De prijs van een goedkopereis Undercover op Sri Lanka Nederlandse touroperators die hotels nauwelijks betalen voor hun kamers, gidsen die voor een minimaal salaris ook reisleider en chauffeur moeten spelen: de keerzijde van een spotgoedkope pakketreis. tekst Redactie Reisgids Een 8-daagse excursiereis naar Cyprus voor 149. Twee weken door Noord-India voor 599. Of wat te denken van deze: een 15-daagse rondreis door Sri Lanka, inclusief vliegreis, hotels op basis van halfpension, gids én excursies, vanaf 849 per persoon. Te mooi om waar te zijn? Niet volgens respectievelijk Stip, Shoestring en TravelBird, die met deze vakanties adverteerden. Ook andere Nederlandse reisorganisaties bieden reizen aan tegen prijzen die (ver) onder de kostprijs lijken te liggen. Hoe kan dat? Koopt zo n touroperator gewoon slim in of komen er tijdens de reis allerlei kosten bij? Om daar een vinger achter te krijgen, gaan we undercover mee met de TravelBird-reis naar Sri Lanka. Nog voor we boeken, komt de eerste aap uit de mouw: willen we daadwerkelijk voor 849 reizen, dan kunnen we op zijn vroegst 9 maanden later vertrekken. Gaan we eerder, over 3 maanden bijvoorbeeld, dan zijn we bijna 30% duurder uit. De lage prijs geldt bovendien alleen als we vanaf Düsseldorf vliegen. We nemen de voorwaarden voor lief en boeken de reis met vertrek over 9 maanden. 24 Reisgids augustus/september 2016
goedkope reizen We starten meteen een logboek, want vanaf dit moment maakt TravelBird kosten die uit onze reissom betaald moeten worden. Zo rekenden we de reis af met PayPal, een service die TravelBird 3,9% van het betaalde bedrag kost, wat neerkomt op 33,50. Betalen met ideal of creditcard had ook gekund: het eerste is voor TravelBird waarschijnlijk iets goedkoper, het tweede duurder wij kozen bewust voor de optie met een gemiddelde prijs. Reisorganisaties plaatsen hun aanbiedingen vaak op tal van websites, waardoor de kans groot is dat je niet rechtstreeks bij de originele aanbieder boekt. Ook wij boekten, voor een realistische berekening, via een andere website (later bleek dat een groot deel van ons reisgezelschap inderdaad via een wederverkoper had geboekt). De website waar wij boekten rekent 4% commissie voor de reizen die zij doorverkopen (een marktconform percentage), wat TravelBird in het geval van onze boeking 34,36 kost. Wanneer we het vliegticket ontvangen, achterhalen we ook daarvan de prijs: 586,66. Nog voordat we een voet in Sri Lanka hebben gezet, is het reisbudget dus geslonken tot 194,48. Trekken we van dat bedrag de marge van de reisorganisator af van pak m beet 50, dan blijft er 144,48 over voor 12 overnachtingen, 27 maaltijden (halfpension en drie lunches), de gids en alle vervoer en excursies ter plaatse. Veelbelovend Sri Lanka is een bestemming waarop geen chartervluchten vliegen. Reisorganisaties die veel tickets afnemen, bedingen soms korting bij luchtvaartmaatschappijen. Maar volgens een inkoper van een vooraanstaande Nederlandse reisorganisatie die net als de andere bronnen die meewerkten aan dit onderzoek anoniem wil blijven komen dergelijke deals steeds minder voor. Neem bijvoorbeeld Thailand: de goedkoopste tickets die wij als reisorganisatie kunnen inkopen kosten zo n 550. Dat is een prijs waarvoor je als consument, als je even zoekt, ook zelf kunt boeken. Aangekomen in Sri Lanka praten we met onze gids. Hij vertelt dat het de eerste keer is dat hij voor deze reisorganisatie werkt. Maar ze beloven ons veel reizen. Onze gids verdient, naar eigen zeggen, 1400 roepie per dag, omgerekend zo n 9. Het minimumloon in Sri Lanka is 63 per maand, dus dat lijkt een aardig salaris. Maar dat minimum geldt voor ongeschoold werk. Onze gids spreekt Engels, organiseert, heeft de verantwoording voor onze reis en bestuurt de minibus. Hij krijgt alleen betaald op de dagen dat hij werkt, dat zijn er soms maar 12 per maand. En toerisme is seizoenswerk. Maar hij schikt zich naar de situatie: Soms krijgen we iets, soms krijgen we niets. We moeten tevreden zijn met wat we krijgen. Gratis geld Een extra bron van inkomsten voor reisorganisaties zijn uitjes naar winkels die hun omzet delen met de touroperator. Ze staan ook op ons reisprogramma, eufemistisch excursies genoemd. Uiteindelijk gaan de trips niet door. Geschrapt vanwege de vele klachten, verklaart onze gids. Hij vindt het jammer want daar verdien je gratis geld. De winkel van de kruidentuin die we zouden bezoeken, draagt zo n 50% van zijn omzet af. Dat is veel, maar niet extreem: 70% commissie komt ook voor. Ondertussen vordert de rondreis. We overnachten in uitstekende hotels die, zo constateren we met enige verbazing bij de Betalen om te werken In ontwikkelingslanden komt het regelmatig voor dat gidsen zonder salaris werken laat staan dat ze verzekerd zijn of pen sioen opbouwen. Ze hopen hun loon bij elkaar te sprokkelen met fooien en commissies van winkels. Twee Chinese gidsen die in Shanghai voor een grote Nederlandse reisorganisatie werken, schetsen een nog schrijnender beeld. Ze vertelden ons, onafhankelijk van elkaar, dat ze hun opdrachtgever 25 Chinese renminbi ( 3,40) per Nederlandse toerist aan head tax moeten betalen om een groep te mógen gidsen.
Reacties We vroegen de grote Nederlandse touroperators naar hun inkoopbeleid. Travel Bird heeft geen richtlijnen maar zegt eraan te werken, Stip stelt de reizen niet zelf in te kopen. Fox wil niet reageren. Shoestring en TUI hebben een uitgebreid duurzaamheidsbeleid. Lokale agenten tekenen een code of conduct met richtlijnen die onder meer omkoping, dwang arbeid en kinderprostitutie tegengaan. Redelijke betaling van hotels komt niet aan de orde. De regels voor salarisbetaling houden niet over: minimaal het minimumloon (in Sri Lanka zeer laag en bovendien een dagloon). Shoestring accepteert ook betaling volgens industriestandaarden. Die zijn niet omschreven en kunnen beneden het wettelijk minimum liggen. Het is niet duidelijk hoe, en in hoeverre, naleving van de codes wordt gehandhaafd. derde accommodatie, zonder uitzondering pas enkele maanden open zijn. Geen toeval, aldus een Nederlandssprekende reisleider die al jaren in de regio werkt. Nieuwe hotels zitten verlegen om gasten. Reisorganisaties beloven ze gouden bergen en daarom betalen ze heel weinig voor de kamers. Die touroperators hebben de macht, zij brengen immers de gasten. Ze gaan eten en drinken in jullie hotels, is het argument. Daar moet de hotelier het dan maar van hebben. Twee patatjes We zetten de kosten voor onze rondreis tot nu toe op een rij. Naast de bedragen die we bij boeking noteerden, begroten we het salaris van de gids, de huur en diesel voor de minibus, de tol en de excursies plus treinrit die zijn inbegrepen in onze reis. De uitkomst: per persoon resteert 1,66 per overnachting met ontbijt én diner. In Sri Lanka liggen de prijzen weliswaar lager dan in Europa, maar de hotels waar we tijdens de rondreis verblijven, rekenen officieel een kamerprijs van zo n 35 per persoon per nacht. Die prijs is inclusief ontbijt, maar exclusief het diner dat bij onze reis wel is inbegrepen en dus ook van die 1,66 betaald moet worden. Met een hotelmanager in Kandy, de tweede stad van Sri Lanka, praten we over de situatie. Op boekingswebsites vraagt hij 40 tot 50 dollar voor een kamer. Onze touroperator betaalt volgens hem een stuk minder. Hoeveel precies, wil hij niet prijsgeven; hij houdt het op erg marginaal. Hoe marginaal, horen we van een andere hoteleigenaar: 5 dollar per kamer is geen uitzondering, vertelt hij. Omgerekend is dat 4,40. Voor de prijs van twee patatjes heb je in Sri Lanka dus een tweepersoons- kamer met airco, ontbijtbuffet en diner voor twee. Het is té goedkoop. Normaliter kost een kamer tussen de 30 en 40 dollar per nacht. Op deze manier verdienen de hotels geen cent. Ook voor de hotelmedewerkers is ons verblijf geen vetpot. We spreken een handvol schoonmakers en bedienend personeel, steevast mannen van een jaar of 20. Ze werken 11 tot 12 uur per dag, 5 tot 6 dagen per week. Daarmee verdienen ze zo n 11.000 roepie ( 66) per maand en ze delen in de service charge, een toeslag die veel hotels rekenen voor wasgoed en dergelijke. Afhankelijk van het seizoen is die tussen de 5.000 en 13.000 roepie ( 30-78). Gemiddeld verdienen ze dus tussen de 90 en 140 per maand. Een restaurantmanager vertelt dat het schier onmogelijk is om daarvan te leven. Zelf verdient hij 65.000 roepie ( 400) en dat is nauwelijks genoeg om zijn vrouw en kinderen te onderhouden. En dan heb ik hier aan de oostkust nog een hoger salaris dan elders. Fooi geven is onder Sri Lankanen gebruikelijk, bijvoorbeeld in restaurants. Maar ons reisgezelschap blijkt niet scheutig met de douceurtjes. Omdat de meeste maaltijden inclusief zijn en in buffetvorm, denken onze reisgenoten er simpelweg niet aan, of gaan ze ervan uit dat het bedienend personeel al betaald krijgt. Kant-en-klaar Weer terug in Nederland mailen we met TravelBird. We leggen onze berekening voor en vragen hoe de prijzen zo scherp kunnen zijn. Dankzij een flexibel inkoopmodel, luidt het antwoord van marketingmanager Robin Doezie. Traditionele reisorganisaties reserveren vooraf een gegarandeerd aantal vluchten en hotelkamers. Dat is kostbaar. TravelBird doet dat niet, aldus Doezie. Wij matchen de vraag slim met het actuele aanbod. Dat aanbod wordt bepaald door lokale reisagenten. Zo n agent regelt de reis, compleet met hotels en gids, en verkoopt die als kant-en-klaar product aan Nederlandse 26 Reisgids augustus/september 2016
goedkope reizen touroperators. De touroperator voegt het vliegticket toe en verkoopt het geheel als pakketreis. Lokale agenten zijn vaak zelfstandige bedrijven; soms zijn ze gelieerd aan een reisorganisatie. Dat hotelkamers soms ver beneden de marktprijs worden ingekocht, erkent Doezie. Op onze berekening wil TravelBird niet reageren: Wij geven nooit een precieze inzage in de kostenopbouw. Prijzenoorlog Het verbaast me niets, reageert prof. dr. René van der Duim op de spotgoedkope hotel kamers. Van der Duim is hoogleraar aan de Wageningen Universiteit en gespecialiseerd in toerisme en duurzame ontwikkeling. Het is net als in de kledingindustrie: concurreer je alleen op prijs, dan gaat dat altijd ergens in de keten ten koste van mens of milieu. Van der Duim onderzocht waar het geld van Nederlandse toeristen blijft bij verre reizen. Wat bleek: grofweg de helft gaat naar de Nederlandse touroperator en de luchtvaartmaatschappij; de andere helft komt in het bestemmingsland terecht. Maar wat er bij lokale agenten met het geld gebeurt, is bijna niet te traceren. Toch verschuilen de grote Nederlandse touroperators zich achter de lokale agenten als we ze om een reactie vragen (zie kader): die regelen immers de reizen. Maar het is natuurlijk de vraag welke boodschappen zo n agent meekrijgt, zegt Van der Duim. En waar houdt de verantwoordelijkheid van de reisorganisatie op? In ieder geval niet bij de lokale agent. Er komt wel steeds meer oog voor de maatschappelijke aspecten, ziet Van der Duim. Er is een duidelijke groep koplopers, zowel op milieugebied als sociaal-economisch. Als reiziger kun je ook zelf het nodige doen. Kies een reisorganisatie die een duurzaam heidsbeleid heeft en dat ook uitvoert, adviseert Van der Duim. Maak minder vaak een verre reis, maar ga langer en zorg ervoor dat dan zo veel mogelijk geld in de lokale economie terechtkomt. Pakketreis Sri Lanka Reissom Boekingskosten Kosten betaaldienst Commissie wederverkoper Marge touroperator Retourvlucht Entreegelden en excursies Salaris chauffeur/gids Huur minibus Diesel minibus Tol autosnelweg Budget voor hotel met ontbijt en diner per persoon per dag (13 dagen) 849,00 10,00 859,00 33,50 34,36 50,00 586,66 41,28 18,67 48,75 23,15 1,00 21,63 1,66 +
WAAR GAAT JE VOLGENDE REIS NAARTOE? Laat je inspireren door de artikelen in onze Reisgids. Kennismaken? Nu 6 nummers voor 17 NU MET 50% KORTING consumentenbond.nl/kioskreis