Huishoudelijke verzorging en de Wmo

Huishoudelijke verzorging en de Wmo

Huishoudelijke verzorging en de Wmo Drs. W.F. Deelstra Bohn Stafleu van Loghum Houten 2008

Ó Bohn Stafleu van Loghum, onderdeel van Springer Uitgeverij, 2008 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieënofopnamen, hetzijop enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 j o het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht (Postbus 3051, 2130 KB Hoofddorp). Voor het overnemen van (een) gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. Samensteller(s) en uitgever zijn zich volledig bewust van hun taak een betrouwbare uitgave te verzorgen. Niettemin kunnen zij geen aansprakelijkheid aanvaarden voor drukfouten en andere onjuistheden die eventueel in deze uitgave voorkomen. ISBN 978 90 313 5271 5 NUR 882 Ontwerp omslag: Houdbaar, Deventer Ontwerp binnenwerk: TEFF (www.teff.nl) Automatische opmaak: Pre Press, Zeist Bohn Stafleu van Loghum Het Spoor 2 Postbus 246 3990 GA Houten www.bsl.nl

Inhoud Woord vooraf 1 Lijst van afkortingen 3 1 Inleiding 5 2 De betekenis van huishoudelijk werk 7 2.1 Kenmerken 8 2.2 Betekenis van huishoudelijk werk 9 3 De ontwikkeling van de huishoudelijke verzorging 11 3.1 Het ontstaan van de gezinsverzorging 11 3.1.1 Doelstellingen en uitgangspunten van de gezinsverzorging 12 3.1.2 Samenhang met andere voorzieningen 14 3.2 Huishoudelijke verzorging als onderdeel van de thuiszorg 15 3.2.1 Kwaliteit 16 3.2.2 Deskundigheid 17 3.2.3 Certificering 19 4 Huishoudelijke hulp in de Wmo 21 4.1 Huishoudelijke hulp in de Wmo 21 4.2 Indicatiestelling 22 4.3 Mantelzorg en vrijwilligerswerk 23 4.4 Vergelijking huishoudelijke hulp AWBZ en Wmo 25 4.4.1 Overzicht van de overeenkomsten en verschillen 25 4.4.2 Visie op de kernpunten van de Wmo 27

VI Huishoudelijke verzorging en de Wmo 5 Doelgerichte en methodisch verantwoorde huishoudelijke verzorging 37 5.1 Dilemma s bij de verzorging en hulp bij het huishouden 37 5.2 Het doel van het leveren van hulp bij het huishouden 38 5.2.1 Zelfredzaamheid 39 5.2.2 Cliëntsysteem 39 5.2.3 Bevorderen van zelfredzaamheid van een cliëntsysteem 41 5.3 Visie op het verstrekken van hulp bij het huishouden 41 6 Indicatiestelling 43 6.1 Rollen en spanningsvelden 43 6.1.1 Vraaggerichtheid tegenover zelfredzaamheid 43 6.1.2 Integrale vraaganalyse versus claimbeoordeling 44 6.1.3 Objectiviteit en klantgerichtheid: transparantie 45 6.1.4 De rollen en posities van de indicatiesteller 46 6.2 Uitgangspunten met betrekking tot het indicatiegesprek 47 6.2.1 Begrippenkader 47 6.2.2 De klant als systeem 49 6.2.3 Methodiek van het indicatiegesprek 49 6.3 Het baliegesprek 57 6.4 Telefonisch indiceren 58 6.4.1 Taakverdeling 60 6.4.2 Wat wel en wat niet telefonisch afhandelen 60 6.4.3 Contra-indicaties 61 6.4.4 Kwaliteitsbewaking 61 6.5 Indicatiestelling: enkele afwegingen 62 7 Het belang van kwaliteit 65 7.1 Kwaliteit van de indicatiestelling 65 7.2 Kwaliteit van de uitvoering van huishoudelijke hulp 67 7.3 Kwaliteit van het personeelsbeleid 68 Bijlage 1 De voornaamste ontwikkelingen in de AWBZ vanaf de jaren negentig 69 1 Inleiding 69 2 De belangrijkste items in het kader van de uitvoering van de AWBZ 70 2.1 Financiering 70 2.2 Mantelzorg en vrijwilligers in de AWBZ-zorg 71

Inhoud VII 2.3 Persoonsgebonden budget (PGB) in de AWBZ 72 2.4 Indicatiestelling 72 2.5 Zorgplicht 73 2.6 Gebruikelijke zorg in de AWBZ 73 3 De huishoudelijke verzorging in de AWBZ 74 4 Kostenbeheersing in de AWBZ-periode 75 4.1 Verhoging efficiency en productiviteit 75 4.2 Loonkostenbeperking 76 4.3 Inzet persoonsgebonden budget (PGB) 77 4.4 Beperking van het dienstenpakket 77 5 Huishoudelijke verzorging onder het regime van de AWBZ 78 5.1 Verworvenheden 78 5.2 Knelpunten 80 6 Beknopte evaluatie 81 6.1 Bestuurlijk-financieel 81 6.2 Inhoud van de HV 82 6.3 Functiegerichte indicatiestelling/bekostiging 83 Bijlage 2 De Wet maatschappelijke ondersteuning 85 1 Hoofdlijnen Wmo 85 1.1 Negen prestatievelden 86 1.2 Overige voorwaarden 86 2 De hoofditems van de uitvoering van de Wmo 87 2.1 Participatie en samenhang 87 2.2 Compensatieplicht 87 2.3 Indicatiestelling 87 2.4 Mantelzorg en vrijwilligerswerk 88 3 Ontwikkelingen bij de invoering van de Wmo 91 3.1 Aanbestedingen 91 3.2 Verlaagde tarieven 92 3.3 Gevolgen voor de thuiszorgaanbieders 92 3.4 Ondersteuning mantelzorg 92 Bijlage 3 De prestatievelden van de Wmo 95 Bijlage 4 Functieniveaus binnen de huishoudelijke zorg 99 Literatuur 103

Woord vooraf Dit boek is voor een deel gebaseerd op het rapport Wmo, huishoudelijke hulp en indicatiestelling, Bunnik september 2007, dat met steun van ActiZ en de Stichting Centrale Raad voor Gezinsverzorging tot stand is gekomen. Met name Ina Elshof, die vanaf het begin bij dit schrijfproject betrokken was, ben ik dankbaar voor haar bijdragen en adviezen. Dit geldt ook voor de collega s bij STOC: Jos Boermans en Trix Michels die op onderdelen belangrijke impulsen hebben geleverd. Ger Rutten, beleidsmedewerker van ActiZ, leverde waardevol kritisch commentaar en zijn kennis van de ontwikkeling van de huishoudelijke verzorging heeft mij ongetwijfeld behoed voor een aantal feitelijke onjuistheden. Vanzelfsprekend ben ik degene die verantwoordelijk is voor deze tekst, ook waar het eventuele onvolkomenheden betreft. Een tekst als deze is eigenlijk nooit af. Dit geldt des temeer nu de uitwerking van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo) op gemeentelijk niveau zo veel discussie oproept. Desondanks lijkt dit een goed moment om een visie op deze thematiek te publiceren.

Lijst van afkortingen AAW ADL AWBZ CIZ CTG CVZ GGV HH HV NAW PGB VNG VWS Wcpv Wet Wmo WVC WVG Algemene arbeidsongeschiktheidswet algemene dagelijkse levensbehoefte Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten Centrum indicatiestelling zorg College tarieven gezondheidszorg College voor zorgverzekeringen gespecialiseerde gezinsverzorging huishoudelijke hulp huishoudelijke verzorging naam, adres, woonplaats persoonsgebonden budget Vereniging van Nederlandse Gemeenten Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet collectieve preventie volksgezondheid BIG Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg Wet maatschappelijke ondersteuning Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur Wet voorzieningen gehandicapten