Beschermingsdossier: 18de-eeuwse dorpslinde met overgangszone, Heist-opden-Berg (Itegem), Sint-Guibertusplein zonder nummer monument INHOUDELIJK DOSSIER: A. BESCHRIJVEND GEDEELTE a. Historisch overzicht Op het dorpsplein van Itegem staat achter de kerk een oude opgaande Hollandse of Europese linde (Tilia x europea). Tijdens het Ancien Régime kwam hier de schepenbank samen om te vergaderen en recht te spreken. Deze schepenbank was immers verantwoordelijk voor zowel het bestuur als de rechtspraak en vond in die periode traditioneel buiten onder een of meerdere lindebomen plaats. In de periode 1737-1757, onder het bestuur van schout Kerselaers kocht de gemeente een gebouw op de hoek van het dorpsplein en de Hallaertstraat, tegenover de plaats waar de linde zich nu bevindt. Dit gebouw werd ingericht als dorpshuis of collegie en diende vanaf dat ogenblik als vergaderplaats voor de schepenen, zoals ook blijkt uit een document van 1786: dat de gemeynte van itegem is competerende een dorpshuys ofte collegie, alwaer de wethouderen vergaederen ende alle wettelycke saeken geschieden. (Dockx I., 2006). Uit een dorpsrekening van 1762 blijkt dat op 26 juni 1762 de lindebomen tegenover het dorpshuis gekapt werden: den 26 dito uitgecapt ende te neer gehouen de linde boomen rechtover het collegie. Voor 1762 stonden er dus zeker al lindebomen op het dorpsplein, ongeveer op dezelfde locatie als waar de huidige linde staat. Hoe lang deze linden hier al stonden is niet geweten. Volgens de dorpsoverlevering zouden de Aartshertogen Albrecht en Isabella (1598-1621) tijdens een bezoek even hun paarden vastgebonden hebben aan de linde op het dorpsplein, maar deze bewering kan niet hard gemaakt worden. De huidige linde dateert uit het midden van de 18de eeuw. Op basis van dendrochronologisch onderzoek, kan afgeleid worden dat de huidige linde rond circa 1755 begon te groeien. (Haneca K., 2014). Daar de stam gedeeltelijk hol is, is dit slechts een inschatting, waarbij er naast de 189 gemeten jaarringen, 70 jaren geschat moesten worden. De boom zou dan ook tot een twintigtal jaren jonger of ouder kunnen zijn. Het is niet geweten of de huidige lindeboom aangeplant werd na de kapping van 1762 of dat deze er toen al stond en (misschien als enige) behouden bleef. Er staat een boom op deze plaats afgebeeld op de kabinetskaart van de Ferraris (1770-1778). Als deze afbeelding de, toen nog jonge, huidige linde betrof, is dit een aanwijzing dat de boom een openbare functie had en een belangrijke rol speelde in het leven van de dorpelingen. Mogelijk werden (in eerste instantie) enkel de bestuurlijke activiteiten in het nieuwe gemeentehuis ondergebracht en vond de rechtspraak nog steeds buiten onder de linde plaats. We vermoeden dus dat de boom een gerechtsboom is of minstens geplant/behouden werd als herinnering aan dit traditionele gebruik. Dit is in tegenspraak met wat sommige andere bronnen beweren, namelijk dat de Itegemse linde aangeplant werd als vrijheidsboom na de Franse Revolutie. Dit kunnen we echter weerleggen: in 1794 werden er wel degelijk twee vrijheidsbomen geplant in de gemeente, maar uit het dorpsarchief blijkt dat het om iepen ging. Bovendien staat de boom al op de Ferrariskaart, die van voor de Franse Revolutie dateert. De boom is door zijn ouderdom en standplaats uitgegroeid tot een imposant en beeldbepalend exemplaar. De omtrek van de stam werd in 2006 gemeten op 180 cm, boven de vele gezwellen die voorkomen vanaf de stamvoet en bedroeg toen 388 cm Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 1 van 9
(Van Der Linden G., 2015). In 2014 bedroeg de stamomtrek op 150 cm hoogte gemeten 400 cm (Haneca K., 2014). In 2014 werd een deskundige boomverzorging uitgevoerd, waarbij de kruin al deels gereduceerd werd. b. Beschrijving met inbegrip van erfgoedkenmerken en erfgoedelementen De dorpslinde van Itegem staat ingeplant op de zuidoostelijke hoek van het dorpsplein achter de kerk. Het is een opgaande Hollandse linde die dateert uit de 18de eeuw en die tijdens het Ancien Régime vermoedelijk functioneerde als gerechtsboom. Door zijn ouderdom is het een veteraanboom die typische ouderdomsverschijnselen vertoont zoals dood hout, holtes en uitholling van de stam. Dit maakt hem ook ecologisch waardevol. De boom heeft een omtrek van 400 cm, gemeten op 150 cm (Haneca K., 2014), een hoogte van 12 m en een kruindiameter van 22m (Van der Linden G., 2006). Door zijn majestueuze gestalte is hij beeldbepalend in het dorp. De linde is een Hollandse linde (Tilia europaea x), een cultuurvariëteit die verkregen wordt door het kruisen van een zomerlinde (Tilia platyphyllos) en een winterlinde (Tilia cordata). In de 17de eeuw werd deze hybride linde vanuit Vlaanderen en Nederland) geëxporteerd naar o.a. Zweden en Engeland. De naam Hollandse linde is hieraan te danken. c. Fysische toestand In 2014 werd er door twee erkende boomverzorgers een visuele boomveiligheidscontrole uitgevoerd (VTA). Tijdens deze controle werd de boom gecontroleerd op een aantal uitwendige symptomen, die tevens een aanwijzing geven over de fysische toestand van de boom. Ook de standplaats werd onderzocht. Uit het rapport blijkt dat de boom op dat ogenblik een matige conditie, maar wel een sterke vitaliteit had. Er werden een aantal mechanische gebreken vastgesteld, zoals het voorkomen van holtes, een uitgeholde stam, verzwakkingen ten gevolge van oude snoeivormen en topzware takken. Een aantal van deze gebreken, zoals de uitgeholde stam, zijn typisch voor de veteraanfase waarin de boom zich bevindt en doen weinig afbreuk aan de stabiliteit van de boom. De gesteltakken met een verhoogd risico op takbreuk werden tijdens de verzorging van 2014 verwijderd (Bergen B. & Van Bouwel J., 2014). De boom is geplant in een plantvak, maar de wortels beperken zich niet tot dit vlak en strekken zich waarschijnlijk ook verder uit onder het wegoppervlak. De boom is immers ouder dan de errond aangelegde verharding. De wortels komen voor tot op circa 1 m diepte (Bergen B. & Van Bouwel J., 2014). B. EVALUEREND GEDEELTE a. Evaluatie van de erfgoedwaarden Esthetische waarde De dorpslinde van Itegem is door zijn ouderdom en standplaats uitgegroeid tot een imposant en majestueus exemplaar. Hij werd al sinds het begin van de 20ste eeuw verschillende keren beschreven als een van de interessantste bomen van het land. Hij prijkt op de allereerste inventaris van merkwaardige bomen van België uit 1902 Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 2 van 9
(Anon., 1902). In 1911 werd de boom door Jean Chalon opgenomen in zijn publicatie Les arbres remarquables de la Belgique. Hij staat ook in de publicatie "Merkwaardige bomen van België" uit 1978 (Waters en Bossen, 1978). De linde is ook verschillende keren afgebeeld op postkaarten van Itegem uit het begin van de 20ste eeuw. Deze linde dankt zijn aantrekkingskracht onder andere aan zijn ouderdom hij dateert van halfweg de 18de eeuw-, die hem een indrukwekkend en knoestig uitzicht verschaft, eigenschappen die nog zullen toenemen naarmate zijn leeftijd vordert. Dergelijke oude bomen zijn esthetisch waardevol, maar zeldzaam in Vlaanderen. Samen met de kerk vormt de linde een esthetisch geheel dat het silhouet van de dorpskern bepaalt. Historische waarde Voor de afschaffing van het Ancien Régime werd buiten recht gesproken binnen een door vier touwen afgespannen zone die zich traditioneel onder een lindeboom bevond, de vierschaar genaamd. Rond deze zone stonden vier banken in een vierkant opgesteld. De schepenen zaten op deze banken en de beschuldigde stond in het midden van het vierkant. Deze vorm van rechtspraak werd zeker nog in de eerste helft van de 18de eeuw in Itegem toegepast. Mogelijk werd de rechtspraak vanaf de aankoop van een dorpshuis (1737-1757) binnenskamers gevoerd, maar het is eveneens mogelijk dat het gebouw enkel gebruikt werd voor bestuurszaken en dat de traditie van buiten onder de linde rechtspreken werd verdergezet. De Itegemse dorpslinde dateert van circa 1755 en was dus de laatste gerechtsboom of minstens een boom die aangeplant/behouden werd als herinnering aan dit traditionele gebruik. Binnen de inventaris houtige beplantingen met erfgoedwaarden zijn slechts 8 gerechtsbomen gekend over heel Vlaanderen. Meestal gaat het hier om jongere lindebomen die nu nog steeds de plaats markeren waar vroeger de traditionele rechtspraak plaatsvond. Slechts 3 van deze bomen, waaronder de Itegemse linde, dateren nog van voor de afschaffing van het Ancien Régime en hebben mogelijk de functie van gerechtsboom zelf nog effectief vervuld. Ruimtelijk-structurerende waarde De dorpslinde is beeldbepalend in Itegem en vormt een baken in de omringende dorpskern. Samen met de naastgelegen kerk bepaalt de linde het silhouet van het dorp. Wetenschappelijke waarde De dorpslinde van Itegem dateert van circa 1755 en is dus een veteraanboom. Dergelijke oude bomen zijn in Vlaanderen heel zeldzaam en vereisen een specifiek beheer. Monitoring van deze linde kan de kennis over het beheer van veteraanbomen in een stedelijke context vergroten. Veteraanbomen hebben specifieke kenmerken zoals het voorkomen van veel holtes, microhabitats, aantasting door zwammen, enz Dit maakt hen een unieke habitat voor een aantal (soms) zeldzame (dier)soorten. Door deze eigenschap is de boom eveneens belangrijk voor het natuurwetenschappelijk onderzoek. b. Motivering van het type bescherming De dorpslinde van Itegem is een zeldzaam voorbeeld van een gerechtsboom in Vlaanderen en is van een uitzonderlijk hoge ouderdom. Door zijn locatie, in de dorpskern, nabij de kerk, is hij bovendien beeldbepalend. Deze boom heeft aldus een hoge historische, wetenschappelijke en ruimtelijk-structurerende waarde. Hiermee voldoet hij aan de definitie van een monument volgens het erfgoeddecreet: een Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 3 van 9
onroerend goed, werk van de mens of van de natuur of van beide samen, van algemeen belang wegens de erfgoedwaarde(n). Omwille van deze redenen wordt voorgesteld om de dorpslinde te beschermen als monument. Bijkomend wordt ook voorgesteld om een overgangszone in te richten omdat het inrichten van deze begrensde grondoppervlakte, waarin mogelijk handelingen of werken kunnen plaatsvinden met al dan niet directe negatieve invloed op de boom, het behoud van de erfgoedwaarden van het monument ondersteunt. c. Motivering van de afbakening Binnen de afbakening van de monument bescherming wordt die zone opgenomen die noodzakelijk wordt geacht om het optimaal behoud van de boom te verzekeren. Dit is zowel de kruin, de stam als een zone errond waarin de belangrijkste wortels zich bevinden. Algemeen wordt aangenomen dat de belangrijkste wortels van een boom zich zeker uitstrekken tot in de druipzone van de takken, dus iets verder dan de natuurlijke kruinprojectie (snoeiwerken moeten buiten beschouwing gelaten worden). In een omgeving waar veel ondergrondse obstakels aanwezig zijn, zoals hier het geval is, kan de wortelgroei echter een onvoorspelbare vorm aannemen. De wortels zullen zich vooral situeren daar waar lucht en vocht aanwezig is. Voor veteraanbomen, zoals deze, wordt aangenomen dat de zone nodig voor optimale bescherming van de wortelzone bestaat uit een cirkel met een straal die 15 maal de stamdiameter gemeten op 1,50 m is, ofwel de kroonprojectie met 5 m rondom, afhankelijk van wat het grootst is (Read, 2000; Lonsdale, 2013). De stamdiameter is hier 1,27 m. Gebruik makend van de formule van Read en Lonsdale is er een bescherming nodig bestaande uit een cirkelvormige zone met een straal van 19 m. Op basis van de kruindiameter (22 m) is een er een minimale cirkelvormige beschermingszone met een straal van 16 m vereist. Er wordt voorgesteld om een cirkelvormige zone rondom de boom (met de stam als middelpunt) met een straal van 19 m te beschermen als monument. De gebouwen gelegen binnen deze cirkelvormige zone worden uit de monument bescherming gelaten gezien het weinig waarschijnlijk is dat hieronder nog vitale wortels voorkomen. Gezien de boom zich in een stedelijke omgeving bevindt, moet er echter ook rekening gehouden worden met effecten die bemalingen in functie van de uitvoering van (bouw)werken kunnen hebben op de grondwaterstand. Een tijdelijke sterke verlaging van de grondwaterstand heeft immers indirect negatieve gevolgen voor de boom. Om deze effecten zo veel mogelijk te beperken wordt dan ook voorgesteld om rondom de monument bescherming bijkomend een overgangszone in te stellen met een straal van 20 m, zoals aangegeven op plan. De te beschermen zone betreft de opgaande dorpslinde (Tilia x europaea) gelegen op het Sint-Guibertusplein zonder nummer in Heist-op-den-Berg (Itegem) evenals een cirkelvormige zone met een straal van 19 m er omheen, met uitzondering van de hierin gelegen gebouwen, kadastraal bekend als Heist-op-den-Berg, 4de afdeling, sectie B, perceelnummers 269N (deel), 269R (deel), 272C (deel), 381H (deel), 392E (deel), 394B (deel), 415B (deel), 416B (deel) en deel uitmakend van het openbaar domein. Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 4 van 9
Rondom dit monument komt een ringvormige overgangszone, met een buitenstraal van 39 m (met de stam van de boom als middelpunt), kadastraal gekend als Heist-op-den- Berg, 4de afdeling, sectie B, perceelnummers 267K (deel), 269L (deel), 269N (deel), 269R (deel), 269S (deel), 272C (deel), 273V (deel), 273W (deel), 379M (deel), 381G (deel), 381H (deel), 392E (deel), 394B (deel), 397D (deel), 398T (deel), 415B (deel), 416B (deel) en deel uitmakend van het openbaar domein. d. Juridische toestand De linde ligt in woongebied volgens het gewestplan. Er is geen APA, BPA of RUP aanwezig. De boom ligt niet binnen VEN, habitat- of vogelrichtlijngebied en is geen erkend natuurreservaat. De boom is opgenomen in de Inventaris van de Houtige Beplantingen met Erfgoedwaarde (ID130262), maar werd nog niet vastgesteld. C. BEHEERSVISIE a. Beheersdoelstellingen voor het beschermd onroerend goed De beheers visie is erop gericht om de boom zo lang mogelijk in stand te houden en de herinnering aan de locatie waar tijdens het Ancien Régime traditioneel recht gesproken werd, levend te houden. Dit leidt tot volgende beheersdoelstellingen: toepassen van een veteranenbeheer; monitoring van de fysische toestand van de boom op lange termijn; verbetering van de standplaats; heraanplant van een nieuwe Hollandse linde op dezelfde locatie bij afsterven; nemen van beschermende maatregelen tijdens werken in de buurt van de boom. In 2014 werd er door Bergen boomverzorging en Treexpert (Bergen B. & Van Bouwel J., 2014) een gedetailleerd onderhoudsplan opgemaakt voor de linde. De belangrijkste elementen hieruit worden opgenomen binnen de beheersdoelstellingen. Meer gedetailleerde informatie is terug te vinden in dit onderhoudsplan. Het is wenselijk om in navolging van het bestaande onderhoudsplan een beheersplan op te maken voor de boom en zijn omgeving waarin de nodige acties om de doelstellingen te realiseren kunnen gespecifieerd worden. Dit beheersplan moet beschouwd worden als een dynamisch instrument dat kan bijgesteld worden in functie van nieuwe beheers inzichten en/of de evolutie van de boom en zijn omgeving. Veteranenbeheer De boom is op dit ogenblik al fel uitgehold, waardoor het verder uitgroeien van de kroon hier niet wenselijk is. In de toekomst moet de boom evolueren naar een meer gedrongen exemplaar met lage kroon, een korte stam en gesteltakken met vitale jonge scheuten. Hiervoor is regelmatig snoeionderhoud noodzakelijk. Door het toepassen van veteranensnoei kan de boom ondersteund worden bij het natuurlijk proces van inkrimping van de kroon bij hogere ouderdom. Gezien de uitzonderlijke waarde van deze boom, en de specifieke kennis die een veteranenbeheer vergt, is het noodzakelijk dat de uitvoering en opvolging van dit veteranenbeheer professioneel en met kennis van zaken gebeuren. Om een gepast beheer op lange termijn te verzekeren, moet er in navolging van het bestaande onderhoudsplan een beheersplan worden opgemaakt. Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 5 van 9
Monitoring Gezien de ligging in het midden van de dorpskern, is het correct in kaart brengen van de mechanische toestand van de boom en de opvolging hiervan van groot belang. Om de stabiliteit van de boom en zijn weerstand tegen externe krachten (zoals bv. storm) te bepalen is het aangewezen om nader onderzoek, zoals een tomograafmeting, uit te voeren. Dit specifieke onderzoek kan periodiek herhaald worden om de vooruitgang van de aantasting in kaart te brengen. Daarnaast moet de boom regelmatig geëvalueerd worden volgens het systeem van Visual Tree Assessment (VTA) om mogelijke problemen in een zo vroeg mogelijk stadium vast te stellen. Bovendien geeft dit ook een duidelijk inzicht over hoe de boom reageert op snoei en kan, indien nodig, het beheersplan bijgesteld worden. Heraanplanten Zeker sinds de eerste helft van de 18de eeuw en mogelijk ook al vroeger, was er een lindeboom aanwezig op het dorpsplein van Itegem. Voor de afschaffing van het Ancien Régime nam deze een belangrijke plaats in in het openbare leven van de bevolking. Het was immers de plaats waar de rechtspraak plaatsvond. De herinnering aan dit historisch gegeven moet levend gehouden worden door de traditie van het aanplanten van een lindeboom op het dorpsplein ook na zijn afsterven verder te zetten. Hiervoor wordt bij voorkeur genetisch materiaal gebruikt van de huidige linde. Op die manier is de dorpslinde steeds een directe afstammeling van de oorspronkelijke gerechtsboom. Hiervoor is het aangewezen om dit materiaal al te laten opkweken door een boomkwekerij. Beschermende maatregelen De linde bevindt zich in het centrum van Itegem, een plaats waar geregeld werken kunnen plaatsvinden zoals de heraanleg van het plein, wegenwerken, rioleringswerken, enz.. Wanneer deze werken en hieraan gerelateerde activiteiten (zoals werfinrichting en verkeer, bemalingen) uitgevoerd worden binnen de beschermingsperimeter moet mogelijke schade aan de boom voorkomen worden door het voorafgaandelijk uitvoeren van een Bomen Effect Analyse en het aanstellen van een bomenwacht die heel het proces (van aanbesteding tot oplevering) mee begeleidt. Op basis van de Boom Effect Analyse en de aard van de werken, kan de bomenwacht een aantal maatregelen voorstellen die schade aan de boom kunnen voorkomen en een optimaal behoud verzekeren. b. Bijzondere voorschriften voor het beschermd onroerend goed De zakelijkrechthouder en de gebruiker van het beschermde monument zijn verplicht de instandhouding en het onderhoud ervan te verzekeren door: 1 het goed als een goede huisvader te beheren en de nodige voorzorgsmaatregelen te nemen tegen schade ten gevolge van brand, blikseminslag, diefstal, vandalisme, wind of water. Dit omvat zowel het beheer van de boom zelf als de standplaats waarin hij groeit; 2 de fysische toestand van de boom en zijn omgeving regelmatig te controleren en te evalueren; 3 regulier onderhoud van de boom en zijn standplaats oordeelkundig uit te oefenen; 4 onmiddellijk passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen te nemen in geval van nood; Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 6 van 9
5 een nieuwe Hollandse linde aanplanten op dezelfde locatie na het afsterven van de huidige dorpslinde. Het is verboden om het plantvak van de boom te verkleinen. c. Toelatingsplichtige handelingen voor het beschermd onroerend goed Voor de volgende handelingen binnen de afbakening van het beschermde monument moet een toelating worden aangevraagd: 1 het plaatsen, slopen, verbouwen of heropbouwen van een constructie; 2 het plaatsen of wijzigen van boven- en ondergrondse nutsvoorzieningen en leidingen; 3 opschriften, publiciteitsinrichtingen of uithangborden aan te brengen; 4 het plaatsen of wijzigen van afsluitingen; 5 het aanleggen van wegen en paden; 6 elke reliëfwijziging van de bodem, wijziging van het hydrografisch netwerk of werk dat impact kan hebben op het grondwaterpeil; 7 het vellen of beschadigen van de boom, en elke handeling die een wijziging van de groeiplaats en groeivorm van de boom tot gevolg kan hebben; 8 het aanleggen of wijzigen van verharding of het uitbreiden van bestaande verhardingen; 9 het aanleggen van sport- en spelinfrastructuur of parkeerplaatsen; 10 het organiseren van grote evenementen, die het normaal gebruik van het beschermd onroerend erfgoed overstijgen; 11 het gebruiken van chemische verdelgingsmiddelen, groeiremmers, groeistimulatoren, hormonale behandelingen, thermische onkruidverdelgers of andere verdelgingsmiddelen; 12 het plaatsen of wijzigen van straatmeubilair, met uitzondering van niet-aard- en nietnagelvaste elementen en verkeersborden vermeld in artikel 65 van het Koninklijk Besluit van 1 december 1975 houdende algemeen reglement op de politie van het wegverkeer en van het gebruik van de openbare weg; 13 het plaatsen van tijdelijke of permanente constructies; 14 het uitvoeren van snoeiwerken die niet zijn opgenomen in een goedgekeurd beheersplan. Er is geen toelating vereist voor de uitvoering van regulier onderhoud van beschermde goederen. Er is geen toelating vereist voor de uitvoering van handelingen aan of in beschermde goederen, als die handelingen uitdrukkelijk van toelating zijn vrijgesteld in een daarvoor opgestelde lijst die bij een overeenkomstig artikel 8.1.1 van het Onroerenderfgoeddecreet van 12 juli 2013 goedgekeurd beheersplan hoort. Er is geen toelating vereist voor het onmiddellijk nemen van passende consolidatie- en beveiligingsmaatregelen in geval van nood, noch voor de uitvoering van regulier onderhoud. d. Beheersdoelstellingen voor de overgangszone De overgangszone is ingesteld om de boom te beschermen en schade te voorkomen in geval er werken plaatsvinden buiten de beschermingsperimeter die een negatieve impact kunnen hebben op de fysische toestand van de boom. Deze schade wordt in zulke gevallen indirect veroorzaakt door het aanbrengen van wijzigingen in de groeiplaats van de boom, bv. door het verlagen van de grondwatertafel ten gevolge van het uitvoeren van bemalingen. Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 7 van 9
Beschermende maatregelen De linde bevindt zich in het centrum van Itegem, een plaats waar geregeld werken kunnen plaatsvinden zoals de heraanleg van het plein, wegenwerken, rioleringswerken, enz.. e. Bijzondere voorschriften voor de overgangszone Voor de overgangszone bij het beschermde monument gelden de volgende bijzondere voorschriften voor de instandhouding en het onderhoud: De zakelijkrechthouder en de gebruiker zijn verplicht om bij werken binnen de overgangszone beschermende maatregelen te nemen om het behoud van de linde te verzekeren en schade aan de boom zo veel mogelijk te voorkomen. f. Toelatingsplichtige handelingen voor de overgangszone Voor de volgende handelingen in de overgangszone moet een toelating worden aangevraagd: elke reliëfwijziging van de bodem, wijziging van het hydrografisch netwerk of werk dat impact kan hebben op het grondwaterpeil. D. BRONNEN Archivalische bronnen Gemeentearchief Itegem, bewaard in het Algemeen Rijksarchief Antwerpen, D064-131 Dorpsrekeningen. Cartografische bronnen Kabinetskaart van de Oostenrijkse Nederlanden voor Zijn Koninklijke Hoogheid de Hertog Karel Alexander van Lotharingen, Jozef Jean François de Ferraris, Koninklijke Bibliotheek van België, uitgegeven in 1770-1778, schaal 1:11.520 herleid naar 1:25.000. Literatuur ANON., 1902: Relevé des arbres remarquables. Bulletin de la Société Centrale forestière de Belgique, 9: 520-532. BERGEN B. & VAN BOUWEL J. 2014: Monumentale linde Itegem: Beheerplan en boombescherming, onuitgegeven rapport opgemaakt in opdracht van de gemeente Heistop-den-Berg. CHALON, J., 1911: 1.134 Arbres remarquables de la Belgique. Namur. DOCKX I. 2006: De heerlijkheid Itegem tijdens de Oostenrijkse periode (1713-1789), onuitgegeven licentiaatsverhandeling, Katholieke Universiteit Leuven Departement Geschiedenis. HANECA K., 2015: Leeftijdsbepaling van de monumentale linde op het Sint-Guibertusplein Itegem (Heist-op-den-Berg), onuitgegeven rapport natuurwetenschappelijk onderzoek van het agentschap Onroerend Erfgoed (RNO.OE.2014-006). LONSDALE, D. (Ed.), 2013: Ancient and other veteran trees: further guidance on management. London. READ H. 2000: Veteran Trees: a guide to good management, Peterborough. S.A., 1978: Merkwaardige bomen van België, Brussel, publicatie opgemaakt in opdracht van het Bestuur van Waters en Bossen. Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 8 van 9
Websites AGENTSCHAP ONROEREND ERFGOED 2015: 18de-eeuwse opgaande linde als gerechtsboom. In Inventaris Onroerend Erfgoed. Opgehaald van https://id.erfgoed.net/erfgoedobjecten/130262 op 24-11-2015 11:50. Mondelinge informatie Sofie Duytschaever, erfgoedconsulente bij het agentschap Onroerend Erfgoed Koen Smets, erfgoedonderzoeker bij het agentschap Onroerend Erfgoed Geert Van der Linden, erfgoedonderzoeker bij het agentschap Onroerend Erfgoed Overige bronnen Informatie verkregen van Ivan Dockx via mail (03-10-2015 en 05-10-2015); Archiefinformatie verkregen van Thomas Van Driesche, erfgoedonderzoeker bij het agentschap Onroerend erfgoed. Beeldmateriaal LAUMANS, s.d.: Itegem Hotel de Valk, postkaart uit het begin van de 20ste eeuw, Heisop-den-Berg; LAUMANS, 1903: Itegem De lindeboom, postkaart uit het begin van de 20ste eeuw, Heis-op-den-Berg. Terreinbezoeken 17/10/2013 07/05/2014 09/12/2015 E. FOTOBIJLAGE BIJ HET DOSSIER Afzonderlijk document F. OMGEVINGSPLAN BIJ HET DOSSIER Afzonderlijk document G. KAARTEN Afzonderlijk document Kinnaer Anse, 21 maart 2016 Dossiernummer: 4.001/12014/101.1 Pagina 9 van 9