Algemeen ambtsbericht China. mei 2006. Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken.

Algemeen ambtsbericht China mei 2006 Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken Den Haag

Inhoudsopgave Pagina 1 INLEIDING 4 2 LANDENINFORMATIE 5 2.1 Basisgegevens 5 2.1.1 Land en volk 5 2.1.2 Geschiedenis 5 2.1.3 Staatsinrichting 7 2.2 Politieke ontwikkelingen 9 2.3 Veiligheidssituatie 15 2.4 Sociaal-economische situatie 18 3 MENSENRECHTEN 21 3.1 Juridische context 21 3.1.1 Verdragen en protocollen 21 3.1.2 Nationale wetgeving 22 3.2 Toezicht 24 3.3 Naleving en schendingen 26 3.3.1 Vrijheid van meningsuiting 26 3.3.2 Vrijheid van vereniging en vergadering 34 3.3.3 Vrijheid van godsdienst en overtuiging 41 3.3.4 Falun Gong en andere verboden Qigong-bewegingen 46 3.3.5 Bewegingsvrijheid 48 3.3.6 Rechtsgang 50 3.3.7 Arrestaties en detenties 51 3.3.8 Mishandeling en foltering 56 3.3.9 Verdwijningen 57 3.3.10 Buitengerechtelijke executies en moorden 57 3.3.11 Doodstraf 57 3.4 Positie van specifieke groepen 59 3.4.1 Vrouwen 59 3.4.2 Homoseksuelen 60 3.4.3 Minderjarigen 61 3.4.4 Dienstplichtigen 61 3.5 Situatie in specifieke gebieden 62 3.5.1 Tibet 62 3.5.2 Xinjiang 64 3.5.3 Binnen-Mongolië 67 3.5.4 Hongkong 68 4 MIGRATIE 71 4.1 Migratiestromen en motieven 71 4.1.1 Migratie uit China 71 4.1.2 Migratie naar China 73

4.2 Opvang in de regio 75 4.3 Activiteiten van internationale organisaties 75 4.4 Beleid van andere westerse landen 76 5 SAMENVATTING 78 6 GERAADPLEEGDE BRONNEN 80

1 INLEIDING In dit algemeen ambtsbericht wordt de huidige situatie in China beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit China en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Chinese asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in China (laatstelijk juni 2005). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van juli 2005 tot en met april 2006. Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordiging in China aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek, veiligheids- en sociaal-economisch gebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van China. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van China opgenomen. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in China geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij China partij is, komen de mogelijkheden van toezicht op naleving van mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ten slotte wordt de positie van specifieke groepen, waaronder minderjarigen, belicht. In hoofdstuk vier komen de opvang van binnenlands ontheemden, het beleid van een aantal andere Europese landen inzake asielzoekers uit China en activiteiten van internationale organisaties, waaronder de positie van UNHCR, aan de orde. Een algehele samenvatting volgt in hoofdstuk vijf. 4

2 LANDENINFORMATIE 2.1 Basisgegevens 2.1.1 Land en volk Het aantal inwoners van de Volksrepubliek China bedraagt ongeveer 1,3 miljard mensen. De Han-Chinezen vormen 92% van de totale bevolking. China kent daarnaast 55 officieel erkende etnische minderheidsgroepen. 1 Het Chinees kent verschillende dialekten, die zozeer van elkaar verschillen, dat men soms van afzonderlijke talen spreekt. Alle Chinese dialekten hebben echter het schrift (karakters) gemeen. Het dialekt van Peking is de officiële taal van de Volksrepubliek, het Mandarijn. Het staat op het Chinese vasteland bekend onder de naam putonghua ( algemene taal ) en in Taiwan als guoyu ( taal van het land ). Praktisch gezien kan men met Mandarijn overal in China, Hong Kong en Taiwan terecht. Andere bekende dialekten zijn het Kantonees (Yue) vooral gesproken in de provincie Guangdong, het Min gesproken in de provincie Fujian en in Taiwan, het Wu gesproken in de provincies Jiangsu en Zhejiang, het Hakka gesproken verspreid over de zuidelijke provincies (vooral in Guangdong), en het Gan gesproken in de provincie Jiangxi. In l956 heeft de Volksrepubliek een groot aantal veelgebruikte karakters ingrijpend vereenvoudigd. Deze vereenvoudiging is niet door Hong Kong of Taiwan gevolgd. Het oude traditionele niet-vereenvoudigde schrift heet fantizi, het in de Volksrepubliek gangbare vereenvoudigde schrift heet jiantizi. In het algemeen hebben Chinezen geen moeite beide schriften te lezen. De standaardtranscriptie op het vaste land van China van het Chinese schrift in het Latijnse schrift heet pinyin. Voor het vaststellen van de data van de traditionele festivals (Chinees Nieuwjaar, mid-herfst festival, etc.) wordt de Chinese kalender (ook wel maankalender of boerenkalender genoemd) gebruikt. Voor alle officiële documenten (identiteitskaart, familiehuishoudregistratieboekje/hukou, paspoort) en historische feestdagen (de Nationale Dag op 1 oktober, 1 mei viering, etc.) wordt in China door de overheid de Gregoriaanse (westerse) kalender gebruikt. 2.1.2 Geschiedenis 2 Op 1 oktober 1949 riep Mao Zedong in Peking de Volksrepubliek China uit. De regeerperiode van Mao werd gekenmerkt door sociale en economische experimenten die miljoenen slachtoffers maakten. De Grote Sprong Voorwaarts van 1958 was een experiment bedoeld om het land in korte tijd op een zelfde 1 2 Voor een overzicht van de in China officieel erkende etnische minderheden zie het algemeen ambtsbericht van 30 juni 2005. Voor een beschrijving van de oude geschiedenis (van de dynastieën tot aan het begin van de regeerperiode van Mao) zie het algemeen ambtsbericht van 28 augustus 2000. 5

ontwikkelingsniveau te brengen als het westen. De Culturele Revolutie (1966-1976) was een nieuw experiment, waarmee Mao probeerde om zijn getaande machtspositie te herstellen. Mao riep daarbij de jeugd op tot zuivering van het corrupte en bourgeois partijkader. Rode Gardes bestaande uit fanatieke jongeren trokken massaal met Mao s rode boekje in de hand het land in om de volwassenen op te voeden in de ware communistische leer. Omdat de Culturele Revolutie dreigde te ontaarden in een burgeroorlog, kwam het leger in 1968 tussenbeide. Deze periode eindigde met de dood van Mao op 9 september 1976 en de arrestatie op 6 oktober 1976 van de zogenaamde Bende van Vier. 3 De nieuwe politieke leider Deng Xiaoping gaf in l978 de aanzet tot hervormingen in de richting van particuliere bedrijfsvoering en marktwerking in de economie. Daarmee begon voor China een periode van economische groei en een begin van politieke liberalisering. Er kwam meer tolerantie op cultureel gebied. Een roep om grotere politieke vrijheden leidde tot studentendemonstraties. De studentenopstand in april 1989 rond het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein) in Peking was voor de regering aanleiding in te grijpen en in de nacht van 3 op 4 juni 1989 de demonstraties bloedig neer te slaan. De schattingen lopen uiteen van 500 tot 3000 dodelijke slachtoffers. In november 1989 gaf Deng Xiaoping zijn laatste officiële functie op, maar hij behield zijn politieke invloed. In l993 werd Jiang Zemin staatshoofd, nadat hij al in 1989 tot algemeen partijsecretaris van de Chinese Communistische Partij (CCP) was benoemd. Onder zijn leiding is het door Deng ingezette beleid van geleidelijke liberalisatie van het economische stelsel voortgezet. Het aantrekken van buitenlandse investeringen en het behoud van sociale stabiliteit hadden daarbij prioriteit. Als onderdeel van zijn campagne om de geschiedenis in te gaan als één van China's grote leiders introduceerde Jiang een nieuw gedachtegoed in de partij, de zogeheten san ge daibiao, de drie vertegenwoordigingen. 4 In deze ideologie wordt gesteld dat de 3 4 Zo genoemd naar het viermanschap van Mao s weduwe (en derde vrouw) Jiang Qing en haar medestanders Zhang Chungqiao, Yao Wenyuan en Wang Hongwen, die tijdens de Culturele Revolutie een grote macht uitoefenden. Na de dood van Mao werd vermoed dat Jiang Qing de macht naar zich toe wilde trekken. De Bende van Vier werd daarom op 6 oktober l976 gearresteerd en in een niet aflatende haatcampagne verantwoordelijk gesteld voor alle daden en gebeurtenissen die inmiddels als politieke fouten werden beoordeeld. Op 23 december 2005 overleed het laatste lid van de Bende van Vier, Yao Wenyuan, aan diabetes, nadat Jiang zich in l991 in een cel zou hebben opgehangen, Wang in l992 en Zhang in april 2005 overleden waren. De Culturele Revolutie blijft in China een gevoelig onderwerp vanwege de rol van Mao. In 2006 wordt de start (veertig jaar geleden) en einde (dertig jaar geleden) van de bloedige periode (waarin miljoenen Chinezen werden gemarteld en vermoord omdat ze niet veranderingsgezind zouden zijn) herdacht (AFP, 6 januari 2006). De ideologie van Jiang Zemin werd in maart 2004 door het Nationaal Volkscongres opgenomen in de Chinese grondwet. 6

CCP de meest moderne productieve krachten, de meest ontwikkelde cultuur en de fundamentele belangen van de gehele bevolking moet vertegenwoordigen. Op basis van deze ideologie werd besloten dat ook ondernemers tot de CCP toegelaten konden worden. De doctrine van de drie vertegenwoordigingen wordt algemeen gezien als strategie om de legitimiteit van de partij bij het Chinese volk uit te breiden. Vroeger konden slechts boeren en arbeiders partijlid worden. Tegelijkertijd wordt niet geduld dat de machtspositie van de CCP wordt aangetast. Periodes waarin iets meer politieke vrijheid lijkt te worden toegestaan, worden afgewisseld door periodes van repressie. In het handhaven van het primaat van de CCP zien de Chinese leiders een garantie dat het land zich geleidelijk kan ontwikkelen en dat economische excessen ten gevolge van ongecontroleerde liberalisatie kunnen worden vermeden. De Chinese regering is daarom erg gevoelig voor (grote) georganiseerde, onafhankelijke groeperingen die, ongeacht hun aard, het gezag van de communistische partij zouden kunnen aantasten. Het kan hier bijvoorbeeld gaan om een vakbeweging, een godsdienst, een democratiseringsbeweging of een spirituele beweging. Een interne bedreiging voor het gezag van de communistische partij is corruptie. Eind jaren negentig lanceerde de regering een anticorruptiecampagne. Tegen corruptie onder ambtenaren en partijleden wordt hard opgetreden. 5 In november 2002 volgde Hu Jintao president Jiang Zemin op als algemeen partijsecretaris van de CCP. Hu Jintao werd in maart 2003 tijdens het Nationaal Volkscongres aangewezen als de nieuwe president van de Volksrepubliek China. Vanaf september 2004 heeft Hu Jintao het roer in China werkelijk in handen kunnen nemen nadat Jiang Zemin aftrad als voorzitter van het Centrale Militaire Comité. Wen Jiabao, voorheen vice-premier, volgde in maart 2003 Zhu Rongji op als premier. 2.1.3 Staatsinrichting 6 De Volksrepubliek China is volgens de grondwet een socialistische staat onder de democratische dictatuur van het volk, geleid door de werkende klasse en gebaseerd op de alliantie van arbeiders en boeren. De belangrijkste staatsorganen: - het staatshoofd van China is de president en de Secretaris-Generaal van de CCP, bijgestaan door een vice-president. De president en vice-president worden gekozen voor een termijn van vijf jaar en kunnen ten hoogste twee ambtstermijnen vervullen. 5 6 Zie verder paragraaf 3.3.7 van dit algemeen ambtsbericht. Voor een uitgebreidere beschrijving van de staatsorganen zie het algemeen ambtsbericht van 28 augustus 2000. 7

- het Nationaal Volkscongres, het Chinese parlement, bekleedt formeel het hoogste staatsgezag in China. Het Chinese parlement komt eens per jaar in plenaire zitting bijeen in Peking (doorgaans in maart).wanneer het Nationaal Volkscongres niet in zitting is (voor de rest van het jaar), worden alle functies daarvan uitgeoefend door het Staand Comité van het Nationaal Volkscongres. - de regering wordt gevormd door de Staatsraad. De leden worden gekozen door het Chinese parlement en moeten formeel ook aan het Chinese parlement verantwoording afleggen. De Staatsraad wordt geleid door een kernkabinet van de vier vice-premiers en de vijf staatsraden, voorgezeten door de premier. De Staatsraad in ruime zin omvat tevens de voorzitters van de staatscommissies, alle ministers (22), en de auditeur-generaal. - het Centraal Militair Comité geeft sturing aan het leger. Het gezag van de CCP, die over veel parallelle structuren beschikt, is groter dan dat van de staatsorganen. De CCP speelt een overheersende rol in het functioneren van zowel wetgevende, controlerende als uitvoerende macht. Rechterlijke macht China kent een Hooggerechtshof met daaronder volksrechtbanken op meerdere niveaus (higher, intermediary en basic) en bijzondere rechtbanken zoals militaire rechtbanken of rechtbanken voor maritieme -of transportaangelegenheden. 7 Administratieve indeling 8 China is conform artikel 30 van de grondwet administratief ingedeeld in de volgende bestuurslagen: 1. provincies (sheng), autonome gebieden (zizhiqu), en gemeentes die direct onder het landsbestuur vallen (zhixiashi); 2. de provincies en autonome gebieden zijn onderverdeeld in autonome prefecturen (zizhizhou), gewesten (xian), autonome gewesten (zizhixian) en steden (shi); 3. de gewesten en autonome gewesten zijn onderverdeeld in agglomeraties (xiang), nationaliteitsagglomeraties (minzuxiang), en landelijke gemeentes (zhen). Er zijn 23 provincies 9, 5 autonome gebieden 10, en 4 stadsprovincies 11 (tezamen 32). Daarnaast zijn er twee gebieden met een aparte status (Special Administrative 7 8 9 10 Artikel 123 van de Chinese grondwet en artikel 2 van de Organic Law of the People s Courts of the People s Republic of China. Vergelijk bijvoorbeeld China: facts and figures 2005, via www.china.org.cn, geraadpleegd op 20 april 2006. Taiwan geldt voor China formeel als 23 ste provincie. Tibet Autonomous Region, Xinjiang Uighur Autonomous Region, Inner Mongolia Autonomous Region, Ningxia Hui Autonomous Region en Guangxi Zhuang Autonomous Region. 8

Region SAR), te weten Hongkong 12 en Macao 13. De autonome gebieden liggen vooral aan de grenzen en worden veelal door het leger bestuurd. Hoewel deze gebieden aangemerkt worden als autonoom, hebben zij in de praktijk minder autonomie dan een provincie. Verkiezingen Voor de volkscongressen op gewestelijk niveau worden verkiezingen gehouden. Deze volksvertegenwoordigers kiezen vervolgens afgevaardigden voor de provincies, die op hun beurt weer afgevaardigden voor het Nationaal Volkscongres kiezen. Los hiervan worden directe verkiezingen gehouden op dorps- en wijkniveau. Dit zijn vooralsnog de laagste overheidsniveaus in ruraal en stedelijk China. Tijdens al deze verkiezingen dienen de te verkiezen kandidaten lid van de CCP te zijn. Experimenten zijn gaande voor directe verkiezingen op weer een niveau hoger, van districten. In de praktijk hebben de Chinese parlementsleden zeer weinig invloed op het bestuur. 2.2 Politieke ontwikkelingen Binnenlandse ontwikkelingen De voornaamste prioriteiten van de huidige regering blijven het handhaven van de politieke stabiliteit en van het oppergezag van de CCP, het bewaren van de territoriale eenheid, het vermijden van sociale onrust, het scheppen van werkgelegenheid en het reduceren van de kloof tussen arm en rijk. Ook blijft de regering zich inspannen om het groeitempo van de economie in toom te houden. 14 President Hu Jintao en premier Wen Jiabao presenteren zich als mannen van het volk met als adagium people first. Dit uit zich in de aandacht voor sociale problemen en een directer contact met de bevolking via werkbezoeken aan diverse provincies. De Chinese leiders zijn zich bewust van de noodzaak een oplossing te vinden voor de onvrede op het platteland en voor de ongelijkheid daar in vergelijking met de stedelijke conglomeraties. Na afloop van een tweedaagse bijeenkomst van het Politbureau van de CCP eind december 2005 werd dan ook verklaard dat met ingang van 2006 plattelandsontwikkeling centraal zou dienen te staan in het nieuwe (11 e ) vijfjaren ontwikkelingsprogramma. Hierin zouden meer overheidsinvesteringen op het platteland in het vooruitzicht worden gesteld, een stabiele graanproductie, een eerlijke behandeling van migranten van het platteland die in de steden werken en meer overheidsinvesteringen in onderwijs en gezondheidszorg op het platteland. Het Nationale Volkscongres op zijn beurt 11 12 13 14 Dit zijn Peking, Shanghai, Tianjin en Chongqing. Zie ook paragraaf 3.5.4 van dit algemeen ambtsbericht. Op 20 december l999 werd Macao door Portugal aan China teruggegeven. Ondanks pogingen van de regering om de economische groei te matigen, bedroeg deze in 2005 9,8 procent. 9

besloot op 29 december 2005 unaniem tot afschaffing van de landbouwbelasting die sinds 594 voor Christus voor het bewerken van de grond nog in drie provincies werd geheven. 15 In de verslagperiode vonden verder nog de volgende belangrijke politieke gebeurtenissen plaats. Van 8 tot 11 oktober 2005 vond achter gesloten deuren de vijfde voltallige vergadering van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij plaats. Het belangrijkste punt op de agenda vormde het voorstel voor het elfde vijfjarenplan (2006-2010). 16 Dit voorstel dat ter goedkeuring werd voorgelegd aan het Nationale Volkscongres tijdens de jaarlijkse bijeenkomst in maart 2006, ging uit van het belang van verdere economische groei 17, het scheppen van een harmonieuze samenleving 18 waarbij het volk centraal staat, en wetenschappelijke ontwikkeling 19. Tegen alle verwachtingen in werden tijdens het plenum geen 20 21 personele wisselingen aangekondigd. Op 19 oktober 2005 presenteerde China onder de titel Building political democracy in China zijn eerste witboek over het begin, de ontwikkeling en de huidige stand van zaken van de politieke democratie. Daarin werd het primaat van de Chinese Communistische Partij nog eens bevestigd ( zonder krachtig leiderschap van de CCP was en is er geen volksdemocratie ). Waarnemers zagen het document als een intern politiek signaal dat aan de macht van de CCP niet getornd kan worden ( het aan de macht blijven van de CCP is het beste voor China en het Chinese volk aldus het document). 22 Op 18 november 2005 vond in de Great Hall of the People in Peking in aanwezigheid van premier Wen Jiabao en vice-president Zeng Qinghong een formele ceremonie plaats ter ere van de negentigste geboortedag 23 van de in 1989 15 16 17 18 19 20 21 22 23 ANP/AP/Reuters, 30 december 2005. China: Five-year plan heralds possible slowdown, Oxford Analytica, 12 oktober 2005. Het BNP van 2000 dient in 2010 te zijn verdubbeld en in 2020 verviervoudigd. Harmonie tussen het economische en het politieke systeem, de ontwikkeling van het westen en het noord-oosten van het land, harmonie tussen platteland en stad, en bescherming van het milieu ( China: Five-year plan will include a rural focus, Oxford Analytica, 2 november 2005). Niet alleen technologische innovatie, maar ook duurzame economische en sociale ontwikkeling, zoals verhoging van energie-efficiëntie, betere bescherming van het milieu, garantie van voedselveiligheid en verbetering van werkomstandigheden. Zo moest tijdens de laatste bijeenkomst van het Centraal Comité van de Chinese Communistische Partij in l994 Jiang Zemin zich terugtrekken als leider van het Centrale Militaire Comité en in deze functie plaatsmaken voor Hu Jintao. China: Five-year plan heralds possible slowdown, Oxford Analytica, 12 oktober 2005. BBC-News, 20 oktober 2005; AFP, 19 oktober 2005. Op 20 november 2005. De plechtigheid moest een paar dagen eerder plaatsvinden, omdat daarna het bezoek van de Amerikaanse president Bush gepland stond. 10

overleden ex-partijleider Hu Yaobang. 24 Deze bijeenkomst was opvallend omdat Hu al een kwart eeuw grotendeels werd doodgezwegen door de Chinese autoriteiten uit vrees voor een nieuwe uitbarsting van ongenoegen onder de bevolking. Het overlijden van de hervormingsgezinde Hu Yaobang in april 1989 bracht duizenden studenten bijeen op het Plein van de Hemelse Vrede. Het regime van de huidige president Hu Jintao voelde zich echter sterk genoeg om de expartijleider te eren voor diens bijdragen aan de markthervormingen en voor zijn beleid de slachtoffers van de uitwassen van het beleid van de Grote Roerganger Mao Zedong te helpen. 25 Publieke aandacht voor de eerste verjaardag van de sterfdag op 17 januari 2006 van de in l989 vanwege grote sympathie met de demonstrerende studenten afgezette partijleider en voormalige premier Zhao Ziyang 26 werd echter van officiële zijde ontmoedigd. Herdenkingsbijeenkomsten of -optochten werden verboden. Sympathisanten kregen huisarrest of werden uit voorzorg opgepakt. 27 Van 5 tot 14 maart 2006 vond de jaarlijkse zitting van het Chinese parlement (het Nationaal Volkscongres) (NPC) plaats. 28 Tijdens deze zitting werd het 11 e vijfjaren programma aangenomen. Bijzondere aandacht werd besteed aan de groeiende sociale onrust, grotendeels aangewakkerd door zaken die variëren van grondonteigeningen zonder voldoende compensatie, corruptie onder overheidsfunctionarissen tot een steeds groter wordende kloof tussen rijk en arm. Een voorstel van premier Wen Jiabao voor een nieuw socialistisch platteland 24 25 26 27 28 Hu Yaobang gaf leiding aan de Chinese Communistische Partij eind jaren tachtig, een periode waarin China begon met kapitalistische markthervormingen. In l987 werd hij de laan uitgestuurd omdat hij niet hard genoeg zou optreden tegen toen al demonstrerende studenten en omdat hij westerse waarden zou verspreiden. Hij kon later terugkeren in het politbureau van de partij, maar hij overleed in april l989 aan een hartaanval tijdens een partijtopvergadering. Zijn overlijden bracht vele duizenden studenten die hem wilden herdenken bijeen op het Plein van de Hemelse Vrede. In de ogen van enkele van de toenmalige Chinese leiders was het optreden van de studenten echter uitgegroeid tot een onacceptabele democratiseringsbeweging. Begin juni 1989 maakte het leger dan ook korte metten met de betogers. Daarbij vielen naar schatting honderden doden. AFP/ANP/AP/DPA/Reuters, 7, 15, 16, 17, 18 en 20 november 2005; China: Hu to emerge stronger in new line-up, Oxford Analytica, 18 januari 2006. Zhao werd uit zijn funktie als partijleider gezet toen hij zich verzette tegen het inzetten van het leger tegen rebellerende studenten op het Plein van de Hemelse Vrede in l989. Tot zijn dood op 85-jarige leeftijd op 17 januari 2005 verbleef hij onder huisarrest. AFP/AP, 9 januari 2006; Reuters, 3 en 8 januari 2006; China stops petitioners mourning late leader Zhao, Reuters, 17 januari 2006; Family holds memorial for deposed Chinese leader on first anniversary of his death, AP, 17 january 2006; Pékin empêche tout rassemblement en mémoire de Zhao Ziyang, AFP, 17 januari 2006. Parallel aan de NPC hield het Chinese Political People s Consultative Congress (CPPCC) zijn jaarvergadering. In de CPPCC, dat een adviesfunctie heeft, zitten naast leden van de CCP, ook leden van de acht toegestane politieke partijen en door de overheid gevraagde personen die een bijzondere funktie in de maatschappij hebben (zie ook paragraaf 3.3.2 van dit algemeen ambtsbericht). 11

waarvan 750 miljoen Chinezen zouden moeten gaan profiteren, werd aangenomen. Met het Nieuwe Socialistische Platteland wilde de overheid tot een revival van het verpauperde platteland komen met grote investeringen 29 op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, voeding en veilig drinkwater. 30 Het is een overlevingsstrategie voor de CCP die geconfronteerd werd met achterstanden op het platteland die de almacht van de partij dreigden uit te hollen. Door honderden miljoenen boeren verbetering van hun situatie in het vooruitzicht te stellen, hoopten de politieke leiders een grote en staatsondermijnende volksopstand in de kiem te smoren. 31 Aan de vooravond van de bijeenkomst van het NPC werden tenminste acht activisten die aan een hongerstaking bezig waren door de politie opgepakt. Andere dissidenten kregen huisarrest opgelegd. 32 Taiwan 33 China beschouwt Taiwan als een opstandige provincie en streeft er naar dat Taiwan, net als Hongkong en Macao, weer met het vasteland wordt verenigd. 34 China heeft officieel verklaard dat een onafhankelijkheidsverklaring van Taiwan een grond voor oorlog is. Gezien het huidige klimaat geven veel Taiwanezen de voorkeur aan handhaving van de status quo. 35 Op 3 december 2005 vonden in Taiwan regionale verkiezingen plaats die als graadmeter konden worden beschouwd voor de populariteit van president Chen Shui-bian en zijn door corruptieschandalen achtervolgde DPP. De oppositionele KMT 36 37 38 was de grote overwinnaar. 29 30 31 32 33 34 35 36 Met naar schatting 1,25 miljard dollar aan investeringen in de komende twee decennia. Dit regeringsprogramma met een verlegging van de aandacht van het overheidsbeleid naar het westen en de rurale gebieden week af van het programma van de vorige president Jiang Zemin, dat de nadruk vooral legde op economische ontwikkeling in de grote steden in het oosten van het land ( China: More will be spent on the countryside, Oxford Analytica, 14 maart 2006). Reuters, 2 maart 2006; DPA, 3 maart 2006. AFP, 2 maart 2006; Reuters, 28 februari, 1 en 4 maart 2006. Taiwan (officieel: de Republiek China) wordt slechts door 25 staten erkend en heeft geen zetel bij de Verenigde Naties, ANP, 26 oktober 2005). Op 24 december 2005 overleed de belangrijkste Chinese onderhandelaar voor betere betrekkingen met Taiwan, Wang Daohan, op 90-jarige leeftijd. Wang, leider van de Association for Relations Across the Taiwan Straits (ARATS), was een van de architecten voor het historische overleg tussen China en Taiwan in l993 in Singapore. Zijn Taiwanese tegenspeler, Koo Chen-fu, voorzitter van de Straits Exchange Foundation (SEF), overleed al in januari 2005. Country Profile China, The Economist Intelligence Unit, januari 2005. De KMT (de politieke partij van Chinese nationalisten die na de Chinese burgeroorlog te hebben verloren in l949 naar Taiwan uitweken om daar een Chinese regering-in-ballingschap te vormen) verloor in 2000 zijn decennia lange politieke controle over Taiwan. Bij de presidentsverkiezingen in dat jaar behaalde de DPP (bestaande uit vertegenwoordigers van de inheemse bevolking van Taiwan) een klinkende overwinning, hun leider Chen Shui-bian werd president. Deze kreeg een tweede ambtstermijn als president in 2004 bij een minieme 12

Tijdens een grote bijeenkomst op 29 januari 2006 verklaarde de Taiwanese president dat het wellicht tijd was om te overwegen de National Unification Council en zijn richtlijnen inzake hereniging van beide China s op te heffen, en om een nieuwe grondwet op te stellen. 39 Op 27 februari 2006 werd na een vergadering van de Taiwanese nationale veiligheidsraad bekend dat de National Unification Council en zijn richtlijnen inzake een Chinese hereniging inderdaad buiten werking zijn gesteld. 40 Daarop volgde een felle reactie van China en verslechterde de onderlinge relatie. 41 Taiwan is van plan de komende maanden de grootste militaire oefening ooit te houden met computersimulaties en grootscheepse exercities waarvoor in totaal 50.000 mensen (waaronder 20.000 militairen) worden gemobiliseerd. 42 Op 18 maart 2006 zijn in Taipei meer dan 100.000 mensen de straat opgegaan om te demonstreren tegen een eventuele annexatiedreiging door China. 43 De actiegroep Human Rights in China (met kantoren in New York en in Hong Kong) vroeg in september 2005 aandacht van de Taiwanese autoriteiten voor een snelle afhandeling (verblijfsvergunning in Taiwan of hervestiging in het buitenland) van de zaak van een asielzoeker afkomstig uit China. 44 Hoewel Taiwan in het verleden talrijke vluchtelingen van het Chinese vasteland heeft opgenomen, stelt het zich sinds l989 uiterst behoedzaam op uit vrees voor een toestroom van Chinese dissidenten. Dit zou de gespannen relatie met de Chinese Volksrepubliek naar de mening van de Taiwanese autoriteiten alleen maar op scherp stellen. Bij afwezigheid van wetgeving terzake verleent Taiwan geen 37 38 39 40 41 42 43 44 verkiezingszege over de kandidaat van de oppositie; in 2008 zal hij zijn ambt neerleggen. KMT-voorzitter en burgemeester van Taipei, Ma Ying-jeou zou in de loop naar die presidentsverkiezingen in 2008 hoge ogen gooien ( Taiwan/China: Foreign policy could progress under Ma, Oxford Analytica, 10 maart 2006). Taiwan: Local elections have national significance, Oxford Analytica, 2 december 2005; Taïwan: nette victoire du Kuomintang lors d élections régionales, AFP, 3 december 2005. De DPP viel in aantal zetels terug van 10 naar 6, terwijl de KMT een toename in aantal zetels van 9 naar 14 te zien gaf. DPP-Voorzitter Su Chen-chang stelde als gevolg van dit zetelverlies zijn funktie ter beschikking. De Taiwanese National Unification Council werd in l990 opgericht en is de belangrijkste beleidsbepalende instelling inzake vraagstukken mbt hereniging (Reuters, 29 en 30 januari 2006). AFP/DPA/Reuters, 27 februari 2006 De Chinese president Hu Jintao sprak van een gevaarlijke stap van Taiwan en van een ernstige provocatie (ANP, 28 februari 2006). ANP, 6 maart 2006. ANP/DPA, 18 maart 2006. De pro-democratische activist Yan Peng werd in China veroordeeld tot 18 maanden cel vanwege steun aan de l989 democratiseringsbeweging. Na acht maanden in gevangenschap te hebben doorgebracht kon hij in juni 2004 na van een boot in zee te zijn gesprongen het Taiwanese eiland Kinmen bereiken. De activist Chen Rongli, in januari 2004 met een vissersboot uitgeweken naar Taiwan, verkeert in dezelfde situatie. 13

politiek asiel en faciliteert het slechts bij hervestiging in een derde land. 45 Op 23 januari 2006 verzocht de Taiwanese Mainland Affairs Council (orgaan dat toezicht houdt op de relaties van Taiwan met het Chinese vasteland) China om terugname van alle ongedocumenteerde Chinese immigranten die in de afgelopen jaren in Taiwan waren gestrand. 46 Zo n 1200 illegale Chinese immigranten waaronder zwangere vrouwen, kinderen en zieken, zouden in afwachting van hun terugkeer zijn, sommigen in een van de drie detentiecentra op Taiwan. 47 Onder de Kinmenovereenkomst die in l99l door de Rode Kruis organisaties van Taiwan en China tot stand was gebracht, zou China gehouden zijn om zijn ingezetenen die aangehouden waren omdat zij heimelijk Taiwan waren binnengekomen om er te werken, terug te nemen. China daarentegen staat niet te trappelen om ongedocumenteerde immigranten, waaronder honderden gearresteerd wegens prostitutie, terug te nemen. Het land zou niet in staat zijn om de identiteit van de betrokken personen vast te stellen. 48 Buitenlands beleid Volgens het in december 2005 door de Chinese regering uitgebrachte witboek Peaceful Development prefereerde China nog steeds de weg van vreedzame ontwikkeling, ook ten aanzien van zijn externe betrekkingen. Leidende principes daarbij waren openheid, technologische en economische samenwerking, en het voeren van dialoog op gelijkwaardige basis. Het witboek zou vooral tegenwicht moeten bieden aan aanhangers van de China threat gedachte (met name in de VS en Japan) die stelden dat de opkomst van China een bedreiging voor het buitenland zou vormen. Het uitgangspunt vrede en afzien van geweld is alleen aan het buitenlands beleid gekoppeld; Taiwan blijft een interne aangelegenheid waarvoor de term peaceful niet van toepassing is. Met de meeste buurlanden heeft China de afgelopen jaren uitstaande grensproblemen opgelost ofwel gesprekken daartoe gestart. Hoewel China, Japan en Zuid-Korea op 14 december 2005 in Maleisië de inaugurele bijeenkomst van de East Asia Summit 49 hebben bijgewoond, heeft er echter voor het eerst in zes jaar vanwege spanningen over het Japanse oorlogsverleden 50 geen trilaterale bijeenkomst tussen de drie landen 45 46 47 48 49 50 AP, 24 september 2005; DPA, 6 januari 2006. DPA, 23 januari 2006. Ibidem. Ibidem. Een bijeenkomst die is voortgekomen uit de jaarlijkse bijeenkomsten van de Association of South East Asian Nations (ASEAN) met China, Japan en Zuid-Korea. India, Australië en Nieuw-Zeeland waren ook aanwezig. De Japanse premier Junichiro Koizumi brengt eenmaal per jaar een bezoek aan de Yasukuni schrijn waar naast de 2½ miljoen Japanse soldaten die sedert de 19e eeuw in naam van de keizer zijn gestorven, ook berechte Japanse oorlogsmisdadigers wordt vereerd. China en Zuid-Korea beschouwen deze schrijn als symbool van het Japanse militarisme uit het verleden. Vanwege de brute Japanse koloniale overheersing over Korea (l910-l945) en de 14

plaatsgevonden. De buitenlandse politiek van China staat verder voor een belangrijk deel in het teken van energiezekerheid. 51 Zo wordt er vanuit Peking veel gedaan aan het onderhouden van warme relaties met buurlanden als Kazakhstan, Rusland en Vietnam, alle drie grote leveranciers van olie (en in de toekomst ook gas) 52. Bilaterale bezoeken in de regio vinden regelmatig op hoog niveau plaats, veelal om akkoorden te sluiten op energiegebied. Ook met landen als Australië, Indonesië, Iran, Sudan en Venezuela zijn bilaterale akkoorden gesloten met als centraal thema energie. In een breder geopolitiek kader is de ontwikkeling van China als wereldmacht en snel groeiende importeur van olie en gas relevant. 53 Niet alleen landen in de Oost-Aziatische regio als Japan en Zuid-Korea houden deze ontwikkeling nauwlettend in de gaten, maar ook de VS, de EU en India. Na een bezoek van de Amerikaanse president Bush aan China in november 2005, waarbij hij onder meer opriep tot meer sociale, religieuze en politieke vrijheden 54, bracht president Hu op 20 april 2006 een staatsbezoek aan de VS; een eerder gepland bezoek werd op het laatste moment afgelast vanwege de orkaan Katrina. Tenslotte speelt China nog een rol bij de besprekingen in het Zespartijen-Overleg om een oplossing te vinden in de kwestie Noord-Korea. 55 2.3 Veiligheidssituatie 56 De binnenlandse veiligheid valt onder de verantwoordelijkheid van het Volksbevrijdingsleger (People s Liberation Army) 57 van het ministerie van 51 52 53 54 55 56 57 Japanse invasie en harde bezetting van delen van China (l931-l945) leiden bezoeken door Japanse hoogwaardigheidsbekleders aan dit monument tot grote woede in beide landen. China toont de laatste tien à vijftien jaar een gemiddelde jaarlijkse economische groei van 8-9%. Daarentegen groeit het energiegebruik de laatste jaren gemiddeld met 15% per jaar. Het is voornamelijk de transportsector en het groeiende bezit van elektrische apparaten als airconditioning, elektrische kachels, en huishoudelijke apparatuur die de groei van de energievraag in de steden veroorzaken. Ook de snelle uitbreiding van commerciële en industriële zones vragen veel energie. Rusland bouwt twee gasleidingen naar China, ANP, 21 maart 2006. Sinds de door de Chinese president Hu Jintao in 2004 tijdens een bezoek aan Gabon gedane oproep om de banden met Afrika aan te halen, is de Chinese diplomatieke en economische aanwezigheid in dat werelddeel aanzienlijk uitgebreid, mede in verband met een toenemende dringende behoefte aan ruwe grondstoffen als olie, koper, nikkel, kobalt en platina om een economische groei van meer dan 9% per jaar te kunnen volhouden ( Hopes, fears rise as China quickens Africa push, Reuters, 14 december 2005.). AFP/ANP/NRC Handelsblad/Reuters, 21 november 2005; Spiegel Online, 22 november 2005. Korea nuclear talks face complications, Reuters, 5 januari 2006. Voor een beschrijving van de (veiligheids)situatie in Tibet, Xinjiang en Binnen-Mongolië zie de paragrafen 3.5.1, 3.5.2 en 3.5.3 van dit algemeen ambtsbericht. Met ruim 2,3 miljoen soldaten het grootste leger ter wereld (vergelijk La Chine, combien de divisions?, AFP, 21 oktober 2005). Sinds halverwege de jaren tachtig van de vorige eeuw is 15

Defensie en de Gewapende Volkspolitie (People s Armed Police) 58 van het ministerie van Openbare Veiligheid. Uit hoofde van de Wet op de staatsveiligheid staan zij onder leiding van het Nationaal Volkscongres. In de praktijk echter worden zij aangestuurd door de Communistische Partij. Daarnaast zijn er nog 600.000 legerreservisten en een volksmilitie van in totaal 10 miljoen man. Naar verluidt zullen de Chinese strijdkrachten spoedig burgers gaan inzetten in ondersteundende funkties als chauffeur, kok of administratief medewerker. De komst van burgerkrachten in het Chinese leger betekent een kleine revolutie. Het Volksbevrijdingsleger geldt als een gesloten bastion. De eisen aan burgers die willen werken voor het leger zijn echter streng. De kandidaten moeten minimaal 35 jaar oud zijn en een goede opleiding hebben gehad. Bovendien moeten ze politiek goedgekeurd zijn. Het huidige militaire personeel in de ondersteunende taken zal worden toegevoegd aan de gevechtseenheden. Dat past in het streven van de overheid om de logge strijdkrachten effectiever en efficiënter te maken. 59 China is voornemens de uitgaven voor Defensie voor 2006 te verhogen met 14, 7% ten opzichte van het vorig jaar; hiermee zal een bedrag van US$ 1 miljard gemoeid zijn. Het extra geld zou in de eerste plaats bedoeld zijn voor brandstof en soldij en niet zozeer voor (duur) militair materieel uit het buitenland dat soms buiten dit budget om wordt aangeschaft. Westerse waarnemers echter maken zich de laatste tijd zorgen over de opbouw van het Chinese leger en marine. China zou zijn marine onder meer willen uitbreiden om de aanvoer van olie veilig te stellen. 60 Ook een toenemende gespannen relatie met Taiwan zou een belangrijke rol spelen. De veiligheidssituatie in China is op het moment stabiel. Potentiële spanningen hangen samen met de kwestie Taiwan en de toenemende sociale onrust onder vooral als gevolg van sluiting van staatsbedrijven steeds groter wordende aantallen werklozen 61, werknemers die vaak tevergeefs wachten op uitbetaling van achterstallige lonen/salarissen 62, boeren die door onteigening hun land zijn kwijtgeraakt. 63 64. Wanneer boeren daartegen in opstand komen, worden zij door 58 59 60 61 62 63 China bezig een professioneel leger op te bouwen, waarbij de landmacht niet meer zal domineren zoals vroeger maar naast luchtmacht en marine een legeronderdeel is. Met ongeveer 1, 3 miljoen paramilitairen. Reuters, 16 februari 2006. AFP/DPA/Reuters, 4 maart 2006. China: Urban poor mar poverty alleviation record, Oxford Analytica, 5 januari 2006. Zo zijn scholen op het Chinese platteland hun onderwijzers nog zo n US$ 1,25 miljard aan nog niet voldane salarissen schuldig, geld dat veelal door corruptiepraktijken is verdwenen ( China schools owe teachers over US$ billion, Reuters, 20 december 2005). Inmiddels is de overheid een campagne begonnen ondernemers miljarden euros aan achterstallige salarisbetaling te laten terugbetalen aan werknemers. Zo zijn bijvoorbeeld managers van een bedrijf in Shenzhen op 12 januari 2006 tot een maand gevangenisstraf veroordeeld wegens het ingebreke blijven van het betalen van achterstallige salarissen (AP, 14 januari 2006). Op 9 februari 2006 werd een vroegere secretaris van de CCP (He Feng) van de stad Dingzhou met vijf andere aangeklaagden tot levenslange gevangenisstraf veroordeeld in verband met 16

de politie of via triades ingehuurde criminele elementen gecorrigeerd. Chinese triades zijn verboden criminele groeperingen waartegen door de overheid in theorie streng zou moeten worden opgetreden. Lokale instanties kunnen echter criminele elementen inhuren om hun belangen veilig te stellen. Absolute bescherming door de overheid tegen maffia-praktijken is dan ook in de praktijk vaak niet mogelijk gezien de soms grote verwevenheid van belangen van lokale politici, bedrijven en politie. De CCP heeft herhaaldelijk de bevolking gewaarschuwd om sociale onrechtvaardigheid niet door middel van demonstraties op te lossen, maar hun problemen binnen het politieke systeem voor te leggen aan de partij en de regering 65. Bij oplopende spanningen tussen demonstranten en de politie zouden volgens de Chinese autoriteiten in 2005 bij de politie 404 doden en meer dan 4000 gewonden zijn gevallen. 66 Om het hoofd te kunnen (blijven) bieden aan de sterk groeiende georganiseerde misdaad, de toenemende onrust en ordeverstoringen willen de autoriteiten de politie meer armslag geven. Daarbij zou vooral naar het platteland meer politiepersoneel gestuurd moeten worden, de agenten zouden beter bewapend worden en sneller mogen schieten. 67 In de provincie Guangdong heeft de politie begin december 2005 (voor het eerst sinds l989) gericht geschoten op demonstrerende bewoners van het dorp Dongzhou, vlakbij de havenstad Shanwei. De autoriteiten spraken daarbij van drie doden en vijf gewonden en kondigden een onderzoek aan. Volgens de bewoners zouden er ongeveer dertig doden zijn gevallen. Volgens de staatskrant Guangzhou Daily zou de functionaris die opdracht had gegeven om het vuur te openen, zijn gearresteerd en geschorst. De betoging was gericht tegen de confiscatie van land voor de bouw van twee electriciteitscentrales. Meer dan vijftig intellectuelen hebben op het internet op 11 december 2005 een open brief geschreven aan de Chinese overheid waarin zij om openheid en uitleg over het incident vroegen; ook Human Rights Watch vroeg om opheldering. 68 De VN Rapporteur inzake 64 65 66 67 68 hun rol bij het gewelddadig beeindigen van een vreedzame demonstratie. Vier andere aangeklaagden werden ter dood veroordeeld. Op 11 juni 2005 braken zo n 300 met vuurwapens en messen gewapende bandieten in het dorp Shengyou in de noordelijke provincie Hebei een vreedzame sit-in betoging op van dorpelingen die protesteerden tegen de geringe vergoeding bij landonteigeningen door een electrische centrale van de staat. Daarbij kwamen zes mensen om het leven en raakten 51 gewond (AFP/AP/Reuters, 16 december 2005 en 9 februari 2006). Victims of the convulsions now transforming China, Guardian, 11 oktober 2005. Aan dat corrupte systeem ligt volgens velen in China precies de wortel van al het kwaad. Attacks on Chinese police rising, BBC News, 28 september 2005; China says attacks on police increase, AP, 29 september 2005; China links attacks on police to new-found rights, Reuters, 28 september 2005. China: Beijing strengthens security responsiveness, Oxford Analytica, 6 september 2005; Reuters, 23 februari 2006. AFP/AP/Reuters,13 en 14 december 2005; China: Dongzhou killings need independent investigation Chinese citizens launch public call for impartial probe, Human Rights Watch, 15 december 2005. 17

buitengerechtelijke executies, Philip Alston, verzocht schriftelijk de Chinese autoriteiten om nadere informatie. 69 De drie voornaamste organisatoren van de demonstratie werden op 11 december 2005 gearresteerd. 70 Begin januari 2006 werden nieuwe richtlijnen van kracht hoe te handelen c.q. om te gaan op lokaal niveau met een noodsituatie (natuurrampen, volksgezondheid en milieu, en bedreigingen van de sociale stabiliteit). In het laatste geval dienen de plaatselijke autoriteiten de centrale overheid binnen vier uur te informeren. Ambtenaren die niet tijdig de plaatselijke bevolking van een noodsituatie op de hoogte stellen, de feiten willen verdoezelen of onjuiste informatie verstrekken, zullen worden gestraft. 71 2.4 Sociaal-economische situatie De Chinese economie 72 groeit hard, de afgelopen jaren gemiddeld met 9 à 10 procent BNP per jaar. Door de toetreding tot de World Trade Organisation in december 2001 kreeg China ook meer toegang tot de wereldmarkt. 73 74 De meeste Chinezen in de grote steden profiteren van de economische voorspoed. Daar tegenover staan miljoenen mensen, vooral op het platteland, die nog steeds onder de armoedegrens leven. 75 Vooral de oostelijke kustprovincies (waaronder Fujian, Zhejiang en Guangdong) profiteren van de economische groei, maar het midden en westen van het land is ver achter gebleven. Deze ongelijkheid is er voornamelijk de oorzaak van dat 69 70 71 72 73 74 75 Reuters, 20 december 2005 AFP/AP/Reuters, 18, 19 en 20 december 2005 China orders fast reporting of unrest, crises, Reuters, 9 januari 2006. De omvang van de Chinese economie is veel groter dan tot nu toe werd aangenomen. Een nieuwe berekeningswijze geeft aan dat het bruto binnenlands produkt (bbp) de waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in 2004 ongeveer 1,97 biljoen dollar (1,65 biljoen euro) heeft bedragen, 16,8 procent meer dan eerder werd becijferd; dit vanwege het feit dat het aandeel van de privé sector groter bleek dan werd aangenomen. Als gevolg van de herziening van de cijfers is China in 2004 opgeklommen van de zevende naar de zesde plaats op de ranglijst van grootste economieën in de wereld (www.worldbank.org; China: Census expands size of economy, Oxford Analytica, 22 december 2005.). Internationaal bestaat de nodige zorg of het groeitempo niet te hoog is. De Chinese regering heeft wel pogingen gedaan om de groei binnen de perken te houden, bijvoorbeeld door strengere regels over het verstrekken van kredieten. In die opzet is ze deels geslaagd. Zo lukte het wel in de sectoren zoals de bouw, die door de overheid worden gecontroleerd, een minder sterke groei te realiseren. Zo steeg in 2005 de export met meer dan 28 procent naar een volume van 762 miljard dollar. De belangrijkste handelspartner van China blijft de Europese Unie, gevolgd door de VS. De import nam in 2005 tot met 17,6 procent tot 660,12 miljard dollar. Country Profile China en Country Reports China, The Economist Intelligence Unit, juli respectievelijk december 2005; Chine: L exploitation des travailleurs, prix du boom économique, AFP, 9 december 2005. 18

mensen (al dan niet legaal) migreren van de rurale gebieden naar de steden, van het westen naar het rijkere oosten van China. 76 Verwacht wordt dat het aantal werklozen in China de komende jaren zal toenemen. 77 Stedelijke werkloosheid wordt geschat op 10%, waarbij de tientallen miljoenen plattelandsmigranten die naar de steden komen om werk te zoeken niet zijn meegerekend. 78 Voorts hebben met name de migranten en de mensen die werden ontslagen door staatsbedrijven moeilijker toegang tot gezondheidszorg en onderwijs, omdat daar in tegenstelling tot vroeger eigen bijdragen voor worden gevraagd. 79 De overheid biedt nog geen adequaat sociaal vangnet en een alternatief ontbreekt. Verder nemen de milieuproblemen steeds meer toe (lucht- en watervervuiling, ontbossing en verwoestijning), alsook criminaliteit en corruptie. 80 Sinds 2005 zijn er in China 32 uitbraken van de vogelgriep geregistreerd. 81 Inmiddels zijn elf personen bezweken aan dit virus. 82 Miljoenen kippen en vogels zijn afgemaakt en vernietigd om verspreiding te voorkomen. Ook besloten de autoriteiten om miljarden stuks pluimvee in het land te vaccineren tegen de vogelgriep. De Chinese onderminister van Landbouw, Yin Chengjie, noemde de situatie in zijn land ernstig. 83 De voor mensen gevaarlijke H5N1-variant van vogelgriep is inmiddels ook in Hong Kong en Shanghai geconstateerd. Sinds een paar jaar is HIV/AIDS-bestrijding door de Chinese autoriteiten tot prioriteit gemaakt en kan het onderwerp redelijk open worden besproken. 84 Officiële schattingen geven aan dat er thans 135.530 officieel geregistreerde HIV- 76 77 78 79 80 81 82 83 84 Zie paragraaf 4.4. van dit algemeen ambtsbericht. Volgens de Chinese autoriteiten zou ongeveer 10 procent van de 1.3 miljard mensen in het land in beweging zijn op zoek naar betere levensomstandigheden. Hoewel dit aantal in l973 70 miljoen mensen bedroeg, was dit in 2003 al 140 miljoen mensen. Zo zou thans al 30% van de in totaal 500 miljoen mensen die op het platteland werken, geen werk meer hebben. China: Mass migration shapes economic demographics, Oxford Analytica, 12 juli 2005. Country Report China, The Economist Intelligence Unit, juli 2005. Zelfmoord is geen ongewoon verschijnsel onder Chinese functionarissen naar wie een onderzoek in verband met corruptie wordt ingesteld, ogenschijnlijk om hun gezin/familie te beschermen ( Muslim mayor dies in China after graft probe, Reuters, 28 september 2005). De officiële statistieken over de vogelgriep in China zijn gebaseerd op door laboratoria bevestigde gevallen. Naar alle waarschijnlijkheid zijn er veel meer gevallen van vogelgriep in China die door de slechte informatiesystemen en gebrek aan transparantie niet bij de centrale regering bekend zijn; Reuters, 8 en 20 december 2005; DPA, 4 januari 2006; Reuters, 9 januari 2005; ANP, 25 januari, 25 februari en 8 maart 2006. Het vogelgriepvirus H5N1 heeft in Zuidoost-Azië tot nog toe aan bijna zeventig mensen het leven gekost. AFP, 21 november en 29 december 2005; ANP, 21 en 23 november 2005; AP/Reuters, 6 december 2005; China: Healthcare under pressure as bird flu looms,oxford Analytica, 21 november 2005; Reuters, 24 maart 2006. HIV/AIDS zou volgens de autoriteiten een negatieve invloed kunnen hebben op de economische groei als niet snel meer actie wordt ondernomen om de epidemie in te dammen en voorkomen wordt dat de epidemie overslaat naar bredere lagen onder de bevolking. 19

besmettingen zijn. Eind 2004 waren dit er nog 89.000. In 2005 zouden zo n 70.000 nieuwe gevallen zijn geregistreerd. 85 Officiële schattingen over de gehele omvang van de epidemie (dat wil zeggen inclusief de niet geregistreerde besmettingen) blijven vooralsnog geheim. Gebrek aan medewerking op lokaal niveau zou mede hieraan debet zijn. 86 Het HIV/AIDS-virus verspreidt zich, met name via de belangrijkste risico-groepen injecting drug users en sekswerkers, langzaam naar de algemene bevolking. In China zijn regelmatig bloedschandalen waarbij patienten geïnfecteerd bloed krijgen toegediend. Ook langs deze weg verspreidt het virus zich onder de algemene bevolking. Er zijn verschillende gevallen bekend van AIDS-activisten dan wel organisaties die worden tegengewerkt dan wel geïntimideerd, waarbij AIDS-activisten zelfs worden opgepakt, terwijl zij wantoestanden aan de orde willen stellen en compensatie eisen voor de slachtoffers. Op 12 februari 2006 is in China de eerste officiële voorlichtingscampagne van start gegaan om de verspreiding van HIV/AIDS tegen te gaan. 85 86 Sida: la situation en Chine s aggrave, AFP, 25 januari 2006. Nog het meest tekenend is daarbij de culture of secrecy waarin met name de lokale autoriteiten werken. Deze culture of secrecy is niet alleen duidelijk bij de strijd tegen hiv/aids maar op veel meer vlakken die mogelijk negatieve gevolgen zouden kunnen hebben voor de lokale autoriteiten. Informatie over mijnrampen, opstanden zoals het politiegeweld in Dongzhou in december 2005, corruptieschandalen en rampen zoals de benzeen-vergiftiging van de Songhua rivier bij Harbin wordt langzaam of soms helemaal niet vrijgegeven. Angst voor de eigen machtspositie en de traditie waarbij het centrum het monopolie heeft op het vrijgeven van informatie ligt hieraan ten grondslag. 20