december 2014 Deze factsheet presenteert de belangrijkste cijfergegevens van het voorbije decennium over de omvang van gokken in Vlaanderen en België. We bespreken achtereenvolgens: - gokken door verschillende groepen; - problematisch gokken; - de samenhang tussen gokken en middelengebruik; - gezondheidsproblemen; - sociale problemen; - de hulpvraag bij gokkers; - gegevens van politie en justitie; - hoeveel geld aan gokken wordt besteed; - de omzet van de gokindustrie. Deze factsheet maakt deel uit van een reeks factsheets over verschillende producten. Het document achtergrond bij de factsheets geeft meer uitleg bij de herkomst van de gebruikte cijfers. Alle bronnen zijn opgenomen in de literatuurlijst bij de factsheets. Gokken is een spel waarbij iemand geld inzet op een bepaald spelresultaat dat volledig volgens toeval tot stand komt. Kennis en vaardigheden spelen geen rol. De Belgische wet spreekt over kansspelen. De meest voorkomende kansspelen in België zijn casinospelen, automatische spelen in speelautomatenhallen, caféspelen, online kansspelen a, televisie- en belspelletjes, online weddenschappen, weddenschappen in wedkantoren en via krantenwinkels. Deze kansspelen staan onder toezicht van de Kansspelcommissie. Ook bekend zijn de kansspelen van de nationale loterij (trekkingspelen, krasloten en online spelen). Deze spelen staan niet onder toezicht van de Kansspelcommissie. Voor de sportweddenschappen waarmee de nationale loterij begin 2013 startte, is dat wel het geval. Bij behendigheidsspelen zoals spelen op een flipperkast of videogames hebben de vaardigheden van de speler wel impact op het resultaat. Dit type spelen wordt dan ook niet tot de kansspelen gerekend. De grens tussen kans- en behendigheidsspelen is echter niet absoluut. Bij sommige kansspelen kan er immers wel slim gespeeld worden zoals bij blackjack of poker, maar deze vallen dan weer wel onder de wet op de kansspelen. Gokken Internationaal In Nederland zei in 2011 82% van de bevolking van 16 jaar en ouder dat ze ooit deelnamen aan een kansspel. Bekeken naar soort kansspel nam 72% ooit deel aan loterijen, 30% kocht ooit een kraslot, 29% speelde ooit op kansspelautomaten, 23% op casinospelen en 14% speelde ooit poker. 3% gokte ooit op internet. Het aantal recente b spelers werd in de Nederlandse bevolking in 2011 geschat op 8,8 miljoen (65% van de bevolking). 57% nam het afgelopen jaar deel aan een loterij, 12% kocht een kraslot, 7% speelde poker, 6% speelde op kansspelautomaten, 6% op de bingo en 5% speelde op casinospelen. Het laatste jaar gokte 2% van de bevolking op internet. 1 In het Verenigd Koninkrijk nam in 2010 73% van de volwassen populatie (van 16 jaar en ouder) deel aan een of andere vorm van gokken tijdens het afgelopen jaar. Dit kwam neer op ongeveer 35,5 miljoen volwassenen. Het populairst was de Nationale Loterij waaraan 59% van de volwassenen het afgelopen jaar deelnam. 2 Algemene bevolking In België gebeurde in 2006 voor het laatst onderzoek naar het deelnemen aan kansspelen. Toen zei 60% van de bevolking van 16 jaar en ouder dat ze het afgelopen jaar aan een of meerdere traditionele kansspelen deelnamen. Dat komt neer op 5,1 miljoen personen c. Bekeken naar soort kansspel nam 46% deel aan loterijen, kocht 39% een kraslot en nam 12% deel aan TV-telefoonspelletjes. 3% nam deel aan weddenschappen en eveneens 3% speelde op gokautomaten. 1,5% had het afgelopen jaar betaald om deel te nemen aan een kansspel op internet. 2,5% nam het afgelopen jaar gratis deel aan kansspelen op internet. 3 a Behalve de vergunde online spelen van casino s en speelautomatenhallen zijn online kansspelen illegaal in België. b Recent betekent afgelopen jaar. c Op 1 januari 2006 telde België 8.585.555 personen van 16 jaar en ouder. 1
FACTSHEETS GOKKEN XTC AMFETAMINES Deelname aan kansspelen tijdens het afgelopen jaar in België volgens soort kansspel, 2006 (%) 3 Gokautomaten 97,4% 2,4% 0,2% Casino tafelspelen 98,0% 1,8% 0,2% Krasbiljetten 62,3% 32,8% 5,9% Loterijen 53,6% 23,5% 22,9% Bingo in café s 98,3% 1,4% 0,3% Weddenschappen 97,1% 2,1% 0,8% Weddenschappen op paardenrennen in hippodrooms 99,2% 0,5% 0,3% Kaarten of dobbelen voor geld 97,7% 1,7% 0,5% TV-telefoonspelletjes 88,0% 11,4% 0,6% Algemeen 40,3% 33,9% 25,8% Uit een onderzoek over compulsief internet- en computergebruik bij de Belgische bevolking van 18 jaar en ouder in 2012 bleek dat online gokken bij de deelnemers aan het onderzoek niet vaak voorkwam. 90% had nog nooit online gegokt, 6% deed dat één dag of minder en 2% op twee tot drie dagen per week. 4 Eind 2013 waren 442.869 spelers actief op 41 legale gokwebsites. Twee op drie spelers zijn tussen 22 en 40 jaar oud. 72% is man. De gemiddelde inzet op het internet is 10 euro per spel. 5 Op het platform e-lotto.be bij de nationale loterij waren er eind 2013 bijna 362.000 rekeningen geopend. Scholieren in het secundair onderwijs Bingospelen en spelen met de lotto of met krasloten is in België verboden onder de achttien jaar. Ondanks deze leeftijdsbeperking speelde 29% van alle leerlingen in het secundair onderwijs ooit met krasloten en 17% met de lotto (in schooljaar 2012-2013). 12% heeft ooit op de bingo gespeeld en 11% pokerde ooit voor geld. 10% van de leerlingen speelde het afgelopen jaar met krasloten. Ooit een krasbiljet kopen of pokeren voor geld komt meer voor naarmate de leeftijd stijgt. Pokeren voor geld is ook populairder bij jongens dan bij meisjes: 18% van de jongens pokerde ooit voor geld tegenover 3% van de meisjes. niet occasioneel regelmatig De Belgische wet op de kansspelen van 1999 is op 10 januari 2010 grondig gewijzigd. De wijzigingen traden in werking op 1 januari 2011. De voornaamste wijziging is dat de kansspelwet nu ook betrekking heeft op weddenschappen en op spelen op het internet. Het basisprincipe van de wet is dat kansspelen in België verboden zijn, behalve als ze vergund zijn. De Kansspelcommissie van de Federale overheidsdienst justitie beslist over de vergunningen. De Belgische wetgeving voorziet verschillende typen van vergunningen: er zijn negen soorten vergunningen en drie aanvullend. Er zijn o.a. vergunningen voor casino s, speelautomatenhallen, weddenschappen (landbased en online). Daarnaast zijn er nog vergunningen voor drankgelegenheden, bel- en mediaspelletjes. Om in een casino of speelautomatenhal te gokken, zowel landbased als online, moet je 21 jaar zijn en je laten registreren. In cafés, wedkantoren (ook online weddenschappen) en krantenwinkels kan je vanaf 18 jaar gokken. Personen die deelnemen aan niet vergunde kansspelen zijn strafbaar. 6 Problematisch gokken Of iemand problemen heeft met gokken kan via verschillende instrumenten ingeschat worden. De meest gebruikte zijn de DSM-IV d, de South Oaks Gambling Screen (SOGS) e en de Canadian Problem Gambling Index (CPGI) f. Een review van studies tussen 2000 en 2005 toonde aan dat de prevalentie van excessief gokken vrij gelijklopend is in verschillende landen. Afhankelijk van de gebruikte vragenlijsten werden volgende cijfers gevonden: 3,0% voor de SOGS (problematisch 1,2%; pathologisch 1,8%), 3,3% voor de CPGI Index (problematisch 2,4%; pathologisch 0,8%), 3,1% bij de DSM-IV (problematisch 1,9%; pathologisch 1,2%). 10 In Europa heeft naar schatting 0,5% van de volwassen bevolking een gokverslaving (op basis van DSM- of ICD-criteria). 1,5% g is een risicogokker. 8 Uit Nederlands onderzoek kwam naar voor dat 0,7% van Nederlandse bevolking recent risicospeler was. 0,1% was probleemspeler h. Naar schatting telde Nederland in 2011 92.000 recente risicospelers en 20.300 probleemspelers. 9 In het Verenigd Koninkrijk had 1,3% van de laatstejaarsgokkers problemen met gokken volgens de DSM-IV-criteria. 10 In België werd in 2006 het problematisch gokken onderzocht uitgaande van de DSM-IV-criteria. 1,6% van de Belgische bevolking van 16 jaar of ouder bleek risicogokker te zijn en 0,4% kon waarschijnlijk beschouwd worden als pathologisch gokker i. Dat betekent dat België in 2006 137.369 risicogokkers en 34.342 pathologische gokkers kende. In totaal telde België in 2006 dus 171.711 personen van 16 jaar of ouder waarbij gokken het afgelopen jaar in mindere of meerdere mate problemen stelde. d In de DSM-IV wordt pathologisch gokken ondergebracht bij de impulscontrolestoornissen. Er is sprake van pathologisch gokken als aan vijf of meer van de vooropgestelde criteria voldaan wordt en als het gokgedrag niet toe te schrijven is aan een manische episode. e De SOGS is een vragenlijst gebaseerd op de DSM-III criteria voor pathologisch gokken (Lesieur & Blume, 1987). De maximumscore op de SOGS is 20. Score 0 betekent dat er geen problemen zijn met gokken. Een score van 3-4 wijst op gokproblemen. Bij een score van 5 of meer is er mogelijks sprake van pathologisch gokken. f De CPGI werd ontwikkeld om de prevalentie van (problematisch) gokken in de algemene bevolking na te gaan (Ferris, J., & Wynne, H., 2001). Bij een score van 0 op de CPGI is er geen sprake van problematisch gokken. Een score tussen 1 en 2,5 betekent laag risico gokken, tussen 3 en 7,5 gemiddeld risico gokken, tussen 8 en 27 problematisch gokken. g Geschat voor de Belgische bevolking op 1 januari 2014 (8.881.771 personen van 18 jaar en ouder) zou dat betekenen dat 44.409 personen een gokverslaving hebben en 133.226 risicogokker zijn. In totaal zouden naar schatting 177.635 Belgen in meerdere of mindere mate problemen hebben met gokken. h Bij een score op de SOGS van 3 of 4 spreekt men in dit onderzoek van risicospeler, bij een score van 5 of meer over probleemspeler. i Bij een scoren op de DSM-IV-vragenlijst van 0-2 spreekt men over sociale gokker, een score 3-4 staat voor risicogokker en bij een score van 5 of meer is men waarschijnlijk pathologisch gokker. 2 50% 40% 30% 20% 10% 0% EVOLUTIE VAN SPELEN MET KRASBILJETTEN BIJ SCHOLIEREN IN HET VLAAMS SECUNDAIR ONDERWIJS, 2007-2013 7 47,4% 19,7% 44,0% 41,7% 16,9% 15,4% OOIT GESPEELD MET KRASBILJETTEN SCHOOLJAAR 36,9% 13,9% 31,2% 11,0% LAATSTE JAAR GESPEELD MET KRASBILJETTEN 28,9% 9,9%
In 2004 werd in België de gokgewoonten van gokkers in casino s, speelhallen, lottocenters, cafés en wedkantoren onderzocht. Op basis van de SOGS bleek dat 14% (n=95) van de respondenten in dit onderzoek voldeed aan de kenmerken van problematisch gokken. 42% (n=287) vertoonde enkele gokproblemen en worden risicogokkers genoemd. 44% (n=296) had geen gokproblemen. Het grootste percentage probleemgokkers bevond zich in de speelautomatenhallen (23%), kort gevolgd door de gokkers op de bingo in cafés (20%) en de casino s (19%). 11 Gokken en middelengebruik Uit veel studies blijkt dat pathologisch gokken vaak samengaat met alcohol drinken, roken of gebruik van illegale middelen. Een internationale review vond dat nicotineafhankelijkheid het vaakst voorkomt bij pathologische gokkers (60%), gevolgd door stoornissen in verband met alcoholgebruik (28%) en vervolgens door misbruik of afhankelijkheid van illegale drugs (17%). 14 % 80 70 60 50 40 58,0 GOKPROBLEMEN VOLGENS TYPE GOKINRICHTING, 2004 74,3 48,5 42,7 37,3 48,1 46,8 In het onderzoek bij gokkers in België kampte 20% van de probleemgokkers met alcoholproblemen (gemeten met het CAGE-instrument). Bij de risicogokkers ging het om 13% en bij niet-probleemgokkers om 11%. 72% van de probleemgokkers rookte dagelijks. Onder de risicogokkers en de niet-problematische gokkers waren respectievelijk 54% en 41% dagelijkse rokers. 19% van de probleemgokkers gaf aan momenteel cannabis te gebruiken tegenover 7% van de niet-problematische gokkers. 15 30 20 22,7 19,3 28,3 23,2 22,4 20,0 In Nederland gebruikte 76% van de risicospelers de afgelopen maand alcohol, waarvan 12% dagelijks. 16% van de risicospelers gebruikte de afgelopen maand cannabis. Dit was hoger dan het landelijk gemiddelde. 16 10 0 niet problematische gokkers risicogokkers problematische gokkers Onder de probleemgokkers zag deze studie een significante meerderheid mannen, ongehuwden, werklozen en personen tussen 26 en 45 jaar. De gemiddelde leeftijd van de probleemgokkers lag lager dan de gemiddelde leeftijd van risicogokkers en niet-problematische gokkers. Sociale factoren die het risico op problematisch gokken verhoogden waren ouders met gokproblemen en gescheiden ouders. Probleemgokkers begonnen vroeger te gokken dan andere gokkers. Gemiddeld startten zij op 20,4 jaar terwijl de risicogokkers startten op 24,1 jaar en de niet-problematische gokkers op 25,5 jaar. Het verschil tussen de gemiddelde beginleeftijd van de risicogokkers en de niet-problematische gokkers was niet significant. 10 Gokkers kunnen zichzelf de toegang laten verbieden tot casino s, speelautomatenhallen en vergunde online kansspelen. Zo kunnen ze zichzelf beschermen tegen het gokken. Sinds de wetswijziging van 2010 kunnen belanghebbenden personen met een gokverslaving laten uitsluiten van toegang tot casino s, speelautomatenhallen en vergunde online kansspelen. Belanghebbenden kunnen familieleden zijn maar ook bijvoorbeeld het OCMW. Ook bepaalde beroepsgroepen, ondermeer politiefunctionarissen, magistraten, griffiers, notarissen, hebben geen toegang tot casino s, speelautomatenhallen en vergunde online kansspelen. Personen voor wie de aanvraag tot collectieve schuldenregeling toelaatbaar werd verklaard, worden met de wet van 10 januari 2010 eveneens de toegang geweigerd. 12 In 2013 vroegen 4.133 personen bij de Kansspelcommissie een vrijwillig toegangsverbod aan voor casino s en speelautomatenhallen. Bij 72% (n=2.971) ging het om een eerste aanvraag. In totaal waren op 31 december 2013 24.010 vrijwillige uitsluitingen actief bij de Kansspelcommissie. Op 31 december 2013 waren er 85 uitsluitingsdossiers op verzoek van een derde (partner, ouder of kinderen) opgesteld. In 2013 waren 46.344 personen wettelijk uitgesloten omwille van hun beroep. 13 3,3 5,1 Gezondheidsproblemen Mensen die veel gokken hebben regelmatig last van hoofdpijn, maag- en darmklachten en stress. Ze schatten hun lichamelijke gezondheid ook lager in dan mensen die weinig gokken. 17 Problematische gokkers hebben vaak psychiatrische klachten. In het onderzoek bij gokkers in België werd de Symptom Checklist (SCL-90R) i gebruikt om na te gaan welke psychiatrische klachten gokkers zelf rapporteren. Problematische gokkers hadden een hogere score voor somatische klachten, angst, slaapproblemen en depressie in vergelijking met niet-problematische gokkers of risicogokkers. Risicogokkers hadden vergeleken met nietproblematische gokkers een hogere score voor angst en slaapproblemen. 18 Ook psychiatrische stoornissen komen in hoge mate voor bij problematische of pathologische gokkers. In een internationale review werden prevalenties gevonden van 38% voor stemmingsstoornissen, 23% voor majeure depressie en 10% voor bipolaire stoornissen. Bij 37% van de problematische of pathologische gokkers kwam een angststoornis voor en 29% had een antisociale persoonlijkheidsstoornis. 19 Sociale problemen Mensen die veel gokken kunnen problemen krijgen met familie en vrienden of ze verwaarlozen hun werk of studie. In het onderzoek bij gokkers in België zei 55% van de probleemgokkers dat ze al problemen gehad hebben met de partner omwille van het gokken. Bij 26% had de partner de gokker al eens verlaten. 11% van hen had problemen met de kinderen door het gokken. 12% heeft al problemen gehad met werkgevers omwille van het gokken en 7% was al eens zijn werk kwijtgeraakt door het gokken. j De SCL-90 is een zelfbeoordelingsschaal die lichamelijke en psychische klachten meet voor het screenen van psychopathologie. De vragenlijst bestaat uit 90 omschrijvingen van klachten waarbij de cliënt moet aangeven in welke mate hij/zij daar de afgelopen week last van heeft gehad. De SCL-90 kent acht schalen: 1. agorafobie, 2. angst, 3. depressie, 4. somatische klachten, 5. insufficiëntie van denken en handelen, 6. wantrouwen en interpersoonlijke sensitiviteit, 7. hostiliteit, 8. slaapproblemen. 3
Schulden zijn een vaak voorkomend probleem. In het onderzoek bij gokkers in België zei 22% van de probleemgokkers dat ze diep in de schulden zat door het gokken. Bij 12% van de probleemgokkers was al eens beslag gelegd op het loon wegens speelschulden. 16% van hen heeft al problemen gehad met de bank omwille van het gokken. 20 Hulpvraag Niet alle types hulpverlening registreren hulpvragen die gelinkt zijn aan problemen door gokken op een uniforme manier of in een overkoepelend registratiesysteem. Daarnaast kunnen dubbeltellingen voorkomen (bv. van personen die hulp krijgen in verschillende instellingen). Er zijn dus geen globale uitspraken mogelijk over hoeveel gokkers in behandeling zijn in België. Een stijging of daling in het aantal personen dat hulp zoekt omwille van gokproblemen is niet zo eenvoudig te interpreteren. Het kan gaan om een toe- of afname van het aantal probleemgokkers in de maatschappij. Evenzeer kan het wijzen op een verandering in het hulpaanbod, in de toegankelijkheid van de hulpverlening of in het verwijzingsbeleid. Er kunnen zich ook wijzigingen voorgedaan hebben in de manier van registreren. Uit onderzoek bij gokkers in België bleek dat zij maar moeizaam de weg vinden naar de hulpverlening. 14% van de probleemgokkers en 2% van de risicogokkers heeft al eens hulp gezocht voor gokproblemen. Een groot deel van de probleemgokkers (21%) en van de risicogokkers (78%) heeft er nog niet aan gedacht om te stoppen met gokken. 30% van de probleemgokkers en 3% van de risicogokkers heeft wel al eens overwogen om een beroep te doen op hulpverlening. De hulpverlening was echter weinig gekend: 35% van de probleemgokkers en 55% van de risicogokkers weet niet waar ze terechtkunnen bij gokproblemen. 21 Het hulpaanbod voor gokproblemen is in Vlaanderen dan ook beperkt. De zelfhulpgroep(en) in Vlaanderen bereiken jaarlijks naar schatting 75 à 100 personen met een gokprobleem. 22 De laatste jaren kan beroep worden gedaan op gezondheidsinterventies via het internet. Op de DrugLijnwebsite www.druglijn.be/aandeslag kan een kennistest en een zelftest over gokken ingevuld worden. In 2013 werd de kennistest over gokken 911 keer ingevuld. Het aantal ingevulde zelftests nam af van 1.442 in 2009 tot 820 in 2013. 23 In oktober 2012 lanceerden de Kansspelcommissie, CAD-Limburg en Le Pélican asbl de website www.gokhulp.be met informatie, een zelftest en een online-zelfhulpmodule. In 2013 werd de website gokhulp.be door 15.987 unieke bezoekers bezocht. 524 personen deden de zelftest en 158 personen deden beroep op de zelfhulpmodule. 24 In 2013 kwam gokken in 148 van de contacten k van De DrugLijn aan bod. Dat is in 3% van de contacten waar alcohol of andere drugs ter sprake kwamen. De DrugLijn zag het percentage vragen over gokken stijgen want in 2003 ging het nog om 0,6% van de contacten. 25 In de Centra voor Algemeen Welzijnswerk had in 2013 4% van het totaal aantal cliënten op het onthaal (n=4.639) een verslavingsproblematiek. Meestal werd niet geregistreerd voor welk middel de verslaving gold. Als enkel werd gekeken naar cliënten waarvoor de problematiek wel bekend was dan kwam gokverslaving voor bij 2% (n=80) van de cliënten op het onthaal. Omdat sinds 2008 anders geregistreerd wordt, is moeilijk te zeggen of het aantal cliënten met een gokproblematiek toe- of afneemt. 26 Van de 57.572 zorgperiodes l die in 2013 in alle Centra Geestelijke Gezondheidszorg van Vlaanderen en Brussel zijn geregistreerd, had 0,3% betrekking op een persoon waarbij de diagnose pathologisch gokken is gesteld (174 zorgperiodes). Dit percentage bleef tussen 2003 en 2011 stabiel. De meeste zorgperiodes zijn voor mannen (91%). De meeste zorgperiodes omwille van pathologisch gokken waren in 2013 voor personen in de leeftijdsgroep 40-44 jaar. Tussen 2003 en 2013 is vooral bij de 40-44-jarigen het aantal zorgperiodes voor pathologisch gokken toegenomen. Er waren aanzienlijk minder zorgperiodes voor jongeren tussen 20 en 24 jaar en voor 30-34-jarigen. 27 PERCENTAGE ZORGPERIODES 25% 20% 15% 10% 5% 0% 1,3% 1% ZORGPERIODES IN DE CGG IN VLAANDEREN VOOR DE DSM-IV DIAGNOSE PATHOLOGISCH GOKKEN VOLGENS LEEFTIJD, 2003-2013 2,6% 3,4% 17,5% 9,2% 13,2% 13,2% 20,5% 11,5% 18,4% In België werden in 2012 126.566 psychiatrische opnames geregistreerd. Het aantal opnames voor de hoofddiagnose pathologisch gokken is zeer klein en bedroeg 62 in 2012. Het ging toen om 4 vrouwen en 58 mannen, waarvan de meesten tussen 30 en 49 jaar oud zijn. Het aantal opgenomen patiënten schommelde tussen 2002 en 2012 tussen 46 (laagste aantal in 2005) en 78 (hoogste aantal in 2006). 28 Opnames in algemene ziekenhuizen omwille van de hoofddiagnose pathologisch gokken komen in België nagenoeg niet voor. In 2011 werd voor 17 opnames wel pathologisch gokken als nevendiagnose geregistreerd. 29 Politie en justitie In 2013 registreerden de politiediensten in België 97 feiten m in verband met loterijen en kansspelen, waarvan 33 (34%) in het Vlaams gewest. 30 Het gaat vooral om inbreuken op de wet op de kansspelen van 1999. De drie meest geregistreerde plaatsbestemmingen voor deze feiten zijn achtereenvolgens drankgelegenheid, casino en gokkantoor. 31 In 2012 werden vijf personen veroordeeld voor inbreuken n in verband met loterijen en kansspelen. 32 k Dit aantal omvat zowel de telefonische vragen als de vragen via mail. l Een zorgperiode is een dossier gekoppeld aan de behandeling van een probleem bij een persoon. De zorgperiode start bij de aanmelding en eindigt bij de administratieve afsluiting. Sommige patiënten kennen per jaar meer dan 1 zorgperiode (bv. ze komen in behandeling voor 2 verschillende problemen, of er is een behandeling in het begin van het jaar en een op het einde). m Het gaat om inbreuken inzake Nationale Loterij (wet 19-04-2002), inbreuken inzake kansspelen, weddenschappen, kansspelinrichtingen en bescherming van de spelers (wet 07-05-1999) en inbreuken op de wet betreffende de veiligheid bij voetbalwedstrijden (onrechtmatige verkoop van tickets) (wet 21-12-1998). n Daaronder valt een overtreding van de wet van 24.10.1902 (spelen), de wet van 31.12.1851 (loterijen), de wet van 06.07.1964 (nationale loterij) en de wet van 26.06.1963 (weddenschap op sportuitslagen). 13,8% 15,5% 7,3% 2003 2013 8,5% 13,8% 4,7% 9,2% 3,0% 5,7% 1,3% 2,9% 1,7% 1,1% 4
140 120 100 80 60 40 20 0 AANTAL DOOR DE POLITIEDIENSTEN GEREGISTREERDE FEITEN IN VERBAND MET LOTERIJEN EN KANSSPELEN, BELGIË EN VLAAMS GEWEST, 2003-2013 98 102 59 66 60 35 33 28 109 118 63 69 78 40 98 109 51 45 117 25 97 33 De negen casino s in België boekten in 2012 een totale omzet van 141.439.173 euro. 177 speelautomatenhallen haalden in 2012 een omzet van 189.390.535 euro. Op 31 december 2013 waren 8.222 drankgelegenheden actief die kansspelen exploiteren. 36 De nationale loterij boekte in 2013 een omzet van 1.209.581.766 euro. Ten opzichte van 2003 nam de verkoop met 22% toe. Er werd een netto groei van 135 nieuwe verkooppunten gerealiseerd. Voor de online spelen van de nationale loterij werd in 2013 voor 81 miljoen euro aan inzetten geregistreerd.tegenover 2012 betekende dat een toename van bijna 25%. 37 Markt en economie Hoeveel geld wordt aan gokken besteed? In 2012 gaven Belgische huishoudens gemiddeld 83 euro uit aan kansspelen o. Het grootste deel daarvan ging naar loterijen en lotto (73 euro). Aan andere spelen en weddenschappen met winstkansen werd nog eens gemiddeld 9 euro uitgegeven. In totaal werd zo n 0,2% van de totale uitgaven besteed aan kansspelen. Tussen 2002 en 2012 daalden de uitgaven aan spelen en weddenschappen van 115 naar 68 euro in België p. Vooral ouderen spenderen geld aan loterijen en lotto. Huishoudens waarvan de referentiepersoon tussen 50 en 59 jaar is gaven in 2012 gemiddeld 97 euro uit aan loterijen en lotto. In huishoudens waar de referentiepersoon jonger is dan 30 jaar werd in 2010 gemiddeld 22 euro uitgegeven aan loterijen en lotto. In 2012 spendeerden gepensioneerden het meest aan loterijen en lotto, namelijk gemiddeld 84 euro. 33 Van de gokkers die in 2004 aan een onderzoek deelnamen gaven de probleemgokkers het meest geld uit aan gokken. Gemiddeld ging het om 928 euro per maand. 34 Gemiddeld bedrag dat per maand aan gokken besteed wordt q niet-problematische gokkers 144,69 gemiddeld 5% van hun inkomen risicogokkers 367,382 gemiddeld 12% van hun inkomen probleemgokkers 928,354 gemiddeld 42% van hun inkomen Omzetcijfers kansspelen BELGIË Aantal vergunde kansspelen in België 35 VLAAMS GEWEST Conclusie 60% van de Belgische bevolking van 16 jaar en ouder nam in 2006 tijdens het afgelopen jaar deel aan kansspelen. Dat komt neer op 5,1 miljoen personen. Meer dan 400.000 personen zijn actief op legale gokwebsites. 29% van alle leerlingen in het secundair onderwijs speelde ooit met krasloten en 17% met de lotto (in schooljaar 2012-2013). 11% heeft ooit op de bingo gespeeld en 14% pokerde ooit voor geld. 10% van de leerlingen speelde het afgelopen jaar met krasloten. Nochtans zijn deze kansspelen verboden onder de achttien jaar. De populariteit van krasbiljetten neemt de laatste jaren af. In ons land hadden in 2006 naar schatting 171.711 personen van 16 jaar of ouder problemen met gokken. Het ging om 137.369 risicogokkers en 34.342 pathologische gokkers. 72% van de probleemgokkers rookt dagelijks. 20% heeft alcoholproblemen en 19% gebruikt cannabis. Somatische klachten, angst, slaapproblemen en depressie komen meer voor bij probleemgokkers dan bij niet-problematische gokkers of risicogokkers. 55% van de probleemgokkers had al problemen met de partner omwille van het gokken. 12% heeft al problemen gehad met de werkgever en 22% van de probleemgokkers zit diep in de schulden door het gokken. Slechts 14% van de probleemgokkers zocht al hulp voor het gokken. Ook uit de cijfers van de hulpverleningsinstellingen blijkt dat gokproblemen maar een beperkt deel uitmaken van de hulpvragen. casino s 9 Online casino s 7 speelautomatenhallen 179 Online speelautomatenhallen 33 Drankgelegenheden ongeveer 9.000 Inrichters/organisators van weddenschappen 34 Online weddenschappen 16 Wedkantoren (vaste en mobiele, dagblandhandelaars) ongeveer 3.250 o Het gaat om de gemiddelde uitgaven per huishouden en per jaar. p Gecorrigeerde uitgaven per huishouden aan spelen en weddenschappen op basis van de CPI. q Slechts 65% van de ondervraagden wilden antwoorden op de vragen over de uitgaven aan het gokken. 5
1 Bieleman et al., 2011 2 Wardle et al., 2011 3 Druine et al., 2006 4 Klein et al., 2014 5 Naessens, 2013 6 VAD, 2012 7 Stucki & Rihs-Middel, 2007 8 Willemen, R. & Maes, F. (2014) 9 Bieleman et al., 2011 10 Wardle et al., 2011 11 12 VAD, 2012 13 FOD Justitie, 2014 14 Lorains et al., 2011 15 16 Bieleman et al., 2011 17 Kerssemakers et al., 2008 18 19 Lorains et al., 2011 20 21 22 Willemen, 2006 23 Registratiegegevens DrugLijn 2013 (De DrugLijn) 24 CAD Limburg, 2014b 25 Registratiegegevens DrugLijn 2013 (De DrugLijn) 26 Tellus cliëntregistratiesysteem (Steunpunt Algemeen Welzijnswerk) 27 Registratie elektronisch patiëntendossier CGG (Vlaams Agentschap Zorg en Gezondheid) 28 Minimale Psychiatrische Gegevens (FOD volksgezondheid) 29 Minimale Klinische Gegevens België 2011 (FOD volksgezondheid) 30 Politiële criminaliteitsstatistiek (Federale politie) 31 Extra informatie op aanvraag (Federale politie) 32 Veroordelingsstatistiek (FOD justitie) 33 Huishoudbudgetonderzoek (FOD Economie, K.M.O., Middenstand en Energie) 34 35 Van Cauwenberge, 2014 36 FOD Justitie, 2014 37 Nationale loterij, 2014 Colofon Redactie: Else De Donder, stafmedewerker VAD Lay-out concept: www.watf.be V.U.: F. Matthys, Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel december 2014 VAD, Vereniging voor Alcohol- en andere Drugproblemen vzw Vanderlindenstraat 15, 1030 Brussel T 02 423 03 33 F 02 423 03 34 vad@vad.be Deze factsheet is gratis te downloaden op http:///alcohol-enandere-drugs/onderzoek/factsheet-cijfers.aspx De informatie uit deze factsheet mag worden overgenomen mits vermelding van de referentie: De Donder, E. (2014). Factsheet gokken. Brussel: VAD. 6