Algemeen ambtsbericht China

Transcriptie

1 Algemeen ambtsbericht China Maart 2009 Directie Personenverkeer, Migratie en Vreemdelingenzaken Afdeling Asiel- en Migratiezaken Den Haag

2 Inhoudsopgave Pagina 1 INLEIDING 4 2 LANDENINFORMATIE Basisgegevens Land en volk Geschiedenis Staatsinrichting Politieke ontwikkelingen Veiligheidssituatie 14 3 MENSENRECHTEN Juridische context Verdragen en protocollen Nationale wetgeving Toezicht Naleving en schendingen Vrijheid van meningsuiting Vrijheid van vereniging en vergadering Vrijheid van godsdienst en overtuiging Ondergrondse kerken Falun Gong Bewegingsvrijheid en Hukou-systeem Wet op de gezinsplanning Rechtsgang Arrestaties en detenties Mishandeling en foltering Verdwijningen Buitengerechtelijke executies Doodstraf Handel in menselijke organen Positie van specifieke groepen Vrouwen Homoseksuelen Minderjarigen Dienstplichtweigeraars en desertie Milieuactivisten en vakbondsleden Situatie in specifieke gebieden Tibet Xinjiang Binnen-Mongolië Hongkong 84 4 MIGRATIE 91

3 4.1 Migratiefactoren en oorzaken Migratie uit China Migratie naar China Opvang in de regio Activiteiten van internationale organisaties Terugkeer 95 5 GERAADPLEEGDE BRONNEN 96 I Kaart van China 102

4 1 INLEIDING In dit algemeen ambtsbericht wordt de situatie in China beschreven voor zover deze van belang is voor de beoordeling van asielverzoeken van personen die afkomstig zijn uit China en voor besluitvorming over de terugkeer van afgewezen Chinese asielzoekers. Dit ambtsbericht is een actualisering van eerdere ambtsberichten over de situatie in China (laatstelijk 24 april 2008). Het algemeen ambtsbericht beslaat de periode van mei 2008 tot februari Dit ambtsbericht is gebaseerd op informatie van openbare en vertrouwelijke bronnen. Bij de opstelling is gebruik gemaakt van informatie van verschillende organisaties van de Verenigde Naties, niet-gouvernementele organisaties, vakliteratuur en berichtgeving in de media. Een overzicht van de geraadpleegde openbare bronnen is opgenomen in de literatuurlijst. Bovendien liggen bevindingen ter plaatse en vertrouwelijke rapportages van de Nederlandse vertegenwoordigingen in China aan dit algemeen ambtsbericht ten grondslag. In het algemeen ambtsbericht wordt veelvuldig verwezen naar geraadpleegde openbare bronnen. Daar waar openbare bronnen zijn vermeld, wordt de tekst in veel gevallen ook ondersteund door informatie die op vertrouwelijke basis is ingewonnen. In hoofdstuk twee wordt ingegaan op recente ontwikkelingen op politiek en veiligheidsgebied. Deze beschrijving wordt voorafgegaan door een beknopt overzicht van de recente geschiedenis van China. Ook is een korte passage over de geografie en de bevolking van China opgenomen. In hoofdstuk drie wordt de mensenrechtensituatie in China geschetst. Na een beschrijving van wettelijke garanties en internationale verdragen waarbij China partij is, komen de mogelijkheden van toezicht op naleving van mensenrechten aan de orde. Daarna volgt de beschrijving van de naleving dan wel schending van enkele klassieke mensenrechten. Ten slotte wordt de positie van specifieke groepen, waaronder minderjarigen, belicht. In hoofdstuk vier komen migratiestromen aan de orde, alsmede de opvang in de regio. 4

5 2 LANDENINFORMATIE 2.1 Basisgegevens Land en volk Het aantal inwoners van de Volksrepubliek China bedraagt ongeveer 1,3 miljard. De Han-Chinezen vormen 92 procent van de totale bevolking. 1 China kent daarnaast 55 officieel erkende etnische minderheidsgroepen. 2 China kent 5 officiële geschreven talen, te weten: Mandarijn (ofwel: Putonghua), Mongools schrift, Tibetaans, Zhuang Zu (de taal van een minderheid in de provincies Guangxi en Yunnan) en het Oeigoers. Het zijn de talen van de vijf grootste bevolkingsgroepen, te weten: Han-Chinezen, de Mongolen, de Tibetanen, de Zhuang en de Oeigoeren Geschiedenis 4 Op 1 oktober 1949 riep Mao Zedong in Peking de Volksrepubliek China uit. De regeerperiode van Mao werd gekenmerkt door sociale en economische experimenten die miljoenen slachtoffers maakten. De Grote Sprong Voorwaarts van 1958 was een experiment bedoeld om het land in korte tijd op een zelfde ontwikkelingsniveau te brengen als het westen. De Culturele Revolutie ( ) was een nieuw experiment, waarmee Mao probeerde om zijn tanende machtspositie te herstellen. Mao riep daarbij de jeugd op tot zuivering van het corrupte en bourgeois partijkader. De Rode Garde bestaande uit fanatieke jongeren trok massaal met Mao s rode boekje in de hand het land in om de volwassenen op te voeden in de ware communistische leer. Miljoenen Chinezen werden gemarteld en vermoord, omdat ze niet veranderingsgezind zouden zijn. Omdat de Culturele Revolutie dreigde te ontaarden in een burgeroorlog, werd de Rode Garde in 1968 weer onder toezicht van het leger geplaatst. De interne machtsstrijd en de kaderscholen bleven bestaan. Aan de ontwrichtende periode CIA, The World Factbook China (2008). Voor een overzicht van de in China erkende etnische minderheden zie het algemeen ambtsbericht China van 30 juni 2005; zie ook The fate of China s minorities, Spiegel OnLine (8 juni 2008). Voor een overzicht van de in China gesproken talen en dialecten zie het algemeen ambtsbericht China van 24 april Voor een beschrijving van de oude geschiedenis (van de dynastieën tot aan het begin van de regeerperiode van Mao) zie het algemeen ambtsbericht van 28 augustus

6 kwam met de dood van Mao op 9 september en de arrestatie op 6 oktober 1976 van de zogenaamde Bende van Vier een einde. De nieuwe politieke leider Deng Xiaoping gaf in 1978 de aanzet tot hervormingen in de richting van particuliere bedrijfsvoering en marktwerking in de economie. 6 Daarmee begon voor China een periode van economische groei en een begin van politieke liberalisering. Er kwam meer tolerantie op cultureel gebied. Een roep om grotere politieke vrijheden leidde tot studentendemonstraties. De studentenopstand in april 1989 rond het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmenplein) in Peking was voor de regering aanleiding in te grijpen en in de nacht van 3 op 4 juni 1989 de demonstraties bloedig neer te slaan. De schattingen lopen uiteen van 500 tot 3000 dodelijke slachtoffers. In november 1989 gaf Deng Xiaoping zijn laatste officiële functie op, maar hij behield zijn politieke invloed. In l993 werd Jiang Zemin staatshoofd, nadat hij al in 1989 tot secretaris-generaal van de Chinese Communistische Partij (CCP) was benoemd. Onder zijn leiding wordt het door Deng ingezette beleid van geleidelijke liberalisatie van het economische stelsel voortgezet. Het aantrekken van buitenlandse investeringen en het behoud van sociale stabiliteit hadden daarbij prioriteit. Als onderdeel van zijn campagne om de geschiedenis in te gaan als één van China's grote leiders introduceerde Jiang een nieuw gedachtegoed in de partij, de zogeheten san ge daibiao, de drie vertegenwoordigingen. In deze ideologie wordt gesteld dat de CCP de meest moderne productieve krachten, de meest ontwikkelde cultuur en de fundamentele belangen van de gehele bevolking moet vertegenwoordigen. Op basis van deze ideologie werd besloten dat ook ondernemers tot de CCP toegelaten konden worden. De doctrine van de drie vertegenwoordigingen wordt algemeen gezien als strategie om de legitimiteit van de partij bij het Chinese volk uit te breiden. Vroeger konden slechts boeren en arbeiders partijlid worden. In november 2002 volgde Hu Jintao president Jiang Zemin op als secretarisgeneraal van de CCP. Hu Jintao werd in maart 2003 tijdens het Nationaal Volkscongres aangewezen als de nieuwe president van de Volksrepubliek China. 5 6 Op 20 augustus 2008 maakte het Chinese staatspersbureau Xinhua bekend dat de voormalige premier van China, Hua Guofeng, op 87-jarige leeftijd is overleden. Hua Guofeng was tijdens zijn leven leider van zowel de Communistische Partij als de Chinese Volkssrepubliek. Hij was door Mao Zedong zelf aangewezen als diens opvolger. Toen premier Zhou Enlai in januari 1976 stierf, werd Hua premier van China. Toen ook Mao Zedong in september 1976 overleed, zou hij Hua met de volgende woorden achterlaten: Met jou aan het roer voel ik me veilig. Hua werd daarna eveneens voorzitter van de Communistische Partij. Hua, bijgenaamd Wijze Leider, maakte een einde aan de Culturele Revolutie ( ), de maatschappelijke omwenteling die Mao wilde bewerkstelligen. Hij bleef als een tussenpaus slechts twee jaar aan de macht. Daarna kwam Deng Xiaoping aan het roer. (AFP/ANP (20 augustus 2008)). Onze rijkdom danken we aan Deng Xiaoping, NRC Handelsblad (30 oktober 2008). 6

7 Vanaf september 2004 heeft Hu Jintao het roer in China volledig in handen kunnen nemen, nadat Jiang Zemin als voorzitter van het Centrale Militaire Comité was afgetreden. Wen Jiabao, voorheen vice-premier, volgde in maart 2003 Zhu Rongji op als premier. De regering van Hu Jintao heeft gedwongen door een groeiende binnenlandse sociale onrust - relatief veel aandacht voor sociale problemen, die grotendeels worden veroorzaakt door zaken die variëren van grondonteigeningen zonder voldoende compensatie en corruptie onder overheidsfunctionarissen tot een steeds groter wordende kloof tussen rijk en arm. Een voorstel van premier Wen Jiabao voor een nieuw socialistisch platteland waarvan 750 miljoen Chinezen zouden moeten gaan profiteren, werd in 2005 aangenomen. Met het Nieuwe Socialistische Platteland wil de overheid tot een revival van het verpauperde platteland komen met grote investeringen op het gebied van gezondheidszorg, onderwijs, voeding en veilig drinkwater Staatsinrichting De Volksrepubliek China is volgens de grondwet een socialistische staat onder de democratische dictatuur van het volk, geleid door de werkende klasse en gebaseerd op de alliantie van arbeiders, boeren en, sinds de aanname van de doctrine van Jiang Zemin, ondernemers. De belangrijkste staatsorganen: - het staatshoofd van China is de president, bijgestaan door een vice-president. De president en vice-president worden gekozen voor een termijn van vijf jaar en kunnen ten hoogste twee ambtstermijnen vervullen. - het Nationaal Volkscongres, het Chinese parlement, bekleedt formeel het hoogste staatsgezag in China. Het Chinese Nationaal Volkscongres komt eens per jaar in plenaire zitting bijeen in Peking (doorgaans in maart). Wanneer het Nationaal Volkscongres niet in zitting is (voor de rest van het jaar), worden alle functies daarvan uitgeoefend door het Staand Comité van het Nationaal Volkscongres. Leden van het Nationaal Volkscongres worden voor een termijn van vijf jaar door middelvan getrapte verkiezingen gekozen. - de regering wordt gevormd door de Staatsraad. De leden worden gekozen door het Chinese parlement en moeten formeel ook aan het Chinese parlement verantwoording afleggen. De Staatsraad wordt geleid door een kernkabinet van de vier vice-premiers en vijf staatsraden, voorgezeten door de premier. De Staatsraad in ruime zin omvat tevens de voorzitters van de staatscommissies, alle ministers (22) en de president van de Rekenkamer. - het Centraal Militair Comité geeft sturing aan het leger. 7

8 In de praktijk zijn de staatsorganen ondergeschikt aan de CCP. Alle leiders van de verschillende staatsorganen en het leger hebben zitting in het politbureau van de CCP. De politieke leiding van het land ligt in handen van het politibureau. 7 Rechterlijke macht China kent een Hooggerechtshof met daaronder volksrechtbanken op meerdere niveaus (basic, intermediary en higher) en daarnaast bijzondere rechtbanken zoals militaire rechtbanken of rechtbanken voor maritieme -of transportaangelegenheden. Administratieve indeling China is conform artikel 30 van de grondwet administratief ingedeeld in de volgende bestuurslagen: 1. provincies (sheng), autonome gebieden (zizhiqu) en gemeentes die direct onder het landsbestuur vallen (zhixiashi); 2. de provincies en autonome gebieden zijn onderverdeeld in autonome prefecturen (zizhizhou), gewesten (xian), autonome gewesten (zizhixian) en steden (shi); 3. de gewesten en autonome gewesten zijn onderverdeeld in agglomeraties (xiang), nationaliteitsagglomeraties (minzuxiang) en landelijke gemeentes (zhen). Er zijn 23 provincies 8, 5 autonome gebieden 9 en 4 stadsprovincies 10 (tezamen 32). Daarnaast zijn er twee gebieden met een aparte status (Special Administrative Region SAR), te weten Hongkong 11 en Macao 12. De autonome gebieden liggen vooral aan de grenzen en worden veelal bestuurd door een gouverneur, die aangewezen wordt vanuit Peking. Hoewel deze gebieden aangemerkt worden als autonoom, hebben zij in de praktijk minder autonomie dan een provincie. Verkiezingen Voor de volkscongressen op gewestelijk niveau worden verkiezingen gehouden. Deze volksvertegenwoordigers kiezen vervolgens afgevaardigden voor de provincies, die op hun beurt weer afgevaardigden voor het Nationaal Volkscongres kiezen. Los hiervan worden directe verkiezingen gehouden op dorps- en wijkniveau. Dit zijn de laagste overheidsniveaus in ruraal en stedelijk China. Hoewel zich op het laagste overheidsniveau ook onafhankelijke kandidaten mogen presenteren, is de trend dat voor hogere overheidsniveaus de te verkiezen kandidaten lid van de CCP zijn. Experimenten zijn gaande voor directe Zie ook het artikel Power to the Party, TheWorldToDay.org (augustus/september 2008). Taiwan geldt voor China formeel als 23 ste provincie. Tibet Autonomous Region, Xinjiang Uighur Autonomous Region, Inner Mongolia Autonomous Region, Ningxia Hui Autonomous Region en Guangxi Autonomous Region. Dat zijn Peking, Shanghai, Tianjin en Chongqing. Zie ook paragraaf van dit algemeen ambtsbericht. Op 20 december 1999 werd Macao door Portugal aan China teruggegeven. 8

9 verkiezingen op weer een niveau hoger, dat van districten. Trend bestaat dat leden van het Volkscongres meer initiatief naar zich toe trekken. 2.2 Politieke ontwikkelingen Na het Zeventiende Partijcongres in oktober 2007, waar de politieke koers voor China in de komende vijf jaar werd bepaald, zitten president Hu Jintao en premier Wen Jiaobao voorlopig stevig in het zadel. 13 De president is tijdens het laatste partijcongres erin geslaagd zijn wetenschappelijke benadering van ontwikkeling als kernstuk van beleid aanvaard te krijgen. Daarin is de legitimiteit van de machtsmonopolie van de Chinese Communistische Partij (CCP), een topprioriteit en voortdurende bron van zorg voor het leiderschap, stevig verankerd. Daarnaast wordt veel aandacht besteed aan stabiliteit ( de harmonieuze samenleving ) en eenheid van China. De president en de premier zijn er zich van bewust dat het leiderschap dient te presteren om de legitimiteit van de volledige controle van de CCP te laten voortduren. 14 Redenen voor onrust worden daarom zo veel mogelijk systematisch onderzocht en aangepakt, zoals milieuvervuiling, corruptie, inflatie, inkomensverschillen en achterblijvende landelijke gebieden. Niet alle problemen worden echter aangepakt, omdat daar minder belang aan wordt gehecht of omdat er gebrek aan opportuniteit is. Dit is mede toe te schrijven aan de gecompliceerde relatie van de centrale autoriteiten in Peking met de lagere overheden. Landhervorming Tijdens de vierdaagse, derde voltallige bijeenkomst van het 17 de Centraal Comité van de CCP, die op 12 oktober 2008 eindigde, werd besloten om de ruim 700 miljoen boeren de vrijheid te geven om gebruiksrechten te verkopen of te gebruiken als onderpand voor een lening. 15 Nadere details moeten nog worden uitgewerkt 16 ; een datum van invoering wordt niet eerder dan medio 2009 verwacht. Het toestaan van landhandel is een historische hervorming voor China. In 1949 werd alle grond in China genationaliseerd. Omdat de collectieve landbouw ten tijde van Mao Zedong niet werkte, besloot de staat de grond dertig jaar geleden, bij het begin van China s economische liberalisatie, te verpachten aan boeren, zodat die de grond weer zelfstandig konden bewerken Prospects 2009: China s slowdown may hurt Wen, Oxford Analytica (27 november 2008). China: Strong now, a tested CCP could tumble, Oxford Analytica (28 oktober 2008). Meer vrijheid voor de boeren in China, De Volkskrant (14 oktober 2008); AFP (12 en 19 oktober 2008)/ Reuters (12, 13, 19 en 20 oktober 2008). Een en ander wordt nog bemoeilijkt, doordat er geen kadaster is en informatie over het pachten van grond slecht is bijgehouden. 9

10 Die gebruiksrechten worden nu eenvoudiger verhandelbaar via een soort grondmarkt. 17 De staat blijft wel de eigenaar van de grond. De landhervorming wordt vooral ingegeven door de zorg van de Chinese overheid over de voedselvoorziening. Daarbij hecht men eraan zoveel mogelijk zelfvoorzienend te zijn. De voedselproductie loopt echter de laatste jaren terug, omdat steeds meer vruchtbare akkers rond steden en dorpen worden opgeslokt door stadsuitbreiding. Door een sanering van het boerenbedrijf hoopt men grotere en modernere boerderijen te krijgen, die een hogere productie opleveren. De uitgekochte boeren zullen naar honderden grote en duizenden kleine steden verhuizen. De overheid verwacht dat de komende jaren 200 tot 300 miljoen mensen het platteland zullen verlaten en stimuleert nu juist weer de terugkeer naar de provincie. Met het nieuwe landhervormingsplan wil de overheid tevens het inkomen van boeren de komende twaalf jaar verdubbelen. Via deze ambitieuze doelstelling tracht de overheid te voorkomen dat de kloof tussen stad en platteland steeds groter gaat worden en uiteindelijk uitmondt in sociale spanningen en geweld. 18 De huidige economische crisis gaat niet aan China voorbij. Uit verschillende overheidsrapporten blijkt dat de Chinese export afneemt, dat nieuwe onroerend goed projecten worden uitgesteld en dat in de Pearlrivier-delta (de Zuid-Chinese regio Guangdong) vele fabrieken worden gesloten. 19 Migranten die geen werk meer kunnen vinden in de steden, keren terug naar het platteland. De Chinese overheid is begonnen met het oprichten van fondsen, waaruit eventueel achterstallige lonen zouden kunnen worden betaald. 20 Dit met name om ook interne onrust te voorkomen. Ook de politie zou opdracht hebben gekregen voorzichtig om te gaan met het gebruik van geweld. 21 In 2009 staat China een jaar vol politiek gevoelige herdenkingsdagen te wachten. Zoals de vijftigste verjaardag van de annexatie van Tibet (10 maart), de twintigste verjaardag van de bloedig neergeslagen protesten op het Plein van de Hemelse Vrede (4 juni), de tiende verjaardag van het in de ban doen van Falun Gong (22 juli) en de zestigste verjaardag van de stichting van de Chinese Volksrepubliek Volgens het Chinese ministerie van Landbouw zouden 90% van de boeren in het bezit zijn van een certificaat inzake gebruiksrechten. Uit een onafhankelijk onderzoek van de Renmin Universiteit in Peking blijkt dat slechts 59% van de boeren hun gebruiksrechten kunnen bewijzen. (Caijing, een Chinees weekblad, van 12 januari 2009 (english.caijing.com.cn) en de South China Morning Post, een dagelijks verschijnende krant in Hongkong, van 12 januari 2009 ( China: CCP plenum mulls farmland and economy, Oxford Analytica (14 oktober 2008). Once sizzling, China s economy shows rapid signs of fizzling, The New York Times (7 november 2008); ANP (2 december 2008); China scholar warns of turmoil as growth slows, Reuters (5 december 2008); Labour pains Unemployment and unrest in China, Global Insight Country Intelligence Analysis (17 december 2008).. Factory closures, layoffs stir unrest in China, USA Today (2 december 2008). Chinese police told to go easy on protesters, The Guardian (3 november 2008). 10

11 zelf (1 oktober). Elk van deze herdenkingen kan aanleiding zijn voor ongeregeldheden. 22 Taiwan De Volksrepubliek China beschouwt Taiwan als een opstandige provincie en streeft ernaar dat Taiwan, net als Hongkong en Macao, weer met de Volksrepubliek wordt verenigd. China heeft verklaard dat een onafhankelijkheidsverklaring van Taiwan een grond voor oorlog is. Sinds Costa Rica in juni 2007 en Malawi in 2008 besloten diplomatieke betrekkingen aan te knopen met de Volksrepubliek China (en daarmee terugkomen op de eerdere erkenning van Taiwan), wordt het eiland (officieel: de Republiek China) nog slechts door 23 staten erkend. Lichte dooi De formele dialoog tussen de Volksrepubliek China en Taiwan werd in 1999 stilgelegd, toen de Taiwanese DPP-leiders leken uit te zijn op een officiële onafhankelijksheidsverklaring. De in mei 2008 aangetreden nieuwe Taiwanese leider Ma Ying-jeou van de KMT probeert de diepgewortelde politieke tegenstellingen te overbruggen door het aangaan van nauwere economische samenwerking. Sindsdien zijn de betrekkingen tussen de Volksrepubliek China en Taiwan enigszins verbeterd, hoewel de protesten tegen de toenadering bleven bestaan. 23 Van 3 tot 7 november 2008 vond in de Taiwanese hoofdstad Taipei overleg plaats tussen de Chinese gezant Chen Yunlin, hoofd van China s Association for Relations Across the Taiwan Strait (ARATS) en zijn Taiwanese tegenhanger Chiang Pin-Kung van de Straits Exchange Foundation (SEF). Tijdens de gesprekken werden overeenkomsten getekend over onder meer scheepvaart, chartervluchten, postdiensten en voedselveiligheid, en werden de rechtstreekse verbindingen tussen China en Taiwan via de lucht, over het water en via de posterijen hersteld De Chinese delegatie werd door Ma Ying-jeou ontvangen. 26 Tegen het Chinese bezoek werd massaal gedemonstreerd. Zo betoogden op 25 oktober 2008 aan de vooravond van het bezoek bijna een half miljoen mensen in de Taiwanese hoofdstad Taipei tegen hun leiderschap. Veel betogers droegen de kleuren van de oppositiepartij DPP. 27 De demonstranten Volkskrant (23 december 2008); Reuters (6 januari 2009). China/Taiwan: Ma needs boost from policy success, Oxford Analytica (26 augustus 2008). AFP/ANP/Reuters (15 december 2008). AFP/ANP/Reuters (3 en 4 november 2008); Taiwan/US/China: Relations mend in changing times, Oxford Analytica (3 november 2008; NRC Handelsblad (4 november 2008). China/Taiwan: Chen visit makes progress amid protests, Oxford Analytica (11 november 2008). AFP/ANP (25 oktober 2008). Op 11 november 2008 werd de voormalige president van Taiwan, Chen Shui-bian, gearresteerd op verdenking van corruptie. Chen die in mei

12 vonden dat Ma Ying-jeou met het aanhalen van de betrekkingen met China het streven naar onafhankelijkheid ondermijnde en de nationale souvereiniteit van het eiland verkwanselde. Ook tijdens het bezoek en bij het vertrek van de Chinese delegatie werd volop gedemonstreerd. Daarbij zouden tientallen agenten en actievoerders gewond zijn geraakt. 28 Tijdens een economische topconferentie van de 21 APEC-landen in Lima hebben de Chinese president Hu Jintao en de Taiwanese erevoorzitter van de leidende Taiwanese Kuomintang-partij, Lien Chan, in de Peruaanse hoofdstad Lima op 21 november 2008 met elkaar gesproken. 29 Op 20 december 2008 stelden de Chinese autoriteiten bereid te zijn Taiwan economisch te helpen als gevolg van de wereldwijde financiële crisis. Taiwanese bedrijven worden gestimuleerd om te investeren in China. Verder wordt er samengewerkt om technologieën te ontwikkelen op het gebied van electronica, milieubescherming en nieuwe vormen van energie. China hoopt verder dat Taiwan de beperkingen op de invoer van Chinese goederen opheft en dat Chinese bedrijven kunnen deelnemen aan grote infrastructurele projecten. 30 Olympische Spelen Sinds Mao Zedong de Volksrepubliek China uitriep en er de facto twee regeringen zijn die aanspraak maken op (de naam) China, blijft de betiteling van Taiwan in internationale context een gevoelig punt. Directe benamingen als Republic of China (ROC) of Taiwan zijn voor Peking onacceptabel. Dit zou immers impliceren dat er twee China s zijn, ofwel dat Taiwan een onafhankelijke staat is. De hernieuwde toetreding van Taiwan tot het Internationaal Olympisch Comité (IOC) in 1979 onder de Engelse naam Chinese Taipei betekende een doorbraak van het isolement waarin Taiwan was terecht gekomen, nadat de Volksrepubliek China de China-zetel in de Verenigde Naties in 1971 innam. Op het vasteland werd vervolgens Chinese Taipei vertaald als Zhongguo Taipei (China Taipei), op Taiwan als Zhonghua Taipei (Chinese Taipei). Voor Taiwan was de vertaling Zhongguo Taipei onwenselijk, omdat het zou impliceren dat Taipei ondergeschikt is aan China. Zhongguo duidt namelijk op de staat China, terwijl Zhonghua verwijst naar de Chinese cultuur of etniciteit werd opgevolgd door Ma Ying-jeou, wordt verdacht van het witwassen van geld, verduisteren van overheidsgeld, het aannemen van steekpenningen en het vervalsen van documenten. Bij een veroordeling hangt de oud-president minimaal vijf jaar gevangenisstraf boven het hoofd.(afp/anp ((11 november 2008)). AFP/ANP/DPA (6 en 7 november 2008); China/Taiwan: Chen visit makes progress amid protests, Oxford Analytica (11 november 2008). AFP/ANP (21 november 2008). ANP/Reuters (20 december 2008). 12

13 In 1989 bereikten China en Taiwan een akkoord, waarin beide zijden erkenden dat bij grote sportevenementen voor Taiwan de officiële Chinese naam Zhonghua Taipei is. Een uitspraak op 9 juli 2008 van een woordvoerder van het in Peking gevestigde Taiwan Affairs Office dat het Taiwanese team ook China Taipei in plaats van Chinese Taipei mag worden genoemd, leidde tot grote opschudding op Taiwan. Er werd zelfs met een boycot van de Spelen gedreigd. Omdat Peking uiteindelijk stilzwijgend bijdraaide, liep de gehele affaire met een sisser af. De media op het Chinese vasteland gebruikten weer de benaming Zhonghua Taipei. Op uitnodiging van het IOC waren drie ministers (van Sport, Onderwijs, en één zonder portefeuille) uit Taipei tijdens de Olympische Spelen in Peking. De voorzitter van de op Taiwan regerende Kuomintang, Wu Po-hsiung, was aanwezig bij de openingsceremonie van de Spelen op 8 augustus Of hij nog bilaterale gesprekken heeft gevoerd met zijn CCP-tegenhanger Hu Jintao, is niet bekend. In geval een Taiwanese sporter een medaille zou winnen, was de procedure niet anders dan bij de voorafgaande Spelen. Volkslied en vlag van Taiwan waren uitgesloten. In plaats daarvan werd er een speciale Olympische vlag van Chinese Taipei gehesen en weerklonk het vlaggenlied van Taiwan. Ook dit was in 1979 overeengekomen. Buitenlands beleid China streeft naar een multipolaire wereld waarin onder andere Rusland, de VS, India en ook de EU de andere polen zijn. Verder staat het Chinese buitenlandbeleid in het teken van non-interventionisme 31, de binnenlandse aangelegenheden van een ander land vormen geen onderdeel van het Chinese buitenlandse beleid. Daarnaast wordt het Chinese buitenlandse beleid grotendeels gedicteerd door de binnenlandse prioriteiten van stabiliteit en territoriale eenheid. Voor dat laatste is het voor China van belang dat op dossiers als Tibet en Taiwan de internationale gemeenschap het Chinese één-china-beleid erkent en steunt. Voor stabiliteit is van belang dat China zich economisch en maatschappelijk kan blijven ontwikkelen, en zo voor de Chinese bevolking de werkgelegenheid en een voortdurende verbetering van leefomstandigheden kan blijven waarborgen. Dit vertaalt zich naar 31 De inval onder het mom dat er genocide plaatsvond en de bezetting door de Russische Federatie (RF) van delen van Georgië, alsmede de unilaterale erkenning door de RF van de Georgische regio s Zuid-Ossetië en Abchazië in augustus 2008 plaatsten China echter voor een dilemma. Enerzijds gingen deze RF acties regelrecht in tegen de (bekende) Chinese opvattingen over nationale souvereiniteit en territoriale integriteit. Anderzijds wilde China de RF, immers een belangrijke buur en bondgenoot, niet openlijk afvallen.( China: Beijing gets caught in Georgia fallout, Oxford Analytica (1 september 2008). 13

14 buitenlands politieke doelstellingen als internationale aanvaarding van Chinees buitenlands handelsbeleid en het zekerstellen van grondstoffen en energie die nodig zijn voor een voortdurend groeiproces en die nodig is om de bevolking te laten profiteren van een toenemende welvaart en onrust te voorkomen. 2.3 Veiligheidssituatie De veiligheidssituatie in China was in de verslagperiode stabiel. Potentiële spanningen hangen samen met de kwesties Taiwan, Tibet en Xinjiang en toenemende sociale onrust. Demonstraties vinden in veel gevallen plaats als gevolg van frustratie over zaken als groeiende werkloosheid als gevolg van sluiting van bedrijven, het niet uitbetalen van achterstallige lonen/salarissen, corruptie, gedwongen verhuizingen, milieuvervuiling en ontneming van onroerend goedrechten. 32 Het komt voor dat bij deze demonstraties doden en gewonden vallen. Aan de vooravond van en tijdens de Olympische Spelen was de mogelijkheid om te demonstreren dan ook sterk ingeperkt. 33 Olympische Spelen Volgens de Chinese autoriteiten ging de meeste dreiging tijdens de Olympische Spelen uit van islamitische radicalen in de regio Xinjiang, separatisten die strijden voor een onafhankelijk Tibet, de verboden spirituele beweging Falun Gong, alsmede westerse krachten die voor democratie in China zijn. Critici verweten de Chinese overheid het terrorismegevaar en de aanslagen te hebben willen overdrijven om zo een excuus te hebben om hard te kunnen optreden tegen verschillende moslimbewegingen in Xinjiang. Om terroristische aanslagen tijdens de Spelen af te wenden werden zo n militairen en politiemensen ingezet. 34 Gevechtsvliegtuigen en tientallen marineschepen werden achter de hand gehouden. Radar, raket-afweergeschut en afweer tegen aanvallen met chemische wapens werden rond de Olympische stadions geplaatst. Veiligheidscontroles waren in en om het openbaar vervoer, vliegvelden en treinstations verhoogd. Ook stonden er controleposten bij wegen naar de hoofdstad. Tienduizenden agenten en vrijwillige ordehandhavers patrouilleerden in de straten van Peking; enkele populaire uitgaansplekken werden gesloten. Ook buurtwachten werden gebruikt om ieder verdacht of afwijkend gedrag te melden aan de autoriteiten. Enkele kleine demonstraties werden in de kiem gesmoord. Na de Property dispute holds up rail work in southern China, Reuters (19 december 2008). Zie ook paragraaf Why security is tighter in Beijing measures include checkpoints around the city and missiles by the Olympic stadium, The Christian Science Monitor (31 juli 2008); AFP (10 augustus 2008). 14

15 Olympische Spelen werd het aantal veiligheidscontroles en ordehandhavers weer teruggebracht naar normaal niveau. Xinjiang De veiligheidssituatie in Xinjiang is over het algemeen stabiel. Xinjiang is vrij te bereizen voor zowel Chinese burgers als buitenlanders. Drugssmokkel vormt in Xinjiang een probleem, vooral op de grens met Afghanistan, Tadjikistan en Pakistan. De beschikbaarheid van drugs zorgt voor een relatief hoog aantal verslaafden in Xinjiang. Veel drugs worden via Xinjiang verder gesmokkeld naar de kust. Voorafgaand aan en tijdens de Olympische spelen werden in Xinjiang enkele aanslagen gepleegd. 35 Voor het rondreizen in de grensgebieden kan in sommige gevallen een bianfang zheng (=grensvergunning) nodig zijn. Een dergelijke vergunning kan verkregen worden bij het lokale Public Security Bureau (PSB). Tibetaanse Autonome Regio (TAR) De landsgrenzen van Tibet (met India, Nepal, Bhutan, Birma) zijn zeer streng beveiligd. Er is weinig criminaliteit in TAR. Tijdens herdenkingsdagen en plaatselijke feestdagen worden de veiligheidsmaatregelen in de TAR verscherpt. Buitenlandse reizigers kunnen Tibet niet in zonder een speciale vergunning (permit) waarin de te bezoeken regio s met naam genoemd worden. Voor sommige grensgebieden die buitenlanders willen bezoeken, dient de reisorganisatie naast de permit ook een bianfang zheng (grensvergunning) aan te vragen. Ook Chinese burgers die in Tibet rondreizen, hebben voor het reizen in sommige specifieke grensgebieden in Tibet een speciale bianfang zheng nodig. Zij dienen die zelf bij het Public Security Bureau aan te vragen, voordat zij naar het gebied afreizen. De exacte plaatsnamen van deze grensgebieden staan in het Chinees op de website van de lokale autoriteiten van Tibet aangegeven. 36 Leger en politie De binnenlandse veiligheid valt onder de verantwoordelijkheid van het Volksbevrijdingsleger (People s Liberation Army - PLA, 1,25 miljoen personen) Zie ook paragraaf van dit algemeen ambtsbericht. Website van de lokale autoriteiten van Tibet Autonomous Region ( De informatie met betrekking tot grensvergunningen voor Chinese burgers staat op dezelfde website; deze informatie is alleen in het Chinees verkrijgbaar. China: PLA ground forces only selectively modernise, Oxford Analytica (20 augustus 2008). 15

16 38 van het ministerie van Defensie en de Gewapende Volkspolitie (People s Armed Police - PAP, 1,5 miljoen personen) van het ministerie van Openbare Veiligheid. Formeel controleert het Nationaal Volkscongres de voor leger en politie verantwoordelijke ministers en het centraal-militair comité. In de praktijk echter worden zij aangestuurd door het centraal militair comité van de Communistische Partij. Daarnaast zijn er nog legerreservisten en een volksmilitie van in totaal 10 miljoen personen die onder bevel staan van militaire organen en belast zijn met verdedigingstaken en helpen bij het handhaven van de openbare orde. 38 Eenheden van het PLA in het westen van China werden sinds het neerslaan in 1989 van de Tiananmenplein-ongeregeldheden ingezet in Tibet en aangrenzende gebieden ter ondersteuning van de onder grote druk staande PAP eenheden aldaar. PLA eenheden werden ook ingezet ter beveiliging van de Olympische Spelen in Peking. Het PLA heeft tot dusverre met 2000 man bijgedragen aan een achttiental vredesmissies van de Verenigde Naties (Oxford Analytica, 20 augustus 2008). In navolging van onder meer de Europese Unie en de VS stuurt China marineschepen naar Somalië om schepen van met name Taiwanese rederijen te begeleiden in de Golf van Aden. Het is de eerste keer dat de Chinese marine buiten de eigen territoriale wateren gaat patrouilleren. In de Golf van Aden, een drukke waterweg waar jaarlijks vele duizenden schepen gebruik van maken, vielen Somalische piraten in 2008 tientallen schepen aan. Zij eisen hoge losgelden van de regeringen van de landen van herkomst, of van de rederijen. De Somalische wateren behoren tot de gevaarlijkste ter wereld voor de internationale scheepvaart.(afp/anp (18 december 2008)). 16

17 3 MENSENRECHTEN 3.1 Juridische context Verdragen en protocollen China heeft de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens (New York, ) getekend en is onder meer partij bij - het Verdrag inzake de voorkoming en de bestraffing van genocide (Parijs, ), - het Internationaal Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van rassendiscriminatie (CERD) (New York, ), - het Internationaal Verdrag inzake economische, sociale en culturele rechten (ESOCUL) (New York, ) 39, - het Internationaal Verdrag inzake de bestrijding en bestraffing van de misdaad van apartheid (New York, ), - het Verdrag inzake de uitbanning van alle vormen van discriminatie tegen vrouwen (CEDAW) (New York, ), - het Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing (CAT) (New York, ), - het Verdrag inzake de rechten van het kind (CRC)(New York, ). China is ook partij bij het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen (Genève, en bij het (aanvullende) Protocol bij dit Verdrag (New York, ). China heeft voorts op 5 oktober 1998 het Internationaal Verdrag inzake Burgerrechten en Politieke Rechten (ICCPR)/(BUPO) (New York, ) ondertekend, maar nog niet geratificeerd. Ondanks herhaaldelijk aandringen van onder andere EU zijde en diverse lidstaten (waaronder Nederland) wil China geen tijdpad voor bekrachtiging noemen. Wel zegden Chinese autoriteiten bij diverse internationale ontmoetingen toe het verdrag zo spoedig mogelijk te zullen ratificeren. China is geen partij bij het Statuut van Rome (het Internationaal Strafhof). 39 Onder het maken van een voorbehoud ten aanzien van artikel 8 sectie 1 onder a, waardoor China zich niet verplicht acht onafhankelijke vakbonden toe te staan. China erkent alleen de All China Federation of Trade Unions, die onder staatstoezicht staat. 17

18 3.1.2 Nationale wetgeving De Grondwet De Chinese grondwet legt de basisrechten en- plichten van de burgers vast en vormt de basis voor de politieke structuur en de verdeling van de macht. Echter, veel constitutionele bepalingen worden niet via andere wetten uitgevoerd en daardoor worden ze geen dwingende rechtspraktijk. Het is ook geen uitzondering dat rechten en vrijheden die weliswaar in de grondwet staan, tegelijkertijd door andere wetten worden beknot. Anticorruptie wetgeving De Chinese autoriteiten spannen zich in om de veel voorkomende corruptie onder ambtenaren tegen te gaan. 40 De overheid vreest dat corruptie voor sociale onrust zorgt. Eén-kind beleid 41 Het Chengdu Population and Family Planning Committee in Sichuan Province heeft aangegeven dat er een uitzondering zal worden gemaakt op het één-kind beleid naar aanleiding van de aardbeving van mei Ouders wier kind was omgekomen of gehandicapt was geraakt bij de aardbeving, mogen een tweede kind hebben. Daarnaast liet het comité weten dat ouders waarvan het legaal geboren kind bij de aardbeving is omgekomen, een illegaal geboren kind als legaal mogen laten registreren. 43 Indien het omgekomen kind een illegaal geboren kind was, hoeven de ouders niet langer uitstaande boetes te betalen. Een speciaal medisch team zou ouders van omgekomen kinderen bijstaan bij sterilisatie herstel operaties en IVF bevruchtingen Zo werd een voormalige vice-burgemeester van Peking in oktober 2008 in eerste instantie ter dood veroordeeld wegens fraude rond de bouw van stadions en infrastructuur voor de Olympische Spelen. Later werd deze straf omgezet in levenslang. Liu Zhihua was chef van de bouwwerkzaamheden voor de Olympische Spelen van Ook beheerde hij het budget van omgerekend 29,7 miljard voor de aanleg van wegen en andere infrastructuur. In 2006 werd hij ontslagen op beschuldiging van corruptie en wangedrag. Hij zou aan steekpenningen hebben aangenomen. Betrokkene is tegen zijn straf in beroep gegaan (ANP/Reuters (19 en 23 oktober 2008). Zie, laatstelijk, paragraaf van het algemeen ambtsbericht China van 31 mei Op 12 mei 2008 werd de provincie Sichuan door een aardbeving getroffen met een kracht van 8,0 op de schaal van Richter. Daarbij kwamen bijna mensen (waaronder naar schatting ruim 7000 kinderen) om het leven; ruim kinderen raakten gewond. Illegaal geboren kinderen worden in principe niet in de hukou-registratie opgenomen en staan niet geregistreerd. Alleen als de ouders van een illegaal geboren kind de social compensation fee kunnen betalen, kan een kind vaak alsnog in de hukou-registratie worden opgenomen en heeft het een legale status. China s one-child policy has exemptions for quake victim s parents, International Herald Tribune (27 mei 2008); Baby hope for earthquake parents, BBC News (6 juni 2008). 18

19 Discusie legalisering euthanasie De afgelopen jaren zijn er bijna elk jaar tijdens de jaarlijkse bijeenkomst van het Chinese Volkscongres parlementsleden geweest die hebben gepleit voor euthanasiewetgeving. Maar deze pleidooien kregen nooit een vervolg. Traditionele opvattingen en angst voor misbruik staan euthanasiewetgeving in de weg. Critici waarschuwen dat China economisch, medisch en juridisch niet rijp is voor euthanasie. 45 Het confucianisme, de belangrijkste bron van traditionele Chinese waarden, ontmoedigt euthanasie. Het confucianisme leert dat het menselijk leven tot stand komt door ouders en Tian, de hemel. 46 Aan de ene kant moet men zijn eigen verantwoordelijkheden erkennen en waarmaken, aan de andere kant moet men alles wat in het leven door toedoen van het lot gebeurt, accepteren. Daarom zou iemand zijn eigen leven niet zelf mogen beëindigen om lijden te voorkomen. Ook binnen het in China diep gewortelde boeddhisme bestaan soortgelijke opvattingen. Hier wordt er vanuit gegaan dat lijden zin heeft en moet worden gedragen. Ook geloven boeddhisten dat het bewustzijn voortgaat na het overlijden. Iemand die meent zich met euthanasie van ondraaglijk lijden te verlossen, blijft in geestelijke zin nog steeds lijden. Daarnaast bestaat twijfel over hoe legalisatie van euthanasie zal uitpakken in een land waar het rechtssysteem onderontwikkeld en corrupt is, waar ziekenhuizen winst moeten maken met hun patiëntenzorg en de bevolking nauwelijks verzekerd is tegen medische kosten. 47 Niet het ondraaglijk lijden van een individu, maar het gebrek aan sociale voorzieningen zou weleens de hoofdmotivatie voor euthanasie kunnen worden. Euthanasie zou onder andere misbruikt kunnen worden om patiënten en hun familie te verlossen van torenhoge ziekenhuisrekeningen. Ook vrezen sommige critici voor de toch al zwakke positie van gehandicapten en ongeneeslijk zieken, die zichzelf vaak zien of worden gezien als een last voor familie en samenleving. 48 Nationaal actieplan ter verbetering mensenrechten Volgens mededelingen van het Chinese staatspersbureau Xinhua op 30 december 2008 komt de regering begin 2009 met een actieplan met maatregelen om de mensenrechtensituatie in het land te verbeteren. Deze maatregelen richten zich onder meer op de verbetering van de rechten van vrouwen en kinderen, meer Euthanasie in China: een lange weg te gaan, Trouw (11 september 2008). Tian, uit te spreken als Tjen, is het Chinese woord voor hemel, natuur of oorspronkelijke natuur. Euthanasie in China: een lange weg te gaan, Trouw (11 september 2008). Ibidem. 19

20 sociale gelijkheid en armoedebestrijding. Het actieplan zou de overheid samen met maatschappelijke organisaties hebben gemaakt Toezicht Implementatie van wetgeving De implementatie van wetgeving blijft een punt van zorg in China. Met name op lokaal niveau is er een gebrek aan capaciteit om ontwikkelingen op het gebied van nieuwe wetgeving bij te houden. Rechters, advocaten en lokale bestuurders zijn vaak nauwelijks op de hoogte van nieuwe wetgeving. Ook is er sprake van belangentegenstellingen tussen de centrale en lokale overheden. Lokale overheden moeten ook voldoen aan centraal gestelde groeidoelstellingen, die implementatie van bijvoorbeeld milieu- en veiligheidsmaatregelen bij mijnen en fabrieken onder druk kunnen zetten. Correcte handhaving van wetgeving in China staat daarmee onder druk. De politieke wil aan Chinese kant om voortgang te boeken op het gebied van mensenrechten is wisselend. In de aanloop naar het 17 e Partijcongres in oktober 2007 en in de aanloop naar de Olympische Spelen van 2008 toonde de Chinese overheid zich minder bereid om de dialoog over mensenrechten met de internationale gemeenschap aan te gaan. Bilaterale dialogen werden uitgesteld of beperkt. Verenigde Naties (VN) Door de VN wordt de mensenrechtensituatie in China kritisch gevolgd. China werd tot nog toe bezocht door de Speciale Rapporteurs inzake Willekeurige Hechtenis (in l997 en in 2004), inzake Recht op Onderwijs (2003) en inzake Foltering (2005). Bezoeken van Speciale Rapporteurs van de VN verlopen over het algemeen moeizaam. Over verzoeken van de VN aan China om Speciale Rapporteurs toe te laten op het gebied van Religieuze Vrijheid en op het gebied van Mensenrechten en Extreme Armoede wordt nog onderhandeld. De Europese Unie (EU) en Nederland De Europese Unie onderhoudt sinds 1995 een halfjaarlijkse dialoog met China over de mensenrechten. Deze dialoog vindt in principe tegelijkertijd plaats met mensenrechtenseminars, waaraan academische experts, NGO s en andere vertegenwoordigers uit de EU en China deelnemen. 50 De mensenrechtendialoog tussen China en de EU heeft als voornaamste doel concrete verbeteringen in de mensenrechtensituatie in China te bevorderen. Aandachtspunten tijdens de dialoog ANP (30 december 2008). Zo vond op 24 en 25 november 2008 in Peking de volgende zitting van de EU-China Legal Experts Seminar on Human Rights plaats. Van EU zijde waren de thema s vrijheid van godsdienst, en arbeidsrechten en collectieve sociale verantwoordelijkheid ingebracht. 20

21 zijn onder meer de doodstraf, administratieve detentie, foltering, respect voor culturele en religieuze rechten van etnische minderheden, vrijheid van religie, vrijheid van vergadering, vrijheid van meningsuiting en persvrijheid. Verder worden individuele zaken van politieke gevangenen opgebracht. De 25 e EU-China mensenrechtendialoog vond plaats op 15 mei 2008 in Brdo (Slovenië). Op 13 en 14 mei 2008 vonden er in Bled (Slovenië) juridische seminars plaats, waaraan vertegenwoordigers van de EU en China deelnamen. Op 28 november 2008 vond in Peking de 26 e EU-China mensenrechtendialoog plaats. Naast de mensenrechtendialogen vindt jaarlijks een EU-China topontmoeting plaats waar economische, politieke en internationale onderwerpen worden besproken. De Elfde EU-China topontmoeting zou op 1 december 2008 in Lyon plaatsvinden. Op 26 november 2008 werd de topontmoeting met de EU van Chinese zijde echter uitgesteld. Reden was de serie ontmoetingen die de Dalai Lama in de eerste week van december 2008 had met Europese leiders, waaronder een ontmoeting met de Franse president Nicolas Sarkozy in de Poolse stad Gdansk op 6 december 2008 ter herdenking van de 25 ste verjaardag van de toekenning van de Nobelprijs voor de Vrede aan de vroegere Poolse Solidariteitsvakbondsvoorzitter Lech Walesa. Van 22 tot en met 29 oktober 2008 bracht minister Verhagen (Buitenlandse Zaken) een werkbezoek aan China. In gesprekken met Chinese leiders en mensenrechtenverdedigers kwam onder andere de mensenrechtensituatie in China aan de orde. 51 Ook andere Nederlandse bewindslieden brengen gedurende bezoeken aan China het onderwerp mensenrechten ter sprake (gerelateerd aan hun portefeuille). In augustus en oktober 2008 bracht de minister-president tijdens zijn bezoek de mensenrechten op. Op 15 januari 2009 hield de Nederlandse Mensenrechtenambassadeur in Den Haag bilaterale mensenrechtenconsultaties met China. NGO s Organisaties als Amnesty International, Human Rights Watch, Human Rights in China en Reporters without Borders volgen de mensenrechtensituatie in China kritisch. Deze organisaties hebben geen kantoren in China (Hongkong uitgezonderd), omdat onafhankelijke mensenrechtenorganisaties in China niet zijn toegestaan. De organisaties maken gebruik van een uitgebreid netwerk van informanten. Deze informanten kunnen niet openlijk hun werk doen en lopen het risico opgepakt te worden, wanneer bekend wordt dat zij actief zijn voor mensenrechtenorganisaties die in China verboden zijn. 51 Persbericht ministerie van Buitenlandse Zaken (22 oktober 2008); brief van 6 november 2008 van de minister van Buitenlandse Zaken aan de Voorzitter van de Tweede Kamer der Staten- Generaal. 21

22 Sinds 2000 zijn in China honderden zogenaamde government-organised nongovernmental organisations (GONGO s) actief op terreinen waar in andere landen civil society- en lobbygroepen zich sterk voor zouden maken, zoals het milieu en vrouwenrechten. Deze groeperingen worden in China aangeduid als social organisations of affiliated units. Zij staan geregistreerd bij het Ministry of Civil Affairs en worden gesponsord door een overheidsinstantie. Een van de bekendste GONGO was Project Hope, dat gesponsord werd door de Communist Youth League, met als doel achtergebleven plattelandsscholen nieuw leven in te blazen. De officiële Women s Federation kreeg meer ruimte om zich bezig te houden met activiteiten die niet vantevoren door de CCP waren vastgesteld, zoals het opkomen voor mishandelde vrouwen. De China Poverty Alleviation Foundation zet zich in voor gezondheid, onderwijs en verlening van micro-krediet op het platteland. De China Legal Aid Foundation houdt zich onder meer bezig met de rechten van migranten-arbeiders. De in Peking gevestigde organisatie Human Rights Initiative zet zich in voor ondersteuning van advocaten die optreden namens ouders waarvan de kinderen zijn besmet met door melamine vervuilde melk. 52 De GONGOs kunnen voor de CCP van nut zijn als instrument voor meningsvorming ter oplossing van een bepaalde (plotseling opkomende) actuele kwestie, zonder dat de CCP direct wordt gecompromitteerd. Mocht zo n GONGO op den duur toch te zelfstandig gaan optreden, dan kan de goedkeuring voor het opereren van deze GONGO eenvoudigweg worden ingetrokken Naleving en schendingen 54 Algemeen Mensenrechten en de naleving daarvan zijn in het Chinees overheidsdenken ondergeschikt aan de hoofddoelstellingen van de Chinese regering: het bestendigen van de machtspositie van de CCP en in dat kader het handhaven van stabiliteit en territoriale integriteit. Waar mensenrechten niet aan de centrale doelstellingen (lijken te) komen of deze juist ondersteunen is vooruitgang zichtbaar. Vooral op sociaal, economisch en cultureel terrein zijn Chinese burgers in staat zich individueler en vrijer op te stellen dan dertig jaar geleden (sinds de hervormingen ingesteld door Deng Xiaoping). Zo is China getransformeerd van plan-economie - waar de woonplaats (hukou), de werkplek en het sociale leven van burgers volkomen georganiseerd China: GONGOs advance the CCP s aims, Oxford Analytica (13 oktober 2008). Ibidem. In deze en volgende paragrafen worden geregeld individuele gevallen genoemd. Deze dienen slechts ter illustratie en vormen geen uitputtende opsomming. 22