugdwerk. Het IDC vindt zitting in deze raad belangrijk vanwege de rechtstreekse betrokkenheid bij maatschappelijke problemen en beleidsvorming. Extra pluspunt van de samenwerking is dat er snel hulp geboden kan worden aan inwoners die ook via de WMO tussen wal en schip vallen. Deze hulp is mede mogelijk door het fonds van het IDC. De IDC bestaat momenteel uit acht kerken. Er wordt gezocht naar samenwerking met de andere kerken in de omgeving. Dit vinden we belangrijk omdat de kerken en geloofsgemeenschappen in Sliedrecht samen de helft van de plaatselijke bevolking vor- Maarten de Vries, diaken in Leusden Wij als diakenen in Leusden zijn ervan overtuigd dat de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO) de belangrijkste sociale wet is sinds de introductie van de Algemene Bijstandswet in 1965. Deze laatste wet ontsloeg de kerken van de wettelijke plicht tot armenzorg. In de nieuwe WMO ligt de verantwoordelijkheid voor de financiering van de zorg in handen van de lokale overheid. Daardoor kan er beter ingespeeld worden op specifieke, individuele omstandigheden. Omdat de WMO uitgaat van een mondige en zelfredzame burger, betekent deze wet in onze ogen geen terugkeer naar oude tijden. Het is echter een illusie om te denken dat er met de komst van deze wet geen mensen meer zullen zijn die buiten de boot vallen. Hoe zorgvuldig de regels ook uitgevoerd worden, er zullen altijd mensen zijn die het risico lopen in een isolement terecht te komen. Onze diaconie speelde hierop in door het organiseren van een voorlichtingsavond om belangstellenden te informeren over de gevolgen van de WMO. In dezelfde periode belegde ook de rooms-katholieke parochie een soortgelijke bijeenkomst. Naar aanleiding van deze avonden wordt bekeken of het mogelijk is om, liefst in nauwe samenwerking met deze parochie, een cursus WMO te organiseren. Dit als eerste stap om vrijwilligers voor te bereiden op assistentie bij het uitvoeren van de WMO, waar zelfredzaamheid een sleutelwoord is. 16
Nely Molengraaf-Groeneveld, diaken in Emmen kerkelijke wegen aangekondigd, maar juist ook via de plaatselijke media. De eerste keer kwam er niemand op af, de tweede keer drie personen. We geven dit project een halfjaar de tijd en bekijken daarna of we ermee verder willen. Wij zien de WMO als speerpunt voor ons werk als diakenen. De uitwerking ervan zal gaandeweg steeds meer vorm krijgen. Wim Prins, diaken in Sliedrecht men. Vertegenwoordiging van elke richting zorgt voor een evenwichtige samenstelling van de IDC. Advies aan andere diaconieën: schroom niet om andere plaatselijke diaconieën of parochies te benaderen met de vraag samen op te trekken. De verschillen onderling zijn vaak kleiner dan men denkt. 17
Minicursus In deze rubriek willen we diakenen op een korte en informatieve manier wegwijs maken in een concreet onderwerp uit het diaconaat. Suggesties hiervoor kunt u sturen naar diakonia@kerkinactie.nl Succesvol jongerendiaconaat in vijf stappen Dat had ik niet gedacht! Voor diakenen die jongeren willen motiveren om aan de slag te gaan voor mensen om hen heen is er goed nieuws: vaak doen jongeren al meer dan over het algemeen gedacht wordt, en de mogelijkheden zijn groot. Toch gebeurt het niet zo vaak dat het jeugddiaconaat goed loopt in een lokale gemeente, of dat er zelfs maar een jeugddiaken actief is. In dit artikel worden handreikingen gedaan om in vijf stappen tot een geslaagde jeugddiaconale activiteit te komen. De voorbeelden uit dit artikel komen met name van groepen jongeren die vanuit Provider diaconale activiteiten georganiseerd of bezocht hebben. Provider is de keuzecatechese-methode van JOP op basis van leren door te ervaren. Tekst en foto s: Jonna van den Berge-Bakker en Walter Meijles Stap 1 Visie Jongeren zijn volwaardige leden van de gemeente die niet zomaar een klus toebedeeld moeten krijgen. Toch komt het vaak voor dat zij pas voor een taak gevraagd worden als het door volwassenen bedachte plan al klaar is. Het gaat dan bijvoorbeeld om het vasthouden van een collectezak bij de deur, oppassen bij de kleintjes of sponsorgeld ophalen. Maar recht doen aan de eigenheid en mogelijkheden van jongeren gaat verder. De eerste stap is openstaan voor wat jonge mensen beweegt, met ze praten en naar ze luisteren. Dan krijg je een goed beeld: zijn ze krachtig genoeg om anderen te helpen, of hebben ze misschien jouw hulp nodig. Oftewel: doe je diaconaat vóór jongeren of stimuleer je dat diaconaat dóór jongeren gedaan wordt? In beide gevallen kan de kerk iets concreets voor hen betekenen en krijgen ze de kans om te groeien. Voor jongeren in Renkum was het een eye-opener om te zien wat gemeenteleden vrijwillig voor daklozen in Arnhem deden. In het kader van Provider kookten zij voor het Kruispuntproject te Arnhem en luisterden zij naar de levensverhalen van de gasten. De volwassen kerkleden bleken meer te doen dan zingen op zondagmorgen! De jongeren ontdekten dat ook zijzelf iets konden betekenen voor mensen in de verdrukking. Zo n eerste ervaring kan voor jongeren een aanzet zijn om zelf vrijwilliger te worden, zoals Links: Om de decembermaand een extra lichtje te geven, versierden we kaarsen. Deze hebben we na afloop van ons bezoek aan de tienermoeders gegeven als dank voor hun verhaal. 17
gebeurde met twee jongeren uit de Providergoep uit Vlaardingen. Hun kennismaking met vrijwilligerswerk was een middag spelletjes doen in een verzorgingstehuis voor bejaarde mensen. Nu maken enkelen van hen deel uit van het vaste vrijwilligersteam. Susan: Waarom? Omdat ik zie hoe ze het waarderen. En ik vind het zelf ook erg gezellig. Om de beurt bepalen we wat we doen op de activiteitenmiddagen. Een meisje van zeventien die als volwaardige vrijwilliger meedraait! Stap 2 Doelen Jeugddiaconaat heeft twee doelen: jonge gemeenteleden toerusten in hun verantwoordelijkheid voor anderen en zelf (diaconale) zorg dragen voor leeftijdsgenoten. Een open gesprek aangaan met jeugdzorginstellingen in de eigen regio kan daar een goede eerste stap voor zijn. Een voorbeeld daarvan is het opzetten van vorm van pastoraat voor jongeren. In Bennekom zorgen jonge twintigers voor het pastorale netwerk voor tieners: ieder heeft contact met een aantal tieners die hij of zij individueel extra aandacht geeft. Stel bij het bepalen van doelen altijd deze drie vragen: waarom doen we jeugddiaconaat, hoe pakken we het aan en wat willen we bereiken? Vooral het laatste helpt bij het stellen van realistische doelen. Een veel gehoord doel van jeugddiaconaat is meer binding van jongeren met de kerk. Dat is echter geen diaconaal doel. Jeugdbegeleider Astrid uit Zeist: Je gaat niet meer geloven omdat je een bejaarde ziet genieten. Je wilt die bejaarde vrouw zien genieten, omdat je geloof je ertoe aanzet iets te doen voor die vrouw. Wie zo een ander helpt, merkt bij zichzelf ook verandering. Neem de tieners uit Zeist, die vanuit Provider tienermoeders bezochten. Hun aandacht was prettig voor de aanwezige tienermoeders, maar het levensverhaal van de tienermoeders was even vormend voor de bezoekende jongens en meisjes zelf. Afgelopen Kerst ben ik gevraagd om mee te helpen met de jaarlijkse kerstpakkettenactie. We zamelden eerst bij de supermarkten boodschappen in voor het kerstpakket. De kerstpakketten die we daarvan maakten, bezorgen we dan bij minima. De eigenaren van de supermarkt zijn vaak blij dat ze wat kunnen doen voor anderen, het geeft ze ook wel een kerstgevoel. De mensen die de kerstpakketten krijgen, zijn heel blij. Zij krijgen de pakketten onverwachts. Er was zelfs een mevrouw die tranen in haar ogen kreeg. Het is mooi om te zien dat je voor mensen iets goeds kunt doen, dat vergeet je nooit meer. Mijzelf geeft het wel een goed gevoel, maar ik vind het het belangrijkst dat je voor mensen klaar staat! Ik denk dat het voor elke christen een soort van roeping is: je moet je naaste liefhebben als jezelf. Als we als christenen anderen niet helpen, wie doen het dan wel? Juist de christenen kunnen het verschil maken in de wereld. Als iedereen iets voor zijn naaste zou doen, dan zou het een heel mooie wereld zijn. Daarom is het zo belangrijk om door te gaan met zulke dingen. Ellie Boersma (18), Houten. Stap 3 Plannen We nemen als voorbeeld het bedenken van manieren om jongeren kennis te laten maken met diaconaat, bijvoorbeeld voor een nieuw Provider-programma. Begin als diakenen met het samenstellen van een werkgroep met daarin mensen met verstand van jeugd en van maatschappelijke doelen. Vraag hier enkele gemotiveerde jongeren bij om meteen te kunnen starten bij de idealen en ideeën van de jongeren zelf. Breng in kaart waar activiteiten of organisaties te vinden zijn en kies dan concrete projecten in samenspraak met een brede vertegenwoordiging van de jeugd. Schrijf de desbetreffende instellingen aan of onderzoek wie er op bepaald gebied actief zijn. Zijn zij bereid jongerengroepen te ontvangen, maak dan een overzicht met daarin contactgegevens, aard en werkwijze van de instellingen, wat jongeren kunnen verwachten en wat er van hen verwacht wordt. Als jongeren een instelling gaan bezoeken, wordt een samenwerkingscontract opgesteld en zal er een verzekering nodig zijn. Wellicht is er recht op een vrijwilligersvergoeding, of kan deelname meetellen voor school. Wat jongeren over het algemeen aanspreekt, zijn gevat in de volgende zeven criteria: 1. vrijheid in de keuze van een activiteit 2. weinig reistijd 3. aansprekende contactpersonen 4. samenwerking met leeftijdsgenoten 5. eigen verantwoordelijkheden 6. praktisch en zichtbaar resultaat 7. korte periode Is de selectie gemaakt, leg deze dan voor aan de jongeren die meegedacht hebben. Zij zijn al gemotiveerd voor de plannen, en via hen zullen andere jongeren veel eerder aanhaken dan wanneer zij per brief uitgenodigd worden. Net als bij alle jeugdwerk geldt ook hier dat jongeren het meest gemotiveerd raken door persoonlijk contact en doordat er concreet iets gedaan wordt met hun inbreng. Laat weinig tijd zitten tussen het moment van brainstormen en de concrete plannen, want de behoefte om resultaat bij jongeren kan eerder uitgedrukt worden in enkele weken dan in enkele maanden. Stap 4 Uitvoer Belangrijk is dat iemand vanuit de kerk de jongeren coacht: iemand die stimuleert dat zij contact gaan leggen en hen een luisterend oor biedt direct na een bezoek of werkperiode. Want dat is wat ervarend leren zo waardevol maakt: doen en erover spreken. Er gebeurt veel als een jongere of een groep eenmaal aan de slag gaat. Dit moet bij voorkeur niet onderbroken worden door geplande momenten van reflectie. Neem het poffertjesfeest voor verstandelijk gehandicapten dat een Provider-groep uit Zeist organiseerde. Er werd gelachen, gedanst, er waren verlegen momenten om het spontane gedrag van de gasten en er werd hard gewerkt. En achteraf kwamen de verdiepende vragen en inzichten op tafel. Stap 5 Terugkijken Is het project afgelopen, evalueer dan zo kort mogelijk na afloop. Stel opnieuw de vraag: wat wilden we bereiken met dit initiatief? Leg deze als eerste voor aan de jongeren zelf. Pas daarna trek je je conclusies als werkgroep. Focus daarbij niet alleen op praktische verbeterpunten, maar markeer 18
vooral dat jongeren iets bijzonders gedaan hebben. Een fotocollage in de hal van de kerk, een reünie na twee maanden of er nog eens over beginnen bij een ontmoeting. Zijn er vervelende incidenten geweest, handel die dan op korte termijn af. Het is vaak te moeilijk voor jongeren om over een misstap of onrechtvaardigheid heen te stappen als daar niet de juiste aandacht voor geweest is. Alle andere leermomenten kunnen erdoor overschaduwd worden. Onderschat daarbij niet het belang van de steun en aandacht van leeftijdsgenoten. De beste ervaringen zijn die waardoor iedereen rijker geworden is. Dus niet alleen de deelnemer die verbaasd zegt over al dat vrijwilligerswerk: Dat had ik niet gedacht! Maar ook degene die geholpen werd en blij verrast was dat er jongeren zijn die graag willen helpen. Of wellicht bent u zelf degene die voor het eerst ziet dat jongeren en diaconaat prima te combineren zijn en die zegt: Dat had ik niet gedacht! Boven: Wat een energie hebben die mensen. Het is echt geweldig om te zien dat ze het zo naar hun zin hebben! Voor ondersteuning bij de organisatie van het jeugddiaconaat kunt u terecht bij JOP, de jongerenorganisatie van de Protestantse Kerk in Nederland, tel. (030) 880 51 03, e-mail jeugdwerk@pkn.nl www.jop.nl 19