HWBP Kansenscan kennis en innovatie 2014 Inleiding In de zomer van 2014 is de derde kansenscan van het HWBP gestart. Via verschillende kanalen is een uitvraag gedaan richting marktpartijen, kennisinstellingen en beheerders om nieuwe kennis, producten procesinnovaties aan te dragen. Het doel hiervan is om kansrijke kennis en innovaties voor projecten/programma vroegtijdig in beeld hebben en benutten (matchmaking vraag en aanbod). Inzet van nieuwe kennis en innovaties draagt eraan bij om het HWBP sneller, goedkoper en beter te kunnen uitvoeren. De twee voorgaande kansenscans hebben onder andere aan de basis gestaan van de doorontwikkeling van kennis en innovaties in de zogenaamde projectoverstijgende verkenningen. Overigens is deze kansenscan niet de enige bron voor nieuwe kennis en innovaties in het HWBP. Het is geen uitputtend overzicht. Er is nog veel meer aanbod, bijvoorbeeld de innovaties in HWBP2. Input 2014 Dit jaar zijn er 35 kansen ingediend. Enkele daarvan zijn samengevoegd, waardoor er uiteindelijk 31 beoordeeld zijn (zie groslijst). De input was afkomstig van uiteenlopende marktpartijen en enkele kennisinstellingen. Soms was er al een keringbeheerder bij de innovatie betrokken. De kansenscan blijkt een middel te zijn om vanuit de praktijk te agenderen waar kansen liggen voor verbetering, zowel op het vlak van producten als van proces. In sommige gevallen overstijgt de innovatie de scope van het HWBP, maar grijpt het in op de gehele cyclus van waterveiligheid. Aanpak kansenscan Innovatoren hebben een digitaal intakeformulier ingevuld. Dit formulier gaf hen inzicht in welke elementen van belang zijn voor innovaties in het HWBP en had daarmee ook een communicatieve waarde. De ingediende kansen zijn door de programmadirectie beoordeeld op kansrijkheid, m.a.w.: op de meerwaarde en risico s van nieuwe kennis en innovaties voor het programma. Op deze conclusie(s) is om een second opinion gevraagd aan experts (beheerder, kennis, ENWcoördinator) en zijn de aanbevelingen aangescherpt. Generieke conclusies en aanbevelingen voor vervolg De bevindingen zijn per ingediende kans samengevat en vertaald naar adviezen voor het HWBP op programmaniveau, HWBP-projecten, de innovator die het ingediend heeft en soms ook voor derden (zie A4 per kans). Ook zijn er generieke conclusies te trekken voor projecten en/of programmaniveau. 1. Aandacht voor kennis en innovatie: De kansenscan is een nuttig instrument om de aandacht voor kennis en innovatie in het HWBP vast te houden (communicatieve waarde). Het wordt benut om signalen uit de praktijk af te geven ( dit kan beter ) en helpt om nieuwe ideeën op het netvlies te krijgen. Ook is het een middel om met partners in gesprek te blijven over hoe je kunt zorgen dat kennis en innovaties benut worden (randvoorwaarden). De kansenscan blijft daarom een vast onderdeel in de jaarlijkse cyclus van het HWBP. De programmadirectie benut het instrument om vraag en aanbod op te halen en te makelen tussen aanbieders en gebruikers. Op de website www.hoogwaterbeschermings-programma.nl zal een deel komen waar vraag & aanbod, goede voorbeelden en handreikingen voor kennis en innovatie gemakkelijk te vinden zijn. 2. Kansrijke innovaties voor projecten: De kansenscan heeft in beeld gebracht welke innovaties (mogelijk) kansrijk zijn voor projecten in het HWBP. Deze inzichten worden door de programmadirectie gedeeld met de keringbeheerders. Zie de kruistabel (bij programmering 2016-2021) voor een eerste indicatie van welke innovatie voor welk project relevant kan zijn. Bij 1
het plan van aanpak voor de verkenningsfase zal de beheerder moeten overwegen of deze innovatie een plek krijgt in het project. Bij de review van het plan van aanpak wordt ingegaan op onderbouwing waarom een innovatie wel/niet wordt meegenomen in de verkenningsfase. 3. Marktbenadering & goede marktuitvraag in projecten als prikkel voor inzet innovaties: Doorgaans is de bij de kansenscan ingediende innovatie niet de enige en beste optie. Door bij marktuitvragen de juiste randvoorwaarden te scheppen (functioneel specificeren), worden marktpartijen uitgedaagd om hun innovatie aan te passen aan de behoeftes van de beheerder. De kansenscan laat zien dat er veel ideeën zijn en een dergelijke uitvraag echt iets op kan leveren om het project sneller en beter uit te kunnen voeren. Op dit moment doen enkele waterschappen ( WSRL, HHNK, etc.) ervaring op met nieuwe marktbenaderingen. 4. Kansen voor doorontwikkeling in HWBP: Soms is een innovatie nog niet rijp genoeg om er als individueel project voor te kiezen. Om een versnelling in het programma te leveren is het echter nodig om vaker een innovatie toe te gaan passen die nog niet helemaal uitontwikkeld is. o De projectoverstijgende verkenningen (POV) spelen hierin een belangrijke rol. Een aantal van de ingediende productinnovaties worden al in de lopende POV s opgepakt. Nu zijn er weer nieuwe kansen ingediend. De resultaten van de POV s zullen heel concreet moeten worden, om direct door te kunnen in projecten of om te kunnen landen in het instrumentarium. Eventueel kan de POV ook antwoord geven op de vraag: wat is nog nodig om het snel te kunnen gaan toepassen? De vragen in de kansenscan kunnen als checklist gebruikt worden, o maar wellicht geeft de POV inzicht in aanvullende criteria om innovaties te vergelijken. Naast de POV s kan het programma ook de individuele beheerders stimuleren om een dergelijke innovatie te gaan toepassen. Het blijkt nog geen vanzelfsprekendheid. Hoe zorgen we dat de beheerder die zijn nek hiervoor uitsteekt voldoende back-up heeft om dit risico te durven nemen? Naast de POV s en de 100% innovatiesubsidie moet gezocht worden naar andere mechanismen om samen deze stap te durven zetten. Eén van de stappen hiervoor is om de inzichten van deze kansenscan ook bestuurlijk te delen. 5. Kansen voor verbetering proces rond een dijkversterking: Er zijn relatief veel procesinnovaties ingediend. Deze inzichten zullen via een vakdag gedeeld worden met beheerders, zodat zij zelf kunnen bezien of hun projecten zich hiervoor lenen. Eventueel kan besloten worden om een bepaalde werkwijze als mogelijke aanpak als handreiking vanuit het programma mee te geven. 6. Verbeteren vraagarticulatie: Vaak lijkt er nog een gat te zitten tussen het aanbod dat wordt ingediend in de kansenscan en de daadwerkelijke vragen in de praktijk van het HWBP. Een betere articulatie van de vraag is nodig om de nieuwe kennis en innovaties beter te laten aansluiten op de opgave van HWBP. De programmadirectie zal een werkwijze ontwikkelen waardoor de vraagkant scherper en actueler in beeld komt. Dit vraagt uiteraard ook om een proactieve inzet van de keringbeheerders zelf; wees scherp in wat je nodig hebt. 7. Relevante innovaties waterveiligheid, buiten primaire scope voor HWBP: Er zijn innovaties ingediend die niet direct van toepassing zijn op de versterkingsopgave van HWBP, maar waar het HWBP indirect wellicht wel van profiteert. Het initiatief om deze innovaties verder te brengen ligt bij andere partijen en de ingediende kansen zullen daar onder de aandacht worden gebracht. o o Databeheer en monitoring: Het aanbod in deze categorie is relatief groot, maar de innovaties zijn van toepassing op andere delen van of op de hele waterveiligheidscyclus. Het rendement voor de versterkingsopgave is vaak klein (meestal meer van nut voor toetsing, B&O of calamiteiten). Eerder dit jaar is nut en noodzaak van een beter databeheer en informatievoorziening m.b.t. waterkeringen onderschreven in een visie van waterschappen en IenM (incl.opdracht aan het InformatieHuis Water). STOWA, RWS en waterschappen kunnen de kansrijkheid van deze innovaties verder beoordelen. Prille ideeën: Sommige innovaties zijn nog in de ideefase en daardoor is toepassing in een concreet project nog te risicovol. Wanneer dit soort ideeën bij HWBP worden aangedragen, worden de innovatoren geadviseerd (zie A4tjes) en doorgeleid naar andere programma s, zoals het Corporate Innovatie Programma van RWS, die wel een rol kunnen vervullen in deze fase. Wellicht komt de innovatie in een volgende fase wel tot toepassing in HWBP. 2
Inhoudsopgave HWBP Kansenscan kennis en innovatie 2014... 1 Kruistabel - kansen voor projecten HWBP... 4 Productinnovaties en nieuwe kennis... 7 1. Miramap... 8 2. Grachtenelement... 9 3. Medinabuis... 10 4. Borsteldijk... 11 5. Geodetect verticaal zanddicht geotextiel... 12 6. DyStaDijk... 13 7. DMC (Dike Monitoring and Conditioning)... 14 8. Grondwaterstroming meten... 15 9. Grof zand filter barrière... 16 10. Waterontspanner... 17 11. Overgangen van gras naar constructie... 18 12. Brede groene zee- of meerdijk... 19 13. Toekomstbestendige dijkbekleding... 20 14. Voordelen van voorlanden... 21 15. Medusa... 22 Kennis... 23 16. Verdeling faalkansruimte... 23 17. Dijkentester / stresstest... 24 Procesinnovaties... 25 18. DijkDataService Center (DDSC)... 26 19. LiveDijk... 27 20. Opportunity Based Asset Management... 28 21. Duurzaam GWW... 29 22. Procesinterventie... 30 23. Compact team... 31 24. StabiAlert... 32 25. Intelligent Delta Dashboard... 33 26. BIM Dataroom... 34 27. SUCCESS... 35 28. Integrale benadering meerlaagsveiligheid... 36 29. Dijkmonitoring Nederland (DMN)... 37 30. GIS-applicatie voor ontwerp... 38 31. Dataprofeet... 39 Groslijst ingediende kansen... 40 3
Kruistabel - kansen voor projecten HWBP In de tabel op de volgende pagina is voor alle projecten in concept programma 2016-2021 aangegeven welke van de in 2014 ingediende kansen mogelijk relevant zijn voor een project. Deze inschatting is gebaseerd op het toepassingsgebied van de kennis/innovatie (bijvoorbeeld het faalmechanisme of type kering). Het toepassingsgebied per innovatie is in tabel 2 beschreven. Voor de procesinnovaties is een dergelijke indeling niet te maken. Daarom is voor procesinnovaties alleen in tabel 2 een omschrijving van de toepassing opgenomen. In tabel 2 zijn ook de inzendingen uit de kansenscan 2013 opgenomen. Deze zijn immers nog steeds relevant. Voor meer toelichting op kansenscan 2013 zie website: www.hoogwaterbeschermingsprogramma.nl (documenten/ kennis en innovatie / innovatiekansen hoogwaterbeschermingsprogramma) In het projectenboek 2015 is een uitgebreidere toelichting op de projecten van het bestuurlijk vastgestelde programma 2015 2020 te lezen. Dit projectenboek is ook te downloaden op de website. 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 Miramap Grachtenelement Medinabuis Borsteldijk Geodetect verticaal zanddicht geotextiel Dystadijk DMC Grondwaterstroming meten Grofzandfilter Waterontspanner Overgangen van gras naar constructie Brede groene zee- of meerdijk Toekomstbestendige dijkbekleding Voordelen van voorlanden Medusa Verdeling faalkansruimte Dijkentester Tabel 1: welke kansen zijn mogelijk relevant voor projecten HWBP 2016-2021 Innovaties Algemene projectinformatie HWBP 2016-2021 BeheerderNaam Projecte n # ranking KM secties *** Centraal Holland 1-2-5-11A 1 86,89 X X X X X X X X X X X X WSRL Lingewaal Neerijnen 22I 2 6,81 X X X X X X X X WSRL Opijnen Ophemert 22J 3 6,55 X X X X X X X X WSRL Waardenburg Opijnen 22G 4 3,95 X X X X X WSRL Gorinchem 22H 5 3,22 X X X X X X X X WSRL Vuren Haaften 22A 6 4,12 X X X X X X X X WSRL Diefdijk 22F 7 6,89 X X X X X X X WGS Vecht- en Steenendijk 15M 8 13,82 X X X X X X X X X X X WGS Mastenbroek IJssel15J 9 7,55 X X X X X X X WSRL Wolferen Sprok 22L 10 3,90 X X X X X X X X WGS Zwolle 15E 11 8,19 X X X X X X X X WGS IJsselzone Zwolle 15I 12 11,79 X X X X X X X X X X X WGS Mastenbroek Zwarte 15LWater 13 5,40 X X X X X X X X HHSK Gouderak 6C 14 4,77 X X X X X NZV Eemshaven - Delfzijl 18A 15 11,84 X X X X X HHSK Krimpen/Ouderkerk6B 16 5,34 X X X X X WSRL Neder Betuwe 22D 17 11,91 X X X X X X X X X WGS Rondom Kampen 15C 18 18,78 X X X X X X X X X X X HHNK Noordzeekanaal (D31 3I t/m D37) 19 25,59 X X X X X X X X X X X WSRL Lingewaard 22M 20 3,70 X X X X X X X X HHSK Capelle/Moordrecht6A 21 1,26 X X X X HHSK Restopgave Hollandse 6F IJssel 22 13,36 X X X X WSRL Werkendam Giessen 22V 23 4,25 X X X X X X X X WGS Mastenbroek Zwarte 15KMeer 24 7,12 X X X X X X X X WGS Olst Wijhe 15H 25 13,78 X X X X X X X X X X WSRL Culemborg 22O 26 2,15 X X X X X X X WGS Genemuiden Hasselt 15D 27 2,99 X X X X X X X X X WSRL Peerenboom Genderen 22C 28 2,63 X X X X X X X V&V Randmeerdijk 25L 29 12,65 X X X X X X X X X Fryslan West Holwerderpolder 28G Lauwersm. 30 8,75 X X X Rijnland IJsseldijk Gouda (fase 05C2) 31 2,14 X X X X X X WSHD Zettingsvloeiing V3T 16E 32 6,62 X V&V Trajecten IJssel 1 25M 33 9,63 X X X X X X X X X X X WSRL Leeuwen Oude Maasdijk 22S 34 5,27 X X X X X WSRL Tiel 22K 35 4,80 X X X X X WRIJ Pannerden/Loo 21C 36 0,46 X X X X X X X Scheldestr.Zuid Beveland Oost, 24OOosterschelde 37 1,60 X X X X X WSRL Winssen Drutensche 22R Waarden 38 4,79 X X X X X WSRL Gameren 22E 39 0,35 X X X X X X X Rijnland IJsseldijk Gouda (urgent 05A deel) 40 1,66 X X X X X X X X HHNK Wieringermeer (C-kering) 03E 41 31,98 X X X X X X X X X V&V Trajecten IJssel 2 25N 42 4,69 X X X X X X X X NZV Lauwersmeer/Vierhuizergat 18D 43 7,86 X X X HHSK Capelle/Zuidplas 06D 44 2,64 X X X X Scheldestr.Burghsluis Schelphoek 24I 45 1,22 X X X X X X X X RWS ZN Drongelens kanaal 08A (P52) 46 4,66 X X X X X X X X X X RWS WNZ SVK Holl. IJsselkering 12B(schuif) 47 0,23 X X RWS WNZ SVK Holl. IJsselkering 12A(dijk + 2 kw) 48 X X X Scheldestr.Flaauwershaven/Borrendamme 24J 49 0,61 X X X X X X X X X WSRL Ooij en Millingen 22P 50 9,53 X X X X X X X X V&V Loswal Hattem + Apeldoorns 25K kanaal 51 3,25 X X X X X X X X Scheldestr.Zuid-Beveland West, 24SWesterschelde 52 2,20 X X X X X Fryslan Zandasfalt Noorderhavendam 28M 53 X X HHNK Kunstwerken Markermeer 03F (D17 en 54D19) KUNSTW X X HHSK Krimpen aan de Lek06E 55 0,36 X X X X X X V&V Trajecten IJssel 3 25O 56 0,62 X X X X X X X Fryslan Koehool West Holwerderpolder 28F 57 14,40 X X X WGS Keersluis Zwolle 15N 59 X X X X Scheldestr.Inlaag Zuidhoek/Bruinisse 24L 60 0,91 X X X X X X X X RWS UT Zuidersluis ARK 11C 61 KUNSTW X X V&V Eemdijk/Spakenburg 25I 62 0,66 X X X X X X X X X X X X Scheldestr.Zuid-Beveland Oost, 24RWesterschelde 63 2,00 X X X X X X X HDSR Oevererosie Klaphek 02A 64 0,20 X WGS Deventer 15G 65 X X X X HHNK Oosterdijk vd Vier 03D Noorderkoggen 66 Fryslan Lauwersmeerdijk 28H 67 X X X X X H&A Kerkhovenpolder Duitsland 17D 69 X X X X Scheldestr.Kanaal Zuid-Beveland 24P 70 X X X X X X X X X WSHD Piping & Heave HW 16F en GO 71 X X X X X X X X X WGS Gras Vechtdijken 15B 72 X X X X POV Wadden X X X X X X X X X POV Piping X X X X X X X X X POV Macrostabiliteit X X X X X X X X X LV Zettingsvloeiing X X X X 5
Tabel 2: toepassingsgebied kansen ingediend in kansenscan 2014 en 2013 Innovaties Kansenscan 2014 Toepassingsgebied Productinnovaties 1. Miramap M.n. asfaltbekledingen 2. Grachtenelement Microstabiliteit, evt. ook piping 3. Medinabuis Microstabiliteit, evt. ook piping 4. Borsteldijk Stabiliteit en Hoogte Groene dijken met slappe ondergrond 5. Geodetect verticaal zanddicht geotextiel Piping, maar niet in dichtbebouwde gebieden 6. DyStaDijk Aardbevingsgevoelige gebieden en wellicht zettingsvloeiing 7. DMC (Dike Monitoring and Conditioning) Piping en Macrostabiliteit 8. Grondwaterstroming meten Piping en Macrostabiliteit 9. Grof zand filter Piping 10. Waterontspanner Piping en Macrostabiliteit 11. Overgangen van gras naar constructie Overgang gras naar harde constructie 12. Brede groene zee- of meerdijk Bij buitendijkse versterking 13. Toekomstbestendige dijkbekleding bekledingen en hoogte 14. Voordelen van voorlanden Bij aanwezigheid van natuurlijke voorlanden 15. Medusa Piping Kennis 16. Verdeling faalkansruimte Waar standaard faalkansruimte niet passend is 17. Dijkentester / stresstest Bij waterkeringen waar je geen versterkingsopgave verwacht Procesinnovaties 18. DijkDataService Center (DDSC) Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus 19. LiveDijk Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus 20. Opportunity Based Asset Management Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus inclusief LCC 21. Duurzaam GWW Aanpak Duurzaam GWW, geheel programma 22. Procesinterventie Complexe projecten 23. Compact team Complexe projecten 24. StabiAlert M.n. voor aardbevingsgevoelige gebieden 25. Intelligent Delta Dashboard Projecten met mogelijkheden voor meekoppelen van meerdere belangen 26. BIM Dataroom Gehele programma 27. SUCCESS Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus 28. Integrale benadering meerlaagsveiligheid Projecten waar uitwisselen met laag 2 en 3 meerlaagsveiligheid gewenst is 29. Dijkmonitoring Nederland (DMN) Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus 30. GIS-applicatie voor ontwerp Mogelijkheden voor verleggen van waterkeringen 31. Dataprofeet Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus Inzendingen kansenscan 2013 Dijk data service center Live Dijk GRAAG kleidijken Validatie experiment zettingsvloeiing Dijkmonitoring NL StabiAlert Geo Clay Liner tbv macrostabiliteit Geo Clay Liner tbv anti-piping Geo Clay Liner tbv binnentalud (hoogte) Geo Clay Liner tbv waterdichting buitentalud Miramap Raindrain 3D reconstructie veiligheidsfilosofie kunstwerken radar satelliet metingen schuifsterkte uit sonderingen duurzame asfaltbekledingen planperiode en monitoring volg stuur systeem monitoring baggerslib in geotextiel integrale benadering meerlaagsveiligheid stresstest succes deense klei kunststof draaipunten JLD dijkstabilisator Medusa grondradar DAM live DMC zie boven zie boven Kleidijken met voorliggende schorren/kwelders of achter de dijk. zettingsvloeiing zie boven zie boven macrostabiliteit piping Hoogte macrostabiliteit, microstabiliteit zie boven Bij houten constructies, kunstwerken Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus Kunstwerken. Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus Gehele programma Asfaltdijkbekleding. Gehele programma Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus Oeverbescherming, macrostabiliteit zie boven zie boven zie boven macrostabiliteit, vervanging voor damwand Kunstwerken. macrostabiliteit zie boven Databeheer en Monitoring voor totale waterveiligheidscyclus Zie boven 6
Productinnovaties en nieuwe kennis In onderstaande figuur zijn de scores van de verschillende productinnovaties en nieuw kennis die zijn ingediend in deze kansenscan samengevat. Daarna volgt per productinnovatie/kennis een A4 met een beknopte beschrijving van wat het is en wat het doet, de conclusies uit de kansenscan en de adviezen voor vervolg aan verschillende actoren. Toelichting kwadranten: 7
1. Miramap Type innovatie: product Dijkscan van Miramap inspecteert de dijken van Nederland: asfaltdikte, holle ruimtes in en onder het asfalt, natte en droge plekken in en achter de dijk worden gedetecteerd zonder in de dijk te graven, boren of breken. Het Dijkscan systeem bestaat uit een robuuste quad voorzien van bodemvochtscanners, (warmte) camera s en nauwkeurige GPS. Meerdere kilometers dijk per dag worden zo geïnspecteerd. Met deze informatie hebben de Waterschappen en Rijkswaterstaat snel een compleet beeld van de veiligheid van de dijken. Zo kunnen zij gerichter aan de slag met dijkverbetering. Door betere kennis over de situatie in de dijk komen zij bij dijkversterkingsprojecten niet voor dure verrassingen te staan. Dijkscan wordt tevens ingezet om de kwaliteit van uitgevoerd dijkversterkingswerk de controleren. Toepassingsgebied HWBP: bekledingen, m.n. nieuwe lagen, asfalt, gepenetreerd breuksteen, kan ook klei zijn Conclusie(s): kwadrant I Prestatie relatief hoog, met name doordat de ontwikkeling van de innovatie in een ver gevorderd stadium is. Werking is aangetoond en nagenoeg geaccepteerd. Momenteel wordt Miramap bij HWBP2 verder gebracht voor een specifieke toepassing. Toepassing met name bij bekledingen. Voor piping minder toepasbaar omdat techniek alleen bij extreme (zeldzame) omstandigheden informatie geeft. De toepassing ligt vooral in het inspecteren en controleren van uitgevoerd werk. De innovatie levert voor de meeste versterkingsprojecten naar verwachting weinig tot geen besparing op ten opzichte van de referentie. Het rendement voor het programma is niet zo groot. De waarde zal per project moeten worden beoordeeld. Adviezen voor vervolg: a. Programma: In beeld brengen van projecten en POV s waar een opgave ligt rondom steenen asfaltbekledingen en deze innovatie mogelijk kansrijk is. b. Projecten: Onderzoek mogelijkheden om Miramap te gebruiken voor bepalen veiligheidsen/of versterkingsopgave. Bij de review zal onderbouwing worden beoordeeld, ook wanneer de techniek niet wordt toegepast. Dit geldt uiteraard alleen voor projecten die door programmadirectie in beeld zijn gebracht. c. Innovator: Definieer het toepassingsgebied. Geef duidelijk aan welk rendement (tijd, geld en kwaliteit) kan worden verwacht bij toepassing van Miramap. Hierdoor wordt het eenvoudiger de techniek te koppelen aan projecten. d. Overigen: De techniek is breder toepasbaar dan alleen voor verbeterprojecten van het HWBP. Mogelijkheden worden gezien als inspectietechniek in het kader van de zorgplicht. Mogelijk ligt hier een rol voor STOWA. 8
2. Grachtenelement Type innovatie: product Het grachtelement is een product van Martens beton. Deze buis wordt met name toegepast als filter- en drainagebuis voor de afgifte van regenwater, om zo grond- en afvalwater te filteren. Deze toepassing kan ook een oplossing zijn voor het probleem Piping. De waterdoorlatende rioolbuizen worden onderling gekoppeld en aan de binnenkant van de dijk in de grond geplaatst. Het water dat zich in de dijk heeft verzameld, kan gewoon doorstromen. Het zand blijft in de dijk achter, het kan namelijk niet wegspoelen via de minuscule openingen van het grove structuur beton. Hierdoor wordt voorkomen dat de dijk verzwakt. Het systeem van grachtelementen is gemaakt van beton en gaat daardoor jaren mee. Ook is het eenvoudig en goedkoop te plaatsen. Om verstopping tegen te gaan kunnen de betonnen elementen van binnenuit gereinigd worden. Toepassingsgebied HWBP: microstabiliteit, eventueel ook piping (alleen als het ook dieper kan aangelegd worden) Conclusie(s): kwadrant IV De innovatie bevindt zich nog in een vroege ontwikkelingsfase. Verdere ontwikkeling is nodig om tot mogelijk betere prestaties te komen dan de referentie. De innovatie werkt als een drain in de teen van de kering, Dit is met name gunstig voor microstabiliteit van de kering. Alleen met een zeer dunne deklaag is de innovatie effectief tegen piping. Door beperkte toepassingsgebied lijkt het rendement voor het programma vooralsnog beperkt. a. Programma: De innovatie is nog niet ver genoeg ontwikkeld om toe te passen in HWBP projecten. Voor programma is het verwachte rendement te laag. Aanbevolen wordt om deze innovatie niet verder binnen het programma te ontwikkelen. b. Projecten: - c. Innovator: Definieer het toepassingsgebied van de innovatie. Wanneer het toepassingsgebied duidelijker is, kunnen gericht activiteiten worden opgepakt om de prestatie van de innovatie te vergroten. Binnen de POV piping worden vergelijkbare innovaties ontwikkeld. Aanbevolen wordt om na te gaan welke meerwaarde het grachtenelement heeft ten opzichte van deze innovaties. d. Overigen: Het CIP is een innovatieprogramma van RWS dat helpt om innovaties ook in een pril stadium te helpen ontwikkelen. Programmadirectie brengt de techniek bij CIP onder de aandacht. 9
3. Medinabuis Type innovatie: product De waterdoorlatende rioolbuis, de Medina-buis, is een product van Martens beton. Deze buis wordt met name toegepast als filter- en drainagebuis voor de afgifte van regenwater, om zo grond- en afvalwater te filteren. Deze toepassing kan ook een oplossing zijn voor het probleem Piping. De waterdoorlatende rioolbuizen worden onderling gekoppeld en aan de binnenkant van de dijk in de grond geplaatst. Het water dat zich in de dijk heeft verzameld, stroomt gewoon door. Het zand blijft in de dijk achter, doordat dit niet via de minuscule openingen van het grove structuur beton kan wegspoelen. Hierdoor wordt voorkomen dat de dijk verzwakt. Het systeem van buizen is gemaakt van beton en gaat daardoor jaren mee. Om verstopping tegen te gaan kunnen de buizen van binnenuit gereinigd worden. Toepassingsgebied HWBP: microstabiliteit, eventueel ook piping (alleen als het ook dieper kan aangelegd worden) Conclusie(s) kansenscan: kwadrant IV De innovatie bevindt zich nog in een vroege ontwikkelingsfase. Verdere ontwikkeling is nodig om tot mogelijk betere prestaties te komen dan de referentie. De innovatie werkt als een drain in de teen van de kering. Dit is met name gunstig voor microstabiliteit van de kering. Met een dunne deklaag is de innovatie effectief tegen piping. Bij een dikke deklaag is het lastiger om de Medinabuis aan te brengen. Door beperkte toepassingsgebied lijkt het rendement voor het programma vooralsnog beperkt. a. Programma: De innovatie is nog niet ver genoeg ontwikkeld om toe te passen in HWBP projecten. Voor programma is het verwachte rendement te laag. Aanbevolen wordt om deze innovatie niet verder binnen het programma te ontwikkelen. b. Projecten: - c. Innovator: Definieer het toepassingsgebied van de innovatie. Wanneer het toepassingsgebied duidelijker is, kunnen gericht activiteiten worden opgepakt om de prestatie van de innovatie te vergroten. Binnen de POV piping worden vergelijkbare innovaties ontwikkeld. Aanbevolen wordt om na te gaan welke meerwaarde het Medinabuis heeft ten opzichte van deze innovaties. d. Overigen: Het CIP is een innovatieprogramma van RWS dat helpt om innovaties ook in een pril stadium te helpen ontwikkelen. Programmadirectie brengt de techniek bij CIP onder de aandacht. 10
4. Borsteldijk Type innovatie: product Dijkversterkingen in het water op een slappe bodem zijn lastig realiseerbaar, omdat ophooggrond te weinig draagkracht ondervindt en wegzakt. Dit probleem kan men voorkomen door langzaam en gecontroleerd op te hogen, maar daarvoor is veelal te weinig tijd. Grondverbetering door het verwijderen van slappe veen- en kleilagen en het aanvullen van zand is een beproefde oplossing, maar dit vergt veel grondverzet en kan de stabiliteit van de bestaande dijk in gevaar brengen. Bij een borsteldijk worden er zinkstukken op de waterbodem afgezonken. De zinkstukken worden op een raster van korte palen gefundeerd. De vorm van deze constructie lijkt op een grote borstel. Als hierop een dijkverbreding wordt gerealiseerd, dan zorgt het geheel van zinkstukken en palen voor stabiliteit en een gelijkmatig verloop van grondvervormingen. Door gecontroleerde samendrukking van de slappe lagen en het drijfvermogen van de zinkstukken zal de stabiliteit tijdens dijkversterking langzaam toenemen totdat er een evenwichtssituatie ontstaat. Toepassingsgebied HWBP: Stabiliteit en Hoogte, groene dijken met slappe bodem en mogelijkheden voor buitendijkse versterking; vooral als je nieuwe kering aanlegt Conclusie(s): kwadrant IV De innovatie bevindt zich nog in een vroege ontwikkelingsfase. Er zijn geen ontwerp/toetsregels en uitbreidbaarheid van oplossing lijkt moeilijk. Verdere ontwikkeling is nodig om tot mogelijk betere prestaties te komen dan de referentie. Het toepassingsgebied is beperkt tot gebieden met een slappe bodem en mogelijkheden voor buitendijkse verzwaring. De kosten liggen niet veel lager dan de referentie waardoor het rendement beperkt is. De meerwaarde ligt vooral in het sneller realiseren van dijkversterkingen. Doorontwikkeling kan de innovatie kansrijk maken voor enkele projecten, niet voor programma. a. Programma: De innovatie is nog niet ver genoeg ontwikkeld om toe te passen in HWBP projecten. Voor programma is het verwachte rendement te laag. Aanbevolen wordt om deze innovatie niet verder binnen het programma te ontwikkelen. b. Projecten: - c. Innovator: Denk na of het toepassingsgebied niet kan worden vergroot, bijvoorbeeld bij binnendijkse versterkingen. Maak een voorbeeld voor een concrete toepassing locatie waarbij toepassing van de borsteldijk tot een optimalisatie van het ontwerp leidt. d. Overigen: Het CIP is een innovatieprogramma van RWS dat helpt om innovaties ook in een pril stadium te helpen ontwikkelen. Programmadirectie brengt de techniek bij CIP onder de aandacht. 11
5. Geodetect verticaal zanddicht geotextiel Type innovatie: product Piping is een belangrijk faalmechanisme bij dijken. De stroming van water onder de dijk door kan zo groot worden dat er aan de polderzijde van de dijk zandmeevoerende wellen ontstaan. Hierdoor wordt zand meegevoerd waardoor onder de dijk pipes ontstaan die uiteindelijk tot doorbraak van de dijk kunnen leiden. Het vertikaal ingebouwde zanddichte geotextiel (VZG) blokkeert het zandtransport bij piping zonder dat de grondwaterstroming nadelig wordt beïnvloed. Een pipe die aan de polderzijde tot ontwikkeling komt, loopt nu dood tegen het geotextiel. Het is daarmee efficiënter dan een damwand, die de grondwaterstroming omleidt en alleen de kwelweglengte vergroot. Omdat het geotextiel doorlatend is, treedt ook bij grote kerende waterstandsverschillen minder verticale stroming (heave) op dan bij een ondoorlatend scherm. De (minimaal benodigde) kwelweglengte is daarmee van een ondergeschikte rol. De methode vergt minder ruimte dan een traditionele oplossing als bijvoorbeeld een berm en is goedkoper dan een damwand. Door optische vezels in het geotextiel te verwerken kunnen stroming van water en deformatie ter hoogte van het geotextiel in een vroegtijdig stadium gemonitord worden. Toepassingsgebied HWBP: piping Conclusie(s): kwadrant II De ontwikkelingen van de afgelopen jaren voor toepassing van verticaal geotextiel maakt de innovatie kansrijk in veel projecten als maatregel tegen piping. Er is onder andere een maakbaarheidsproef gedaan in Ruimte voor de Rivier-projecten van waterschap Rivierenland. De toetsregels/methoden om de werking van het geotextiel te beoordelen zullen gelijktijdig met de maakbaarheidsproeven verder moeten worden ontwikkeld. Het rendement voor programma is hoog. Grote kostenbesparing en groot toepassingsgebied (piping). a. Programma: Onder de aandacht brengen bij projecten waar piping een rol speelt. b. Projecten: Aan de POV Piping wordt gevraagd om de implementatie van de innovatie in projecten te begeleiden (onder andere inventariseren van leerpunten en adviseren naar projecten). POV Piping kan daarbij gebruik maken van de inzichten die zijn opgedaan in de proeven bij WSRL. Voor projecten waar piping een rol speelt wordt aanbevolen het verticaal zanddicht geotextiel als volwaardig alternatief mee te nemen in de verkenningsfase. Bij de review zal onderbouwing worden beoordeeld, ook wanneer de oplossing niet wordt toegepast. c. Innovator: Aan de innovator wordt geadviseerd toets- en ontwerpregels voor verticaal zanddicht geotextiel verder te ontwikkelen en zorg te dragen voor acceptatie. d. Overigen: - 12
6. DyStaDijk Type innovatie: product DyStaDijk is het toegankelijk maken, verifiëren en optimaliseren van internationaal geaccepteerde kennis en kunde voor de dynamische stabiliteitsverbetering van dijken met behulp van drains, door een combinatie van terrein- en dijkenkennis, slimme proefbelastingmethoden en flexibele oplossingen. De DyStaDijk aanpak omvat: 1. vaststellen dynamische aspecten die spelen bij de dijkversterkingsopgave(n); 2. verificatie kwetsbaarheid kritische zandpakketten met dynamisch veldtesten (DyStaFit); 3. basisontwerp verwekingsreductie met drains (verschillende configuraties); 4. verificatie effectiviteit drainconfiguraties met veldproeven (aanscherpen verwekingskarakteristiek); 5. vertaling naar dijkversterkingsopgave met behulp van geavanceerde testen, zoals bijv. seismische CPT s en cyclische triaxiaal proeven. DyStaDijk richt zich in eerste instantie op de versterking van de door aardbevingen bedreigde Groningse primaire keringen. De hiermee opgedane kennis en inzicht kan mogelijk ook van nut zijn bij primaire keringen bedreigd door statische zettingsvloeiingen. Toepassingsgebied HWBP: Met name van toepassing in aardbevingsgebied en wellicht voor zettingsvloeiing (gevoelig voor verweking) Conclusie(s): kwadrant I De innovatie maakt gebruik van buitenlandse kennis. Hierdoor is het mogelijk de innovatie relatief snel toe te kunnen passen in de Nederlandse situatie. Hiervoor moet de innovatie nog wel worden doorontwikkeld. Doorontwikkeling heeft potentie voor individuele projecten. Kosten en snelheid zijn vergelijkbaar met referentie. Zal geen groot rendement voor programma kunnen behalen vanwege beperkt toepassingsgebied. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Wadden en bij Landelijke Verkenning Zettingsvloeiing b. Projecten: De POV Wadden wordt geadviseerd te onderzoeken of de DyStaDijk aanpak kan worden meegenomen. De Landelijke Verkenning zettingsvloeiing wordt geadviseerd om na te gaan of (elementen uit) de DyStaDijk bruikbaar is. c. Innovator: - d. Overigen: Het toepassingsgebied voor de DyStadijk is breder dan primaire keringen. De programmadirectie zal de DyStadijk bij STOWA agenderen voor toepassing bij regionale keringen. 13
7. DMC (Dike Monitoring and Conditioning) Type innovatie: product Juryoordeel bij het toekennen van de Waterinnovatieprijs in 2012: DMC technologie is een bijzonder interessante technologie die bij dit project wordt ingebracht in een bestaand systeem. De gebruikte technieken zijn weliswaar niet nieuw en al een aantal jaren in ontwikkeling, maar de toepassing ervan is zeer innovatief. In dit project gaat het niet alleen om het monitoren van de stabiliteit van de dijk, maar kan er ook direct worden ingegrepen als de meetwaarden daartoe aanleiding geven. Dit betekent dat er potentiële schade als gevolg van het falen van de keringen kan worden voorkomen. Het innovatief monitoren van dijken vindt de jury van groot belang. Het sensorsysteem is prijzig, maar het reconstrueren van dijken is aanzienlijk duurder. Deze toepassing kan een belangrijke bijdrage leveren aan de veiligheid en kwaliteit van dijken en aan de kostenreductie van dijkbeheer. Toepassingsgebied HWBP: piping en macrostabiliteit Conclusie(s): kwadrant II De ontwikkelingen van de afgelopen jaren voor toepassing van DMC buis maakt de innovatie kansrijk in veel projecten als maatregel tegen piping. De DMC buis heeft ook positieve bijdrage aan binnenwaartse macrostabiliteit. Aandachtspunten blijven de aantoonbaarheid (werkt het wanneer het moet) en waterbezwaar Rendement voor programma is hoog. Vrij grote kostenbesparing en groot toepassingsgebied a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Macrostabiliteit en projecten met piping. b. Projecten: Aanbevolen wordt om in de POV Macrostabiliteit na te gaan of/ en wanneer de DMC meerwaarde heeft als stabiliteitsverhogende maatregel. Aan de POV Piping wordt gevraagd DMC verder te ontwikkelen en de implementatie van de innovatie in projecten te begeleiden (onder andere inventariseren van leerpunten en adviseren naar projecten). Voor projecten waar piping een rol speelt wordt aanbevolen DMC als volwaardig alternatief mee te nemen in de verkenningsfase. Bij de review zal onderbouwing worden beoordeeld, ook wanneer de oplossing niet wordt toegepast. c. Innovator: Aan de innovator wordt geadviseerd de aantoonbaarheid van de maatregel aan te scherpen en voorbeelden van succesvolle toepassingen (nader) uit te werken. d. Overigen: - 14
8. Grondwaterstroming meten Type innovatie: product Het (vroegtijdig) meten van grondwaterstroming voor een dekkend beeld van de inhomogeniteit rond dijklichamen. De grondwaterstroming is de belangrijkste factor die speelt bij piping problematiek rond dijklichamen. In de huidige situatie is sprake van inschattingen en berekeningen om het risico van piping te bepalen. Lokale inhomogeniteit van de ondergrond (zoals zandbanen) is veelal slecht in beeld, terwijl dit juist de kritieke locaties betreffen. Door meettechnieken voor het meten van grondwaterstromingspatronen en -snelheden in te zetten ontstaat een compleet 3D beeld van de grondwatersituatie. Met dit inzicht wordt de lokale inhomogeniteit juist zichtbaar en kan gefocust worden op specifieke zwakke plekken van de dijk en kunnen versterkingen doelbewust worden vormgegeven. Het gebruiken van de gegevens in het toetsingsproces zal in de toekomst leiden tot een snellere focus op specifieke zwakke locaties. Om goede metingen (hoogwatersituatie) te bemachtigen is het belangrijk direct na het afkeuren van een dijklichaam te starten met meten. Toepassingsgebied HWBP: piping en macrostabiliteit Conclusie(s) kansenscan: kwadrant I/IV De innovatie moet nog worden doorontwikkeld. Als de innovatie kan waarmaken dat er een dekkend beeld komt kan dit heel nuttig zijn. Doorontwikkeling heeft potentie voor individuele projecten. Hoewel van toepassing op groot areaal, rendement voor programma beperkt. De innovatie richt zich vooral op beter schematiseren. Dit leidt dit tot optimalisering (verkleining onzekerheden) van ontwerp maar zal niet altijd een significante kostenbesparing en geen versnelling opleveren. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Macrostabiliteit en projecten met piping. b. Projecten: Aan projecten wordt aanbevolen om te onderzoeken of deze techniek helpt bij het nauwkeuriger in kaart brengen van veiligheids- en/of versterkingsopgave. Bij de review zal onderbouwing worden beoordeeld, ook wanneer de oplossing niet wordt toegepast. c. Innovator: Aanbevolen wordt de techniek verder uit te werken en aan te geven: waarin wijkt de innovatie af van bestaande technieken en wat levert de innovatie concreet op aan besparingen voor dijkversterkingen? d. Overigen: De techniek wordt gebruikt voor het schematiseren ten behoeve van toetsen en ontwerpen en is daarmee breder toepasbaar voor keringbeheerders. Programmadirectie agendeert de techniek bij de STOWA. 15
9. Grof zand filter barrière Type innovatie: product Het 'grof-zand-filter' onderbreekt het transport van zand bij piping ("zandmeevoerende wellen"), zonder de waterstroom te onderbreken. Het is daarmee efficiënter (en goedkoper) dan een scherm of damwand dat de waterstroom omleidt en daarmee ook de route voor piping. Het grof-zand-filter wordt gemaakt door aan de bovenkant van een pipinggevoelige zandlaag een sleuf te vullen met grover zand dat (veel) beter blijft liggen, maar nog wel fijn genoeg is om het oorspronkelijke zand tegen te houden. Het kan nabij de binnenteen van een dijk worden toegepast en vergt daardoor veel minder ruimte dan een traditionele oplossing zoals een berm. Wel is een afsluitende bovenlaag nodig, die desnoods met behulp van de bestaande dijk is te realiseren. Onder een proefdijk van de IJkdijk in 2012 leek deze oplossing goed te werken. De methode is goedkoop, vergt weinig ruimte en levert naar verwachting enkele meters (!) extra kerende hoogte op. Toepassingsgebied HWBP: piping Conclusie(s): kwadrant II De toepassing van de innovatie is in vergelijking met bijvoorbeeld DMC buis en verticaal geotextiel minder ver ontwikkeld. Gebruikmakend van de resultaten van deze innovaties lijkt het grof zand filter een goede maatregel tegen piping. Op dit moment ontbreken echter ontwerp- en toetsregels waardoor de prestatie (nog) beter kan. Rendement voor programma is hoog, vanwege grote kostenbesparing en groot toepassingsgebied. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Piping en projecten met piping b. Projecten: Aan de POV Piping wordt gevraagd na te gaan of er mogelijkheden zijn om de innovatie binnen de POV Piping verder te ontwikkelen en implementatie van de innovatie in projecten (pilots) te begeleiden (onder andere inventariseren van leerpunten en adviseren naar projecten). Voor projecten waar piping een rol speelt wordt aanbevolen de mogelijkheden van pilots te onderzoeken. Bij de review zal de onderbouwing hiervan worden beoordeeld. c. Innovator: Aan de innovator wordt geadviseerd toets- en ontwerpregels voor verticaal geotextiel verder te ontwikkelen en zorg dragen voor acceptatie. d. Overigen: - 16
10. Waterontspanner Type innovatie: product Bij hoge rivierwaterstanden spelen mechanisme zoals macro stabiliteit binnenwaarts een belangrijke rol. Bij aanwezigheid van (cultuur historische) bebouwing kan geen steunbermen worden aangelegd. De stabiliteit van de waterkering kan worden verbeterd door het plaatsen van een rij verticale waterontspanningsbronnen aan de teen (polderzijde) van de waterkering. Deze bronnen zijn buizen waarvan de onderzijden zijn voorzien van perforaties. De bronnen zijn afkomstig uit de drinkwaterwereld en daarmee een bewezen techniek. De geperforeerde onderzijden komen in de watervoerende zandlaag onder de klei/veenlaag te staan. De bronnen worden groepsgewijs verbonden met een verzamelleiding waarin het kwelwater terecht komt. De verzamelleiding loost het kwelwater via verbindingsleidingen en overstortputten op de sloot. Dit is een gesloten systeem die onder een vrij verval (geen pompen) afwatert op de sloot. De te realiseren reductie van de stijghoogte tijdens hoog water wordt bepaald door de hoogte van de drempel in de overstortput. De aanleg van de bronnen kan plaatsvinden met relatief klein materieel. Toepassingsgebied HWBP: piping, macrostabiliteit Conclusie(s): kwadrant II De ontwikkeling van de innovatie is in een ver gevorderd stadium, bij POV piping wordt dit getest (onder de noemer kwelkade ). Werking is aangetoond. Rendement voor programma is echter niet groot. Door toepassing van waterontspanner worden de dimensies van de versterking vaak kleiner. In de meeste gevallen blijft echter een maatregel noodzakelijk. Doordat de waterontspanner extra beheer en onderhoud vraagt is de kostenbesparing is beperkt. De innovatie draagt niet bij aan versnelling van de uitvoering. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Macrostabiliteit en projecten waar piping een rol speelt b. Projecten: Aanbevolen wordt om in de POV Macrostabiliteit na te gaan of en wanneer de waterontspanner meerwaarde heeft als stabiliteit verhogende maatregel. Aan de POV Piping wordt gevraagd de waterontspanner verder te ontwikkelen en de implementatie van de innovatie in projecten te begeleiden (onder andere inventariseren van leerpunten en adviseren naar projecten). Voor projecten waar piping een rol speelt wordt aanbevolen de waterontspanner als volwaardig alternatief mee te nemen in de verkenningsfase. Bij de review zal onderbouwing worden beoordeeld, ook wanneer de oplossing niet wordt toegepast. c. Innovator: Aan de innovator wordt geadviseerd aantoonbaarheid van de maatregel aan te scherpen en voorbeelden van succesvolle toepassingen (nader) uit te werken. d. Overigen: - 17
11. Overgangen van gras naar constructie Type innovatie: product Overgangen van gras naar een harde constructie zijn een verzwakking van de dijkbekleding omdat ter plaatse van de overgang de grasmat/wortelzone wordt onderbroken en de grasmat zich niet kan hechten aan de harde constructie en omdat veelal hier de belastingen hoger zijn. Om de potentiële kwetsbaarheid van de grasbekleding bij overgangen te reduceren/elimineren is het van belang de sterkte van de overgang in overeenstemming te brengen met de sterkte van de op de kering aanwezige grasbekleding. Infram stelt voor om de grasmat ter plaatse van de overgang die door golfgeïnduceerde waterbewegingen wordt belast te versterken en de grasmat fysiek te verbinden met een harde constructie zodat de grasmat en harde constructie één geheel vormen. Hiertoe wordt onder het oppervlak van de grasmat een grondwapening van bijvoorbeeld een geokunststof in de vorm van een structuurmat aangebracht, die over de volledige lengte van de overgang een vaste verbinding heeft met de harde constructie. Toepassingsgebied HWBP: overgang gras - harde constructie (dit is dus bijvoorbeeld ook een trap!), kunstwerken Conclusie(s): kwadrant IV De innovatie bevindt zich nog in een vroege ontwikkelingsfase. Voordat de innovatie in de praktijk kan worden toegepast zijn nog een aantal stappen nodig. De innovatie is lastig op rendement te beoordelen. Eigenlijk is er geen rendement omdat er geen ontwerpregels voor overgangsconstructies zijn. Het ontbreekt in het waterveiligheidskader (WTI/OI). De kwaliteit van de verbetering wordt wel veel beter omdat overgangen worden gezien als DE zwakke plekken. Overgangsconstructies zijn overal aanwezig. Omdat er geen toets- en ontwerpregels voor overgangen zijn, is het toepassingsgebied voor het HWBP beperkt. Innovatie leidt niet tot snellere uitvoering. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de projecten waar deze problematiek (overgang van gras en constructie) speelt b. Projecten: - c. Innovator: - d. Overigen: Onder de aandacht brengen bij de STOWA. Agenderen bij WTI en ontwerpinstrumentarium (OI2018). STOWA en team rondom WTI dienen samen te bezien of dit kansrijk is om door te ontwikkelen. 18
12. Brede groene zee- of meerdijk Type innovatie: product Een brede groene zee- of meerdijk heeft een met klei en gras bekleed flauw buitentalud dat geleidelijk overgaat in een kwelder of ander voorland. Door het flauwe talud en de extra dikke kleilaag is geen asfalt- of steenbekleding nodig. Een brede groene zee- of meerdijk is veilig en past uitstekend in het Nederlandse kustlandschap. Door de volledig groene bekleding heeft de brede groene dijk meerwaarde voor landschap en natuur en daarmee voor de recreatie-economie. Het flauwe buitentalud zorgt voor een veel natuurlijker overgang van dijk en achterland naar het voorland en kan daarmee versterkend werken op buitendijks Natura 2000 gebied. Hoewel een brede groene dijk meer ruimte in beslag neemt en er meer klei nodig is dan voor een traditionele dijk, tonen voorstudies voor een Groene Dollard Dijk dat een brede groene dijk beduidend goedkoper kan zijn in aanleg en in onderhoud dan een conventionele dijk met een harde bekleding. Toepassingsgebied HWBP: bij buitendijkse versterking Conclusie(s): kwadrant I Innovatie is al vrij ver ontwikkeld en zou eigenlijk in de standaard afwegingen bij ontwerp al langs moeten komen. Kwaliteit van de oplossing kan groot zijn, maar mogelijk zijn er nog juridische belemmeringen (i.v.m. buitendijkse oplossing). Vooral in Natura 2000 gebieden vergt dit aandacht. Rendement voor programma is niet al te groot. Er wordt bespaard op bekledingen maar dijkvoet en grondverzet wordt groter. Kostenbesparing is derhalve niet groot en enkel inzetbaar bij groot voorland. Innovatie levert geen versnelling t.o.v. referentie. Doorontwikkeling kan de innovatie kansrijk maken voor enkele projecten, niet voor programma. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Waddenzee en een mogelijk te starten POV Voorlanden en relevante projecten. b. Projecten: Aan de POV s wordt gevraagd de implementatie van de innovatie in projecten (pilots) te begeleiden (onder andere inventariseren van leerpunten en adviseren naar projecten). Aan de projecten wordt gevraagd om de mogelijkheden te onderzoeken om brede groene zee- of meerdijk te gebruiken voor bepalen versterkingsopgave. Bij de review zal onderbouwing worden beoordeeld, ook wanneer de techniek niet wordt toegepast. c. Innovator: Aan de innovator wordt geadviseerd de juridische belemmeringen op te sporen en te agenderen en (succesvolle) voorbeelden (nader) uit te werken. d. Overigen: - 19
13. Toekomstbestendige dijkbekleding Type innovatie: product De traditionele grasbekleding op onze dijken krijgt het toenemend moeilijk door weersextremen waarbij perioden van droogte worden afgewisseld met perioden van waterverzadiging. Een uitgekiend soortenrijker mengsel met een dichte en robuustere beworteling moet beter in staat zijn deze extremen te weerstaan en een sterke grasbekleding te garanderen, niet duurder zijn in aanleg en onderhoud, en aantrekkelijker vanuit multifunctioneel oogpunt. Toepassingsgebied HWBP: bekledingen (asfalt, gras, steen), hoogte Conclusie(s): kwadrant III Dit is een optimalisatie (doorontwikkeling van) een bekende toepassing. De innovatie bevindt zich nog in ontwikkelingsfase. Voordat de innovatie in de praktijk kan worden toegepast zijn nog een aantal stappen nodig. Het concept is nog onvoldoende uitgewerkt voor directe toepassing op dijken. Prestatie van de toekomstbestendige dijkbekleding is vergelijkbaar met de referentie. Doordat de bekleding echter sterker wordt, is wellicht een minder harde bekleding nodig of kan een groter overslagdebiet worden toegestaan. De toekomstbestendige bekleding kan op veel plaatsen worden ingezet. Doordat de kosten relatief laag zijn is naar verwachting aanzienlijk besparingen voor programma te behalen. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de POV Waddenzee. De programmabegeleider adviseert de keringbeheerders om proefvakken beschikbaar te stellen t.b.v. de doorontwikkeling. b. Projecten: POV Waddenzee kan de innovatie in projecten (pilots) begeleiden (onder andere inventariseren van leerpunten en adviseren naar projecten). In projecten kunnen wordt dijkvakken ter beschikking worden gesteld als proefvak te dienen zodat met pilots de innovatie verder kan worden ontwikkeld. c. Innovator: Binnen WTI is veel onderzoek naar grasbekledingen gedaan. Wellicht kan gebruik worden gemaakt van de resultaten hiervan. Check met de aankomende toetsregels voor grasbekleding om meerwaarde aan te tonen. Ga in gesprek met de beheerders voor pilots binnen dijkversterkingen (niet alleen HWBP, maar ook HWBP-2 of regionale keringen). d. Overigen: Er is een relatie met OI2018 / WTI 2017. 20
14. Voordelen van voorlanden Type innovatie: product Langs dijken liggen buitendijks soms zogenaamde voorlanden: met planten begroeide gebieden die een deel van de tijd onder water kunnen staan. Aan zee zijn dat kwelders en schorren en in het rivierengebied uiterwaarden en grienden. Deze voorlanden blijken een rol te spelen om binnen de dijk droge voeten te houden. Ze dempen namelijk de golfaanval op de dijk, verminderen kwel en geven stabiliteit aan de dijk. De aanwezigheid van een voorland kan dus kosten besparen in dijkverzwaring. Daarnaast zijn voorlanden belangrijke natuurgebieden. Op dit moment worden voorlanden nog niet optimaal meegenomen in de veiligheidsberekeningen en er zijn nog onzekerheden over stabiliteit. Daarnaast willen beheerders graag weten welk beheer het beste werkt voor veiligheid èn natuur. Door het beantwoorden van deze vragen kunnen de voordelen van voorlanden beter benut worden. Toepassingsgebied HWBP: waar natuurlijke voorlanden aanwezig zijn of aan kunnen worden gelegd Conclusie(s) kansenscan: kwadrant III De innovatie bevindt zich nog in ontwikkelingsfase. Voordat de innovatie in de praktijk kan worden toegepast dient de stabiliteit van natuurlijke voorlanden onder extreme omstandigheden te worden aangetoond. De innovatie leidt tot een hogere kwaliteit van de oplossing. De waarde van de waterkering neemt toe. In potentie is het rendement groot als verbetermaatregelen overbodig worden wanneer gebruik kan worden gemaakt van natuurlijke voorlanden. Dit is in potentie mogelijk bij meer- en zeedijken. Rendement wordt lager wanneer voorlanden moeten worden aangelegd en onderhouden. a. Programma: Onder de aandacht brengen bij de mogelijk te starten POV Voorlanden b. Projecten: Aanbevolen wordt om in de POV voorlanden na te gaan of voordelen van voorlanden meerwaarde heeft en zo ja, hoe deze verder te ontwikkelen (samen met innovator). c. Innovator: Aan de innovator wordt geadviseerd om verder uit te werken hoe om te gaan met onzekerheden zoals lange termijn ontwikkelingen en extreme omstandigheden. Hierin dient ook het aspect beheer en onderhoud te worden betrokken. d. Overigen: Er is een relatie met OI2018 / WTI 2017 21